De avonturen vaneen verkeersagentje
van dan da^
ALLE ABONNÊ’S
F 750.-1 “X F 750.- 2ZZTX F 250
De groei van Deli
Drie-kwart eeitw cultures
Staatshoofden in het
Vaticaan
Dr. P H. Ritter Jr. schreven
N -BRABANT 4 ZEELAND
HILLE’S nieuwe ALBUM
60 ct. by Uw leverancier
76 ct. fr. p. p. Giro 56836
HILLE'S BESCHUIT
ZAANDAM
Antoon Coolen en
j Overtroefd
DONDERDAG 19 MEI 1938
i
---
AAWGIFTEMOET.OrSriUFFE VAH VERUES VAM ALLE RECHTEN. GESCHIEDEN UITERLIJK DRIE MAAL VIER EN TWINTIG UVR NA HET ONGEVAL
f
■’’TT
zyn.
my
ter
igen, waren De
itjjnscrfe repu-
toe het
o6
at
vervolgd.)
Vermoeid van het piekeren, gingen ze tegen een boom rusten.
En weldra vielen ae in slaap. Het was dan ook aoo rustig, dat
men een speld kon hooren vallen. Eki ze snoekten in koer.
Nauwelijks waren ze uit de vliegmachine gestapt or ze gingen
de maankaart raadplegen om te den of ze op den goeden weg
waren. „Daar is het plekje, dat door den koning is aangeweeen.”
zeide de professor. „Nou, dat wordt me ook een heele ultzoekery,’
merkte de agent op, die van kaartlezen niet veel verstand had.
het Val
Het r
S
een beetje droefgeea-
gedachte «sa dat toe
uitsluitend tot
zich ook bezig
>per.
itschappU
Pch pro-
laanplant
dag bedroog.
Maar zy w
wilde, zij m»
op.'... een gl
Beste groeten,
Anthony Balton.
e meer opslen, omdat de kontak
tes zich gewoonlijk afspelen in de
vertrekken van den H. Vader,
v Maar ook daar zou het niet bU blijven. Men
begon de thee-cultuur op de berghellingen in
Siantar. Ook hier stelde Dell niet teleur; de
oogsten waren overvloedig en spoedig werd het
land opengegooid en namen thee-ondernemin
gen de plaats in van het oer-bosch. De cultuur
van olie- en vezel-palmen volgde.
Deze laatste cultures vooral door het feit,
dat de Handelsvereeniging .Amsterdam” het
oog naar Sumatra's Oostkust wendde, toen
men de kracht der maatschappij wenschte te
vergrooten door het risico over meerdere cultu
res' te verdeelen.
fort, kon logeeren en men in gezelligheid bijeen
kon zitten.
„De RoodeAap” heette het hotel onder de
planters.
Eerst later werd Medan het centrum, voor
namelijk omdat de Deli-maatschapplj haar*
kantoor daar vestigde. Om die kantoren heen
kwam de stad, die opgroeide inhetaelfde tem
po, waarin het cultuur-land zich ontwikkelde.
In den beginne was het ook op Medan nog
een „vrijgevochten" boel. Waar nu de „Espla
nade" is, waaromheen een mooi postkantoor,
bankgebouwen en keurige hotels liggen, plantte
men vroeger tabak. De weinige menschen,
die by tabaksvelden woonden, konden des
nachts de tijgers hooren brullen en de olifan
ten hooren trompetten. Men verhaalt zelfs hoe
een officier, te Medan gelegerd, de gewoonte
had om van de sociëteit naar het kampement
gaande, des avonds een lantaarn en een geit
mee te nemen. De lantaarn om hem bjj te llch-
- ten, de geit om bjj een overval van een tijger
van het wilde dier,
veiligheid zou kun-
schoonzuster."
Ondanks alles was er
tlgheid in zijn stem. De
komstlg echtelijk geluk deed in hem de spijt
weer opkomen, die hij zoo moeilijk had kunnen
onderdrukken.
voelens onderdrukken, die in haar opkwamen.
O, nu begreep zij, waarom Martan altijd dank
betuigingen weigerde aan te nemen I Een
restant van eerlijkheid.... dit bezat zelfs haar
vader niet, deed haar met afschuw de dank
baarheid afwijzen van haar, die zjj dag aan
i
Ide er niet meer aan denken, zjj
st vergeten. Zij nam haar waaier
schenk, waarmee Marian haar de
vorige maand had vereerd. De bracelet, die haar
arm omsloot was haar in naam van Marian
door Lily gebracht, de kleine, diamanten broche
aan haar corsage was door James meegebracht
na een reis naar Londen.
„O, als ik kon weigeren!" fluisterde zij. Maar
dat was onmogelijk, zy zou verklaringen moe
ten geven, redenen opgeven. Komaan, er was
niets aan te doen, zjj zou altijd doorgaan voor
de arme nicht der familie, in de oogen van
allen zou zij gevoed, gehuisvest, gekleed worden
door de onbaatzuchtigheid van Marian.
Lily en Cecile kwamen binnen, in het rose
gekleed, vroolyk en opgewekt.
Julia was er bljj^om, dat de schemering reeds
viel en zy daardoor haar gelaat kon verbergen,
dat nog aldoor ontdaan was. Zjj luisterde met
belangstelling naar het verhaal van de jacht,
dat Cecile deed, de opmerkingen van Lily, zij
zelf kon ten laatste gewoon meebabbelen en
langzamerhand kwam er een gevoel van rust
in haar bewogen gemoed. Toen zjj naar de
groots zaal ging in gezelschap van de twee
jonge meisjes, h^d zy bijna geheel haar tegen-
Hoe kan ik ooit de verdwijning varf die stuk
ken verklaren t Dan moet Ik den diefstal aan-
'geven maar dan komt ook alles aan 't licht
en dat wil ik tot lederen prijs vermijden.
Die secretaresse van me heet Margezet Cor
win. Voor het oogenblik is ze uitgeweken naar
New-York, waar ze woont in pension Hawkins,
en my verwacht, om de zaak af te wikkelen.
Ze weet, dat ik het niet zal aangeven en daar
maakt ze gebruik van, dat canaille!
Ik kan onmogeljjk weg uit Boston. En van
den anderen kant heb ik ook niet den minsten
lust, omdat schepsel te ontmoeten. Knap JIJ
het zaakje voor me op, wat ik je bidden mag!
Jou, als bankier, moet het niet moeilijk vallen,
die stukken en die blieven uit haar handen
te krijgen. Bied .haar geld: drie- of vierhonderd
gulden ga tot vijfhonderd, als het niet an
ders kan. Maar zorg, dat je alles terug krijgt.
Met groeten dank bjj voorbaat,
John Pieker.”
De bankier keek op zijn horloge.
H'm, meende hij ik zou het nog wel vóór
beurstijd kunnen opknappen. Net wat voordien
stommen Pieker, om zich op die manier te la
ten beetnemen!
De Inlichtingen van zijn vriend Pieker ble
ken juist te zjjn. Inderdaad was juffrouw Cor
win in pension Hawkins aanwezig en Mr. Bal
ton had niet de minste moeite de jongedame
te bewegen, om onmiddellijk op zijn kantoor te
komen.
De juffrouw heeft dus gestolenbegon
de bankier.
In beslag genomen, bedoelt u, viel de Jonge
dame hem in de rede.
In beslag genomen zekere effecten van me
neer John Pieker, bjj wijze van.... eh....
ten houden. Of Ik niet snap, dat Ik nu 500
gulden In het water heb gegooid? Wie zegt jou.
dat ik ze betaald heb? Ik heb haar een chèque
op de Midland Bank gegeven, betaalbaar uit
mijn deposito bij die bank. Maar sinds jaar en
dag heb ik daar absoluut geen deposito meer,
begrijp je? Of ik daar geen kwaad mee kan.
zeg je? Maar begrijp het dan toch, beste
man! Of die expres-brlef was. werkelijk van
jou (en dan waren de effecten gestolen), óf
die brief was niét van jou, en dan was de hóéle
zaak zwendel. In beide gevallen moest ze te
gen de lamp loopen. als ze mij op mijn „ché-
que” wou aanpakken. Ik heb haar n.l. laten
teekenen. dat ze die „effecten” bij mij heeft
gedeponeerd, zie jel Maar ta ieder geval ben
ik blij, dat JU niet soo'n ezel bent geweest, ais
ik eerst dacht^
Berst had zy gedacht niet op het diner en
de soirée te verschijnen, voorgevende pyn aan
haar arm te hebben. Maar dan dacht zy, dat
Lily zeker zou komen en dat haar blik gauw
een verandering zou opgemerkt hebben, een
verbijstering, die zy nog niet kon verbergen,
iets csigewoons en geheimzinnigs, dat het jonge
meisje zou getroffen hebben, zoo gewend dat
Julia zich nooit liet gaan, om welke ongesteld
heid ook. Neen, het was beter zich te kleeden,
ach te mengen onder de genoodigden, die vree-
•“Uke gedachten te verdooven en te probeeren
Marian terug te zien, zonder iets te laten biy-
zen van haar gevoelens, mengeling van veront
waardiging en smarteiyk medelijden. Onder
«e menigte van gasten zou het haar gemak-
«Uik vallen.
Tbrwyi zy daar over nadacht, deed zjj de
mooie japon van ivoorkleurig crêpe de Chine
y1* dle zU °P het bed had uitgespreid gevon-
een geschenk van Marian!..
assotanW Qpoteuw moest Julia
deze alle werkzaamheden van den arbeider con
troleert en nagaat.
Nog altijd is dit het „Deli-matjem”. Een as
sistent op een tabaksonderneming krijgt nog
altijd een afdeeling van zooveel velden (een
arbeider beplant een veld) toegewezen als hij
persoonlijk kan nagaan. Dus een Jong assistent
een kleine afdeeling; een ervaren en bekwaam
planter een grootere.
Men denke niet, dat deze werkwijze onmld-
delljjk kon worden toegepast. Integendeeler
waren in de eerste Jaren zeer weinig Europee-
sche assistenten, zoodat de ondernemers, de ad
ministrateurs, handen vol werk hadden om al
les te controleeren.
Er is in alle opzichten in die begln-jaren
enorm gearbeid. Dell is altijd een land van flink
en hard werken geweest, doch wat die eerste
mannen hebben moeten verzetten, voor de ta
bak kon worden verscheept, moet wel aan het
wonderbaarlijke grenzen.
Als ooit menschen den naam van pionier ver1
dlend hebben een eere-naam dan zijn het
wel Nlenhuys en zijn navolgers in de eerste ja
ren. Moeilijkheden met werkvolk, dat gehuurd
werd en gedeeltelijk weer wegliep (na natuur
lijk voorschot te hebben ontvangen) waren er
steeds; soms ook dbg moeilijkheden met de
lastgevers, met de bevolking, speciaal de Batak-
kers, die in 1872 tot oproer kwamen, waartegen
onze regeering krachtig moest opkomen. De
ondernemingen stelden toen zelfs haar koelies
beschikbaar voor de militaire macht voor het
uitoefenen van verschillende diensten als het
dragen van materiaal, enz.
y--. e bankier maakte den expres-brief open.
Hij las:
„Waarde Balton,
Ik zit ontzettend in de knel. Ik heb beslist
een vertrouwd persoon noodig, en jij bent de
éénlge, in New-York, dien ik goed ken. en die
me kan helpen.
Luister. Zooals je weet, ben ik sinds enkele
maanden verloofd, en héél gelukkig. Beter ge
zegd: ik was gelukkig want op het oogenblik
leef ik onder een afschuwelijke bedreiging. Ik
ben altijd een beetje vertrouwelijk geweest met
myn secretaresse. Het was verkeerd van me,
ik weet het, maar het meisje leek me een vroo
lljk en eerlijk kind, en van myn kant had ik
ook heelemaal geen verdere bedoelingen. Maar
nu is ze mijn verloving té weten gekomen, en
springt ze me in m'n nek. «.Ze maakt gebruik
van een paar briefjes, die ik haar vroeger we.
eens geschreven heb, om een flinke schadeloos
stelling van me te eischen. En bij wijze van
onderpand heeft ze zich meester gemaakt van
een paar aandeelen. die een cliënt by me ge
deponeerd heeft een waarde van vierduizend
gulden! zy was de eenige op mUn kantoor, die
óók het slot van myn brandkast kende.
Het was een onvergeteiyke soirée. De hall en
de salons waren overvol met gasten; notabelen
van de streek, eenige artisten, letterkundigen
en geleerden, aangetrokken door de reputatie
van mrs. Brlce. Een bekend dichter, dien James
had kunnen overhalen om de soirée met zyn
tegenwoordigheid te vereeren, droeg een paar
van zyn gedichten voor, waarin op kiesche
wyze een hulde werd gebracht aan de gast
vrouw. Een joiige letterkundige, reeds beroemd,
haalde eenige gedeelten aan van een wysgee-
rig werk van Marian. Aller blikken, aller be
wondering waren gericht op de jonge kasteel-
vroUwe. Die soirée was waariyk als een
apotheose voor de schoone, de geleerde mrs.
Brlce.
Julia had een stil hoekje weten te vinden,
dicht by een groep bloeiende planten. By het
begin der soirée had zy zich daar verborgen
Zy had. hoofdpyn, hair hart was beklemd by
de gedachte aan den afschuwelyken leugen, die
zich daar afspeeldeBy de deur van het
rooksalon stond dr. Mac-Rae, omringd door
een groep heeren, die hem groetten en de hand
drukten. Ginds by den wit marmeren schoor
steen stond Marian. Een lichtblauwe zijden
tollet, gegarneerd met de kostbare kanten van
lady Peel, viel in zachte plooien om haar ge
stalte, de diamanten van haar tante schitter
den aan haar armen, rond haar slanken hals, te
midden van haar donkere lokken, waar zy ver
blindende sterren leken. Een trotsche vreugde
vertoonde zich in haar groote oogen, waar Julia
voor het eerst een soort van bedwelming waar
zonder deelname van de kardinalen en zonder
dat officieele toespraken gehouden worden. Er
deed zich toen een incident voor, hetgeen aan
leiding was om een dergeiyke inbreuk op het
protocol niet meer te dulden. In aanwezigheid
van kardinalen van het H. College en de waar-
dlgheidsbekleeders van het Pause!yk Hof bood
Koning Altons in zyn vurige toespraak aan den
H. Vader aan, om een kruistocht te beginnen
tegen de vyanden der Kerk, maar hy vroeg
tevens, dat in het H. College nog andere ver
tegenwoordigers zouden worden toegelaten van
Latynsch Amerika dan alleen de Aartsbis
schop van Rio de Janeiro, en dat in de Pause-
lyke Nobelgarde ook leden van den Spaan-
schen adel zouden mogen worden opgenomen.
Pius XI was over deze verzoeken, waarvan
hy tevoren niet op de hoogte was gesteld, niet
byster te spreken. In zyn officieele toespraak
repte de H. Vader er met geen woord over,
maar by het particuliere onderhoud met den
kóning ultte de H. Vader den wensch, dat dit
gedeelte van - de konlnkiyke toespraak niet ge
publiceerd zou worden, maar de vorst verklaar
de, dat hy den tekst van zjjn toespraak reeds
tevoren aan de Madrlleenache dagbladen had
verstrekt. De H. Vader ontveinsde zyn mis
noegen daarover niet.
Eerst in 1935 gaf hy aan latynsch Amerika
een tweeden kardinaal, en koning Alfons was
tóen reeds vier jaar onttroond, zonder zyn
wensch met betrekking tot de Nobelgarde In
vervulling te hebben zien gaan.
De andere staatshoofden, die door den H.
Vader in audiëntie werden ontvangen, waren De
Alvear, president van de Argentynsclfe repu
bliek in 1922; Koning George en Koningin
Mary van Engeland in 1933; Ras Tafari, toen
regent van Abessynlë, nu ex-Negus, ta 1924;
Cosgrave, pres, van den lerschen Vrystaat in
1925; Koning Foead van Egypte en M. King, pre
sident van de republiek Liberia in 1927; Koning
Aman UUah van Afghanistan, sindsdien ont
troond en in ballingschap levend in Rome, in
1938; Koning Victor Emmanuel en Koningin
Helena van Italië in 1929; de Groot-Hertogin
van Luxemburg, Prins Louis II van Monaco en
Koning Boris van Bulgarye in 1930: de Valera,
president van den lerschen yrystaat. in 1933;
de regent Horthy ru Hongarije in November
1938.
Hitler had gerust naar den rechterover van
den Tiber kunnen gaan, inplaats van een open
plaats te laten in de historie der vorsten, die
de Eeuwige Stad bezochten. Deze openlijke
negatie van een staatshoofd zal steeds een
donkere bladzyde biyven in de antafien van het
Derde Ryk.
ook haar nut gehad.
Hierdoor werd namelyk ruimte gelaten voor
andere culturen dan die van tabak. Vooral in
Serdang breidde de koffie-cultuur zich uit. La-
moest door verschillende omstandigheden
die cultuur weer worden gestaakt.
Er zou echter een andere haar plaats inne
men. Aan den Overwal, dat wil zeggen in Ma-
lakka, was men namelyk reeds begonnen met
de rubber-cultuur. -
Men kende de vruchtbaarheid van Sumatra
en besloot ook die cultuur daar te beginnen.
Aanvankeiyk, omstreeks 1900, op kleine schaal
ingezet, breidde de rubber-cultuur zich na 1908
op geweldige manier uit. Voomameiyk door de
rubber is het geheele gewest omgezet in een
groot cultuurland.
Men begroette in haar een koningin van
schoonheid en verstand, meer nog, men ver
eerde de hooge moreele waarde van deze
majestueuze en schitterende Jonge vrouw
en niemand had eenig vermoeden van den af
grond van leugen, verborgen onder den schijn
van trotsche waardigheiden. Niemand ver
moedde, dat onder die menigte er iemand was,
een jong meisje, tot nu toe onopgemerkt, dat
met opgeheven hoofd de plaats kon opelschen
door Marian ingenomen, haar berooven van haar
opschik, haar kanten, haar juweelen en zeggen:
Dat alles behoort aan ml), zy heeft zich weder-
rechteiyk dat alles toegeëigend....” Dan zou
den allen zich met verachting afwenden van de
schoone mrs. Brlce en met afschuw de' hand
terugstooten van dokter Mac-Rae.
,Jk wil er niet aan denken.... O, myn God,
geef, dat ik er niet meer aan denk,” fluisterde
Julia met doodsangst. „Ik vergeef het hun, ik
zou aoo graag alles willen vergeten.”
Heimeiyk ontsteld zag zy John Bretland haar
Wi. Marian weide Mek dieet amd meenUactaen. HM. die aoode gaae beent om Mm m», mtae JuÜaJ" Julia kneep haar hand
peilen, was wel' in staat ta haar iets buiten
gewoons te ontdekken, zy moest beslist al haar
energie te hulirroepen om haar onrust te ver
bergen.
„Wat zit u daar eenzaam, miss Julia,” zet hy
glimlachend. „Wilt u niet een beetje mee naar
buiten gaan? Het is zoo drukkend warm to
deze salons."
zy stond op en nam den arm aan, dien hj
haar oanbood en samen gingen zy den tuin in,
waarvan een gedeelte feesteiyk verlicht was.
Talrijke groepen genoodigden waren er reeds
om te genieten van de frissche koelte, door-
wasemd van bloemengeur.
„Dit landgoed is Inderdaad prachtig,” merkte
John op en liet er op volgen: ,Jta mrs. Brlce
is waariyk een volmaakte gastvrouwe. Vanavond
vooral verscheen zy voor allen meer dan ooit
hoogstaande.’' -
,4a, dat is zli,” antwoordde Julia, die moeite
had die woorden uit te spreken.
„Wat my betreft, zou ik aan uw nfcht juist
willen verwyten hetgeen voor anderen een
reden tot bewondering is: die overdreven nei
ging tot de studie, tot de exacte wetenschap
pen, die zooveel van den geest vergen. Behalve
dat, kan ik niet anders dan haar hooge moreele
hoedanigheden prtjaen, vooral als ik haar ge
drag tegenover haar familie beschouw. Ik zou
haar excuus willen vragen, omdat ik vroeger
meende, dat zy zich uitsluitend met zichzelf
bezig hield en alles versmaadde, wat stond
bulten haar eigen voldoening en geluk.... Ik
geloof, dat ik my hierin vergist heb, is het
De Dell Maatschappy, welke reeds dadeiyk
beschikking had gekregen over uitgebreide
gronden, voor een groot gedeelte destyds door
den Sultan aan Nlenhuys afgestaan, pakte de
zaak vry groot aan. Zy opende van 1870 af ver
schillende ondernemingen, de een na den an
der. Al spoedig had dit concern een zeer groote
oppervlakte in cultuur.
Omstreeks 1870 was ook een ondernemend
planter, jhr. Leyssius, die eveneens als Nlen
huys van Java kwam, voor eigen rekening met
het planten van tabak begonnen. Hy werd door
eenige vrienden op Java financieel geholpen en
uit deze combinatie ontstond de Dell-Batavia
Maatsc happy.
Zoo verdween steeds meer het oerbosch voor
het cultuur-land en Dell werd een productie
gebied van beteekenis voor tabak. De kwaliteit
van dit product was buitengewoon. Door zorg
vuldige behandeling werd het blad van een
fynheld, een elasticiteit en een weerstand, wel
ke byna ongezien was. Het verkreeg een naam,
welken het behouden heeft tot op dezen dag;
het Dell-blad is onovertroffen.
Dit succes leidde tot steeds meer uitbreiding.
Deli was al spoedig te klein geworden en men
keek uit naar de aangrenzende landschappen
Langkat en Serdang. Ook hier begon men de
tabakscultuur te bedryven.
Het valt te bëgrypen, dat men niet kon voort
bouwen op de toestanden zooals die bestonden
in. het jaar, dat Nlenhuys aan wal stapte. Er
diende orde en regel te zyn; er moesten rechten
en plichten zyn, zoowel wat de huur van den
grond als wat de verhouding tot het werkvolk
betrof.
De man, die van de zyde der ondernemers
alles gedaan heeft om den toestand in goede
banen te lelden, Is wel geweest de heer J. T.
Cremer, hoofd-admtalstrateur van de Dell
Maatschappy, later Minister van Koloniën en
gezant te Washington.
In 1879 werd de Dell Planters Vereenlging
opgericht, welke tot taak zou kebben «de rech
ten der ondernemers te behartigen, waarom zy
een schakel was tusschen de planters- en de
overheid, maar welke ook de ordé onder de
planters zou handhaven.
Wie thans langs den mooien weg van Bela-
wan, de havenplaats, naar Medan rydt en daar
de fraaie gebouwen, den schitterenden centralen
passar en nog zoovele andere inrichtingen be
ziet, kan zich moeliyk voorstellen, dat nog
maar teen dikke zestig jaar geleden Medan nog
niet eens de hoofdplaats van Deli was. Oor-
spronkeiyk was Laboean-Deli de hoofdplaats.
Daar had men het Deli-hotel, een atappenge-
bouwtje, de plaats waar men, zonder veel com-
dan ooit als een koningin van schoonheid, zy
werd gevleid, bewonderd, zy zag een uitgelezen
gezelschap in haar salons drculeeren, voor haar
opende zich de dageraad van gedroomden roem,
dat hartstochteiyk verlangen van haar ziel,
het doel van ai haar handelingen. Was het’ te
te verwonderen, dat zy eenige oogenblkken den
prys vergat, dien zy betaald had voor dat alles,
dat haar koude, altyd in zichzelf teruggetrok
ken ziel straalde in de vreugde van den triomf,
onder den bedwelmenden wierook van vol-
danen hoogmoed?
begroette
Van. onderpand inzake schadeloosstelling,
juist?
Meneer Pieker sou het kunnen aangeven....
Dat doet hy niet. Daar ben ik absoluut zeker
van.
En als hy het tóch deed? Wees voorzichtig!
Als ik u nu toch zeg, dat hy het niet doetl
Zeer Juist. Myn vriend Is ook werkeiyk niet
van plan, om het aan te geven. Maar hy h«*ft
een voorzlchtigheldsmaatregel genomen: hy
heeft aangifte gedaan, dat hy de Stukken ver
loren heeft, en de betreffende serie laten annn-
leeren. Op die manier is het verlies ongedaan
gemaakt.
Wat een ploert! riep de Jongedame uit.
Zooals u ziet, kunt u de stukken dus netjes
bewaren, maar ze nooit verhandelen.
(Zoo'n idee kan alleen by een beursman op
komen!)
Het is een echte gemeene vent! herhaalde
juffrouw Margaret.
Hy verdedigt zich zoo goed en aoo kwaad
als hy kan. vond de bankier.
Maar ik heb nóg 'n pyi op m'n boog, zei
juffrouw Margaret. De brieven! Kostbare brie
ven!
Bravo! Het is juist voor die brieven, dat ik
u hier heb laten komen. Voor hoeveel zou u
bereid zyn, my die fameuze brieven af te
staan?
Voor den prijs, dien die effecten waard zijn
geen cent minder.
Ik bied u 10 pet Ja?
Vierhonderd gulden? kwestie van!
De aandeelen zyn omlaag, juffrouw.
Kan wel wezen. Maar eigenhandig geschre
ven blieven zyn omhoog!
Nu. vyfhonderd
dan. zei de ban
kier.
Duizend
vyfhonderd. Doet
u het, vóór ik er
spyt van kryg!
Nu?
Goed dan.
Een kwartier later waren de stukken en be
scheiden in de brandkast van Mr. Balton op
geborgen, en had de bankier een chêque voor
het gevraagde bedrag uitgeschreven.
Mr. Balton grysde.
Waarde Pieker, schreef hy in haast, ik heb
het voof vyfhonderd met Juffrouw Corwin af
gemaakt. De papieren en brieven zijn in, vei
ligheid. Wees voortaan een beetje voorzichtiger
met je secretaresse! A propos, ik kan me voor
stellen, dat je er met dat juffertje was toge-
loopen
ineen om haar waaier. Slechts een oogenblik
welde een bitter woord haar op de lippen. Maar
dan zei zy kalm: „Inderdaad, Marian toont
zijb. zeer edelmoedig jegens haar broers en
zusters. Arthur en Tony zyn er een nieuw be
wijs van.”
Ondanks al haar pogingen bemerkte het fijne
oor Van éohn iets vreemds in haar toon, want
hy wierp een verwonderden'blik op het beval
lige gelaat, dat hy slechts en profil kon zien.
Reeds gedurende het diner en zonder dat Julia
er zich van bewust was, had hy haar gade ge
slagen vanaf den overkant der tafel. De hitte
van den dag had de bleekheid verdreven van
haar gelaat, zy praatte en lachte zooals ge-
wooniyk, maar haar oogen hadden een koorte-
achtigen gloed en haar vrooiykheid leek wat
geforceerd.
zy botsten bijna tegen een groepje jongelie
den dat hen tegemoet kwam; by hen waren
Lily en George Bretland, de jongere broer van
John, die in levendig gesprek gewikkeld waren.
George was student in Oxford en bereidde zich
voor cm dominee te worden.
„Ik geloof, dat miss Lily en George elkander
graag zien,": zei John peinzend. „Wie weetl
Waarde Balton, schreef Pieker omgaand
terug, wat vertel je me nu voor praatjes?
Ik kén geen juffrouw Corwin. Wét voor papie
ren zyn in veiligheid? Moet ik voorzichtiger
wezen? Verklaar Je nader, asjeblieft. Vijfhon
derd pop heb je betaald? Ik heb sterk den in
druk, dat je de dupe bent geworden van een
geweldige truc. Schryf direct!
Groetend.
John Pieker.
Mr. Balton, bankier, verkneukelde zich van
de pret Dan vroeg hy Boston aan.
Je begrypt er nog altyd geen cent van, hé?
zei hy telefonisch tot zyn vriend, nadat hy
hem op ds hoogte had gebracht van het bru
tale stukje, dat juffrouw Margaret had uitge
haald. Zeg. John, geloof je dat ik, als ban
kier. in staat ben, om te zien, of een effect echt
is, of niet? Beste jongen, ik zag het al, vóór
ik m’n bril had opgezet! Maar afgezien daar
van, was ik tóch al van plan geweest, om haar
'n lesje te geven, en Jou je geld in Je zak te la-
Zoo is het steeds hooger gegaan. Steeds voor
uit en nu, na vyf-en-zeventlg jaar, ligt daar
aan Sumatra's Oostkust een gewest, dat wel het
meest-welvarende van Nederlandsch-Indlë
mag worden genoemd.
'Wy hebben het gehad over den rykdom van
het land, over de ondernemingen, die hier uit
den grond werden geslampt en over de win
sten die gemaakt zyn.
Het zóu een tekortkoming zyn öta niet te
spreken over den arbeider, den koelie, die hier
aai* die opkomst heeft medegewerkt. Flinke
menschen werden de Javanen hier, goed ge
drild, maar ook goed verzorgd.
Voor den arbeider zyn moderne hospitalen en
ziekenhuizen opgericht. Hy stond onder medi
sche contröle en thans bestaat in Dell een
voorbeeldig systeem van koelie-behandellng. De
arbeldeg moest hier werken, maar hy kreeg
ook goede verzdtglng daarvoor. Hoe duur de
Hjst mocht zyn, hy kreeg het van de onderne
mingen tegen luttelen prijs. Vandaar ook dat
in depressie-tyden de Inlandsche arbeider ter L1
Oostkust heel wat minder te lyden heeft dan 1
r.yn broeder elders in Indië.
Daar ligt nu een groot cultuur-land aan de
kust van Sumatra, vyf-en-zeventig jaar oud,
jong dus als land, maar een toonbeeld van wel
vaart en ordening, een gewest waar men het
beste vindt op het gebied van tropen-hygiëne,
een gewest waar Nederland trotsch op kan zyn. 1
te dienen tot eerste prooi
zoodat de officier zich in
nen brengen.
Eerst later kwam er een hotel, het Medan-
hotel, op dezelfde plek waar het nu nog
maar dan natuuriyk veel vergroot en verfraaid
staat.
Maar de vooruitgang ging snel. Er vmrd winst
gemaakt en Sumatra’s Oostkust trok steeds
meer menschen, die hier hun geluk wilden be
proeven en het in den regel ook vonden, als zy
beschikten over werkkracht en energie.
Het waren by lange na niet allen Hollanders.
Het aantal Duitschers en Zwitsers, dat meege
werkt heeft aan de opkomst van Sumatra's
Oostkust, Is, van den aanvang af, vry groot
geweest. Nog vindt men in Dell vele buitenlan
ders. Het moet ook gezegd, dat het gewest aan
hen veel te danken heeft.
De samenwerking tusschen de planters gaf
ook aanleiding tot het bestudeeren van de beste
methoden voor de behandeling van tabak. Men
wisselde wél gegevens uit, men bracht in-
dlen dit in overeenstemming was met eigen be
lang elkander op de hoogte, maar ideaal was
die toestand natuuriyk niet, vooral niet waar
de Dell-tabak zulk een buitengewoon nauwge
zette verzorging noodig had om de kwaliteit te
handhaven.
Het was echter eerst In 1893, dat men over
woog een proefstation voor tabak op te rich
ten. Voordien had men tegen de kosten opge
zien. Twee jaar later kwam het proefstation
tot stand en men begon met het onderzoek en
de analyseering van den bodem, het bestudee
ren van bemesting, enz.
Het Dell-proefstation heeft voor de tabaks
cultuur enorm veel gedaan. Het wetenschappe
lijk onderzoek heeft hier altyd op hoog peil
gestaan en de resultaten zyn ook duideiyk te
merken geweest.
In 1890 was de Dell Spoor tot stand gekomen,
waardoor het vervoer natuuriyk ten zeerste
werd vergemakkeiykt en versneld. Te voren
geschiedde dit vervoer voor vrachten uitslui
tend per ossenkar, voor menschen met andere
vervoermiddelen of te paard.
Omstreeks 1890 bleek het ook, -dat men met
de tabakscultuur wel wat te snel vooruit was
gegaan. Niet alle gronden bleken even geschikt
hiervoor. Er kwamen tegenslagen en diverse
ondernemingen moesten sluiten. Andere dien
den zich te bepalen tot gronden, welke het
meest geschikt waren
De inperking heeft
Bewerkt naar het Fransch
een door CHRISTINE KAMP
hoogstaande vrouw
et was op 5 Mel jl vyf en zeventig jaar
I—I geleden dat de planter Nlenhuys ta
X X Dell landde, en van dat oogenblik af
t, felteiyk de opkomst van dit gebied als cul
tuurland begonnen. Ter herinnering aan deze
gebeurtenis wydt „Onze Mail”, het veertleri-
daagsch orgaan van het K.I.B. een altgebreid
srtlkel aan dege bloeiende landstreek In onzen
Ooet-Indlschenêrchlpel.
Wie nu in Dell arriveert, aldus het ook uit
geschiedkundig oogpunt belangwekkend arti
kel, ziet daar een mooie haven met kaden en
groote loodsen, ziet daar verschillende schepen
liggen, als bewys, dat hier een levendige han
del bestaat. In werkelykheid is de Oostkust van
Sumatra, kortweg Dell genaamd, naar rtM,
voornaamste, want eerst-ontgonnen, landschap,
wel het welvarendste deel van Indië.
Hoewel veel kleiner dan Java, is 't toch wat
opbrengst en uitvoer betreft, daarmee byna ge
lijk Wat de groei van Dell in die drie-kwart
eeuw beteekent, voelt men als men bedenkt,
dat Java reeds eeuwen ontgonnen is.
Inderdaad is hier gewerkt met een snelheid,
die „Amerlkaansch" mag heeten. Het liet zich
In dén beginne echter niet zoo rooskleurig aan
zien en bij de herdenking van het vyf-en-ze-
ventig-jarïg bestaan van dit cultuurland, mag
zeer zeker een herinnering aan de mannen van
stavast, die Dell In den beginne in cultuur heb
ben gebracht, niet ontbreken.
JacobuS Nlenhuys, Amsterdammer van ge
boorte, zoon van een tabaksmakelaar, zelf ta
baksplanter op Java en In dienst van de Rot-
terdamsche firma Van den Arend, heeft mln-
of-meer by toeval Dell „ontdekt”.
zyn lastgevers, de heer Van den Arend en
zy die met hem waren geassocieerd, hadden
den fUnken, nog jongen man naar Java ge
zonden om daar tabak te planten. Men wilde
als tabakshandelaren eenigermate onafhankeiyk
zyn en dus zelf het product telen.
Het gelukte echter niet gronden in bezit te
krijgen waarop een onderneming op Java zou
kunnen worden geopend. Totdat de heer Nlen
huys in kennis werd gebracht met een Ara
bier, die hem wysmaakte, dat hy een familie
lid van den Sultan van Dell was. Hy beschreef
de streek aan de Oostkust van Sumatra als
een ryk land, waar zeer zeker veel producten
aouden kunnen worden opgekocht.
Nlenbuys ging naar Dell, na overleg met zyn
lasthebbers, en vond slechts moeras en oer
woud, met een bevolking waarmede als
werkkracht weinig viel aan te vangen.
Feiteiyk is de opkomst van Dell dus in eer
ste instantie aan'dlen Arabier te danken, waar
om wy het wel wat erg kras vinden, dat hy in
alle gedenkboeken en geschriften als oplichter
gebrandmerkt staat.
Hy mocht dan Nlenhuys wat op de mouw
hebben gespeld, rykdom was er in Dell te vin
den,’ d^t merkte de eerste planter ook al heel
gauw. Namelyk vruchtbare grond, een goed
klimaat en een geiykmatige regenval.
Nu hy er toch eenmaal was, besloot Nlen
huys, wederom In overleg met Van den Arend,
het hier maar met de tabakscultuur te probee
ren. Wy kunnen ons slechts voorstellen, welke
moeiiykheden de vastberaden man te over
winnen had. Werkvolk moest hy halen van
Malakka, van Penang, want de bevolking van
Dell was hiervoor niet geschikt. Gronden moest
hy Inhuren, loodsen bouwen, kortom alles moest
nog gebeuren, want er was niets.
Nlenhuys heeft volgehouden en Van den
Arend bleef hem steunen. De Rotterdamsche
koopman stelde groot vertrouwen in zyn ver
tegenwoordiger, maar ook in den toenmallgen
Sultan van Dell, in wien hy een welwillend
mensch zag, te oordeelen naar de rapporten
van Niênhuyjs.
Zoo kon na eenige Jaren de eerste tabak naar
11 Nederland worden verzonden en dit product
maakte zulk een goeden Indruk, dat men be
sloot door te gaan. De onderneming werd ge
vestigd en uitgebreid. Mep kreeg tegenslagen;
niet elk Jaar verliep gunstig en na zeven jaren
was het nog vrywel een avontuur, waar de fir
ma Van den Arend geld had bygelegd. Men
had echter het bewys gezien dat hier prima
tabak te telen was, dus hield men vol.
Nlenhuys wilde de zaak grootecher aanpak
ken, doch de firma Van den Arend voelde hier
voor weinig. Men had vertrouwen zeer zéker!
doch de resultaten waren niet zoodanig ge
weest, dat een groot kapitaal mocht worden
gewaagd.
Nlenhuys, teleurgesteld in zyn verwachtin
gen, begaf zich naar Holland en wist daar ka
pitaal te vinden voor de cultuur in grooter
omvang. Met behulp van de Nederlandsche
Handel-Maatschappy werd toen de Dell-Maat-
schappy opgericht, welk concern tot nu toe de
grootste maatschappy is geweest op het ge
bied van de tabakscultuur.
Het voorbeeld van Nlenhuys vond al heel
gauw navolging, zyn eerste navolgers waren
echter vreemdelingen, twee Zwitsers en een
Duitscher.
Deze bepaalden zich niet
de tabakscultuur, doch hielden
met de teelt van muskaatnoot en Ba]
Zelfs de, toen nog jonge, Dell-mal
bepaalde zich niet tot tabak alleen, c
beerde het onder andere ook met eten
van koffie.
Aan Nlenhuys komt niet alleen dew
ryke cultuurland te hebben „ontdekt", doch hy
heeft en dat wordt nog weinig beseft ook
Wadeiyk de grondslagen gelegd voor de tabaks
cultuur, de methoden ingevoerd, welke feiteiyk
tót heden ten dage worden gehandhaafd. Na
melyk: een kundige behandeling van den aan
plant, waarby meer gelet wordt op kwaliteit
dan op hoeveelheid en streng persoonlyk toe
zicht van den Europeeschen planter, zoodat
a Is de Italiaanache katholieken met leede
ZX oogen hebben aangezien, dat de Führer
-*■ tydens zyn bezoek aan Rome het biyk-
baar niet de moeite waard vond, om den H.
Vader zyn opwachting te maken, dan is zulks
te verklaren, omdat de Führer van het Duit-
sche Ryk een uitzondering maakte op de hou
ding van vele staatshoofden, zelfs protestant-
sche en moiütmmedaansche, die, ter gelegen
heid van een bezoek aan den Koning van Italië,
in niet voorbygingen.
‘d op dit gebied staat op naam van
Koning Gustaaf XT van Zweden, die in 1937.
in 1929 en 1930 door den H. Vader in particu
liere audiëntie ontvangen werd.
Öok Koningin Elisabeth van België werd
meermalen door den H. Vader ontvangen, voor
de eerste maal in 1922, toen zy met haar ge
maal Koning Albert te Rome vertoefde, zy
waren de eerste katholieke souverelnen, aan
wie het vergund was na de tragische gebeurte
nissen van 1870 een bezoek af te leggen aan den
H. Vader. De Belgische souverelnen werden een
tweede maal ontvangen door Plus XI in
Januari 1930, toen zy in Rome waren ter ge
legenheid Van het huweiyk van Prinses Marie-
José met den prins van Piemonte.
De meest plechtige konlnkiyke audiëntie
van de laatste vyftien jaar in het Vaticaan
was die van Koning Alphons en Honingin
Victoria van Spanje in November 1923. Het ge
heele H. College was bijeen in de Conslstorie-
zaal, waar een rede gehouden werd door den
Koning en door den Paus. Deze gebeurtenis
baarde des
iyke audlënl
particuliere
