8 October-viering tot toe
Theo Groothuizen
FaJ.NETTEN
n
H. v. GIJZEN Co
PRACHT
J. H. GEELS
w t
COLLECTIE STOFFEN
VOOR KLEEDING NAAR MAAT
KOFAMAGAZ1JN
2^^
ZUURKOOL
Blanke Zuurkool
TECHN. BUREAU DEVRIES
HERFST- ei WINTERMANTELS
8 October
Alkmaars Ontzet
TAP-TOE!
I
Oss
DAMES- EN
HEEREN-KLEERMAKERS
LANGESTRAAT - ALKMAAR
DE HARTSTOCHT DER ALKMAARDERS WAS
STEEBS: ZOOVEEL MOCELIJK KABAAL
0.9s
8 OCT.
8 OCT.
VLAGGEN
EN WIMPELS
KOSTER
een goed verwarmd Huis is gezond,
comfortabel, hygiënisch
PAYGLOP - ALKMAAR
I
f
VAN BATENBURG
ZAADMARKT 76 ALKMAAR
TELEFOON 2506
„HET LEDERHUIS”
V
1.70
Z.2o
2.so
2.9s
1
l.So
k
2.7s
1.75
De belegering
■'eo
2.95
Ook toen commieaies
!S WJ
TE
HUUR
Een eervolle bladzijde
EN
MOO
Vraagt kosteloos advies
en
CENTRALE-VERWARMING
WARM WATER VOORZIENING
OLIE STOOK-INSTALLATIES
ALKMAAR - KONINGSTRAAT 6 - TEL 2197-3807
(EIGEN INMAAK) 8 CENT P. POND
SCHITTERENDE
O R,T E E R I N C
EXCLUSIEVE MODELLEN - ZEER BILLIJKE PRIJZEN
REGENJASSEN - WINTERJASSEN - JEKKERS
COLBERT COSTUMES - PLUS-FOUR COSTUMES
uit den
t
Wederom verkrijgbaar
MIJN BEKENDE PRIMA
Langertraat 15 Tel. 2955
Oudste zaak kier ter stede -
STEEMAN'5
NOORD-HOLLANDSCH DAGBLAD
TRAP TOE met onze nog
nooit overtroffen STEUN
ZOLEN en STEUN-
SCHOENEN
Het bekende Huis met den Kogel, wdaraan ook allerlei herinneringen
t(jd van het beleg zijn verbonden (foto A. Winter»)
VERDRONKENOORD 103
Telef. 3463 - Alkmaar
Tooneeldecors
Tooneel meubel en
41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41
Attractie, Foto „Kennemerland
B. J. SCHUYFF
EMMASTRAAT 41 - TEL. 3951 .ALVMAMl
41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41 41
4
MEE BUURVROUW
Trap gerust toe
Uw voeten en hielen kunnen
er tegen wanneer ge onze
STEUNSCHOENEN en
STEUNZOLEN draagt
100'jariga ervaring
VOOR ELKE UITVOERING
VRAACT CONDITIES
van Alkmaar in 1573, naar een oude schilderij in het
Gemeente- museum
.1
May
T
A
SCHAALOO IT*
TEU. 12 kO
•t*
h.
HET ADRES VOOR
od
ft
offerte
„Honderden referenties"
ALKMAAR
TELEFOON 2359
'ga
Di
1
t
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMmiiHiiii
gen en haar dank erover üitsprekend, dat er
zoon goede orde geheerscht had tijdens het
feest.
Het volgende Jaar zette de „vereenlgde com
missie” haar streven voort, en.... de Ontzet-
vereenlglng werd geconstitueerd op 12 Decem
ber 1861.
Artikel I van het Reglement der „Vereeniglng
ter viering van den Gedenkdag van Alkmaars
RITSEVOORT 23
BELEEFD AANBEVELEND
O U E *4 9-4 4K M O F L
I
law
O Ja! Iets 8-Octoberfeest is er in den loop
dier tijden toch nog wel gevierd!
Door een bepaling van den stichter werd in
het „Hofje van Foreest”, in „Palinc’s Proven
huls” aan de inwoonsters ieder jaar op 8 Oc
tober de gewone geldelijke toelage uitgekeerd!
Zoodat daar natuurlijk altijd wel *n beetje 8-
Octoberfeest geweest is!
1 Was wél sober!
Van een herstel der viering werd voor het
éérst weer met nadruk gesproken in een be-
J.SPRUIJT
Ontzet in 1573 en ter bewaring van andere be
langrijke historische herinneringen” vermeldde
als doel der vereeniglng:
„Het doel der Vereeniglng is: te zorgen, dat
Ontzet der stad Alkmaar van het beleg der
Spanjaarden in 1573, telken jare op den Ssten
October, op gepaste wijze worde herdacht
en de herinnering aan andere belangrijke fei
ten, uit de geschiedenis van Alkmaar, bewaard
blijve.”
Het eerste bestuur der Ontzetvereenlging be
stond uit de heeren: P. Spanjaard, Ds. J. J. de
Gelder, Mr. W. van der Kaay, C. W. Bruinvis,
J. J. Siemering Schaap, E. Masdorp, A. Swart,
Joh. Roem en J. Liekeles Oebles.
In de nu volgende jaren zorgde deze ontzet-
vereeniging (vrijwel) geregeld voor een zekere
viering op of omtrent 8 October.
In 1861 was er op 8 October een „tentoon
stelling van Vaderlandsche Oudheden” ge
houden.
Voor de viering van de 300-Jarlge herdenking
van Alkmaar's Ontzet in 1873 werden groot-
schere plannen voorbereid. Koning Willem m
zou tot bijwoning der feesten worden geïnvi
teerd en de eerste steen zou worden gelegd van
het gedenkteeken in het Victorlepark.
Voor deze gelegenheid nam een algemeen
comité uit de burgerij de regeling der feestvie
ring op zich en de feestviering der Ontzetver-
eenlglng maakte slechts een onderdeel van het
program uit.
In dit algemeen comité hadden os. zitting de
heeren Mr. J. P. Kraakman, M. J. Dirksen, H.
P. Ibink. Meienbrink, A. J. L. Conjjn, H. van
der Drift, M E. van Gemert en J. Kraakman.
In goede harmonie is er door de geheele be
volking in 1873 op 8, 9, 10, 11 en 12 October
feestgevierd; -alom hadden de burgers hun
hulzen versierd, er was algemeene illumina
tie de Koning werd bejubeld en bezongen,
van gemeentewege werd er een groot vuur
werk gegeven, Nlcolaas Beets hield voor den
Koning In t Victorlepark een rede, na afloop
waarvan de Koning den sluitsteen legde voor
het te stichten monument „Alcmaria Victrix”.
fier
Vroedschappen
"bedwang weten
(behoudens de
1 Eerste prijs, t.w.v. f 25.-
1 Eerste prijs, Lw.v. f25.-
Midden in de Payglop
handhaaft zijn zeer lage petsen
Wjj hebben een zeer
groote sorteering in:
DAMESTASSCHEN
TREKSLUITINGTA8SCHEN
AVONDTASCHJES.
ACTEN-, SCHOOL-, COLLEGE-
EN DOKUMENTTASSCHEN
KOFFERS. HQEDENKOFFERS,
DAMES- EN HEEREN-
TREKSL.-PORTEMONNAIE8
Dames- en Heeren Portefeuilles
Sigaren- en Sigarettenkokers
TABAKZAKKEN
abonne-etths
VENTERS BEURZEN
HONDEN- en SPORTARTIK.
ALLE SOORTEN RIEMEN
FIETS- EN ZIJTASSCHEN
BIJOUTERIEËN, ENZ„ ENZ.
fleusch, het Lederhuis
heeft de grootste keus
REPARATIE-IN RICHTING
PAYGLOP 9 - ALKMAAR
voor het mooiste KIND
-, voor de best geslaagde
KINDERFOTO
1 Eerste prijs, Lw.v. f25.— voor de beste GROEPSFOTO
waarop ook volwassenen mogen voorkomen
3 Tweede prijzen Lw.v. 3 maal f 10.
3 Derde prijsen Lw.v. 3 maal f 6.
Alle verdere deelnemers ontvangen een fraaien troostprijs
Lw.v. minstens f lz—
De deelname is opengesteld tot 15 December. De week na
Kerstmis wordt een tentoonstelling van al het werk ge
houden en de uitslag bekend gemaakt.
UW WEZEN SPREEKT UIT EEN PORTRET BIJ
FOTO KENNEMERLAND
stuursvergadering van het Departement Alk
maar der Maatschappij tot Nut van t Alge
meen op 1 November 1859.
VANAVOND ftLIJF K. THUIS
ER ZIJN KOLEN VAN
In een rapport van een commissie ook
toen deed men al aan commissies die de mo
gelijkheid van wederinvoering onderzocht,
lezen we o*.:
„Aan de bacchanaliawner kermisvreugde
denkt de Commissie bij zulk een viering vol
strekt niet.
Aan dep anderen kant blijve het steeds een
staatkundig feit.”
En nog verder:
„Het in Uwe commissie behandelde geeft het
gegronde ultzlgt, dat eene populaire beschrij
ving van beide feiten" bedoeld zijn „Alkmaar s
Ontzet" en „BevrlJdlng der Engelschen in
1799") in den echten volkstoon gesteld, binnen
korten tijd zal worden uitgegeven en, zoo zij
hoopt, de koude onverschilligheid der bevolking
voor den gedenkwaardlgen 8 October zal doen
ophouden.”
De commissie stelt tenslotte voor: „dat ons
Departement op 8 October een toepasselijke
volksvoorlezing houde, door muziek der Schut
tertje opgeluisterd;
dat het de Rederijkerskamer „Bilderdljk” ult-
noodlge, daartoe mede te werken, door op dien
dag een of ander echt Vaderlandsch stuk aan
het volk voor te stellen.”
Een commissie, uit beide vereenigingen be
noemd, zoude de heele feestviering regelen.
De gemeenteraad besloot echter afwijzend te
beschikken op het verzoek om medewerking.
Zonder medewerking der gemeente heeft de
Commissie toen in 1860 de feestviering op 8
October doen plaats hebben. In de bovenzaal
van den heer P. Walraven hield de dichter W.
J. Hofdijk een rede, er was een reunie, opge
luisterd door muziek, er was een geeoetumeef-
de tooneel voorste Hing van „Alckmaers Beleg”
door W. J. Hofdijk in den Stadsschouwburg, er
was wéér eens Reunie met muziek en bal, en
tenslotte had er des avonds „op het Eiland”
een groot vuurwerk plaats.
Alles moet op dien dag in goede orde ver-
loopen zijn:
Immers in de „Alkm. Crt.” van 14 October
1860 stond een dankbetuiging der „vereenlgde
commissie” aan allen, die tot de uitvoering der
plannen hadden medegewerkt, ha^r genoe-
Zonder eenigen wanklank zijn de feesten van
1873 verloopen: hiervan getuigt de volgende
„Proclamatie aan de Burgers van Alkmaar”.
De uitstekende wijze, waarop door U Alkmaars
Ontzet in 1573 is herdacht, en de krachtige
medewerking, door U bjj de feestviering be
toond, om de orde te bevorderen, geven Burge
meester en Wethouders aanleiding, U daarvoor
openlijk hun dank te betuigen.
Daardoor is de feestviering van October 1878
tot eene voor U eervolle bladzijde in de ge
schiedenis van Alkmaar geworden.
Na 1873 keerden echter de vroegere toestan
den weer terug: nadat op 9 October 1876 de
onthulling van het door Prof. Stracke vervaar
digde Victoriebeeld had plaats gehad, en nadat
o.a. in 1877 nog de jaariyksche feestrede ge
houden was door Dr. Jan ten Brink, vinden wjj
voor het jaar 1880 vanwege de Ontzetvereenl
ging .alléén vlaggen!” aangeraden „als de
eenig mogeljjke openbare feestelijkheid, aange
zien wegens marktdag nóch feestrede, noch
volksspelen” gehouden konden worden.
In 1881: dito, behalve dan: „’s avonds mu
ziek op de steenenbrug”.
In 1882 trad weer voor ’t eerst een feestrede
naar op, n.L de bekende heer J. Nuhout van
der Veen, in „Diligentla”.
De viering werd vtkiwege te geringe deel
name vrijwel nooit van groote beteekenls voor
de stad, ook al werden er nu en dan grootere
of kleinere attracties aan verbonden.
Attracties, welke niet alleen van de tegen
woordig nog bestaande Ontzetvereenlging uit
gingen: er hadden zich in den loop der jaren
meerdere Ontzetvereenlgingen gevormd: in 1861
ontstond de vereeniglng „Van Alkmaar de Vic-
torie; de vereeniglng verdween in 1869; de
I ..FlorIs van Teylingen” heeft bestaan van 1874
tot 1911; ..De Vrijheid” deed van zich spreken
in 1872; „Men reken d’uitslag niet” in 1863;
tenslotte bestond nog een tijdlang de victorie-
vereenlglng .Eensgezindheid”.
Al deze vereenigingen zijn In den loop der
tijden ook weer verdwenen. De oorspronkelijke
Ontzetvereenlging is gebleven en organiseert
Jaarlijks het 8-Octoberfeest.
Dank zij het werken van een aantal goed
willende burgers is nog geen tien jaar geleden
een reorganisatie van de Ontzetvereenlging tot
stand gekomen, waardoor het mogelijk werd,
dat ook het katholieke deel der burgerij het
8-Octoberfeest meevierde.
De jeugd van ’n 30 jaar geleden zal zich nog
wel herinneren, hoe ook in die jaren het vuur
werk-„vermaak”, het laten ploffen van voet
zoekers en donderbussen bij de Alkmaarsche
jongens in zwang was. De polltie had in die
dagen de handen vol en moest eens door de
Rljksveldwacht geassisteerd worden, om die
kwajongensstreken, die concerten en andere
feestelijkheden verstoorden, tegen te gaan.
Thans echter Is er aan al dat vuurwerk-ge-
doe een eind gekomen. De feestviering heeft
zich aan het karakter van dezen tijd aange
past. Thans zijn het optochten en concerten,
die het oude vervangen.
Wanneer men de viering In vroegere eeuwen
nagaat, moet men erkennen, dat de laatste
jaren met meer dan gewonen luister het 8-Oc
toberfeest gevierd wordt.
Nog levendig herinnert Alkmaar zich de vie
ring van het 360-jarig bestaan, toen H. K. H.
Juliana de stad bezocht De 8-Octoberdag ie
'thans de stedeMjke feestdag geworden.
Als we spreken van het Jaarlljksch 8 October-
feest, wil dat nog niet zeggen, dat dit feest
vanaf het jaar na het roemrijk historisch ge
beuren is gevierd. De eerste jaren na het „Ont
zet" werd er aan feestviering niet gedacht: en
dat was te begrijpen; de toestand in het land
was nog zoo onzeker, al was van Alkmaar de
victorie begonnen.
In het aardige boekje van Leo Speet over de
Alkmaarsche 8-Octoberkwestle wordt de feest
viering in den loop der eeuwen beschreven; we
lezen daarin, dat reeds in 1625 omstreeks 8 Oc
tober de Alkmaarsche bevolking zich amuseer
de met het werpen van voetzoekers en donder
bussen, als herinnering aan den strijd met de
Spanjolen. Op 29 December 1625 werd dit ruwe
vermaak verboden en op overtreding van dit
verbod een boete van f 6 gesteld.
Ook In 1669 kwam er een dergelijk verbod,
waarbij een eind gemaakt werd aan „het af-
schleten van kanonnen en mjisketten," terwijl
bij die gelegenheid tevens bepkald ’werd, dat de
klokken in den vroegen morgen van 8 October
slechts mochten luiden van 7 uur tot half 8,
zulks om de predikatiën niet te storen.
Uit meerdere overheidsmaatregelen tot 1760
genomen blijkt, dat de vreugde over het Qntzet
van 1573 zich In de eerste eeuwen op en om
streeks 8 October moet hebben geult in het
geknal en geklap van voetzoekers en ander
vuurwerktuig.
Méér „feest” dan wat klokkengelui en -ge
speel, wat voetzoeker!) en eenlge kerkelijke
plechtigheid voor de Protestanten, was er aan
de 8-Octobervlerlng echter gedurende de twee
eerste eeuwen na 1573 voor zoover wij heb
ben kunnen nagaan niet verbonden.
Eerst in 1773, toen dus het 200-jarig ontzet
gevierd werd, is er op grootsche wijze feest
gevierd.
Waarin de viering te Alkmaar precies be
staan heeft, Is niet te achterhalen, maar zeker
Is het, dat van officleele zijde dit jaar zooveel
mogelljk bevrediging is toegestaan aan de lief
hebberij van de burgerij om vuurwerk te zien
(niet om zélf af te steken).
In het gemeente-archlef is nog een teeke-
ning aanwezig van de groote getimmerde stel
lage, waarop de vuurwerken In den avond van
den 8sten October 1773 werden afgestoken op
het Waagpleln, op initiatief van verschei
dene burgers.
Na 1773 schijnt het Ontzetfeest jaarlijks we
derom in de vroegere sleur gevierd te zijn, zon
der eenigen bijzonderen luister. In 1777 wilden
burgemeesteren de hééle Ontzetviering afge
schaft zien te krijgen om maar van den voet-
zoekers-lust der burgers bevrijd te worden. En
inderdaad: op 24 December 1777 besloot de
vroedschap om de jaarlDksche^Ontzet-vlerlng
af te schaffen: het vuurwerk-fifsteken zou
nóg strenger verboden worden.
Eenlge Jaren lang hebbed de
op deze wijze de voetzoeker!) "iff
te hóuden: de Ontzetviering
kerkelijke) was afgeschaft.
De tijd der Fransche overheerschlng was
aangebroken. De menigte vergat haren 8-Oc-
tob«r- feestdag!
Van 1800 tot 1859 is er van een eigenlijke
Ontzetviering geen sprake. Wél is er nu en
dan eens een streven naar wederviering van
den 8sten October merkbaar geweest. Maar
toch kwam er van een „viering” niets terecht.
a
b
b
n
v
1<
d
