Mevr. Esther de Boer
Rijk overleden
van
Vertolkster
van
het
Heij ermans
„figuren”
Buitengewone zitting van
Belgische parlement
MRDSCHE
GOEDEREN
j
De onveiligheid
ter zee
f:
„KNIERTJE” DOOD!
I
WOENSDAG 8 SEPTEMBER 1937
<9
Nu ze dood ia
Vitaliteit in den
ouderdom
Minister van Defensie
Haar levenaloop
waarschuwt
GEVAARLIJKE MANOEUVRE
Heyermana-creatiea
Verklaring van Minister
van Zeeland
„Ik kijk terug”
Kerkelijk leven
MGR. W. A. VAN DINTER
Gouden klooaterfeest
NAAR DE MISSIE
CLEARINGKOERSEN
Een al te enthousiast spiegel
gevecht
De heer M. J. van Schreven
benoemd
Consul-generaal te
Berlijn
SALAR1EER1NG GEMEENTE
AMBTENAREN
Minuter De Man verdedigt het
beleid van de Nat. Bank
Neder land ache achepen dienen de
nationaliteit duidelijk zicht
baar te laten uitkomen
„Een wissel op Brussel
is goud waard”
Afsluiting spoorwegovergang
bij De Vink
van Rijk
Data en feiten
Vóór de 84-jarige actrice haar af-
acheidatournée door Neder
land kon aanvangen, ia
haar afacheid
komen
o
I
te
ge-
en
ge-
1
op ze
9
i
„De Woekeraarster"
Militair Gerechtshof ver-
i
van
t
i
Ie
Ie
n
n
t
r
I
ze V]
lestin
haar
Mevr, Esther de Boervan Rijk in
haar glansrol „Kniertje”
Koersen voor stortingen op 8 September 1937
tegen verplichtingen luidende in: Reichsmarten
X 72.76, lires f #.61, peseta’s i VIM.
n
il
Deze zaak is, zoo zegt de premier verder, voor
ons economisch leven uiterst qcha^eljjk. Ik
niet meer zou)
dag fti Juli w»
ge-
me-
Rjjk oVter-
Zij zelf was nog vol goeden moed. En het
publiek verwachtte zijn „Kniertje" terug. Toch
had ze Ingezien dat ook zjj afscheid te nemen
had van het tooneel hetwelk haar zoo iief was
en van bet haar trouw gebleven publiek. Zoo
werd de afscheidstoürnee voorbereid.... die ze
^vangen.... Haar laatste jaar-
haar afscheid van allen....
BRUSSEL, 7 Sept. (Belga). Ter gelegen
heid van de buitengewone zitting van het
parlement was in verband met mogelfjke in
cidenten in de omgeving van het parle
mentsgebouw veel politie en gendarmerie
op de been.
Nadat het oude presidium van de Kamer
herkozen was, las minister-president Van Zee
land een verklaring voor, waarin hy oju zegt:
wy zjjn thans gekomen aan het hoogtepunt
van een lange camppgne, waarvan het doel Is,
de regeering In haar arbeid te treffen. De
regeering moet zich verweren tegen een dub
bele manoeuvre, die. welke den persoon van
haar chef beoogt, en die welke haar houding
ten aanzien van de Nationale Bank betreft.
De K.N.A.C. meldt, dat de spoorwegovergang
blf De Vink, In den weg "s-GravenhageLeiden,
in den nacht van ^Zondag 12 op Maandag 13
September van 0.15 tot 4.30 van. wegens werk
zaamheden voor het verkeer zal zijn afgesloten.
Het verkeer van Lelden naar ’s-Gravenhage
kan plaats vinden over Voorschoten, dat van
■s-Gravenhage naar Leiden over de brug bij de
Haagsche Schouw en den Lagen Morschweg.
Esther de Boer-van Rijk werd 29 Juli 1863
te Rotterdam geboren. In 1873 debuteerde ze
als Laura in Cremers „Emma Berthold" bij het
gezelschap „Le Gras, Van Zuylen en Haspels"
nadat zij al in 1867 bij het liefhebberlj-tooneel
der
had
Tooneel" in Eva Bonheur (reprise)
Herman HeUermans.
1927 16 Februari, verbonden aan Ned. Studio
Theater, dir. M. Lieber in „Haskalah" van
acht het overbodig met u te spreken over de
uitwerking hiervan in het buitenland. Het is
tijd dat men Inbindt. Over enkele dagen zullen
wij u een rapport voorleggen over de werk
zaamheden der regeering
maanden die achter ons
zien welk een aanzienlijke hoeveelheid
verricht is.
ze
geschokt tooneelleven.
i actrice met beperkte
ze ons
Als zeegebieden, waarin deze maatregelen
wenschelijk zijn, worden voorloopig genoemd
de Mlddellandsche Zee, het zeegebied rondom
het Iberisch Schiereiland en dat, hetwelk de
kust van China bespoelt.
gedurende de 15
liggen. GD zult dan
went
Scholem Asch en „Ziwoeg" van Kirsch bein.
1028 10 October, Theo Mann-Bouwmeester hul
digt voor de radio Esther de Boerv. Rijk
en spreekt over de beteekenls van haar
collega.
1928 11 October, 55-jarig tooneeljubileumEere-
voorstelllng in den Stadsschouwburg te Am
sterdam v. „Het Schouwtooneel". Opvoe-
ring van „Moeder" van Cor Hermus.
1938 34 October, Ridder in de Orde van Oranje-
Nassau.
1939 30 November, Ridder in de Kroonorde van
België.
1933 Benoemd tot buitengewoon eereüd van den
bond van Nederlandsche Tooneelschrijvers.
Stichting van het De Boer—van RijkEn
semble. artistiek leider Jaap van der Poll
1933 39 Juli viering van den 80en verjaardag.
25 September 60-jarig Tooneeljublleum In
den Stadsschouwburg te Amsterdam.
1934 Publicatie van „Ik kijk Terug”, levensbe
schrijving.
1935 Sprekende film „Op Hoop van Zegen”.
1936 Deze film bekroond op de Biennale
Venetië. Gouden Medaille.
1936 Reis naar Palestina.
1936 Reorganisatie van haar Ensemble, thans
onder leiding van Nico de Jong. (Zie Too-
neelrevue Sept. 1936).
Toen verleden jaar het bericht kwam, dat
de actrice in het ziekenhuis moest worden op
genomen voor een lichte operatie en kort daar
op ze als genezen de ziekenverpleging heette
te verlaten.... toen hebben alleen de Intimi
begrepen dat het Nederlandsche publiek hier
afscheid te nemen had van een kunstenaresse
die een lang leven de verpersoonlijking was van
het beste op ons vaderlandsch tooneel. Want
al mocht de operatie tydelyk verlichting heb
ben gebracht, de kwaal vrat verder. Op X too
neel was ze onwel gewordenhaar mede
spelenden maakten zich ongerust over haar
stem, haar kracht.... De hulsgenooten raad
pleegden een geneesheer. Dan bleek dat ze al
een week zoo goed als niets had gegeten om
dat de keelorganen niet naar wensch werkten.
Een operatie bracht verlichting. Maar voor de
ingewijden groeide de vrees dat de kunstena
resse haar vroegere kracht niet meer zou her
winnen.
De 23-jarige reserve-sergeant leerllng-vlieger
bjj de luchtvaart-afdeeling te Soesterberg A.
van LT., had op 24 Juni van dit jaar met zijn
vliegtuig boven Aalsmeer een vrij gevaarlijke
manoeuvre gemaakt. Hf] had een voor hem vlie
gende machine gepasseerd door daar onder
door te duiken en alleen door snel optrekkep
had de bestuurder van dat vliegtttg een bot
sing kunnen voorkomen.
De krijgsraad had den onvoorzichtigen vlie
ger veroordeeld tot 50 boete subs, tien dagen
hechtenis, doch de audlteur-militair teekende
hooger beroep aan.
Voor het Hoog
klaarde de vlieger, dat hij de manoeuvre uit
enthousiasme had verricht, by wijze van spie
gelgevecht.
De advocaat-flscaal mr. A. Rotnbach vorder
de bevestiging van het vonnis van den krijgs
raad, waarbij alleen een geldboete was opgelegd.
Het Hof za! nader uitspraak doen.
Het Ministerie van Defensie maakt bekend,
dat. in verband met de heerschende onveilig
heid ter zee, Nederlandschen koopvaardijschepen
wordt aanbevolen ter meerdere veiligheid van
personen en eigendommen:
a. te allen tijde overdag een goed zichtbare
Nederlandsche vlag met voldoend frissche kleu
ren te voeren;
b. den naam met de toevoeging Holland in
duidelijk zichtbare letters van minstens een
meter hoogte aan te brengen op een huidgang
ter hoogte van het midden van het schip;
c. een Nederlandsche vlag en een wit doek,
waarop in zwarte letters van een meter hoogte
„Holland”, uitgespreid op een voor- en een ach
terluik 'dan wel op het dek bij voor- en achter
schip. te toonen, overdag goed zichtbaar van uit
de lucht;
d. een nachtverlichting te voeren zoodanig
aangebracht, dat naam en land van herkomst
ook des nachts van af de zeeoppervlakte kun
nen worden afgelezen.
Vervolgens heeft de minister van Financiën.
De Man. de aanvulling voorgelezen van zijn
rapport van 36 Augustus JX over de Nationale
Bank van België, waardoor geen afbreuk wordt
gedaan aan de vroegere conclusies ten aanzien
van de juridische zijde van het vraagstuk.
het rattenvrouwtje In „Kleine Eyoll” van H«
drik Ibsen wist ze die geheimzinnige sfeer
scheppen, welke dit figuurtje uit het werkelf
leven behoeft. In „Levensavond" van Jaap
d. Poll heeft ze haar 60-jarig Jubileum gevit
nadat ze met haar SOsten verjaardag de fee
vreugde had ingezet. En elk nieuw Jaar daar
was het op haar jat
^fet de „Stella”
82 jarigen ft
om haar Jfle
Minister-president Van Zeeland legde
in buitengewone zitting van het Belgi
sche parlement een verklaring af
In Duitschland is voor de zoogenaamde
„Arbeidsmeisjes" een speciaal tenue
ontworpen, dat op het congres te
Neurenberg voor 't eerst werd gedragen
v t an jongsaf hebben wij geleerd,
dat wij ons van aardsche goederen
moeten onthechten, dat het voor
een rijke moeilljker is den hemel bin
nen te gaan dan voor een kameel door
het oog van de naald te krulpen, en dat
aardsche goederen in allerlei vorm
slechts den weinig aan t rekke lij ken titel
van aardsch slijk verdienen te dragen.
Men heeft ons met nadruk ingeprent, dat
't slechts sterke beenen gijn, die de weelde
kunnen dragen en dat de om vele zaken
bekommerde Martha het slechtste deel
had verkoren vergeleken bij de aan de
voeten van den Za^gmaker luisterende
Maria. Ieder jaar hooren wjj het Evan
gelie over de vogelen des hemels en de
leliën des velds en de vermaning, dat
wij eerst het rijk Gods moeten zoeken
en dat dan al het overige ons zal worden
toegeworpen, en meermalen 's jaars
wordt ons het woord op het hart gebon
den: „Wat baat het den mensch, wan
neer hij geheel de wereld wint, maar
schade lijdt aan zijn ziel.” En toch is
gehechtheid aan aardsche goederen ve
len onzer niet geheel vreemd. Toch zijn
er onder ons verschillenden, die het
moeilljker willen hebben dan een ka
meel. Toch vindt het aardsche slijk ook
in onze kringen vurige liefhebbers. Hoe-
velen onder ons meenen niet bijzonder
sterke beenen te bezitten. En zijn de Ma
ria's talrijker onder ons dan de Martha's?
Doen wij den vogelen des hemels en den
leliën des velds ernstige concurrentie
aan en hebben wij zooveel vertrouwen op
<|od, wiens rijk wij moeten zoeken, dat
wij gelaten wachten op het overige, dat
ons zal worden toegeworpen? Treft men
onder ons ook niet menschen aan, die
gaarne wat schade aan hun ziel lijden,
indien zij maar een decimale fractie van
een minimaal partikeltje van de wereld
daardoor kunnen winnen?
Aardsche goederen, hoe begeerens-
waardig lijken zij hun, die ze niet be
zitten, en hoeveel zorgen baren zij vaak
hun, die er wel mede „gezegend” zijn,
vooral in onzen tijd. Het bezit van
aardsche goederen is vandaag den dag
minder dan ooit een onverdeeld genot,
in t bijzonder, wanneer zij de om
vangrijke vormen hebben aangenomen
van landgoederen en kasteelen. De
eigenaar van de Boekhorst onder Noord-
wijkerhout, die zijn duinbosch wilde
rooien, omdat men het op de lijst van
natuurmonumenten wenschte te plaat
sen zonder dat de verkorting van zijn
eigendomsrecht door een redelijke scha
devergoeding zou worden gecompenseerd,
kan daarvan meepraten. En de ervarin
gen van den „kasteelheer van Nljenrode,,’
zijn zeker ook niet van de alleraange
naamste soort geweest.
Wil men een juist levensoverzicht met data,
men raadplege dan volgend lijstje*
1853 29 Juli geboren te Rotterdam.
1867 Eerste rol (als dilettante) in „De Jagers-
huzaar en Het Oestermeisje”.
1873 Debuut als Laura in „Emma Berthold” van
Cremer. Eerste ingenuerol by het gezelschap
Le Gras, Van Zuylen en Haspels.
1877 Verbonden aan het Gezelschap v. Victor
Driessens te Antwerpen.
1880 Optreden in het Imperial Theatre en Du-
ry Lane Theatre te Londen.
1881 By het nieuw gevormde gezelschap
Van Zuylen te Rotterdam, huweiyk met
den musicus Henrl de Boer.
was opgetreden en de zilveren medaille
Rederijkerskamer „Nut en Genoegen”
behaald. De Jury was gevormd door mevrouw
Catharina Beersmans, Derk Haspels en Willem
van Zuylen. Aanvankeiyk was zy In de zaak
laar moeder voor modiste opgeleid. Aan
J>te actrice Catharina Beersmans had ze
«aar vorming veel te danken.
1881 huwde de kunstenaresse met den mil?
lenri de Boer en in 1883 vestigden zy zich
Merdam. Van de Nedprlandsche Tooneel-
iking was zy in 1893 mede-oprichtster en
nesse. Later heeft ze deel uitgemaakt
lerman Heyermans’ eigen gezelschap en
,JIet Schouwtooneel” om ten slotte met
van
de gi
voor
In(
sicus
te Ar
vereen!
secreet
van
van
een eigen gezelschap het land rond te reizen.
Sedert 1898 kwamen de groote- Heyermans-
premlères: 24 December 1898 ..Ghetto”, 24 Deb.
1900 „Op Hoop van Zegen’ 1908 .JJe Meid",
14 April 1917 „Eva Bonheur”.
Zoowel In Londen, Beriyn, Parys als Brussel
Is ze opgetreden oa. in ..de Medailles van de
Oude Vrouw”.
De gemeente Amsterdam verleende haar by
haar gouden jubileum dq zilveren medaille der
stad; 10 Oct. 1928 sprak mevr. MannBouw
meester voor de radio over hare beteekenls en
24 October 1928 werd zy begiftigd met het
ridderkruis van Oranje Nassau, een jaar later
met dat van de Belgische Kroonorde. Ziedaar
enkele merkwaardige data waarby nog gevoegd
moeten worden haar zilveren tooneeljublleum
in 1898. haar 40-jarig jubileum 1 Maart 1916
In „Mleke” van Jdcques vm Hoven, haar gouden
feest 9 October 1923 ln-I%resne’s „De Woeke
raarster”. haar 55-Jarig kunstenaarschap 12
October 1928 In Cor Hermus’ .Moeder” en haar
60-jarig jubileum met „Levensavond” van Jaap
v. d. Poll.
Het hoofdbestuur van den Ned. bond van
gemeenteambtenaren heeft in een schryven
aan de gemeentebesturen verzocht maatregelen
te willen overwegen, waardoor de salarissen
der ambtenaren op een hooger peil worden
gebracht. Uit de offlcieele cyfers toch biykt,
dat het leven sedert 26 September 1936 steeds
duurder is geworden, terwijl daartegenover in
tal van gevallen een verlaagd salarispeil staat,
hetwelk reeds voor de geconstateerde pryssty-
gingen dikwijls niet of niet geheel voldoende
was om te voorzien in de normale behoeften
van den ambtenaar en zyn gezin. Het hoofd
bestuur vertrouwt, dat in elk geval maatrege
len worden genomen dat zal worden bevor
derd, dat de Indirecte verlaging, ontstaan door
de bovenwaartsche ontwikkeling van het prijs
peil, wordt gecompenseerd. Dit klemt te meer
nu uit het verloop der groothandelspryzen valt
af te lelden, dat de styging van den Index van
tiet—levensonderhoud zich In de komende tij
den zal voortzetten.
Naar wy vernemen is de consul-generaal der
Nederlanden M. J. van Schreven bestemd om op
te treden als consul-generaal der Nederlanden
te Beriyn, tevens hoofd der handelsafdeellng
van H. Ms. gezantschap aldaar.
De minister van Staat, minister van Bulten-
landsche Zaken al. brengt ter algemeene ken
nis, dat de consul-generaal der Nederlanden de
heer M. J. van Schreven, aan wlen de leiding
van het consulaat-generaal der Nederlanden te
Beriyn en tevens van de handelsafdeellng van
H. Ms. gezantschap aldaar zal worden opge
dragen, voor belanghebbenden by aangelegen
heden betreffende het Dultsche ryk te spreken
zal zyn In een locallteit van het departement
van Bultenlandsche Zaken te 's Gravenhage,
Plein 23 op Woensdag 8 September, des
voormlddags van 913 en des namiddags van
14—16.30.
Het al of niet opvolgen van deze raadgevin
gen brengt uiteraard geen enkele verandering
in de gedragslyn der regeering ten aanzien van
Nederlandsche schepen, waarby zich onver
hoopt Incidenten zouden voordoen, doch het Is
gewenscht, dat de onderscheldingsteekenen op
schepen, die rechtens de Nederlandsche vlag
voeren, zooveel doenlyk op geiyk^ wyze worden
aangebracht ten einde misverstanden zoo goed
mogeiyk uit te sluiten.
Minister De Man verklaarde, dat de con
clusie, die uit de recente geheurtenVeten ge
trokken moet worden, is. dat zy een schit
terende bevestiging brengen, dat het parle
mentaire regime verre van overbodig Is ge
worden en voortgaat beter dan welk ander
regime ook de contröle der burgers op de
overheidsinstanties te verwerkelyken.
Een zekere schandaalpers zou minder llcht-
geloovige lezers vinden, wanneer meer men
schen wisten, dat het geld der belastingbeta
lers niet op het spel staat by de Nationale
Bank en dat de staat niets heeft uit te staan
met de beloonlng van de bankleiders. Wanneer
geen enkel land ter wereld voor consolldatles
leenlngen krygt op zoo voordeellge voorwaar
den als België op dit oogenblik, Is dat te dan
ken aan het algemeen erkende feit, dat onze
openbare financiën gezond zyn, dat onze schat
kist er schitterend voor staat, dat onze rente-
markt solide is, en tevens aan een moreelen
factor, welke sinds ruim een eeuw bestaat en
die tot uitdrukking komt in de handelstaal in
de woorden: „de wissel op Brussel is goud
waard", wy moeten ons licht niet onder de
korenmaat zetten. Integendeel, een land als het
onze toont zyn ware kracht en zyn werkelyke
waardigheid door In het volle licht de verzwe
ring door te steken, die zich kan voordoen in
.de gezondste organismen. Ik denk, dat myn
rapport van 26 Augustus JJ. aangetoond heeft
dat Ik my rekenschap gaf van den plicht de
waarheid te moeten zeggen zonder rekening te
houden met overwegingen van persoonlijken en
poUUeken aard. De Nationale Bank is geen
staatsorgaan, maar een maatschappy, welker
gestie uitgeoefend wordt door organen, die af-
hankelyk zyn van de aandeelhouders, maar die
onderworpen is aan da contröle van den
Minister De Man besloot zyn rede met te
zeggen, dat het land de waarheid moet zoeken
en den wil moet hebben fouten te voorkomen
door hervormingen aan te brengen in het re-
gine, dat ze in het leven zou hebben geroepen.
eze twee markante gevallen,
I 1 waarbij de persoonlijke gedragln-
gen van de bezitters mede aan
leiding zijn geworden tot de opgedane
ervaringen, bieden echter niet zulk een
overtuigenden en algemeenen kijk op, de
bezwaarlijkheden van dit soort van aard
sche goederen als de door den Neder
landschen Oudheidkundigen Bond uit
geven brochure „De nood der Kastee
len” van de hand van Jhr. dr. E. van
Nispen tot Sevenaer. In deze brochure
wordt ernstig alarm geslagen over de
„kwaal die als een venijnige griep door
heel Nederland slachtoffers maakt. Be
doeld wordt de nood der tijden, die de
vroegere kasteeleigenaars dwingt de
prachtige bosschen en parken, vervolgens
de kasteelen zelf te verwaarloozen om ze
tenslotte geheel aan hun lot over te la
ten, zoodat zij in plaats van 'n welver
zorgd monument van historische en cul-
tureele beteekenls, worden tot een
triest beeld van verval.
Vele kasteelen in Nederland ver-
keeren In nood tengevolge van den nood
hunner eigenaren, die de hooge kosten
voor het onderhoud niet meer kunnen y
opbrengen. Voor een groot deel draagir
de fiscus de schuld van dezen betreu-
renswaardlgen toestand en het is dan
ook volkomen terecht, dat het bestuur
van den Oudheidkundigen Bond zich
met een request tot den Minister van Fi
nanciën heeft gericht om de zoo nood
zakelijke verlichting van lasten te ge
ven, opdat niet vele schatten van na
tuurschoon en vaak nationaal histori
sche waarde voor goed te loor zullen
gaan. Gelukkig heeft de overheid reeds
door het helpen behouden van landgoe
deren als natuurmonument blijk gegeven
van een juist begrip en een juiste waar
deer Ing voor on vervangbare of moeilijk
te vervangen waarden van algemeen
belahs.
Wanheer de betrekkelijk zeldzame
kasteelen in ons land op soortgelijke
wijze in haar aandacht en hulp zouden
worden betrokken, zou de thans dreigen
de onherstelbare schade voor de toe
komst kunnen worden afgewend. Deze
zorg mag niet uitsluitend overgelaten
worden aan een schaarschen enkeling,
die nog over voldoende aardsche goede
ren beschikt om andere aardsche goe-
deren ten nutte van het algemeen van
den ondergang te redden. Hier is plaats
voor overheidszorg omdat het zoowel uit
toeristisch als uit cultureel en historisch
oogpunt een belang van geheel het land
geldt.
Met haar gaat een tooneelster heen die de
meest beteekenende periode uit ons vader
landsch tooneelleven in het begin dezër eeuw
emsiuit.
Waarom? Ik heb het al vroeger neergeschre
ven: omdat zy van .onzen grootsten tooneel-
■chryver uit dit tydvak, Herman Heyermans,
zoovele tooneelfiguren tot volle leven heeft om
geschapen en wel zóó, dat meerdere geslachten
het tooneelwerk van Heyermans zagen, door de
macht van hAar vermogen, zy heeft voor een
uiterst belangryk deel Heyermans' moderne too
neel tot ons volk gebracht. En al wilde zy zelf
niet alleen als .Kniertje" door ons gewaardeerd
wotyen natuuriyk. zy kon méér! toch
houdt dit duizend en meer gespeelde .Kniertje”
een levenswaarde in voor haar. Heyermans
schiep als Nederlandsen dramaturg een mensch
op het tooneel tot een tooneelfiguur-voor-jaren
en zy herschiep deze tooneelgestalte tot een
tragische werkelykheidsfiguur, die meer dan
een geslacht bleef boeien. Wat geen onzer too-
neelschryvers was ten deel gevallen schonk zy
aan Heyermans: een kunstwerk van letterkun
de werd tooneel van jaren. Dat was Heyermans’
macht. Dat was óók htór kunnen!
Heyermans’ werk was geen letterkunde alléén,
was volkomen tooneel. Hy werd onze beste too-
neelschryver en Esther de Boer ypn Ryk deed
een Eva Bonheur, de Meid Kniertje/ e.a. tot
menschen worden zooals wy die gekend heb
ben. zy bewees met de daad, welke groote too-
neelwaarden Heyermans’ werken hadden. En
al moge dan Heyermans' waardebepaling in
een ietwat bittere polemiek waarheid bevatten,
dat haar kunnen beperkt was, dit doet niets
af aan het feit, dat t^iar tooneelleven het beste
omsluit, wat ons vaderlandsch tooneel geven
kan aan eigen Nederlandsche kunst.
Zoo beteekent haar naam een periode en wel
een der waardevolste tijdperken van ons eigen
vaderlandsch tooneel.
Daarom zal haar naam nooit uit onze too-
neelhlstorie verdwynen.
Op 27 September as. hoopt Mgr. W. A van
Dlnter, Magister Generaal der Orde van het
H. Kruis te St. Agatha, den dag te herdenken,
waarop hy vóór vyftig jaar in het klooster
trad.
Half September zullen naar de Missie op
Borneo vertrekken de Broeders Andreas en
Bruno. Ze worden vergeaeld door den Eerw.
Algemeenen Overste Br. Sylvester, die In de
Missiegebieden aldaar, die aan de Congregatie
van Huybergen zyn toevertrouwd, de voorge
schreven visitatiea der' stichtingen zal ver
richten. i
Nu ze dood is beseffen we ineens
te heftiger welk een groote kunstena
resse we in haar bezaten en welk
een leegte ze achterlaat in ons toch
reeds zoo geschokt tooneelleven.
Ze was een actrice met beperkte mo
gelijkheden. doch wat ze ons kon'
geven schonk ze met een zoo zui
vere gaafheid, zoo een directheid
diepe menscheljjkheid dat hare crea
ties in de herinnering zullen bljjven
leven van de duizenden die haar heb
ben toegejuicht en in dit uur haar na
gedachtenis dankbaar eeren.
Zelf beeft ze een aardige bydrage geschon
ken tot de kennis van haar leven in haar me
moires „Ik kyk terug”. Ze zyn interessant eer
stens om de felteiykheden, de kennis van men
schen en toestanden uit een bepaalde periode.
Tweedens om de verhaaltjes op zich zelf, da
^eschiedenisjes” die, ofsenoon in zich onbe-
^langryk, prettig zyn om te lezen.
,Jk heb met Herman Heyermans te doen ge
had in zyn dubbele functie van auteur en di
recteur. Vooral in het laatste verband hebben
wy vaak elkaar „in de haren gezeten” zoo
bekent ze in haar boek: „Achteraf kan ik alles
ZOO goed verklaren en zoo heel goed vergeven.
Wy hadden belden onze eigenaardigheden; wy
hadden ook belden onze zorgen.” Er staan
booze brieven in het boek maar ook epistels
vol waardeering van Heyermans zooals by haar
650ste en 800ste opvoering van „Op Hoop van
Zegen”. „Uit deze brieven biykt wel duidelyk,
dat Heyermans alle ironie, sarcasme en ver
bittering ten spyt, een goed, een nobel mensch
was. Een groot kind eigenlijk.”
Tot verleden Jaar is de heel eigen tooneel-
•peelkunst van deze merkwaardige kunstena
resse nog ongebroken gebleven. Wie haar in de
laatste jaren als De Meid, Eva Bonheur, Knler-
tje heeft gezien, bewaart de heugenis aan een
gave beeldlng van ongemeene suggestieve
kracht. Hoe potsieriyk was haar spel in de
STappige bedenksels van dsn ook al reeds over
leden Henrl van Wermeskerke: „Tropenadel”,
-Sulkerfreule". ,J>e Tante uit Indlë" enz.' En
oan de nieuwe rollen die ze nog in haar hooge
^ren bracht in werk van Elsensohn, Jaap v.
d Poll (oji. in kostelyk samenspel met haar
dochter, mevr. De Vries). Rond een rolletje als
1883 Vestiging te Amsterdam, engagement by
het Baton des Varieté’s” Bamberg en
Charlier, later Kreukniet en Poolman, eer
ste rol in „Het Huisgezin van den Schryn-
werker".
1893 De Nederlandsche Tooneelvereeniging
wordt opgericht (medeoprichtster en so-
clétaire).
1895 Optreden te Beriyn In het „Neues Schau-
spielhaus”.
1898 23 November, 35-jarig tooneeljublleum als
„Moeder Pierrot" In JDe Verloren Zoon",
muziekdrama'van Wormser.
1898 24 December. Première van „Ghetto”.
1900 24 December. Première van „Op Hoop van
Zegen” (In de rol van .Kniertje”).
1908 .Kniertje” in „Op Hoop van Zegen” in het
.JHëbbeltheater” te Beriyn en andere be
kende rollen in de stukken van Herman
Heyermans.
1908 Première van „De Meld".
1909 35-jarig tooneeljublleum in „Op Hoop van
Zegen”, te Amsterdam
1910 29 Januari, de 590ste „Falkland”-„Noctur-
ne”, opgedragen aan Esther de Boer- van
Ryk.
Toetreden tot het nieuw gevormde gezel
schap „Tooneelvereeniging”. onder directie
van Herman Heyermans.
1912 15 November, 400e maal .Kniertje”. Ed.
Frankfort schildert de speelster in deze rol.
Plaatsing van het portret in het Ryksmu-
seum te Amsterdam.
1916 1 Maart 40-jarlg tooneeljublleum in den
Hollandschen Schouwburg te Amsterdam.
1916 Najaar. Première van „Tropenadel”.
1917 14 April Première van Eva Bonheur”.
1918 4 September. Première van „Sulkerfreule”.
1918 De eerste bioscoopfilm van „Op Hoop van
Zegen”, wordt (door Maurlts Binger voor
de „Hollandia Film" te Haarlem) ge
maakt.
1919 Toegetreden tot „Het Schouwtooneel” on
der directie van Van der Horst en Musch.
1920 Opnieuw verbonden aan de „Tooneelveree
niging". Directie Herman Heyermans.
1923 18 September, behaalt (op 70-jarlgen leef
tijd) het zwemdiploma.
9 October. 50-jarig tooneeljublleum in den
Stadsschouwburg te Amsterdam.
De gemeente Amsterdam schenkt de jubl-
laresse^de zilveren medaille van de Stad
Amsterdam.
Eerste opvoering van
van A. Defresne.
Overplaatsing van het geschilderde portret
van .Kniertje” naar den Stadsschouwburg
te Amsterdam.
De Kon. Edelmetaalbedryven slaan den
Knlertjespenning.
1924 24 Februari. Gezelschap „Esther de Boer”
met „Op Hoop van Zeegen” in .Maison
de l’Oeuvre” te Parys.
1925 12 October, optreden by „Het Vereenigd
Tooneel" in Eva Bonheur (reprise) van
ag te biyder feest.
de K. N. S. M. maal
rftyd een tocht naar I
ndochter te bezoeken.
werd daarop in de hoofdsl
tot een feestdag, waarby het groote publ
was betrokken. Het Leidscheplein móest d<
de politie worden vry gehouden om het v
keer te kunnen doen voortgang hebben, U
te harer eer een middag-muziek-ultvoerlng w<
gegeven. Duizenden waren toegestroomd en
middels recipieerde de feestelinge in den v
sierden foyer, waar personen uit allerlei kt
gen haar kwamen eeren.
„Van 'ons tooneelspelers biyft er niets, als
dood zyn. En hoe gauw zyn onze namen,
ons werk vergeten”, zoo sprak ze eens by hi
gouden feest in 1923 tot collega Brusse by
persgesprek. Hy kon hieraan terecht toevoegt
„Maar daartegenover ondervinden by hun
ven dan toch ook géén andere artisten die i
ree te, avond aan avond hun toegestaarde
-gefluisterde, toe-gelachen. toe-geschrelde,
bloemen en geschenken" uitgesproken,' toé—l.-
klapte wel eens toegejuichte waardeering
van het publiek als de tooneelspelers en zyn
de populairen onder hen zoo aldoor omringd
van belangstelling In het gewone leven en in
de pers, zien zy telkens en telkens weer hun
portretten, hun creaties in allerlei rollen ge
publiceerd.”
Op 84-jarigen leeftijd is een van
Nederlands meest bekende en
vierde tooneelkunstenaressen,
vrouw Esther de Boer van
leden.
Mevrouw Esther de Boer
dood!
Het getuigt voor de enorme vitali
teit welke deze vrouwe in hoogen
leeftijd nog heeft bezeten, dat de
doodstijding der 84-jarige nog komt
als iets onverwachts.