Van
SPECULAAS EN
WAARBORGKLEEDING
BOTER BANKETLETTER
H. BOSSERT ZOON
q»i
Ml
Peperkoek
PHILIPS
s
r
■R
December-aan bieding
H. PRINZ
ST. NICOLAAS DANSEN
ST.NICOLAAS-ETALAGE
LETTERS
Banketbakkerij VAN SCHAGEN
i
V
HOEKMEIJER’S MEUBELFABRIEK
5
iSSiiiiö^
NOORD-HOLLANDSCH DAGBLAD
SINT NICOLAAS-NUMMER
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIHIIIM
het kouder wordt,
nu
onze
heid in Nederland,
om
voor
HEEREN-& KINDERKLEEDING
ST. NICOLAAS-CADEAUX
DANCING WAPEN VAN HEEMSKERK
Juist op tijd,
hebben wij besloten reeds nu
verlaagde prijzen vast te stellen,
zooals deze anders eerst in Dec. gelden
verlaagden prijs te koopen.
Ziet Etalages
COMB. KREYMBORG
LANGESTRAAT 22 - ALKMAAR - MAGDALENENSTR. 11
Profiteert van deze unieke gelegen-
REEDS NU
HET MODERNE
BINNENHUIS
BESTELT
UW
BANKET-
a-
H. NAUTA - BANKETBAKKERIJ
SPOORSTRAAT 8 TELEFOON 2315
Het St. Nicolaas-Cadeau,
GEEN PUNTEN GEEN BONNEN
H. BOSSERT A ZOON
a
(Köster’s Volkszaak)
DIJK 21 ALKMAAR
beeft een groote sorteer in g
ONZE
IS GEREED
LANBESTRAAT 7
TELEFOON 2113
ALKMAAR
Y
.S
'»9
WONINGINRICHTING
B
Nieuwe Sloot 38
V
De St. Nicolaaa-etalage
is achter den winkel
.1, LEDEREN JASSEN, HANDSCHOENEN
Motorkappen, Rijlaarzen, Beenpij pen, enz.
Groote sorteering Werkmansgoederen van prima kwaliteit
STUKJES BANKET
Kwaliteit welbekend
BANKETSTAVEN
Aanbevelend,
Sint Nicolaaa gabak
bij
«••till 5 - Td. 2715
S
*8
Zaterdag 27 Nov. aanvang 2 aar tot 12 uur
Zondag 28 Nov. aanvang 3H uur tot 12 uur r.ri-
Baod the sweet and het players
THEO VAN GIJZEN
BANKETBAKKERIJ
3-
A
De moderne jeugd stelt
het thans zonder huwe
lijksmakelaar
Alkmaar
Meubelfabriek Achterstraat
Vertegenwoordiger van het zon
werend „Rolgo”-fordijn
een Cornet, Cor tele t of Buikband
van het oudste en best gesorteerde adres
SPECIAAL CORSETTENMAGAZIJN
Fa. HIKE BREYER - J. en E. TEN KORTENAAR
M1ENT 17 ALKMAAR TELEF. 1413
Een meubel dat goed gemaakt ia, blijft altijd goed
Kunstnijverheid
QËM
-t
p i*
J. B. KOSTER
door
uit
o
BELEEFD TOT EEN BEZOEK UITNOODIG END
Het volgende werd omtrent de relatie van DE NIEUWE VVERFl D
ook
o
HET AANSCHAFFEN VAN LEPELS, VORKEN EN MESSEN 18 EEN
ZAAK VAN VERTROUWEN
KOOPT ZE BIJ
HUIGBBOUWERSTRAAT 11
ALKMAAR,
WW
flsoam b fixriyk MONderJUk, war Ib deae dooei* toe* (Uoomm
6
I
Beleefd aanbevelend
Met een bekoorlijke schroomvalligheid wachten de Volendamsche meisjes
op de goede gave welke de Sint overal uitdeelt.
Overal, waar de Hollanders bijeen
zijn wordt Sint Nlcolaas gevierd. Toen
de Hollander, Ie New-York en te II-
bany een herinnering,- en gedachte-
ni,feest instelden aan 't geliefde moe
derland, kozen zij daarvoor het St.
Nicolaasfeest en ook de HoUandsche
Mennonieten in Pennsylvania.
Dit is zeer typisch, daar, zooals men
weet, in de Angel-Saksische landen
vooral veel ophef gemaakt wordt bij
de viering van Christmas of Kerstmis.
t
I
De oude, vertrouwde „Hylikmaker", die als
postillon d’amour moest fungeeren bij den ver
legen jongeling en het schuchtere meisje, heeft
afgedaan. De moderne jeugd kan het thans wel
zonder „Hylikmaker" af....
die dit vertrouwen reeds jarenlang van stad en omgeving mochten genieten
STAALWAIUK van de beproefde merken HERDER en VON BRO6Y
daar aan toegevoegd het thans in den hsmdel gebrachte GERO-8TAAL
4
i
O
■n
wel
schap.
C9
E
s
dat elke vrouw het liefste heeft en ook het
meest practtech ia:
ging gaarne aan. HQ kreeg een bord dikke erw
tensoep met Oelderscbe worst en Meppeler klui
ven en liet het zich goed smaken.
De Sint vroeg zelfs nog een portie, toen bet
bord leeg was en de gulle Jan gaf het den man
graag. Toen de Sint al gerulmen tijd aan Jan
KJaassens's tafel had gezeten, bedacht hij plot
seling, dat de kinderen met ongeduld op hem
•ouden wachten en eindelijk stond hij van tafel
op om weer door den schoorsteen naar boren
te krulpen, maar o schrik I De Sint was door
het eten van de heerlijke soep steeds dikker
en ronder geworden en het was hem niet meer
mogelijk door den schoorsteen op bet dak 'te
komen. „Ziezoo!” sel Jan Klaassen, _nu kom je
er niet meer alt!" en de kameraden, aange-
r wordt gebakken in Nederland. De spe
culaasjes komen met millloenen uit den
oven, de boterletters of het spoorbanket
■ouden, In de lengte uitgelegd, den aardbol kun
nen omspannen; van de chocoladeletters zou
men romans en gedichtbundels kunnen .jet-
ten" en bibliotheken vullen, de marsepeinen
varkens zouden, als zij van echt rleesch waren,
de heeren van de Crisis Varkenswet de haren
uit het hoofd doen tyekken van pure zorg, van
de borst)----
krabber
maar van lederen GULDEN contant gekocht
betalen wij ten DUBBELTJE terug.
Onze prijzen zijn als steeds uiterst laag en scherp
concurreerend en dan nog een dubbeltje van den gulden I
Das voer manufacturen, dames- en heeren-ondergued,
lower, sokken, fantasiebroeken, nachthemden,
eostmunrokken, pullovers, enz. enz. naar
DE VOORUITGANG
ACHTERSTR. 45 Aanbevelend L. VLEESCHHOUWER
Geldig tot 5 December
op het eind van de 19e eeuw de figuren nog
aantrekkelijker wilden maken door er hard*ge-
kleurde zijden linten en franjes oo te plakken,
greep de overheid in, omdat men hierin een
gevaar zag voor de volksgezondheid.
Het werd verboden nog Iets anders te gebrui
ken dan het gewone suikergoed, dat op de koe
ken werd gespoten door middel van een pa
pieren zakje.
De aardige kleurige poppen geraakten op den
achtergrond en verdwenen langzamerhand.
Hoe de Jan Klaassens feitelijk aan het St.
Nicolaasfeest te pas komen, zal wel velen een
raadsel zijn, wanneer men de geschiedenis van
dezen populairen schalk niet kent. 1
levert van Fabriek aan Verbruiker
Huishoudelijks- en Weelde-artikelen
HlltBHOlWERVTR. 11 ALKMAAR
Sieraden - Kunstaardewerk - Kristalwerk
Onbreekbaar Cit - Lederwaren - Koper'
Tin - Matnikkel - Keurzilver - Verzilverd
en vlekvrijmefaal
specu-
taal-taal-
sulkerwerken,
al
kunnen vervaard 1-
Het fabriekswerk
de gezonde volks-
vol romantiek en
verdrongen en
zal het niet
Voorzien van een prachtcollecUe doezen
BONBONS, BORSTPLAAT- en CHOCO-
LADEFIGUREN. Zeer fijne CHOCOLADE
LETTERS. Groote sorteering MARSEPEIN-
ARTIKELEN van oftz bekend eigen fabrikaat.
Verder dagelijks vench BOTERBANKET,
BOTERLETTERS. BOTERSPECULAAS,
HONING- EN GEMBERTAAI
SF "WMh
4
In vroeger eeuwen stel
den de speculaasfiguren
meestal de beeltenis voor
van den populairen Bis-
■chop van Myra.
Om een behoorlijk fi
guur in de speculaas te
verkrijgen, maakte men
gebruik van houten vor
men. Men heeft kunnen
vaststellen, dat deze vor
mei) reeds In de Middel
eeuwen werden gebruikt,
want uit dien tijd heeft
men zeer veel d erge lijke
vormen gevonden. En het
moet worden gezegd, dat
deze vormen vaak mooie
staaltjes van houtsnij
kunst geven. In het Zui
den van Duitschland
vindt men In de ouder-
wetsche bakkerijen nog
het houtsnljgereed-
hetwelk bij het
bakken van speculaas
werd gebruikt en een
voornaam onderdeel der
bakkerij uitmaakte.
In de 13e en 14e eeuw
waren de religieuze voor
stellingen in de speculaas
en ook in het taal-taai in
zwang. Men gaf toen de
voorkeur aan bijbelsche
voorstellingen.
De kinderen der adelljken
kregen speculaas in den
vorm van t familiewapen.
In later jaren gingen de bakkers zich echter
meer toeleggen op bet bakken van verschil
lende figuren. Deze figuren, waarvan wij slechts
noemen: de Jan Klaassens, de paard-en-wa-
gens, de postkoetsen, de ruiters-te-paard, enz.,
werden meestal beschilderd, of zooals men het
vroeger noemde: verguld. Het vergulden is al
heel oud. Het waren de nonnen, die in de 13e
eeuw met het koek vergulden begonnen. Het
gebak werd tegen St. Nicolaastijd onder de ar
men en weezen uitgedeeld. De zusters versier
den de speculaas met gouden en zilveren snip
pers en pluimen. De speculaas van toentertijd
bestond hoofdzakelijk uit honing, meel en geu
rige, vaak zeer sterke kruiden.
De mannenkloosters bakten de beroemde
HoUandsche pepernoten, die dan ook meestal
wel den naam van ,,peper’’-noten moth ten dra
gen, osndat zij vaak zoo n sterk gekruióen smaak
hadden, dat de kinderen zich maar liever aan
hun speculaas hielden.
De monniken aten de pepernoten tegen het
Bk Nicolaasfeest aan het ontbijt, ja dikwijls bij
lederen maaltijd van den dag en dronken er
wfjn en bier btj. Men noemde het eten van
pepernoten „een echte hart- en maagsterklng
en aangenaaA bij het drinken”.
Op oude platen treft men dan ook vaak
•enige Ueden aan een koffléhuls-tafel aan, die
®en^ pot bier en een kom noten bjj zich heb-
B ^nor de mannelijke leden van een gesin was
■et pepernoten eten en bet bierdrinken de
wstar wan den Sinterklaasavond.
laatjes zou een respectabele wolkén-
:unnen worden opgetrokken.
De speculaas vooral heeft In den tijd van het
8t. Nlcolaas altijd een
groote rol gespeeld in
het volksleven. De fa
bricatie van vrijers en
vrijsters uit speculaas Is
een oud-Hollandsche spe
cialiteit, welke thans nóg
wel veel aftrek vindt, doch
In de laatste jaren toch
meer is verdrongen
andere lekkernijen
De koekebekkers
Amsterdam waren in het
bakken van speculaas
poppen experts.
St. Nlcolaas met Jan Klaassen verhaald: Eens
heeft Jan Klassen den ouden Sint een poets
gebakken.
Op een nacffl vroor het seer vele graden en
dfe Heilige Man was door zijn gedraaf-over de
daken verkleumd van de koude. De Sint be
sloot toen in den eersten den besten schoorsteen
te kruipen,, welken hjj tegenkwam en deze
schoorsteen behoorde aan het huis van Jan
Klaassen. Laatstgenoemde zat met zijn vrouw
Katrijn bij het vuur. Op bezoek waren de Dood
van Pierlala, de Lange en de heele santekraam
van Kabalt, terwijl aUen slch te goed deden
aan vulgaris snert. Toen de Sint zoo pardoes
door den schoorsteen kwam vallen, was Ieder
een beduusd, maar Klaassen sprak: .JCom mee.
en zet u aan!" en de Sint, bUj. dat hij bij
zulke goede menschen was, nam de uitnoodl-
Maar in het vervaardigen van de speculaas
en taal-taal-tlguren zat ook romantiek. Gees
tige beelden, harten voor de verliefden en
amors met pijl en boog ieder vond welUcht
iets van zijn gading in het zoete honinggebak.
Het taai-taai liet zich feitelijk beter vormen
en drukken dan de speculaas, omdat het een
glad oppervlak en een fijnen deegkorrel bezit.
In de 15e en 15e eeuw kwamen de bekende
„Hyllkmakers", d.wz. huwelijksmakers.
Daar vandaan komen ook de vrijers en vrij
sters. welke men, zooals de koekebakker de
Groot in Hildebrand’s „Camera Obscura” zegt:
„tot de plooitjes van den kraag en de ruitjes
van den breizak toe" vergulde.
De ..Hylikmaker” was bjj onze voorouders een
krachtige bontgenoot voor schuchtere jongelin
gen. die niet vrijpostig het oude HoUandsche
liedje: „Zeg meisjellef, mag Ik met jou verkee-
ren?” durfden zingen. En wanneer de .Jlylik-
maker" dankbaar werd aanvaard, dan was dit
een teeken, dat des jongellngs liefde werd be
antwoord.
Later is de naam „Hylikmaker" door den
volksmond verbasterd en maakte men er „Hei
ligmaker" van.
De koekbakkers voerden omtrent den St. Nl-
colaastUd een waren strijd onder elkaar In het
vergulden van koek en taal-taal en toen zU
gonnen den goeden Sint met hun knuppels te
bewerken. „Toe maar! Toe maarriep de Sint,
die vond, dat hy zulk een kastijding des vlee-
sches wel verdiend had Door het ranselen werd
de arme Sint steeds magerdei* en tenslotte was
zijn omvang weer zoo geslonken, dat hij ge-
makkelijk door den schoorsteen kon krulpen.
„Dank je wel voor den heerlijken maaltijd" riep
hij zijn gastheer nog na en verdween In het
duister.... En naar aanleiding van dit wel
zeer fantastisch verhaal hebben de bakkers ook
Jan Klaassen een plaatsje gegeven onder hun
Sinterklaasgebakken.
Ook het verhaal van de „Vier Heemskinde
ren", wier afbeelding ook nooit ontbrak In de
vele taai-taal-voorstelllngen, was In vroeger ja
ren heel populair.
De „Vier Heemskinderen” werden altijd afge-
beeld op een krUgsreus van een ros, Bavard
geheeten! Zij cfroegen alle vier stalen helmen,
even groote schilden en
waren hetzelfde gekleed.
Met de ontwikkeling van
het fabriekswerk ver
dween ook langzamer
hand de edele kunst van
het koekbakkersgilde. De
bakkers konden niet op
tegen de geraffineerde
suikerbakker ijwelke op
,het einde der 19e eeuw
en In het begin van de
20e eeuw opkwam. Het
handwerk der bakkers
moest plaats maken voor
de moderne machines
welke bij tien-, ja hon
derdtallen hun
laasmannen,
poppen,
borstplaatjes, ja wat
niet I
gen.
heeft
kunst
humor
zijn plaats
meer afstaan. Voor goed
zijn zij verdwenen, de ge
moedelijke dikke specu
laasmannen met hun
helkleurige streepbroek-
jes en nun sierlijke plui
men van goudpapier op
hun mutsen. Voor goed
verdwenen de bijbelsche
Adam’s, en Eva's onder
den goudbruinen appel
boom met zijn zoetroode
vruchten. Voor goed ook
verdwenen de trotsche
familiewapens, de post
koetsen. de Uilenspiegels,
de Figaro’s en de vele
andere dingen.
Naast het bereiden van
speculaas en taai-taai
heeft het suikerwerk, het
marsepein, de chocolade
een plaats gekregen in
het huiselijk at. Nicolaas
feest. Wij. moderne men
seigen, zouden ons een
voudig niet meer tevre
den kunnen stellen met
datgene, waarmee onze voorouders tevreden wa
ren. Onze tongen zijn te verwend, om den een-
voudlgen, frisschen smaak van het ouderwetsch
bereide spculaas en het gekruide taal-taal te
kunnen waardeeren.