Een revolutionnair in 1813
De avonturen van Stan en Pol
herstel der Grccte
Beveiliging
en
Kerk te Alkmaar
I
r
ONDERHOUD MET DEN
RESTAURATEUR
r
BEWOGEN DAGEN IN
ALKMAAR
MAANDAG 19 JULI 1937
UIT ALKMAAR
ROOD-WIT I—S.R.C. I 2—8
het
Schippers op den toren
Urgente vraagstukken
UIT SCHAGEN
de
Lif-
Verkooping
Geslaagd
S.R.C.-junioren
5.
Wat onverwijld moet
geschieden
Sinda 1927 ia de toeat and van het
koatbare monument aanmerke
lijk slechter geworden
en kadegeld aan
Schager haven
Op den Propagandadag te ’t Veld
zegeviert S.R.C. 1
Hoe de liefde voor Oranje en
strijden voor de vryheid
beloond werden
r
25?
I
get J SCHOUTEN."
de proclamaties openbaar
ft
1.
9
en
t.
1923
7
schiö^
ver
ver-
i
23
te
•n
te
i-
FOCU8
n
Stan en Pol zelden nu tegen Freekje dat ae weer weg moeteen
en ze vroegen hem of hij nu voldoende had gezien om te be
en toen het eerste broekje klaar was. legde de vrouw het netjes
op zü om aan de andere te beginnen.
fJlfUaynp
4
n
a
«effen wat of hij gedaan had door zoo slordig met zijn kleeren
om te springen. Freekje knikte heftig van ja.
Langzamerhand aag hu hoe uit den vormelooaen lap een aar
dig jongensbroekje ontstond, net zooals het zijne was geweest.
r
A
8
ir-
id.
»n
ng
ie
le
1-
TVn overstaan van notaris H. J. van Veen
vond in café C. Boontjes de afslag en toewy-
,J3e Heeren van de Sociteit
Zijn hunne rnooye kussens kwijt."
het
met
Onze plaatsgenoot Jn. Kweldam. slaagde Za
terdag te Alkmaar voor het M U L O -diploma B.
te
da
u-
,r-
ró
te nemen Oeldolph Adriaan de Lange, afslager
der vtech te Alkmaar, en dezelve In bewaring
te stellen in het Maison d'Arrét (hute van ar
rest). dien Oeldolph Adriaan de Lange in pro-
vlsioneele bewaring te nemen en te houden.
Gegeven in Alkmaar den Eersten December
1813.
ita
d«
is-
e-
ler
rd
cb
bleek,
ver-
m,
ts.
er
de
•D
te
ns
le
ng
li
no
ng
gd
B.)
Het
en.
uit
üd
le
de
?b-
>d-
de
nis
Dezer dagen zijn nieuwe afloodingen gedaan
en hierbij te gebleken, dat de afwijking van
den 34 meter hoogen muur van het midden
schip thans op enkele plaatsen 17k 1* centi
meter bedraagt. De overhelling te sinds verle
den jaar n.L met ruim vier centimeter toege
nomen terwijl de scheuren in de steunbeeren
een bedenkeltjken omvang hebben verkregen.
zing plaats van de perceelen behoorende tot de
nalatenschap van Jn. K-ooy te Behagen.
Perceel I. Een huls en erf aan het Noord te
Behagen was Ingezet op f 3360.werd gemijnd
op 10.Kooper werd de heer J. Brommer
te Haringbuizen voor 3370.
Perceel II. Een arbeiderswoning nabij den
Bosch weg te t Zand; ingezet op 325. gemijnd
op 30.Kooper werd de heer A de Wit JCz.
te t Zand, voor 35SJ=~
Perceel III. Een dubbele arbeiderswoning, met
erf van X Zand, ingezet op 625.gemijnd
op 70.Kooper werd de heer P. Jongerling
te X Zand, voor 695.
Een instorting van den topgevel met aan-
slultenden traptoren zou ook voor het daaron
der geplaatste fraaie orgel noodlottige gevolgen
kunnen hebben.
Freekje zat op den vensterbank, hij was nog steeds onzicht
baar, dus niemand kon hem zien, en hij zag boe de vrouw
maar aan een stuk door zat te werken onder het licht van een
Men verzoekt ons nog mede te deelen. dat de
eerste juntoeen-trainingsavond reeds morgen,
dus Dinsdagavond gehouden wordt op t S.R.C.-
terreln.
Jongens, die nog lid willen worden, kunnen
zich nog opgeven bij den heer J. Schaaf, Rog
geveenstraat, alhier.
Aangezien de thans geldende hefflngsverorde-
ning slechts is goedgekeurd tot 1 Januari 1938
hebben B. en W. aan den Raad voorgesteld de
verordening op de heffing van Lig- en Kadegeld
opnieuw vast te stellen.
Hierbij Is rekening gehouden met de meening
van den Minister van Blnnenlandsche Zaken,
vervat In zijn briefw aan Gedeputeerde Staten
van Noord-Hollanl d.d. 14 Januari 1937.
Mede te het oordeel Ingewonnen van 1 hoofd
bestuur der Schippersvereeniging .JSchuttevaer"
op grond van de bepalingen van een minis te-
riëele circulaire.
Aangezien in de practijk gebleken is. dat de
heffing van het liggeld aan den lagen kant is,
stellen B en W aan den Raad voor, dit met S
cent per ton te verhoeden met vaststelling van
een minimum van f 0.35 en het abonnement te
brengen van f 12 50 op f 15 per 50 ton laadver
mogen. Ten aanzien van het kadegeld wordt
voorgesteld dit met Jj cent per vierkante meter
te verlagen, aangezken een heffing van 3*4 cent
per vierkante meter te hoog moet worden ge
acht.
an den heer H. v. Drunen. die als ama-
teur-histoncus reeds veel uit Alkmaar»
verleden gepubliceerd heeft, ontvingen wij
de volgende geschiedkundige bijdrage, waaraan
wjj gaarne plaatsing verleenen.
venlat. komt bü een R.-W. speler, die nogmaals
in zal schieten, doch de S.-keeper plukt den bal
van den schoen van den schutter.
Weer is R.-W. in den aanval doch keeper
Brügemann weet t keiharde schot van den R.-
W.-mldvoor schitterend te houden
Even later te het rusten en heeft 8. R. C. nog
de leiding met 31.
Na de rust te het feiteljjk de wedstrijd gewor
den van 8. R C zooals we reeds hierboven
schreven.
Direct na de rust gaat B Kroone er alleen
vandoor, maar zijn schot gaat naast. Wat R-W.
ook doet, het te S R C. dat de gevaarlijke aan
vallen onderneemt.
W Visser en Jb. Stam gaan er samen vandoor
en eerstgenoemde schiet onhoudbaar voor den
R W.-keeper in. 1—3.
Dat wordt R.-W. toch wel wat al te bar en bij
een snellen aanval weet de mldvoor Jn. Kemp
In vrije positie den bal voorbij den S-keeper
te jagen. 33.
Doch dan heeft R-W zijn krult verschoten
en komt S. R. C. geducht opzetten. Een schot
van Plet Stam gaat huizenhoog over.
Nogmaals onderneemt R-W eenlge aanvallen,
het zijn er welgeteld 3, doch ze loopen alle
op niets uit
Plet Stam heeft even later bu een solo-ren
meer succes en verhoogt met een onhoudbaar
schot de score voor 8. R O-, 34.
KI Brantenaar maakt even later nummer 5.
<25). terwul Piet Stam na eenlge oogenbllk-
ken den Rood-Wlt-keeper voor de zesde maal
laat vteschen. R -W speelt nu een verloren spel
en S. R. C. heeft verder geen moeite den stand
tot 83 op te voeren.
Als de scheidsrechter het einde blaast heeft
S. R. C. een welverdiende overwinning behaald
Wat nu onverwijld moet geschieden, te het
aanbrengen van een schoorconstructie tusschen
de opgaande muren van het middenschip Deze
constructie bestaat uit een vijftal zware juk
ken. erop berekend om zoowel druk- als trek-
spannlngen op te nemen, die de muren aan
elkaar koppelen en door onderling verband het
hoog opgaande middenschip een belangrijke
verstijving geven. Ook het koor, dat In verticale
mooten is gaan scheuren, heeft eveneens een
onmlddellijke voorziening noodig. waarbij twee
zware staaldraden en diverse trekstangen zul
len worden aangebracht.
Tusschen het schip en het dwarsschlp zal een
groot schot worden geplaatst, opdat de verdere
werkzaamheden kunnen worden verricht, nadat
straks het dwarsschlp voor den dienst zal zijn
Ingericht. Tot de eigenlijke restauratie-werk
zaamheden behooren oa. het aanbrengen van
een gewapend betonnen schoorconstructie. zon
der verandering van het uiterlljk van het kerk
gebouw. de vernieuwing van de balken en kap.
het herstel van metsel- en natuursteenwer-
ken enz.
Het eerste nood werk, waarvoor de regeerlng
15 mille beschikbaar heeft gesteld, moet binnen
zes weken na de gunning de aanbesteding zal
23 dezer geschieden gereed zijn met dien ver
stande. dat het schoorwerk binnen vier weken
moet zijn voltooid en dan kan de kerk weer
zonder gevaar In gebruik worden genomen.
Met de afwerking van de restauratie zullen
evenwel nog jaren gemoeid zijn en hiervoor
te het wachten op de overheid, die de middelen
moet verschaffen om dit kostbare monument
uit onze middeleeuwen in volle glorie te doen
herleven.
De noodtoestand, waarin het trotsche kerk
gebouw der Ned. Herv. Gemeente te Alkmaar,
de Oroote of St. Laurenskerk. zich bevindt,
heeft aanleiding gegeven tot ulteenloopende be
schouwingen.
In verband hiermede hadden wij een onder
houd met den architect, die reeds vele jaren
geleden met de leiding van de restauratiewer
ken dezer kerk werd belast, den heer Herm. van
der Kloot Meüburg te 's-Gravenhage. en die.
nadat einde 1937 het eerste gedeelte van de
restauratie was voltooid, erin heeft moeten
berusten, dat het verdere herstelwerk niet tijdig
ter hand werd genomen.
De Oroote Kerk te Alkmaar, zoo zeide de heer
Meüburg behoort tot de fraaiste religleuse
bouwwerken der Nederlandsche Gothlek. Het
typische van den Oothlschen stijl te wel. dat
de bouwconstructie berust op een samenstelling
van verschillende bouwelementen, die een on
derling evenwicht vormen, waardoor ranke
bouwlljnen met betrekkelijk dunne en sterk
doorbroken muren kunnen worden verkre
gen. In tegenstelling met de Romaansche bouw
wijze. dié meer op massiviteit berust.
Zoolang nu de diverse knooppunten en ver
bindingen Intact blijven, behoudt een Oothtech
bouwwerk zijn samenhang, doch wanneer de
tand des tijds of eenige andere oorzaak het
onderling verband heeft verbroken, dan kunnen
de gevolgen fataal zijn.
Bij de groote restauratie, waarmede In
werd begonnen en waartoe, naast de bijdragen
van de kerkelijke gemeente, door het rijk, de
provincie en de gemeente, subsidie werd
leend. bleek, dat het kerkgebouw er veel slech
ter aan toe was dan men aanvankelijk
moedde In de jaren 19231927 te het eerste
deel van het restauratiewerk tot stand gekomen,
waarbij het dwarsschlp met vlerlngtoren en een
deel van het koor werden voltooid.
Reeds tijdens deze restauratiewerken
dat de muren van den koorveelhoek. die in
tlcale mooten waren gescheurd, buitenwaarts
dreigden uit te wijken, terwijl de muren van 1
middenschip in noordelijke richting overhelden.
Toen de restauratie tijdelijk moest worden ge
staakt. kreeg het koor een provisorische nood-
verankerlng
In Met van het vorige jaar deden zich ern
stige teekenen van zetting voor, die een nieuw
onderzoek noodzakelljk maakten.
Hierbij is gebleken, dat de toestand van het
monument, sinds de restauratie-werkzaamheden
rijn stilgelegd, aanmerkelijk slechter Is gewor-
hjj het zal goedvinden, het te goedertieren
ken. met Hooivorken. Oraven. Stokken en
danige wapenen zün toereikende' genoeg
hem te verpletten."
Hieruit blijkt reeds dat de L. zeker was van
de overwinning.
De dag hiervoor, de 36e. had hem stellig
tot dat schrijven aangemoedlgd- Op dezen
marktdag toch etechten de boeren dat de vlag
gen op den stadstoren «ouden worden geplaatst.
Ook de schipperij drong aan en mocht eindelijk
een vlag plaatsen op den Accijnstoren. De vlag
die de schippers van Verschuir kregen was ech
ter... een Fransche Dat hierdoor de beroe
ring heviger werd, behoeft geen betoog en de
Sous-Prefect bracht In verband hiermee vrouw
en kinderen naar het Jutfaas Hofje over.
‘s Middags kwamen de boeren weer opzetten
en Malse van Foreest zegde eindelijk toe dat de
vlag op den toren zou komen .Het duurde den
boeren echter te lang want een half uur na de
toezegging begonnen zij „de groote klok van de
waag te trekken." Nadat de gemoederen door de
toespraken var» De Lange weer wat waren ge
sust. kwamen echter de schippers weer in be
weging en dóór hun optreden liet de heer
Verschuir zich uit dat hij het uitsteken van de
Oranjevlag niet zou tegen gaan, maar ook geen
permissie gaf.
Brouwer, een schipperagast. bracht de vlag
op den toren langs den buitenkant, want de
sleutels, om binnendoor te gaan werden niet
af gegeven.
De bevolking uit de dorpen was echter nog
lang niet gerust en de komst van Frans Groet
van .8t. Maarten leidde tot het besluit dat de
Lange een drukwerk liet verspreiden.
Dit werkte bjj de overheid als een donderslag
bij helderen hemel. Men nam maatregelen. Een
mooie post werd De Lange aangeboden als hjj
zich van verdere actie onthield, welk aanbod
werd afgewezen, maar hjj begreep tevens dat er
In de stad voor hem niets meer te doen viel en
besloot den volgenden morgen de stad te ver
laten om te zien wat hjj in de omgeving kon
doen. Met een phaëton. aangeboden door Jacob
Mus Kuit, vertrok de L. met een vriend. Dirk
de Wit. naar Medemblik. op zijn weg verscMI-
lende dorpen aandoende. In Medemblik bleken
75 gewezen voorradig. waarvan niets kon
worden gemist. Zonder zaken doen verliet hü
Medemblik en in Kolhom bleek hem dat men
hem naging en poogde door valsche voorstel
lingen. als zouden de Franschen een plundering
hebben ondernomen in de Wieringerwaard en
den Hazenpolder, in de war te brengen. Dit
laatste lukte echter niet en de L. vervolgde zijn
reis naar Behagen en Schagerbrug.
In den nacht van 39 op 30 November ontving
hü van zjjn vrouw de mededeellng dat eindelijk
de proclamatie was afgekondlgd en dat hij in
Alkmaar werd verwacht. Om 4 uur vertrokken
uit X Zand, kwam de L. te 8 uur ’s morgens
thuis.
Den len December kreeg De Lange, In zijn
koffiehuis, een briefje van den rechter van
Instructie met den wensch om te 2 uur te ver
schijnen ten Stadhutee ten einde over een zaak
van aanbelang te spreken. Aan dezen wensch
gevolg gevende ontdekte hU alras dat er Iets
bijzonders was. maar In het stadhuis kwam dat
pas goed uit. Voor de Prinszaal stond een piket
Nationale Jagers onder de wapens.
In de Prinszaal bevonden zich de rechter van
instructie Schouten, de Subs. Proc. Crimineel en
de C. v. P Bogaard. De eerste deelde aan De
Lange mede dat hjj (de L.) zich de laatste da
gen zoodanig gedragen had dat de Justitie, die
eerst werkeloos had moeten zjjn. geresolveerd
had De L. te moeten arresteeren en over
brengen naar het Tucht- of Werkhuis.
De lezer denke zich de positie van De L. In.
Ijverig had hU gewerkt voor de omwenteling,
terwijl de machthebbers een afwachtende hou
ding aannamen. Toen er niets meer te vreezen
was had men de zijde van Oranje gekoaen en
tegelijkertijd daardoor de machtspositie be
houden, welke men ook tijdens het Fransche
bewind had.
Toen de L. zich wilde verdedigen werd hem
gezegd dat hij alleen had te verklaren of hjj
door de gewapende Burgerwacht, dan wel door
den C. v. P. wilde worden weggebracht. HU
koos het laatste en verliet het Stadhuis aan de
achterzijde. In het Tuchthuis aangekomen las
de deurwaarder Pieter Purmer het volgende
voor: „Wij rechter San Instructie van het Ar
rondissement Alkmaar, ordonneren en gelasten
aan alle deurwaarders, gelast met Executie de
zes, om provisioneel (voorlooplg) in bewaring
Dan is er ook nog de acte van Purmer dat hu
de L.. „onder bewaring en in handen van F fï
Conod Cipier van het Malson d’arrêt" had ge
laten „tot nader order". De kosten van een
en ander waren drie Franken.
Er volgt dan een uitvoerig verhaal over het
verbluf aldaar waaruit oa. blUkt dat hU vcor
alles wat hU gebruikte moest betalen De vol
ledige rekening van den cipier te aanwezig en
wU vjnden op 1 Dec.: Soupe f 14 Een
vlesch wUn f 1 4 Tabak en PUpen 4
Twee kaarsen 4 Op 3 Dec.: Driemaal wa»
ter. vuur en melk f 6 Veertig turven
f 8 Drie kaarsen f 6 Twee vles-
achen wijn gebragt f 4 Zeven pijpen
f 3 8. En op den 18en Veertig houten
f 3 Driemaal water vuur en melk f 6
Achttien dagen bed en toebehooren f 3 13
Een Engelsche kelk gebroken f 8 .De ge-
heele rekening was f 43 3 8.
De Lange werd, ook toen hü achter slot zat.
toch nog wel door zün bestrUders gevreesd, wat
moge blüken uit het feit dat het Tuchthuis den
3en Dec. werd bezet door Grenadiers der Na
tionale Garde, omdat men vreesde dat de boeren
hem souden ontzetten. Dit gebeurde verder ei
ken marktdag. HU kreeg daar ook bezoek. Oa
van zün schoonzuster die geheel alleen, als
meisje van 19 jaar voor hem naar Den Haag
reisde om te trachten de bevrüdlng van De
Lange te verkrUgen.
Den 14en vertrok zü en haar bezoek aan Den
Haag had tot resultaat dat De Lange in den
avond van den 17en Dec., dus na 16 dagen on
verhoord te hebben gezeten, „een rechterlUk
legaal verhoor," werd afgenomen, dat echter
meer liep over andere dingen dan over de zaak
waarvoor hü in arrest was Alles werd gedaan om
tets In het nadeel van de L. te vinden.
Den 24en werd besloten een 2e request naar
Den Haag te zenden, maar dit bleek niet noo
dig, omdat. tUdens een bezoek van een broer
en een zwager de cipier Conod op de kamer
kwam met de boodschap dat hü order had de L.
te ontslaan.
Het geeft wel een aardig kükje op de uitoefe
ning van het recht In die dagen.
De Lange geeft een beschrüving van de ge
beurtenissen voor 29 November 1813 Zoo deelt
ruzie
het
van
ten November schreef De Lange aan
Eecer dat niets meer te vreezen was en gaf ver
schillende aanwüzlngen om Den Helder niet
wakker te maken. Hü zou zich naar de ZUper-
slute begeven om daar het commando op zich
te nemen
In een PB. zegt hü: „Ieder wapend zich zoo
'X-
om
Zondagmiddag speelde S. R C. I op het
nieuwe Rood-Wlt-terreln te t Veld een propa-
gandawedstrüd tegen Rood-Wit I en zegevierde
zooals hierboven staat aangegeven met 83.
Deze overwinning hoewel wat spectaculair was
ten volle verdiend.
Het te een mooie wedstrüd geworden, welke
vooral voor half time een spannend verloop had.
Na de rust was er. vooral de laatste 20 minuten,
maar één ploeg die speelde en dat waren de
Zwarte Kraaien -
Over den wedstrüd het volgende:
In een voor voetbal wel wat warme tempera
tuur wordt getoast en S R. C s aanvoerder te de
gelukkige, zoodat R W mag aftrappen.
De eerste aanvallen zün voor 8 R C. Doch
lang duurt het niet, of ook R. W komt opzetten.
En na ongeveer 10 minuten spelen heeft de
thuisclub succes als een schot van den rechts
binnen doel treft. 10.
S R C laat het er niet bü zitten En bij
eenlge S.-aanvallen schiet B Kroone 2 x naast
Doch de Schager Boys geven niet op en even
later lukt X.
B Kroone geeft met een werkelük prachtlgen
omhsal den R. W.-keeper het naküken, 1I.
Dan trekken de ..Velders" weer ten aanval,
doch de S.-keeper te in goeden vorm.
Als S er dan weer eens mooi vandoor gaat,
krügt W Visser een kans doch zün schot gaat
naast.
Plotseling te R -W. weg en de bal wordt naar
den rechtsbuiten gespeeld, die een keihard schot
lost, doch Jkn Brügemann redt schitterend.
R -W komt geducht opzetten
Er ontstaat na een fllnken aanval van R.-W
een schermutseling voor het S.-doel. doch
B Berkvens redt Meteen te de bal bü Jb. Stam
die juist naast schiet, hoewel hü vlak voor doel
staat.
De R -W mldvoor krügt na eenlg heen en
weer getrap op het middenveld den bal en loat
een keihard schot op het S.-doel. doch Jan Brü
gemann redt vallend
''Plet Stam krügt bü een 8 -aanval op links den
bal en geeft een hard schot, doch de bal gaat
juist over.
Dan te R -W weer aan t woord en de mld
voor geeft een venünlgen schuiver. X publiek
juicht reeds, doch Jan Brügemann grabbelt den
bal nog Juist bütüds uit het hoekje vandaan
Meteen te Piet Stam er vandoor, drüft door
vüf spelers heen en geeft den R.-W.-keeper voor
de tweede maal het naküken. 12.
R -W. laat X er niet bezitten, doch de S.-kee
per weet het schot van den R.-W. rechtsbinnen
weg te werken.
Dan trekt 8. R. C. weer ten aanval De bal
komt bü W Visser, die een hard-schot loet,
waarmede de R.-W -keeper de grootste moeite
heeft,
Hef spel gaat In deze periode mooi gelük op
Om beurten trekken de belde ploegen ten aan
val.
Als R.-W. er weer eens met den bal vandoor
gaat, besluit de linksbinnen dezen stormloop
met een mooi schot, dat juist naast gaat.
Klaas Brantenaar krügt nu het bruine mon
ster te pakken, doch zün schot te te zacht, zoo
dat de R.-W.-keeper gemakkelijk weet weg te
werken.
Dan komt R.-W weer terug voor de S.-veste
Een ingeschoten bal ketst terug tegen de bo-f
Wat den Sousprefect zoo kwaad maakte het
geroep Oranje boven of het zingen van
liedje, te niet bekend. De Jongen werd
hand en voet door hem afgerost, tot twee kler
ken hem ontzetten. In den nacht van 18 op 19
November haalden verscheidene bewoners den
sich aan hun perceelen bevindenden adelaar
neer.
Meerdere malen werd gepoogd De Lango
onschadelük te maken. Zoo werd aan den Lt.
H. Meienbrink eens gelast hem te arresteeren
hetwelk deze weigerde. Een anderen keer werd
aan de ondergeschikten verteld dat zü de be
velen van de L. niet hadden op te volgen enz
enz
Wat de L. echter ook probeerde de invloed
van zijn tegenstanders was ook in den Haag
«po groot dat hü het loodje moest leggen.
Brieven en veraoeken werden dan weer om
deze, dan weer om gene reden vastgehouden
Meerdere malen werd de L. voor de recht
bank. die toen In het Stadhuis gevestigd was.
gebracht wegens z.g. beleediglpg en oa. tot
boete veroordeeld
De Lange was door zün üveren voor Oranje
wel slecht beloond geworden. Zün betrekkin
gen kwüt en dus practtech broodeloos. Toch
had hü nog verscheidene goede vrienden onder
de burgerü. die er zelfs niet tegen op zagen om
daarvan schriftelük te getuigen.
Of zün memorie den Vorst bereikt heeft is
ons niet bekend, maar gezien den tegenstand
welken hü van de toenmalige grootheden in Alk
maar ondervond lukt het ons toe, dat men dit
wel heeft weten te voorkomen.
w w -j- aren wü het. gelük wü de vorige maal
vertelden, eens met de ultelnde-
lüke 'conclusie, waartoe het prae-advies
van prof, de Quay inzake de bescherming van
het zelfstandige kleinbedrijf voerde, en welke
nmclusle deze was: dat die bescherming met
recht en reden van onze regeerlng mag worden
gevraagd, wü mogen niet verhelen, dat wü de
argumentatie van dit prae-advies lang niet al-
tüd de gelukkigste vinden, terwül er opmer
kingen in voorkomen, die wü. rechtuit gezegd,
betreuren.
Zoo schrijft de Quay op bladzijde zeven (iz
geef deze passage maar eens met eigen woorden
weer) dat het grootbedrüf. vooral het Indus-
trleele. de productiewüae. alsmede de geheele
.uteme organisatie van het bedrijfsleven, aan
merkelijk „vooruit" gebracht heeft, soowel door
een streng doorgevoerde mechanisatie als door
een met de stiptheid van eea machine werkend
arbe(dssysteem. ..Strikt genomen", zoo zegt de
professor dan, zou ook het kletnbedrüf deze
'esultaten opgeleverd hebben, maar dan in .elk
geval In een veel langzamer tempo, waarna de
p^»fesaor heel handig opmerkt: .Jk laat nu
bulten beschouwing of ingevolge de werkloos
heid etc. een sulverder (dat te dus: minder ge
forceerd) tempo in de ontwikkeling wenschelük
ware geweest en constateer hier alleen het
feit van den vooruitgang."
Op de eerste plaats vragen wü ons bü soo
ten passage af. wat de professor elgenlük onder
vooruitgang" verstaat. Is het „vooruitgang",
indien een mooie, menschwaardlge arbeldswüze
wordt vervangen door een louter machinaal,
mln of meer onmenschelük arbeldssysteem?
Is een aldus verkregen product Inderdaad wel
voordeeliger. Indien wü rekening houden met
de duizenden werkloozen, die dank zü dat sys
teem op straat kwamen te staan en onderhou
ten moeten worden door de gemeenschap?
Drukken die mlllloenen aan ondersteunings
gelden uitelndelUk weer niet op dat zoogenaamd
..goedkoope” product, dat zoo gezien waarachtig
net zoo goedkoop te? Is het wel mogelük
dat wil zeggen: niet in theorie, maar in de
uractük*om het economische van het sociale
te scheiden en alle ellende, welke de moderne
I roductiewüze medebracht, gemakshalve ..bul
len beschouwing" te laten? Ik meen in alle be-
v heidenheid dat zulks een eenzüdtge beschou
wingswijze voor het leven weinig waarde heeft.
Maar bovendien, er schuilt een büna grappige
tegenspraak in het betoog van den professor.
Immers eerst zegt hü. Indien het kletnbedrüf
dien techntechen „vooruitgang" gebracht zou
hebben, dan zou dit In een veel langzamer tem
po zün geschied, waarmede de professor, gezien
het zinsverband elgenlük zeggen wil. ..gelukkig
dat - het grootbedrijf er een schepje bovenp
beeft gedaan", maar achteraf moet hü con-
cludeeren. „dat het huidige tempo der ontwik
keling toch te overhaast te geweest en een zui
verder (dus gematigder) tempeerlng wensche
lük ware geweest. Maar dan is de professor
juist weer aangeland bü dat eerst ietwat ver
smade. voorzichtige tempo, waarmede in het
kleinbedrijf de ontwikkeling haar gang ging.
Dat langzame tempo was voor het geluk der
nenschen toch bltakbaar zoo kwaad nog niet,
terwijl dat koortsathtige tempo der grootbedrij
ven allen lofzangen der economen ten spüt
teel wat ellende op zün geweten heeft. Tot
aeze ellende behoort ook veel moreele ellende
»r. vooral die mag men niet bulten beschouwing
laten. Vergeten wü niet dat „vooruitgang" in
chrtetelüken zin nooit anders kan en mag be-
teekenen dan het scheppen van die sociale e#
icoreele toestanden, welke aan den mensch de
l este gelegenheid bieden om zün zieleleven zui
ver te ontplooien Alles wat daaraan tekort doet,
‘s geen vooruitgang, maar achteruitgang.
Blijkens verrichte contróle-opmetlngen heeft
na het Jaar 1932 de noorderschipmuur een
groote afwijking verkregen. Terwül bü de vroe
gere afloodlng werd vastgesteld, dat deze muur
5 tot 10 c.M. noordwaarts overhelde, bleek deze
afwüklng bü bedoeld onderzoek van 3 tot 12
c.M. te zün toegenomen
De kopperbalken In het schip schünen hun
beteekenls te hebben verloren, terwül de «ware
onderslagbalken van het schoorwerk boven den
noorderzübeuk. dat In verband met deze ultwü-
kingen reeds In vroegere jaren was aangebracht,
waarschünlük aan de uiteinden aangetast zul
len zün, waardoor de oplegging zal zün Inge
drukt. w
Ook de raamkoppen van het schip verkeer
den In een toestand van verval, zoodat het
gevaar dreigde, dat stukken natuursteen om
laag zouden storten, wat sindsdien inderdaad
te geschied.
Eveneens ernstig was de toestand van den
topgevel aan de westzüde van het middenschip
met den aan de noordzüde aanslultenden trap
toren. Beide zün in hooge mate bouwvallig. De
topgevel vertoont aan den voet, over een hoogte
van ongeveer 3 13 meter een groote uitpuiling
en wordt blijkbaar alleen nog in stand gehou
den door enkele ankers, die aan de kap ver
banden zün. waarvan er echter een het reeds
had begeven en de overige weinig vertrouwen
wekten.
Het natuursteenwerk bezit niet den minsten
samenhang en de voegen staan wijd open.
De kappen boven de zijbeuken bleken groo-
tendeels te zün vergaan, vooral die boven den
zuiderzübeuk had allen samenhang verloren.
Daardoor oefent deze kap een nadeeltgen
druk uit op het onderliggend muurwerk. Blü-
kens tal van scheuren tn het metselwerk en
de gewelven worden de muren naar bulten ge
drongen De gewelven zün dientengevolge op
meerdere plaatsen afgewgken van den muur
tusschen den zübeuk en het schip Ook in de
opgaande schlpmuren vertoonden zich vele
scheuren die In omvang toenemen.
hü mee dat de onderprefect Verschuir.
kreeg met „een gemeene jongen”, over
roepen van Oranje-boven en het zingen
een liedje waarin oa. voorkwam:
Memorie van Defensie van Oeldolph Adriaan
de Lange. Caplteln bü de tweede Grenadier
Compagnie, der 6e Cohorte, van de Oeweezene
Garde Nationale, in het Arrondissement Alk
maar.
Zoo luidt de aanhef van een. nog In familie
bezit zünde, verdediging van een Alkmaarder,
die 1 December 1813 werd gearresteerd, we
gens zün üveren voor de omwenteling.
Een revolutionnair dus, die Nederland voor
de Nederlanders wenschte en de Franschen en
alles wat daar naar rook zoo spoedig mogeüj<
wilde zien verdwünen.
Wü zullen niet alles wat de Lange schreef
overnemen, maar wel die brokstukken, die een
kükje geven op de toestanden van dien tüd
Oeldolph Adriaan de Lange werd geboren
11 Januari 1775 In 'Alkmaar. Zün vader, Pieter
de Lange, was Notaris en Procureur te Alk
maar. alsmede Dükgraaf en secretaris van ver
schillende polderbesturen en overleed 8 April
1784.
O. A. de Lange bekleedde verschillende be
langrijke posten. o.a. Bode van de Uitwateren
de Sluizen In Kennemerland en Westfriesland.
Adjudant bü de gewapende burgerwacht. Lult.
Adj. van het 3e Bat der 5e halve Brigade ge
wapende Burgermagt van het departement
Texel, op een salaris van 750 per Jaar.
Op 1 Juni 1802 werd hü Schout bü Nacht
.dezer gemeente In 18061813 Kapitein bü de
Tstedcluke Gewapende burgermagt.
Invloed van den toenmallgen Burgemeester.
O. Fonteün Verschuir. verschafte de Lange de
betrekking van Afslager der vtech. welke be
trekking tot 8 Maart 1806 was waargenomen
door zün broer A. P. de Lange, die later No
taris en Vroedschap In Alkmaar was.
In April van het zelfde jaar stond hü xün
bodeschap of aan een neef J. J. de Lange, la
ter procureur in deze gemeente.
De misère begon voor de Lange in Februari
1813 toen hü. zooals later bleek ten onrechte,
werd in arrest gesteld, omdat hü zich zou heb
ben bemoeid met remplaceeren. Naitwee maan
den werd hü ontslagen en op 3 Juli zien wü
hem als kapitein van de 2e Comp Grenadiers
der 6e Cohorte van het Legioen der Nationale
Garde van het Departement der Zuiderzee.-
1 December 1813 te hü in arrest gesteld In
verband met zün werk inzake de omwenteling,
uit welk arrest hü den 24en December we*d
ontslagen.
Men ziet uit bovenstaande dat de schrüver
van de memorie van defensie (verdediging)
geen onbekende was in deze gemeente, en. «oo-
als later blüken zal. ook buiten deze gemeente
bekend was.
De Memorie was gericht aan Prins Willem
Frederik als Vorst der Vereenlgde Nederlan
den en tegelükertüd bedoeld als verdediging van
de eer van zich zelf, zün gezin, familie en
vrienden.
De Lange voelde dat hü door deze memorie
het aantal van zün vervolgers niet zou vermin
deren. want daarnaar waren de verhoudingen
In Alkmaar niet. Hü steldg op den voorgrond
dat hü alles schreef zonder persoonlüke veete
of wraakzucht en dat noch eigen belang, noch
■ucht naar eigen grootheid hem dreven.
Tijdingen op 17 Nov. 1813 uit Amsterdam
aangebracht wezen er op. dat de Revolutie In
volle klacht stond uit te barsten en elk recht
geaard Nederlander reikhalzende uitzag naar
mannen die kordaat genoeg zouden zün om
het algemeen bestuur in handen te nemen, om
daardoor regeringloosheid te voorkomen.
Eindelijk verscheen In den avond van
November A. O. du Tour met proclamation van
Maasdam en van Hogendorp en de Haagsche
Couranten van dien dag bü M J. de Lange,
broer van den schrüver. De sousprefect O. F.
Verschuir zou de proclamatie den 23en ontvan
gen en dus vond men geen bezwaar om reeds
ruchtbaarheid te geven aan den Inhoud der
Haagsche Courant, maar vooralsnog moest de
bevolking rustig gehouden worden Reeds In
den nacht van 22 op 23 November verlieten en
kele Franschen de stad en zochten anderen be
veiliging bü de Lange.
Om verdere bekendheid aan den komenden
otnkeer in het stadsbestel te geven liet de L.
per expresse een en ander weten aan zün
vriend C Eecen te Oudkarspel
Den 23en Nov. zou dus de dag moeten wor
den en de Lange nam voorzichtig de maatrege
len die hü in het belang achtte van de voltrek
king der omwenteling in Noord-Holland, doen
hü rekende buiten den waard of in dit geval
bulten den sousprefect Verschuir. die de procla
matie wel had ontvangen maar dezelve niet
publiceerde omdater geen schrijven bü was
dat dit moest gebeuren. Eerst moest dus naar
Den Haag worden geschreven en met dat al
zou. zoo meende de L.. Verschuir tüd winnen
om den Franschen moed te geven en de vrien
den van Oranje aan het zwaard der vervolging
bloot te stellen.
De bevolking was bü hooren van deze
geruchtqp niet rustig gebleven en de Lange
had al zün Invloed noodig om deze bedaard te
houden. Als grootere tegenvaller voor hem
kwam nég uit, dat du Tour geen afgevaardigde
van Maasdam en v. Hogendorp was en de zaak
zoo had opgezet, dat. zou de omwenteling mis.
lukken, niet du Tour maar de I-ange les», de
dupe zouden worden.
Toen Verschuir nog maar steeds geen be
kendheid aan de proclamatie gaf. ging de L
naar du Tour om te vragen wat nu moest ge-
beiQen. Du Tour logeerde bü zün Vader en toen
deze de L. ontving werd medegedeeld dat de
Jonge du Tour niet thuis was, terwül de L. hem
in een zükamer had zien zitten. Hierdoor be
greep de Lange dat er geen eerlük spel werd ge
speeld en hü dus op z*n hoede moest zün
Zooals In zulke tijden gebrulkelük te werden
allerlei geruchten zoo voor als tegen de Fran
schen rondgestrooid, maar het voor Alkmaar
beiangrükste was dat admiraal Verheul Saint
Juist, den overste van 'n Fransche bende, naar
hier zond om wat geld. De Lange zegt: „3 8
8000 gulden werd uit *s Lands kantoren geligs
en zoo maar zonder er eenlg woord tegen te
zeggen, op ultdrukkelük bevel van Verschuil
aan Saint Juist ter hand gesteld."
De komst van de Franschen -had tot gevolg,
dat du Tour de beenen nam evenals M J. de
Lange, een broer van den schrijver, die de pro-
clamaUes In de omliggende plaatsen had ver
spreid.
Den 25en Nov ontving de L. van Oudkarspel
bericht dat daar een „provisioneel Bestuur
was aangesteld en
waren gemaakt.
Uit den brief van het Provisioneel Bestuur
geteekend door Jb. Paarlberg en C. Eecen blükt
dat bü het bekend worden der omwenteling de
Inwoners zich naar het huls van den geweser,
Malre Paarlberg begaven „welks Huls weldra
van het gegalm Oranje Boven weerkaatste
Dadelük werd In overleg met Eecen en Borst
door Paarlberg een andere regeerlng saamge-
steld. Den 24en Nov. luidde de klok een uur en
daarna las de sscretarls de publicaties „van de
pule dezes Raadhuize" af. „Nederlanders! zoo
luidde ta Oudkarspel de inhoud van een publi
catie, plaatst om den standaard door ons ge
plant. en jaagt de weinige Franschen die ons
grondgebied nog dreigen, doch welke reeds sid
deren. van onzen Bodem".
Ook werd reeds e^n wenk gegeven om „een
Unie te formeeren van Oudesluls tot aan de
Keten, langs Overduyn; ten einde alle toevoer
aan de verdedigers van Den Helder te ontne
men. en dezelve alzoo te laten uithongeren."
De Lange wilde men als commandant.
Den 27en November schreef De Lange
i
