I
De bloedende hostie
te Paganico Sabino
1
Minucius Felix
Kon. Holl. Lloyd
Nederlanders te
Barcelona
RIPOLIN
de beste lakverf
DE KWESTIE VAN HET
MAASWATER
b.'
Restaurant DORRIUS
X. Vooekvrgwai b. h. Spwt. Amsterdam.
SUTI OU JOUR RN LA CARTI
W,':
ZATERDAG 1 AUGUSTUS 1936
IDEEËN
om
Kerke lijk leven
H.H. PRIESTERWIJDINGEN
AUDIËNTIE
K.L.M. heeft het druk
STEUN VOOR?MISOOGST
Groot work tot stand gebracht
DOOR AUTO AANGEREDEN
Eenige nadere bijzonderheden
Een officieel onderzoek
IN TOBBE VERDRON
Rei» naar Rome
Taxe-gedeelte consumptiemelk
De Duitsche transfer-
regeling
Procedure voor het Permanente
Hof van Int. Justitie
De prijzen van gloei
lampen
Burgemeester van Leerdam
overleden
STEUNMAATREGELEN VOOR
PEULVRUCHTEN
12 proefvluchten over
den Noord-Atlantic
Stroohulzenfabriek
uitgebrand
Bestuurder van den auto had
niets gemerkt
Gedeeltelijk later weer
in dienst
Het gebouw besloeg een opper
vlakte van 50 bij 50 meter
De plannen van de Deutsche Luft
hansa met de Do-18
Menigte passagiers op Schiphol
voor de Olympische Spelen
Groote ontroering maakte zich
meester van de menigte
Minister Gelissen houdt zich aan
een verlaging van 5 pet.
RIJ KSV LUCHT HAVEN TE
LOBITH
Regeering zorgt voor schip,
hen te kunnen af halen
-
Jubileerend luchtreiziger
Wilt U goed en
duurzaam schilderwerk9
Schildert dan met
fl
et
NI
Hij
i
Voor den oogst 1936
AD INTERIM
gebracht,
aan
een der
athleten, voetbal, en hockey-elftallen.. zwem
ploegen en wat al meer door het rNjnsel
van het Olympische Vuur gelokt wordt, be
wegen zich op het vliegveld, In het stations
gebouw, op doarreis van Londen naar Berlijn,
en van Nederland regelrecht naar Duitschland.
Een schier ongekende drukte beleeft Schip
hol dezer dagen in verband met de luchtdien-
Aan den Bisschop van Rieti, Z. H. Eic.
Mgr. Massimo Rinaldi, is door dpxOongre-
gratie van 1 H- Officie
proces van onderzoek z
van dit mirakel in to-'tf
die
het
is
de
Z. H. Exc. de Aartsbisschop zal de volgende
week alleen Dinsdag, Woensdag en Donderdag
audiëntie verleenen.
Irackt gegeven een
authenticiteit
sn.
b'
vol
den
>ver de
fhteel is
en zou-
it gaarne
met een
hakkeiyk
nen. De
derchèques B. onmiddeliyk verzilverd worden,
sooclat de gerechtigde zoodra mogeiyk van de
Igaaslerslnstelling of van den. postchèque- en
girodienst Ijet hem toekomend^ bedrag in gul
dens ontvangt. -
Men constateerde, dat de corporale hier en
daar met bloed bevlekt was. Duidelijke bloed.
De burgemeester van Leerdam, de heer L. R.
Hees, is Vrijdag aldaar overleden. 12 Sept. 1883
geboren, was de heer Mees sedert 1814 burge
meester van Leerdam.
Na veel besprekingen en met veel medewer
king is thans te Loblth-Tolkamer voor f 125 000
een groote Ryksvluchthaven tot stand gekomen.
Het onderling overleg heeft er toe geleid, dat
dit bedrag niet overschreden behoefde te wor
den.
vlekken waren ook zichtbaar op de lijst van
het middelste Canqnbord, die tegen het
tabernakel aan stait De altaardwaal, rechts
van den kant van den toeschouwer gezien,
was eveneens met bloed bevlekt.
Z H. Exc. Mgr. dr. J. H. G- Lemmens heeft
In het klooster van de Paters der H H. Harten
te Simpelveld de H. Priesterwijding toegediend
asm de eerw. fraters Andrew Hubert, Gebhard
Ruther, Alexius Wlnsmann, Ambrosius Rach,
Alfred Jóngens en Lambert Otto.
Naar wij vernemen, heeft de Regee
ring maatregelen genomen, teneinde,
zoolang als zij dit noodig mocht achten,
de beschikking te hebben over een vaar
tuig, om Nederlanders uit Barcelona te
kunnen evacueeren.
e
De „Messagero" meldt, dat de pastoor
celebreerde, don Raffaelo Codipletro, in
eerste oogenblik van zijn ontsteltenis bovenmen-
schielijke pogingen deed om zich op de been te
houden. De ontroering van den geestelijke werd
direct bemerkt door de het dichtst by het altaar
gezeten personen, die niet onmiddellijk een ver
klaring wisten te geven van wat er gebeurd was.
Doch in een oogwenk bleek de ware toedracht
van de feiten aan de verbaasde aanwezigen, die
begonnen te roepen: „Een wonder, een wonder!'
De geloovigen, die de kerk vulden, probeerden
zich een weg te banen naar het altaar, doch de
celebreenende priester, die spoedig zijn ontroe
ring meester was, zette, in het bewustzijn, dat
hij den heiligen plicht van het opdragen van het
H. Misoffer vervulde, de heilige handeling voort
en bracht haar ten einde.
Bij het .Jte Missa est” echter verdrong zich
een indrukwekkende volksmassa rond het altaar.
Zooals onze Romeinsche correspondent reeds
gemeld heeft, heeft zich op Zondag 26 Juli JJ. in
de parochiekerk van den H. Nicolaas van Bart
te Paganico Sabino een opzienbarend voorval
voorgedaan bij het breken van de H. Hostie door
een priester. Er zou uit het laatste partikel, dat
de priester in den kelk liet vallen, met kracht
bloed z|jn gespoten, dat de corporale, het canon-
bord en de altaardwaal bevlekte.
Als men meegaat met de yacantiereis, die 19
Augustus vertrekt of met de herfstrels van 8
September van Reisbureau Jos. Peeters, Venlo,
waarover de advertentie in ons blad meer zegt,
dan kan men eerf paar weken omdolen in het
bevoorrechte land van zon en bloemen, het
land met zijn steden boordevol van kunstschat
ten. het land met zijn heiligdommen zonder
gelijke.
Vraagt u «en programma.
lag en
seerde.
denden
geslaagd
In verband met den misoogst, die *t vorig jaar
plaats had In bepaalde tuinbouwbedrijven, had
de Regeering besloten een extra-steunbedrag
beschikbaar te stellen voor de getroffenen.
Naar we vernemen, zullen de Westlandache
‘bedrijven niet in aanmerking komen voor de
steunvérleenlngen, daar alleen steun wordt ver
leend aan streken, die in massa door den misoogst
zijn getroffen. Hiervoor komen dan in aanmer
king de veenstreken en een gedeelte van Noord-
HolUnd.
Naar men ons van bevoegde zijde mededeelt,
zullen binnenkort eenige ministerieele beschik
kingen worden afgekondlgd betreffende de steun
maatregelen voor erwten en lange bruine boo-
nen van den oogst 1936.
Voor groene erwten (waaronder kroonerwten)
en schokker-erwten zal, evenals dat voor den
oogst 1935 het geval was, door middel van een
denaturatie-steun. de markt van een overmatig
aanbod van consumptie-erwten kunnen worden
ontlast, terwijl ook erwten van mindere kwaliteit
wederom voor steun in aanmerking zullen ko
men. De wijze waarop deze steun zal worden
verleend, wijkt echter eenlgszins af van die,
welke voor erwten van den oogst 1935 werd toe
gepast.
Waren de groene erwten van den oogst 1935
Ingedeeld volgens 4 kwalitetsklassen waarvoor
de standaard-monsters a, b. c en d waren vast
gesteld en waarvan de richtprijzen respectieve
lijk op f 9.—, f 8.50, f 8.— en f 7.50 per 100 K.G.
waren bepaald, voor oogst 1936 zullen slechts
standaardmonsters voor de eerste drie kwaliteits
klassen worden vastgesteld. De richtprijzen voor
deze klassen blijven op f 9.f 8.50 en f 8.
per 100 K.G. gehandhaafd, doch teneinde een
meer geleidelijken overgang mogelijk te maken,
zal de mógelijkheid worden geopend tusachen-
klassen vast te stellen, waardoor b.v. voor erwten,
welke niet voldoen aan het standaardmonster a,
doch welke beter zijn dan erwten van het stan
daardmonster b. een iets hoogere steun gege
ven zal kunnen worden dan voor in klasse b in
gedeelde erwten.
Een standaard-monster d zal dus niet worden
vastgestelddit beteekent echter niet, dat erw
ten van een dergeiyke kwaliteitsklasse (de min
der goede erwten) niet voor steun in aanmerking
komen. Voor deze erwten zal. wanneer zjj ge
zond en behoorlijk geschoond zijn (boeren
schoon) eveneens een denaturatie-vergoeding
worden gegeven, gebaseerd op een richtprijs van
f 7.50 per 100 K.G.
Alleen voor Noord-Holland en
veenstreek
Oostzee-bad Brösen be
staat 125 jaar, ter gelegen
heid waarvan de vrije stad
Danzig een speciale post
zegelserie uitgaf
Ve Peuple, het Brusselsrhe orgaan, bevatte
Donderdagavond een bericht, dat de Nederland
sche regeering het voornemen zou hebben, de
kwestie van het Maaswater te brengen voor het
Permanente Hof van Internationale Justitie U
s Gravenhage.
Deze aangelegenheid zal in het begin van de
maand Augustus aanhangig worden gemaakt.
Tot zoover het bericht in het Belgische orgaan.
Bij navraag is gebleken, dat inderdaad een
dergeiyke procedure aanstaande is en dat na
dere mededeelingen zeer spoedig kunnen worden
tegemoet gezien.
i
Ter aanvulling van de op 29 Mei j.l. bekend
gemaakte bijzonderheden omtrent den Inhoud
van het tusschen de Nederlandsche en de Duit
sche regeering gesloten transferprotocol Ad. 5
Juni 1936. wordt o.m. nog het volgende om
trent deze transferregeling medegedeeld:
Nederlandsche schuldeischers van vorderin
gen, welke een goudclausule dragen, doen door
het aannemen van de uit het transferprotocol
voortvloeiende betalingen, voorzoover de beta
lingen door de Duitsche debiteuren op papier-
basis berekend zijn, geen afstand van hun
eventueele rechten op betaling van de later
opeischbaar wordende renten en van de hoofd
som in goud of de tegenwaarde daarvan.
Indien Nederlandsche eigenaren van onroe
rende goederen in Duitschland voor onderhoud,
reparatie of verbouwing van hun bezittingen
geld buiten Duitschland hebben moeten op
nemen en daarvoor zoodanige renteverplichtin-
gen hebben moeten aangaan, dat een vermin
dering hunner getransfereerde opbrengsten uit
Duitsch bezit een voor hen bijzonder drukken
de last zou worden, kunnen zij zich tot de Ne
derlandsche regeering wenden, die daaromtrent
met de Duitsche regeering overleg zal plegen,
teneinde zoo mogelijk voor deze bijzondere ge
vallen een van den algemeenen regel afwijken
den maatregel te treffen.
Nederlandsche schuldeischers, wier effec
ten in Duitschland liggen, kunnen, indien zy
certificaten willen laten aanmaken, hun man
tels en coupon- c.q. divldendbladen naar Ne
derland laten komen.
De onpersoonlijke chèques op de Konverslons-
kasse für Deutsche Auslandsschulden, zgn.
„Toonderchèques B”. zijn uitsluitend bij de As-
soclatie-Cassa of de Kas-Vereeniging N.V. te
Amsterdam en bij den Postchèque- en Giro
dienst, welke ten deze handelen als gemachtig
den van de Nederlandsche Bank N.V„ L 30 pet.
te verkoopen.
De aanbieding der chèques teh verkoop moet
geschieden binnen twee maanden na den datum
van uitgifte.
Ter vereenvoudiging van den gang van za
ken 1» de mogelijkheid geschapen, dat de Toon-
Donderdagavond geraakte het ruim 1-jarig
zoontje van den landarbeider H. Plette te Ol-
debroek in een onbewaakt oogenblik nabij de
woning in een tobbe met water.
Ijlings werd een dokter ontboden, die gerui-
men tijd bezig was om de levensgeesten weder
op te wekken, doch dit mocht helaas niet ge
lukken, de kleine bleek reeds overleden te zijn
Wat betreft de regeling van den invoer van
metaaldraadgloellampen. erkent de minister
van Handel, Nijverheid en Scheepvaart, in een
nota aan de Tweede Kamer naar aanleiding
van het verslag, dat de prijzen van gloeilam
pen hier te lande hooger zijn dan in het bui
tenland, dat dit inderdaad veelal het geval la.
De overwegingen, aangeduid in het verslag,
vormden voor hem mede een reden om voors
hands met een prijsverlaging van niet meer
dan 5 pet. voor de voornaamste lampentypen
der grootste producente genoegen te nemen.
Hjj kan echter verklaren, dat het vraagstuk
van het prijsniveau der gloeilampen zijn voort
durende aandacht zal behouden.
De unnemw, tevens grindbaggeraar, de
heer H. W. Paes, moest het voordeel van dit
werk putten uit de ontgrinding van de terreinen.
Dat zou in om male tijden wel gelukt zijn, maar
de voortdurende crisis heeft den omzet en den
prijs van het grind tot ongeveer dyvhglft ver-
laagd. Dat is de donkere kant van deze aanvan
kelijk zoo optimistisch opgezette zaak. Hierov/r
zal ongetwijfeld de Minister v. Hadel, 8cl
vaart en Nijverheid zijn meening ook wel
ben. zoodat de Regeering op haar tijd
doende zal zijn voorgelicht over de vo
van deze haven voor de scheepvaart en
nadeelen van den ondernemer. Mom
de scheepvaart gebaat met deze haven
den de schippers dit toevluchtsoord (ni
meer missen. Schepen van 2000 tons,
diepgang van 2.20 tot 2.75 kunnen gei
deze 7 metten diepe haven blnnenkoc
haven ziet er ook goed uitgevoerd uit en be
teekent een groote uitkomst voor de binnen
scheepvaart.
De heer P. Kerdel directeur van ds New
Castle Company te Rotterdam, heeft 500 vluch
ten als luchtreiziger op zijn boekje staan.
Donderdagmiddag is. om dit gedenkwaardig
feit luister by te zetten, de heer Kerdel ge
huldigd in de directiekamer van het K. L. M.
gebouw in Üen Haag.
Namens den directeur heeft de heer D. J
de Vries den heer Kerdel toegesproken, en
hem als aandenken een fraaie zilveren pla
quette' overhandig!! met de beeltenis mn een
Fokker-Ddnglas-vllegtuig en met een loepas-
seiyke inscriptie van den heer A. Plesman.
'Er is hier geen sprake van suggestie, want
het aanwezige bloed is een bewijs van het onbe
twistbare feit. Evenmin kan er sprake zijn van
toevallige verwondingen van den celebreerenden
geestelijke, don Raffaelo Codipletro, wijl op zjjn
handen, armen en gelaat zelfs niet de lichtste
schram te zien was. Ook de veronderstelling van
een plotselinge neusbloeding is niet houdbaar,
daar een neusbloeding ronde vlekken veroor
zaakt, die het duideiyk kenmerk vertoonen van
een druppelende vloeistof, terwijl de vlekken op
de corporale, de lyst van het Canonbord en op
de dwaal erop dulden, dat het bloed met kracht
er tegen aan gespat is. En dit wordt bewezen
door het feit, dat terwyi er bloedvlekken zicht
baar zyn op de corporale, die zich onmiddeliyk
onder den kelk en op de pateen bevindt, er zich
ook vlekken bevinden op de altaardwaal.
Indien men dus let op den afstand der bloed
vlekken ten opzichte van den priester en de
verschillende plaatsen, waar de vlekken zich be
vinden, dan moet men zonder meer de hypothese
van een bloeding van den kant van den geeste-
UJke verwerpen.
Deze heeft verklaard, dat op het oogenblik fkn
het breken van de H. Hostie de oogen noodge
dwongen op de Hostie moeten gericht zUn en
uit die H. Hostie heeft hy, zonder twyfel, dul-
deiyk met kracht bloed zien spatten.
Voortdurend worden door de geloovigen bloe
men en kaarsen in de parochiekerk
die schittert in een zee van licht.
Het altaar en al de heilige voorwerpen, die
zich daarop bevinden, worden op de beurt be
waakt door den pastoor don Raffaelo Codipletro
zelf, door door den koster lachlni Antonio, door
frater Bernardino Patin! en Cavallari Glogio, uit
Paganico Sabino geboortige seminaristen.
De Bisschop van Rieti. Mgr Massimo Rinaldi,
die telegrafisch van het gebeurde in kennis werd
gesteld, begaf zich onmiddeliyk naar het berg
dorpje, om er een eerste onderzoek in te stellen.
Na ten slotte tót de in het kerkje verzamelde
geloovigen een passende toespraak te hebben
gehouden, keerde de bisschop naar Rieti terug,
vanwaar hy doorreisde naar Rome.
Tevoren had de bisschop de met bloed bevlekte
altaarvoorwerpen persoorüyk in het tabernakel
weggesloten, waarvan hy den sleutel by zich
heeft gehouden.
Te Rome heeft Mgr. Rinaldi den assessor van
de H. Congregatie van het H. Officie, Mgr. Ot-
tavlani, en een anderen functionaris van ge
noemde Congregatie van het wonderbaariyke
feit op de hoogte gesteld.
Geloovigen en nieuwsgierigen stroomen van
I alle kanten toe naar de plaats, waar de gebeur-
I tenia plaats greep.
De Deutsche Lufthansa heeft van de
Portugeescbe Regeering toestemming ge
kregen voor het «Uitvoeren van 12 proef
vluchten over den Noordelyken Atlanti-
schen Oceaan vla Lissabon en de Azoren.
Vrijdagnacht te omstreeks twee uur zag
te Rotterdam de bestuurder van een uit de
richting Gouda komenden auto, dat een man.
die midden op den weg aan den Plaszoom stond,
met de armen zwaaide tegen een bestuurder
van een uit de richting Rotterdam komenden
auto, vermoedeiyk met de bedoeling dezen te
vragen, mee te mogen rijden. Vervolgens zag
hy, dat de man door den auto werd gegrepen,
op de motorkap terecht kwam, om daarna op
den weg te vallen. De autobestuurder reed, zon
der gestopt te hebben, door.
De autobestuurder, die dit alles gezien had.
spoedde zich naar de plaats waar de gewonde
heeft, toen een andere wagen pas
don bestuurder verzocht den aanrij-
auto te achterhalerf. Deze is hierin
en na eenlgen tyd keerde hy met
dezen wagen en zijn bestuurder terug. Deze
bleek te zyn zekere H. D. J., 42 jaar oud. be
drijfsleider. wonende te Gouda. Hy verklaarde
van de aanryding niets te hebben bemerkt en
ook niet te hebben gezien, dat er een man op
den weg stond.
De gewonde is met ingedrukte borstkas en
een gebroken neusbeen naar het ziekenhuis aan
den Coolsingel vervoerd. De toestand van den
man. de 56-jarige A. Slingerland uit Stolwyker-
sluis, is zorgwekkend.
Hangende ^dit onderzoek is voorbarigheid
natuurlWp uit den booze en de feiten dienen
onder voorbehoud te worden weergegeven.
Het is den minister bekend, dat eP prijs
afspraken bestaan tusschen de voornaamste
Nederlandsche fabriek en een aantal bulten-
landsche producenten. In verbandmet het
uiteraard vertrouweiyke karakter van deze af
spraken is het niet mogelljk te dezer plaatse
hieromtrent nadere mededeelingen te doen.
De deelnemers van de spelen bevinden zich
voor het meerendeel reeds in Berlijn, doch
de stroom van belangstellende Journalisten en
officials houdt nog aan.
Donderdagavond ging de F 36, het vlaggs-
schlp van de K. L. M. in gezelschap van een
P 22 als extra-toestel, beide volgeboekt.
Oostwaarts. Ook Vrijdag, hedenochtend en
-avond werd en wordt met verdubbeling der
lynen gevlogen. Verscheidene Fokker-Dcuglas-
toestellen zyn als extra.vllegtuigen ingezet
om tusschen Beriyn en Londen v.v. te
koersen.
Vrijdagnacht te omstreeks half een is
door tot dusver onbekende oorzaak brand
uitgebroken in de stroohulzenfabriek van Job.
Govers, gelegen aan den Eindhovenachen weg
te Oeldrop. Het vuur, dat in den voorraad stroo
gretig voedsel vond, breidde zich snel uit, zoo
dat spoedig de geheele fabriek, die een opper
vlakte van ongeveer by 50 meter beslaat, in
lichter laaie stond.- Van grooten afstand reeds
war de brand te zien. De brandweren van Gel-
drop en Eindhoven waren spoedig ter plaatse,
zy konden tegen het vuur evenwel weinig be
ginnen en moesten zich ertoe beperken bet
kantoor nat te houden, zy slaagden er in dit
te behouden. De fabriek evenwel is geheel ver
in and.
Naar verder wordt medegedeeld, zullen deze
proefvluchten worden uitgevoerd met de Do-18.
uitgerust met Jumo-ruwoliemotoren. Er zal ge
bruik worden gemaakt van eenakatapultinstal-
latie, zooals de D.LH. deze aan boord van haar
drijvende luchtbases benut, en de vllegbooten
sullen worden afgeschoten naby de Azqren. om
dan via Bermuda het nog niet met zekerheid
bekende Noord-Amerikaansche eindpunt der
route te bereiken.
In den ontslagbrief aan het pe-soneel
wordt verklaard, dat een der voorwasrden,
waarop de regeering bereid is verderen f.nan-
^leelen steun te verleenen voor het in stand
houden van een nationale scheepvaart verbin
ding met de Oostkust van Zuid Amerika, is,
dat de huidige organisatie door een andere
moet worden vervMgen en dat in verband
hiermede het geheele personeel moet worden
ontslagen.
Wy vernemen verder, dat pa 1 Augustus het
bedrijf van den Ron. Holl. Lloyd voorloop!»
met los personeel zal worden wortgezet. tot
dat de nieuwe organisatie zal zijn tet stand
gekomen. Een gedeelte van het tegenwoordige
personeel van den K. H L. zal zeer waarschyn-
iyk in dienst van de nieuwe organisatie over
gaan. Hieronder valt niet het scheepvaa rttech.
nlsch personeel, daar het technteche gedeelte
van het nletiwe bedrijf, zooals bekend, verzorgd
zal worden d<$r de Kon Ned. Stoomboot MaaU
schappij Het is nog met bekend hoeveel leden
van het personeel door de nieuwe orgrmisatie
zullen worden overgenomen.
'j®
Naar wy vernemen, heeft zich voor de nieu
we organisatie reeds een combinatie gevormd,
bestaande uit de Kon Ned. Stoomboot Maat
schappij en de Vennootschap Muller en Co.
Aan deze combinatie moet nog slechte de goed
keuring van de regeering worden verleend.
Omtrent het bedrag, tot hetwelk de regee
ring bereid is steun te verleenen, konden nog
geen nadere inlichtingen worden verstrekt.
Wat het tijdstip van het In werking treden
der nieuwe organisatie betreft, vernamen wy.
dat dit afhangt van het tijdstip, waarop voor
de Amsterdamsche rechtbqnk het accoord met
de crediteuren van den Kon. Holl. Lloyd zal
zyn tot stand gekomen.
De Ned. Zulvelcentrale heeft voor het tijd
vak van 2 t/m 8 Augustus 1936 voor consump
tiemelk op regeeringscontract, het taxe-gedeel
te bepaald op 5JJ cent, eventueel verhoogd met
premie at verminderd met afdracht voor da
kwaliteit; overmelk regeert rupt-minimnmprya
430 cent.
Afdracht by levering in consumptie van an
dere dan taxemelk 2 ft cent.
Naar wij vernemen, is thans aan
het geheele personeel, dat .nog in
dienst is van den Kon. Holl. Lloyd,
tegen 31 Augustus a-s. ontslag aan-
rezegd.
sbeo van Brescl», lq het plechtige Latyn
zyner dagen Faustus Sabaeus Brixianus
"★s geheeten, was conservator van de Vati-
caansche bibliotheek te Rome in de eerste
helft van de zestiende eeuw, dien tyd van
veelbewogen wetenschappelijk onderzoek, waar
aan achtereenvolgens de heiligverklaring van
Sir Thomas More, en het vierde eeuwgety van
Desiderius Erasmus, den Rotterdammer, ons
hebben herinnerd. De verdiensten van dit tyd-
perk voor de kennis van allerlei oude Latyn-
sche schryvers is vaak geprezen. maar men
mag nooit vergeten, dat de humanisten zooals
de beoefenaren van de klassieke letterkunde
zich noemden ook buitengewoon groote ver
diensten hebben voor het eerherstel van tal
rijke christgiyke aohryvers uit de kerkeiyke
oudheid. Wat heeft Erasmus al niet gedaan
voor de uitgave van de Kerkvaders! Niet alleen
werden bekende teksten opnieuw uitgegeven,
maar de onuitputtejyke speurzin van de hu
manisten doorsnuffelde bibliotheken, die sinds
lang verwaarlopsd waren en men vond oude
handschriften, vaak meesterwerken, welke voor
het eerst aan de betrekkeiyk nog zoo jonge
boekdrukkunst werden toevertrouwd. De ge
noemde Sabeo van Brescia heeft ook zulk een
ontdekking op zyn naam, en het is merkwaar
dig- genoeg door een vergissing, dat hy ons een
echf meesterwerk, en een der oudste meester
werken. van de kerkeiyke Latynsche letterkun
de heeft overgeleverd.
In de Vaticaansche bibliotheek vond hy na-
meiyk een handschrift van de geloofsverdedl-
ging van Arnoblus tegen de heidenen. Amobius,
die In 327 stierf, had in zeven boeken de be
zwaren en verdachtmakingen van de Rcmeln.
sche heidenen tegen het christendom weerlegd.
Achter dit handschrift bevond zich echter nog
——een ander, dat Octavius heette. Het was
een heel apart geschrift, maar het scheen erby
te hooren. Nu wil het toeval. dat octavua
in het Latyn beteekent de achtste (vandaar
het woord octaaf, de achtste dag) zoodat Sabeo
dit geschrift eenvoudigweg hield voor bet acht
ste boek van Amobius- apologie. Hy drukte het
dus af achter de zeven eerste boeken, als een
vervolg, toen hy in het jaar 1543 te Rome zyn
Uitgave van Amobius- werk „Adversus Gentes"
(Tegen de Heidenen) in het licht gaf. Dezelfde
vergissing beging ook de geleerde Sigismond
Gelenius, een Tsjechnisch humanist, die in 1546
te Bazel een nieuwen druk van Amobius- werk
deed verschynen. Het verschil tusschen het zoo
genaamde achtste boek en de zeven overige was
echter zoo groot, dat de vergissing wel bemerkt
moest worden. Al spoedig besefte men, dat het
liber octavls (het achtste boek) een geheel zelf
standig werk was.
Maar welk werk was het dan? Wie was de
schrijver? Uit welken tyd stamde het?
By Lactantius en by den Kerkvader Sint
Hieronymus wordt gesproken pyer een boek, dat
Ootavtus heet, en dat in de tweede eeuw
na Christus, men meent zoowat omstreeks 160,
misschien Iets vroeger, misschien ook eenige
tientallen jaren later, geschreven werd door
een Afrikaan, die zich als advocaat te Rome
had gevestigd en die Marcus Minucius Felix
heette. Welnu, het zoogenaamde achtste boek
van de geloofsverdediglng van Amobius was
niets anders dan deze Octavius van Minucius
Felix. Dit werd bewezen door den Franschen’
advocaat Francois Bauaouin, in het Latyn ge
naamd Franciscus Balduinus, die in het jaar
1580 de vergissing van Sabeo van Brescia her
stelde, en te Heldelbeig een afzonderlijke uit
gave van de Octavianus bezorgde.
Sedertdien geniet het boek de aandacht van
de kerkhistorici en zyn er verschillende vraag
stukken gerezen over den persoor van den
schryver, over den aard van zyn christendom,
over het jaartal, waarin hy zjjn werk te boek
stelde. Het zou te ver voeren, op al deze quaes-
ties in te gaan. Vooral de moeilijke vraag, of
Minucius Felix invloed heeft uitgeoefend op
den genlalen, maar ongelukklgen Tertullianus,
ook een Afrikaansch kerkeiyk schrijver en den
besten katholieken stylist in het Latyn vóór Sint
Augustinus, dan wel of Tertullianus den ander
heeft beïnvloed, is niet licht op te lossen, al
schynen de kansen het gunstigst voor de oor.
spronkeiykheid van Minucius Felix.
Het is opvallend, dat het oude kerkeiyke La
tijn zoo uitstekend werd geschreven door Afri
kanen. Ook Sint Augugtinus was, zooals men
weet, geen Italiaan van geboorte, maar hy
stamde uit lagaste in de nabyheld van Car
thago en was bisschop van Hippo, in Noord-
Afrika. De Afrikaansche wingewesten waren
vry spoedig gekerstend en het christendom
bloeide in hun streek gedurende de eerste
eeuwen van de kerkgeschiedenis buitengewoon.
Deze menschen, nog warmbloediger dan de ge
boren Romeinen, beschikten over een sterk
temperament, dathen vooral scheen voor te
bestemmen voor de redenaarspractyk. Gaarne
hoorde men voor de Romeinsche rechtbanken
een donker Afrikaansch advocaat het pleit
voeren. Ze spraken met groóter warmte, dieper
overtuigingskracht, vuriger gloey dan de Ro
meinsche advocaten. Ze hadden een oorspron-
keiyke en artistieke zienswijze. Ze drukten zich
tnakkelyk uit in het Latyn, want schrander als
ze waren, leerden ze de toenmalige we
reldtaal van hun pgllle Jeugd af. Wat voor de
Romeinen al' oud was, ja wat voor her reeds
•an het verouderen was, bleef voor deze pro-
vincialen van grooten styi gloednieuw. Ze ken
den de- groote Latynsche schrijvers vooral
Cicero én Vergillus hun meest bewonderde
meesters beter dan de Romeinen zelf en ze
wizten zich, met behoud van hun eigen en
eigenaardige zelfstandigheid, de klassieke taal
behandeling van deze genieën eigen te maken.
Het was een genot, naar hen te luisteren, en
ook hun boeken hadden in Rome weldra succes,
dat men misschien, alle verhoudingen in het
oog houdende, nog het best kan vergeiyken by
het succes van Vlaamsche boeken in Noord-
Nederland. Die Afrikanen beschikten over iets,
dat de meer Noordelijke Italianen misten. Ze
waren minder formalistisch, maar meer
•pontaan.
Van de trits der groote Afrikaansche ker-
kolijke schrijvers, Minucius Felix, Tertullianus
en Sint Augustinus, is vermoedelyk Minucius
Felix de eerste geweest. Hy te de minst groote
van de drie, wat niet wegneemt, dat zijn werk
zeer interessant is, en dat het een krachtige
uitwerking op de tydgenooten moet hebben
gehad. De schrijver was intelligent. Dat een
zoo intelligent man het christendom was toe.
gedaan, moet indruk hebben gemaakt.
zyn geloofsverdediglng, de Octavius ver
scheen in een bewogen tyd. Dè chrteteiyke
kerk werd te Rome niet erkend. Men achter
volgde haar aanhangers; overal stroomde mar.
telaarsbloed. Temidden der groote kerkvervol
gingen. vermoedelyk in een rustperiode, kwam
daar ineens een gloeiende verdediging van het
zoo veel gesmade, zoo zwaar belasterde chris
tendom. zy was in een oorspronkeiyken vorm
vervat. Ziehier den korten inhoud van het
merkwaardige boek:
Minucius Felix, de schryver zelf, een be
keerling uit het heldendom, krygt op zekeren
dag bezoek van een zyner vrienden, Octavius
ïanuarius, die nog vóór hem christen was ge
worden, en die een vurig geloovige was. Het was
een gewoon zakeiyk bezoek, maar het verheug
de Minucius zoozeer, dat hy schryft: „Geen
woorden zyn in staat om de groote en onme-
teiyke blijdschap uit te drukken, die ik by zyn
aankomst gevoelde, want myn vreugde werd
niet weinig verhoogd, doordat die beste vriend
geheel onverwacht voor myn oogen stond.”
De beide vrienden maken een uitstapje naar
de havenstad Ostia, het ontspanningsoord van
de rijke Romeinen dier dagen, tevens een bad
plaats. Ze wandelen hier in de koelte van den
morgen langs het zeestrand en „gevoelden T*ten naar Beriyn. Tallooze gezelschappen van
zegt Minucius Felix met onultsorekeiyk ge
not. hoe het zand zachtjes week voor hun voe
ten en inzonk,” toen een andere vriend van
den advocaat, Quintus Caecillus „die nog vast
hield aan het.holle bygeloof" en die dc beide
wandelaars op hun tocht vergezelde, een af
godsbeeld van Serapis zag staan, waaraan hy
onmiddeliyk eer bewees door: „naar de ge
woonte van de bygeloovlge menigte, zijn hand
aan den mond te brengen, en met de lippen
een kus daarop te drukken.” Dit was de wyze,
waarop men een afgodsbeeld begroette.
Als Octavius dit ziet, wordt hy boos,
vindt, dat Minucius Felix te laks is geweest
door Caecillus in het heidendom te laten.
Waarom heeft hy dezen niet van de christe-
lyke waarheid overtuigd?
Maar Caecillus laat zich zoo makkciyk niet
overtuigen. Hy heeft heel wat bezwaren tegen
het christendom! Alle bezwaren van den Ro-
mrin tegen deze verachte nieuwe seete «yn
ook^de zyne, en hy verbergt ze niet. Octavius
weerlegt ze dan in een twistgesprek, een soort
officieel dispuut, waarby Minucius Felix ge
tuige en scheidsrechter is. Dit twistgesprek
wordt door Octavius gewonnen. Hij ontzenuwt
alle bezwaren; weerlegt den lasterden overtuigt
Caecillus, die zich nu tot het ware geloof be
keert.
Voor de kennis der oud-kerkeiyke toestan
den en vooral voor de kennis van der. strijd,
dien de oude christenen moesten voeren, is dit
boek van belang. Nu het in het Latyn en in
het Nederlandsen herdrukt werd, uitstekend
vertaald door prof. Dr. P. H. Damste, oud-
hoogleeraar aan de Utrechtsche Unlverslteit, is
er zeker reden om den Inhoud van alt boek eens
nader te bekyken. Prof. Damste is niet katho
liek;-zyn uitgave, die by Hl J. Paris te Amster
dam verscheen, bevat een inleiding, waarovei
te twisten valt. Toch moeten wy hem dank
baar zyn. dat hy een zoo belangrijken christe-
lyken tekst nader brengt tot hel publiek, waarby
helaas dit soort schryvers te weinig bekend is.
In een volgend artikel hopen wy eenige mar
kante uitspraken van Octavius, waarmede de
hedendaagsche christen zyn voordeel kan doen,
nader te behandelen. Uit den opzet van het
betoog biykt echter wel, hoe men in de oude
kerk verwachtte, dat elk een verbreider van
de waarheid zou zyn.
