Van
SPECULAAS EN
BOTER BANKETLETTER
H. BOSSERT ZOON
1
PHILIPS
WAARBpRGKLEEDING
voor veiHaagden* prijs te koopen.
Ziet Etalages
Peperkoek
jg
F
«sips
December-aanbieding
H. PRINZ
ST. NICOLAAS DANSEN
ST.NICOLAAS-ETALAGE
LETTERS
3
an
Banketbakkerij VAN SCHAGEN
HOEKMEIJER’S MEUBELFABRIEK
NOORD-HOLLANDSCH DAGBLAD
SINT NICOLAAS-NUMMER
het kouder wordt,
nu
onze
COMB. KREYMBORG
ST. NICOLAAS-CADEAUX
DANCING WAPEN VAN HEEMSKERK
s-
LANGESTRAAT 22 - ALKMAAR - MAGDALENENSTR. 11
HET MODERNE
BINNENHUIS
BESTELT
UW
BANKET-
HEEREN-KINDERKLEEDING
IN DE NIEUWE WERELD
iiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiniiiiiiiw
GEEN PUNTEN GEEN BONNEN
Het St. Nicolaas-Cadeau,
H. NAUTA - BANKETBAKKERIJ
SPOORSTRAAT 0 TELEFOOR 2315
II. BOSSERT ZOON
Juist op tijd,
hebben wij besloten reeds nu
verlaagde prijzen vast te stellen,
zooals deze anders eerst in Dec. gelden
Profiteert van deze unieke gelegen
heid in Nederland, om REEDS NU
41
DIJK 21 ALKMAAR
▼an
ONZE
TELEFOON 2113
LANBESTRAAT 7
ALKMAAR
WONINGINRICHTING
MiUA*’* «taOMR te AoeteJk wwtenitefc. «Mwr tet tew 4mmo te* fr-
-
I
S
De St. Nicolaas-etalage
achter den winkel
5
*3
(Köster's Volkszaak)
BANKETSTAVEN
Aanbevelend,
STUKJES BANKET
Kwaliteit welbekend
Houttil 5 - Tei. 2715
e.a.
Sint Nicolaas gebak
bij
Zaterdag 27 Nov. aanvang 2 uur tot 12 uur
Zondag 28 Nov. aanvang 3M oor tot 12 uur n.a.
Band the sweet and hot players
THEO VAN GIJZEN
5
BANKETBAKKERIJ
De moderne jeugd stelt
het thans zonder huwe
lijksmakelaar
een Coraet, Corselet of Buikband
van het oudste en best gesorteerde adres
SPECIAAL CORSETTENMAGAZIJN
Fa. HIKE BREYER - J. e» E. TEN KORTENAAR
MIENT 17 ALKMAAR TELEF. 2413
Een meubel dat goed gemaakt ia, blijft altijd goed
Kunstnijverheid
HIIGBKOIWEHSTR. 11 - ALKMAAR
IS GEREED!
heeft een groote sorteering
IS
BELEEFD TOT EEN BEZOEK UITNOODIGEND
CB
KOOPT ZE BIJ
HU1GBROUWERSTRAAT 11
ALKMAAR.
Nienwe Sloot 38
ca
<B
3
HET AANSCHAFFEN VAN LEPELS, VORKEN EN MESSEN IS EEN
ZAAK VAN VERTROUWEN
die dit vertrouwen reeds jarenlang van stad en omgeving njochten genieten
ST AAL WAREN van de beproefde merken HERDER en VON BRO6Y
daar aan toegevoegd het thans in den handel gebrachte GERO-STAAL
II
k
J. B. KOSTER
W maar van lederèn GULDEN contant gekocht
betalen wjj een DUBBELTJE terug.
Onze pryzen zijn als steeds uiterst laag en scherp
concurreerend en dan nog een dubbeltje van den gulden!
Dus voor manufacturen, dames- en heeren-ondergoed,
kousen, sokken, fantasiebroeken, nachthemden,
costuumrokken, pullovers, enz. ens. naar
DE VOORUITGANG
ACHTERSTR. «3 Aanbevelend L. VLEESCHHOUWER
Geldig tot 5 December
Alkmaar
Meubelfabriek Achterstraat
Vertegenwoordiger van het zob-
dat elke vrouw het liefste heeft en ook het
meest practisch is:
Overal, waar de Hollanders bijeen
zijn vyordt Sint Nicolaas gevierd. Toen
de Hollanders te New-York en te II-
bany een herinnering*- on gedachte-
nlsfeest inttelden aan 't geliefde moe-
derland, kozen zij daarvoor hot St.
Nicolaasfeest en ook cle Hollandsche
Mennonieten In Pennsylvania.
bakkers echter
het bakken y/n verschll-
stfan wy slechts
s paard-en-wa-
i-te-paard, enz.,
levert van Fabriek aan Verbruiker
Huishoudelijke- en Weelde-artikelen
Sieraden - Kunstaardewerk - Kristalwerk
Onbreekbaar Git - Lederwaren - Koper
Tin - Matnikkel - Kourzilver - Verzilverd
en vlekvrijmetaal.
Maar In het vervaardigen van de speculaas
en taal-taal-ftgjiren zat ook romantiek. Gees
tige beelden, harten voor de verliefden en
amors met pijl en boog leder vond wellicht
iets van zijn gading in het zoete honlnggebak.
Het taal-taai Het zich feitelijk beter vormen
en drukken dan de speculaas, omdat het een
glad oppervlak en een fijnen deegkorrel bezit.
In de 15e en 16e eeuw kwamen de bekende
„Hyllkmakers”, d.ws. huweiyksmakers.
Daar vandaan komen ook de vrijers en vrij
sters, welke men, zooals de koekebakker de
Groot in Hildebrand's „Camera Obscura” zegt:
„tot de plooitjes van den kraag en de ruitjes
van den breizak toe” vergulde.
De ..Hylikmaker” was bij onze voorouders een
krachtige bontgenoot voor schuchtere jongelin
gen, die niet vrijpostig het oude Hollandsche
liedje: „Zeg meisje Hef, mag ik met jou verkee-
ren?” durfden zingen. En wanneer de „Hyllk-
maker" dankbaar werd aanvaard, dan was dit
)en teeken, dat des jongelings liefde werd be
antwoord.
Later is de naam „Hylikmaker” door den
volksmond verbasterd en maakte men er „Hei
ligmaker” van.
De koekbakkers voerden omtrent den St. Nl-
colaastyd een waren strijd onder elkaar In het
vergulden van koek en taai-taai en toen zy
al> LEDEREN JASSEN, HANDSCHOENEN
Motorkappen, Rijlaarzen, Beenpijpen, enz.
Groote sorteering Werlunansgoederen van prima kwaliteit
Beleefd aanbevelend
Met een bekoorlijke schroomvalligheid wachten de Volendamsche meisjes
op de goede gave welke de Sint overal uitdeelt.
op het eind van de 18e eeuw de figuren nog
aantrekkelijker wilden maken door er hard ge
kleurde zijden linten en franjes oo te plakken,
greep de overheid in, omdat men hierin een
gevaar zag voor de volksgezondheid.
Het werd verboden nog iets anders te gebrui
ken dan het gewone suikergoed, dat op de koe
ken werd gespoten door middel van een pa
pieren zakje.
De aardige kleurige poppen geraakten op den
achtergrond en verdwenen langzamerhand.
Hoe de Jan Klaassens feitelijk aan het St.
Nicolaasfeest te pas komen, zal wel velen een
raadsel zijn, wanneer men de geschiedenis van
dezen populairen schalk niet kent.
Het volgende werd omtrent de relatie van
St. Nicolaas met Jan Klaassen verhaald: Eens
heeft Jan Klassen den ouden Sint een poets
gebakken.
Op een nacht vroor het zeer vele graden en
de Heilige Man was door zijn gedraaf over de
daken verkleumd van de koude. De Sint be
sloot toen In den eersten den besten schoorsteen
te krulpen, welken hij tegenkwam en deze
schoorsteen behoorde aan het huis van Jan
Klaassen. Laatstgenoemde zat met zijn vrouw
Katrijn bjj het vuur. Op bezoek waren de Dood
van Pierlala, de Lange en de heele santekraam
van Ka balt, terwijl allen zich te goed deden
aan vulgaris snert. Toen de Sint zoo pardoes
door den schoorsteen kwam vallen, was ieder
een beduusd, maar Klaassen sprak: „Kom mee,
en zet u aan!” en de Sint, blij, dat hij by
zulke goede menschen was, nam de ultnoodl-
Dit is zeer typisch, daar, zooals man
waat, In da Angal-Sakslscha landen
vooral vaal ophef gemaakt wordt bij
da viering van Christmas of Kerstmis.
Voorsten van een prachteoUeciie dooien
BONBONS, BORSTPLAAT- en CHOCO-
LADEF1GUREN. Zeer fijne CHOCOLADE
LETTERS. Groote sorteering MARSEPEIN-
ARTIKELEN van ons bekend eigen fabrikaat.
Verder dagelijks verseh BOTERBANKET,
BOTERLETTERS, BOTERSPECULAAS,
HONING- EN GEMBERTAAI
specu-
taal-taai-
sulkerwerken,
al
kunnen vervaard!-
Het fabriekswerk
de gezonde voiks-
vol romantiek en
verdrongen en
plaats zal het niet
meer afstaan. Voor goed
Zijn zfj verdwenen, de ge
moedelijke dikke specu
laasmannen met hun
helkleurige streepbroek-
jes en nun sierlijke plui
men van goudpapier op
hun mutsen. Voor goed
verdwenen de bjjbelsche
Adam's en Eva's onder
den goudbruinen appel
boom met zijn soetroode
vruchten. Voor goed ook
verdwenen de trotsche
familiewapens, de posf-
koetsen, de Uilenspiegels,
de Figaro's en de vele
andere dingen.
Naast het bereiden van
speculaas en taal-taai
heeft het suikerwerk, het
marsepein, de chocolade
een plaats gekregen in
het huiselijk Sk Nicolaas
feest wu. moderne men
schen, zouden ons een
voudig niet meer tevre
den kunnen stellen met
datgene, waarmee onze voorouders tevreden wa
ren. Onze tongen zijn te verwend, om den een-
voudlgen, frisschen smaak van het ouderwetsch
bereide spculaas en het gekruide taal-taai te
kunnen waardeeren.
De oude, vertrouwde „Hylikmaker”, die als
postillon damour moest fungperen bij den ver
legen jongeling en het Schuchtere meisje, heeft
afgedaan. De moderne jeugd kan het thans wel
zonder „Hylikmaker" af....*
s r wordt gebakken in Nederland.De spe-
H culaasjes komen met mlllioenen uit den
oven, de boterletters of het spoorbanket
«ouden, In de lengte uitgelegd, den aardbol kun
nen omspannen; van de chocoladeletters zou
men romans en gedichtbundels kunnen .pet
ten” en bibliotheken vullen, de marsepeinen
varkens zouden, als zjj van echt vleesch waren,
de heeren van de Crisis Varkenswet de haren
uit het hoofd doen trekken van pure zorg, van
de borstplaatjes zou een respectabele wolken
krabber kunnen worden opgetrokken.
De speculaas vooral heeft in den tijd van het
St. Nicolaas altijd een
groote rol gespeeld In
het volksleven. De fa
bricatie van vrijers en
vrijsters uit speculaas is
a een oud-Hoüandsche spe-
dallteit, welke thans nóg
wel veel aftrek vindt, doch
In de laatste jaren toch
door
ging gaarne aan. Hfl kreeg een bord dikke erw
tensoep met Geklersche worst en Meppeler klui
ven en liet het sich goed smaken.
De Sint vroeg selfs nog een portie, toen het
bord leeg was en de gulle Jan gaf het den man
graag. Toen de Bint al geruimen tijd aan Jan
Klaassens’s tafel had gezeten, bedacht hij plot
seling, dat de kinderen met ongeduld op hem
zouden wachten en eindelijk stond hij van tafel
op om weer door den schoorsteen naar boven
te krulpen, maar o schrik! De Bint wee door
het eten van de heerlijke soep steeds dikker
en ronder geworden en het was hem niet meer
mogelijk door den schoorsteen op het dak te
komen. „Ziezoo!" zei Jan Klaassen, ,J>u kom je
er niet meer ultl” en de kameraden, aange
spoord door den ondeugenden Jan Klaassen, be
gonnen den goeden Sint met hun knuppels te
bewerken. „Toe maar! Toe maar!” riep de Sint,
die vond, dat hij zulk een kastijding dee vlee-
sches wel verdiend had. Door het ranselen werd
de arme Sint steeds magerder en tenslotte was
zijn omvang weer zoo geslonken, dat hij ge-
makkelUk door den schoorsteen kon krulpen.
„Dank je wel voor den heerlijken maaltijd” riep
hij zijn gastheer nog na en verdween in het
duister.... En naar aanleiding van dit wel
zeer fantastisch verhaal hebben de bakkers ook
Jan Klaassen een plaatsje gegeven onder hun
Sinterklaasge bekken.
Ook het verhaal van de „Vier Heemskinde-*
ren", wier afbeelding ook nooit ontbrak in de
vele taai-taal-voorstelllngen, was in vroeger ja
ren heel populair.
De „Vier Heemskinderen” werden altijd afge-
beeld op een krUgsreus van een ros, Bavard
geheeten! Zij droegen alle vier stalen helmen,
even groote schilden en
waren hetzelfde gekleed.
Met de ontwikkeling van
het fabriekswerk ver
dween ook langzamer
hand de edele kunst van
het koekbakkersgilde. De
bakkers konden niet op
tegen de geraffineerde
suiker bakkerij, welke op
het einde der 18e eeuw
en In het begin van de
20e eeuw opkwam. Het
handwerk der bakkers
moest plaats maken voor
de moderne machines
welke bij tien-, ja hon
derdtallen hun
laasmannen.
Poppen,
borstplaatjes, ja wat
niet 1
gen.
heeft
kunst
humor
zijn
In vroeger eeuwen stel
den de speculaasfiguren
meestal de beeltenis voor
ran den populairen Bis-
■chop van Myra.
Om een behoorlijk fi
guur In de speculaas te
verkrijgen, maakte men
gebruik van houten vor
men. Men heeft kunnen
vaststellen, dat deze vor
men reeds In de Middel
eeuwen werden gebruikt,
want uit 'dien tijd heeft
men zeer veel dergeiyke
vormen gevonden. En het
moet worden gezegd, dat
deze vormen vaak mooie
staaltjes van houtsnij
kunst geven. In het Zui
den van Duitschland
vindt men in de ouder-
wetsche bakkerijen nog
wel het houtsnijgereed-
•chap, hetwelk bjj het
bakken van speculaas
werd gebruikt en een
voornaam onderdeel der
bakkerij uitmaakte.
In de 13e en 14e eeuw
waren de religieuze voor
stellingen in de speculaas
en ook in het taal-taai in
zwang. Men gaf toen de
voorkeur aan bybelsche
voorstellingen.
De kinderen der adelyken
kregen speculaas in den
vorm van t familiewapen.
In later jaren gingen de
meer toeleggen
lende figuren. Deze figuren,
noemen: de Jan Klaassens,
gens, de postkoetsen, de ruit
werden meestal beschilderd, of zooals men het
vroeger noemde: verguld. Het vergulden is al
heel oud. Het waren de nonnen, die in de 13e
eeuw met het koekvergulden begonnen. Het
gebak werd tegen St. Nicolaastyd onder de ar
men en weeaen uitgedeeld. De zusters versier
den de speculaas met gouden en zHveren snip
per» en pluimen. De speculaas van toentertijd
bestond hoofdzakelijk uit honing, meel en geu
rige, vaak zeer sterke kruiden.
De mannenkloosters bakten de beroemde
Hollandsche pepernoten, die dan ook meestal
wel den naam van „peper '-noten mochten dra
gen, omdat zij vaak zoo*n sterk gekrulden smaak
hadden, dat de kinderen zich maar liever aan
hun speculaas hielden.
De monniken aten de pepernoten tegen het
8t. Nicolaasfeest aan het ontbijt, Ja dikwijls bij
lederen maaltijd van den dag en dronken er
wijn en bier by. Men noemde het eten van
pepernoten „een echte hart- en maagsterklng
en aangenaam by het drinken”.
Op oude platen treft men dan ook vaak
«enige lieden aan een koffiehuis-tafel aan, die
een pot bier en een kom noten by sich heb
ben.
Voor de manpeiyke leden van een gesin was.
het pepernoten eten en het bierdrinken de
-Clou” van den Sinterklaasavond.
meer is verdrongen
andere lekkernyen.
De koekebakkers uit
Amsterdam waren in het
bakken van speculaas
poppen experts.