de Nieuwe Kerk
Tilbury door trein
gegrepen
Rede van de Koningin in de
De plechtigheid in
Niéunoe Kerk
SR
GEDACHTENISREDE
DR. H. COLUN
DINSDAG 6 SEPTEMBER 1938
I
De Koninklijke Familie begeeft zich naar de Nieuwe Kerk aan den Dam voor de plechtige nationale gedachtenisviering
Leden van de Eerste en Tweede Kamer der Staten-Generaal,
x
De drie inzittenden, een bejaard
echtpaar en een kleindoch
tertje op slag gedood
Adressen van hulde der
Staten Generaal
Rede dr. Colyn
Luchtvaartfeest en aubade
ttEr ie reden tot bijzondere vol
doening, indien wy de plant*
van Nederland beschouwen
temidden der volken"
I.
•i
over het verkeerswezen spreekt, kan
tn
in-
volk
iu 40
OpmerkelUk te ook de zorg voor het ver-
geheele veld
overziel
troffen.
En In de proclamatie van den 20sten Novem
ber 1918 klinkt het met stoere overtuiging:
Immers ons vorstenhuis te in zUn oorsprong
zuiver nationaal. Het wortelt in denzelfden bo
dem waaruit ook onze nationale zelfstandig
heid opkwam.
Daaruit vloeit dan de wisselwerking voort
tusschen den groei van het nationaal besef en
de waardeering voor het Vorstenhuis, daarin
wortelt het Inniger worden van den samenhang
tusschen Volk en Vorst.
Ik wensch U mijne erkentelijkheid te betuigen voor de gevoeivoUe woor
den,' die gij in we adressen, als vertegenwoordigers van het Nederlandsche
vo k, in deze plechtige ure tot mij gericht hebt. v
Deze historische plaats van samenkomst alwaar mijn vaderen en Ik den
eed aflegden op de Grondwet en door de Staten-Generaal werden Ingehul
digd verhoogt nog hiervan de beteekenls.
Met voldoening en waardeering zie ik terug op de thans achter ons lig
gende 40 jaren als eên tijdperk van ononderbroken goede en vruchtbare
sa mwerking tusschen volksvertegenwoordiging en Kroon, die een niet te
overschatten beteekenls heeft gehad voor ons volksbestaan en allen die
’s Rijks gebieden bewonen.
In alles één met mijn volk, in denken en voelen, in liefde voor zijne vrij
heid, behoud ik van de afgelbopen 40 jaren een blijde herinnering.
In zorgvolle en benarde omstandigheden, in beproeving, maar ook in
dagen van vreugde zijn wij nog nauwer saamgegroeld en heb Ik mij
gedragen geweten door de liefde en het vertrouwen van mijn volk.
Dank zij zijn vlijt, taaiheid en uithoudingsvermogen en zijn vasten
wil zijn bestaan en onafhankelijkheid te allen tijde met Gods hulp te hand
haven, kunnen wij den druk der tijden ten spijt op vooruitgang en ont
wikkeling bogen hetge enons aanzien bij de andere volken ten goede is
gekomen en hun vertrouwen In ons nog heeft versterkt.
U, mijnheer de Voorzitter van den Ministerraad en Minister van
Staat breng ik mijn dank voor Uwe rede en voor de beteekenisvolle woor
den tot mij nvol ken mij gericht. Zij zullen, van U komende, ongetwijfeld
een diepen Indruk achterlaten.
Dien dank betuig ik ook voor Uw uit het hart komend adres, mijne heeren
Commissarissen, waarin ik moge zien de vertegenwoordigers der elf provin
ciën die samen dit ondeelbaar ladd vormen. Moge Uw arbeid en streven
steeds tot heil van de U toevertrouwde gewesten blijven strekken.
De zon schijnt niet zonder schaduwen te werpen die ook over ons heen
gaan.
Als wij arbeiden Is het onze plicht de werkelijkheid niet te verbloemen,
maar haar te zien, zooals zij Is, en wat zij mee brengt onvervaard en kloek
aan te durven en met een groot en sterk vertrouwen en opgeheven hoofde
de komende tijden tegemoet te gaan.
Als antwoord op de adressen van hulde van de Eerste en Tweede Kamer
heeft H. M. de Koningin hedenmorgen In de Nieuwe Kerk de volgende rede
gehouden:.
1 bet
over
iaM
re<
ee
da
Vc
Er
pe
sti
sei
op
*>U
al
lai
tig
wc
1
vrj
ne
na
bn
zie
we
ter
se<
Da
scl
Vanochtend omstreeks half elf te op den
onbewaakten overweg te Hasselo, onder de
gemeente Hengeloo (O.), Hj het café Pen-
trop, een vreeeeiljk ongeluk gebeurd.
Een tilbury, die bestuurd werd door den
ruim aeventigjarlgen landbouwer J. Wel
berg uit Hasselo, is door den trein uit Hen
geloo gegrepen. In den wagen zaten de even
oude echtgenoote van Welberg, en het zes
jarige kleindochtertje, Maria Weghorst uit
Hasselo. De drie menschen werden op slag
geoooa.
De burgemeester en de IIImmi—Slis van
politie waren spoedig ter plaatse.
wordt en zijn rechten en vrijheden war
den gewaarborgd.
Onder dé moderne verhoudingen Is door
Uwe Majesteit aan deze zelfde gedachte
uiting gegeven bij de eedsaflegging, toen ZU
bezwoer de algemeene en bünondere vrijheid
en de rechten van Hare onderdanen te zul
len beschermen.
Hedenmiddag van half drie tot vijf uur wordt
op Schiphol het luchtvaartfeest gehouden, terwijl
op verschillende plaatsen der stad muziekuit
voeringen worden gegeven en een rondvaart
wordt gemaakt door versierde vaartuigen met
muziek.
Cm drie uur begint op den Dam de groote
nationale huldebetooging, waaraan ongeveer
9600 personen uit het geheele land deelnemen.
Daar wu ons personeel tijdig in de gelegenheid
willen stellen aan de viering van den natlonalen
feestdag deel te nemen, zullen wjj met deae
mededeeling volstaan en komen wjj nog nader
hierop terug.
Dit te kunnen zeggén^-ter plaatse waar Uwe
Majesteit zich vtW4iu 40jteren met een plech-
tlgen eed aan Haar volksverbond, te voor heel
Nederland Nederland hier en Nederland
oversee oorzaak, dat ons hart overvloeit van
eerbiedigen dank. Dank aan Uwe Majesteit, dat
ZU al Haar krachten in dienst van het Vader
land heeft gesteld, maar bovenal dank aan den
Almacht igen God, die U begenadigde met alles,
wat noodlg was om Uwe hooge roeping te ver
vullen bp de wijze, als rij vervuld werd.
Onder de zegeningen dezer 40 jaren, die
Ik denk verder aan de beslechting van den
schoolstrUd, die van ongeveer 1840 tot 1920 tot
zulke voortdurende politieke spanningen heeft
geleid en op de structuur van het parlemen
taire leven in ons land zulk een beslissenden
Invloed heeft gehad. Hierbü den vredespalm
aan het Nederlandsche volk te hebben kunnen
uitreiken, is een daad van Uwer Majestelts
Regeerlng geweest, waarvan de beteekenls eerst
Mn later tijd ten volle zal worden gewaardeerd
Van niet minder beteekenls moet worden
geacht de bevordering van betere toestanden
in de wereld van den arbeid. In de jaren
negentig van de vorige eeuw lieten de so
ciale toestanden en verhoudingen ook bU
ons nog veel te wenschen over. Laag waren
de loonen; lang de werktijden. In de jaren
negentig was de arbeidsduur voor vrouwen,
in enkele bedrUven althans, nog 16 uur per
dag. De woningtoestanden waren slecht.
Werkloosheid was er veel en de hulp was
zeer gering. De sociale verzekeringen ont
braken geheel.
Dese toestanden riepen om verbetering
en het te niet de minste eere van Uwer
Majestelts Regeerlng in deze 40 Jaren, dat
hierin geleidelUk belangrijke verbetering te
opgetreden.
Te zeggen, dat thans alle euvelen uit den weg
zijn geruimd zou te ver gaan, maar een getui
genis. dat de toestand aan het eind van deze
40-jarige Regeerlngsperiode buitengewoon gun
stig afsteekt tegen dien in 1898. mag op eer.
dag als deze niet achterwege blUven.
In gelijken zin mag ik mij uiten als we den
blik richten naar de deelen van het RUk over
see. In cijfers uitgedrukt komt dit voor Neder-
landsch-Indlë al dadehjk tot uitdrukking in de
bedragen die toen en thans werden besteed tn
het belang van de inheemsche bevolking. Ook
de cUfers van den gezamenlUken in- en uit
voer wUZto op een verbiedende ontwikkeling.
Voor Suriname mag van een verdubbeling
van den ih- en uitvoer worden gewaagd, terwUl
Curacao, door bijzondere oorzaken, wijzen kan
op seer uitzonderlijken vooruitgang.
Mede te in deze 40 jaren een aanvang ge
maakt met het betrekken van de bevolking
bU het bestuur over het land.
„Getrouw aan de traditie van mUn Voor
vaderen, heb ik nooit anders gewild, dan
mUn Volk te dienen door handhaving van
het recht en bevestiging zijner vrUheden,
door verzekering van ieders rechtmatige aan
spraken op geestelijk en stoffelUk gebied.
Gedragen dooi Uw liefde en trouw, zie ik
MU In die roeping bevestigd”.
Dat kan een Vorst zeggen, die zich één weet
met ZUn Volk; een vorst, die de bUzondere
eigenschappen van dat volk niet maar kent,
doch ze ook deelt, die ook In dit opzicht de eer
ste Nederlander is.
Gebruik makend van de woorden, die de
Apostel lp een zUner brieyen aan de gemeente
te Corinthe tot een bekende trits verbond, mo
ge ik hier, zoo besloot dr.-ColUn, mU wetend
te spreken namens het Volk van Nederland, ten
slotte alles samenvatten in de getuigenis van
ons onwrikbaar Geloof In de heilzame werking
van het voortbestaan van den band tusschen
Nederland en Oranje, in de uiting onzer vurige
Hoop, dat de Almachtige God ook in dat op
zicht zijne gunst over Land en Volk besten
dige en in de verzekering, met diepe overtuiging
uitgesproken, dat het volk van Nederland, óók
in de toekomst, U zal blUven omringen met zijn
warme Liefde en zUn ongebroken trouw.
Het bleef eenlgen tUd stil na de indrukwek
kende rede van dr. ColUn. Toen beantwoordde
H. M. de adressen der Eerste en Tweede Ka
mer, met de rede, die wjj Iders afdrukken. Daar
na zetten koor en orkest cantate 51 van Bach
„Jauchzet Gott in allen Landen” in. De orgel
begeleiding was van Piet van Egmond, terwijl
de sopraansolo werd gezongen door Jo Vlcent
en de trompetsolo werd geblazen door den trom
pettist van het Concertgebouworkest M. Komst.
Ds. de Jong sprak daarna bet slotgebed uit.
Vervolgens bracht het koor het „Hallelujah”
uit het oratorium „De Messias” van Handel,
ten gehoore, terwUl tenslotte koor en orkest
het zesde couplet van het Wilhelmus inzetten
„MUn schilt ende betrouwen sjjt ghy, o Godt,
mUn Heer.”
Hiermede was de plechtigheid ten einde.
TerwUl Henk Lohuys op het groote orgel
Grand Coeur van Guilmand ten gehoore bracht,
en alle aanwezigen zich verhieven, verliet de
Koninklüke Familie, uitgeleide gedaan door
de commissie voor de gedachtenisviering, het
kerkgebouw om te voet naar het Paleis terug
te keeren.
keerswezen geweest. Aan verbeteringen onzer
rivieren, aan kanalen en kanalisatie is in deze
40 jaren alleen door het rijk een bedrag van
rond 300 mlllioen gulden besteed.
Aan landwegen en bruggenbouw ie de laatste
jaren reeds riet minder dan rood 360 mlllioen
ten koste gelegd. Dat dit ook voor het verkeer
te water en te land van ongemeene beteekenls
ie geweest, blijkt o.m. uit het feit, dat onre
zeegaande vloot, ofschoon gedurende de cri-
Dr. H. ColUn sprak daarop de gedachtenis
rede uit.
Het woord van den Psalmist, aldus de rede
naar. waarin wordt gewaagd van gedachten,
die zich binnen in ons vermenigvuldigen, geeft
wellicht beter dan Iets anders uitdrukking aan
de gevoelens die ons In deze dagen vervullen.
Veertig jaar is het geleden, dat In ditzelfde
kerkgebouw een 18-jarlge vorstin, onder Inroe
ping van de hulpe van den Almachtlgen God,
*t verbond tusschen Oranje en Nederland plech-
tlglUk kwam vernieuwen. Een verbond d%W
naar zUn vorm van dezen tijd, in wezsn
nochtans bogen kan op een bestaan van niet
veel minder dan vier eeuwen. Een band, die In
den loop dier eeuwen af en toe verbroken
scheen, maar die juist daarna Jn hechtheid
bleek te zUn toegenomen.
Is het dan te verwonderen, dat wU in deze
dagen bU die gescheldems van eeuwen verwUlen,
dat wU in onze historie de wondere wegen
Gods trachten te zien en met name, dat we
ge est laten voorbUtrekken? Om dAn ook onzer-
geest laten voorbUtrekken? Om An ook onzer-
zUds te zeggen: de gedachten vermenigvuldigen
zich binnen in ons en we kunnen e^ slechts op
onbeholpen wijze uitdrukking aan geven.
Als we in dese uren de regeerlngsjaren sinds
1898 trachten te overzien, dan worden we wel
het meest getroffen door de tegenstellingen
tusschen het begin en het eind dezer 40-jarige
periode. Tegenstellingen op bUna elk terrein
van het leven, maar wellicht het meest op
zienbarend op internationaal gebied.
Het valt wat moeilUker te spreken over onze
eigen dagen, maar dit mag toch gesegd, dat
bevoegde beoordeelaars In het buitenland, ken
nende de moeilijkheden waarmede wU te wor
stelen hebben, steeds met lof gewagen van de
taaie vasthoudendheid van ons volk in dagen
van tegenspoed en zUn gezond inzicht in de
middelen om aan die tegenspoed het hoofd te
bieden prijzen. Er is dan ook geen twUfel mo-
gelUk over het antwoord op de vraag of de
eerbied voor den Nederlandschen naam en de
Nederlandsche vlag door Uwe Majesteit met
terdaad bevestigd Is geworden. Zoo ooit, dan
is hier het ,<Je malntlendral" In vervulling ge
gaan.
Zoo is er dan. ondanks alle verwarring
en moeilUkheid in de wereld, selfs Inter
nationaal reden tot bUzondere voldoening
indien we da plaats van Nederland te mid
den der volken in dit tudsgewrlcht in be
schouwing nemen. Wat ook op internatio
naal gebied veranderd moge zUn, de eer-
bied voor den Nederlandschen naam en
voor de Nederlandsche vlag is in dese 40
jaren bevestigd geworden en het la, voor
zooveel de bultenlandsche waardeering be
treft, selfs geoorloofd aan 1938, in verge
lijking met 1896, den eerepalm toe te
kennen.
De voldoening die we mogen koesteren als
men let op de plaats van Nederland In het
internationale verband, gaat over in stille be
wondering, Indien men den blik laat gaan over
den vooruitgang, die in deze 40 jaren binnen
bet Koninkrijk viel waar te nemen.
Allereerst eene In de Westersche landen on
geëvenaarde groei der bevolking, bevorderd
door een voortreffelUke zorg voor de volksge
zondheid en gedragen door een even voorbeel
dige zorg voor de volkswelvaart.
De belangstelling voor den landbouw riep
eene sterke verhooglng van de bodemproductie
in het leven.
1. De bevolking nam sinds 1898 met ongeveer
76 pet. toe ze steeg van even 6 tot ongeveer 8.7
mlllioen en neemt ook thans, ondanks de da
ling van het geboortecUfer, per jaar nog met
bUna 100.009 toe.
3. In 1898 bedroeg het algemeen sterftecijfer
18 per 1000; in 1938 bedroeg het BA. Voor de
kinderen beneden 1 jaar zijn de cUfers reep
155 en 38.
3. Tarwe, rogge en suikerbieten met rond 50
pot., aardappelen zelfs met 75 pet.
Op industrieel terrein valt In deze 40 jaren
bewonderenswaardlge vooruitgang te vermel
den. TalrUke belangrijke ondernemingen zUn
entstaan; anderen groeiden uit tot tevoren
ongekende afmetingen. Deze industrieele be
drijvigheid heeft er toe geleid, dat thans het,
aantal industriearbelders in ons land
dubbel zoo groot to als 40 jaren geleden
Van den oloel van den handel getuft
feit, dat de totale goederenverplaatsiju
de grens - te water to te land - val
tot 1937 Is gestegen van bijna 40 tot tei
tenbU 160 mlllioen ton.
Maar uit die eenheid in den wortel vloeit
nog iets anders voort. Daaruit resulteert
took het grondig begrip van «rat het regee-
rtngsbeleid voor het Nederlandsche
vordert.
Kelzer Karel V, die dit volk óók kende,
heeft sens gesegd, dat er geen volk ter we
reld Is hetwelk, mits vaderlUk geléld, meer
geneigd Is de wenschen van «Un vorst te
volgen dan het Nederlandsche, ofschoon er
ook geen volk is dat meer afkeerlg is van
dienstbaarheid. Eerbied wordt bU het Ne
derlandsche volk, zoo ging hU voort, niet
ingeboezemd door het verwekken van vrees;
het Is eer geneigd tot stijfhoofdig verzet
tegen willekeurig krachtsvertoon; het to
meegaand als het met verstand behandeld
(Vervolg)
Wanneer wU voorts onze eerbiedige geluk-
wenschen aanbieden, dan geven wU daarmede
Uitdrukking aan de hoop, dat God Uwe Majes
teit in de toekomst veel, zeer veel geluk moge
schenken. Nadat donkere schaduwen op den
PersoonlUken levensweg van Uwe Majesteit
waren gevallen, is de zon van het familiegeluk
opnieuw dqor de wolken gebroken en mag Uwe
Majesteit zich thans mede verheugen In het
jonge geluk van het prinselUke gezm en in het
bezit wU mogen het zoo wel zeggen van
een schat van een kleinkind. Moge dit kost
bare bezit door Gods goedheid worden be
waard gespaard voer de vorstelUke ouders
voor Uwe Majesteit, voor ons land en ons
volk
Uwe Commissarissen in de onderscheidene
provindeën hebben gemeend, zoo besloot spr.,
datgene wat hun op dezen dag op het hart
ligt, niet alleen bU monde van mU- Uwen oud'
sten Commissaris in dienstjaren, aan Uwe Ma
jesteit kenbaar te moeten maken, maar dit ook
te moeten neerleggen in een gezamenlijk adres,
dat ik mU veroorloof hierbU hoogst eerbiedig
aan Uwe Majesteit ter hand te stellen.
slsjaren niet onbelangrijk ingekrompen, thans
rog ongeveer 5 maal zoo groot is als bU de
troonsbestUglng tn 1898. Het blUkt mede uit de
ontwikkeling van het motorverkeer op den
weg.
Wie over het verkeerswezen spreekt, kan
bezwaarlUk zwUgen over de lucht, dus over de
radio en het vliegwezen.
Het is alweer het jaar der troonsbestUglng.
dat de eerste beginselen te zien gaf van de
ontwikkeling van het radioverkeer. Het was
in dAt jaar, dat Marconi zUn eerste perma
nente stations bouwde en daarmee een af
stand van nog geen 25 K.M. overbrugde. En
tnans telefoni eren we met Indlë en hooren
we in onze huiskamers er zUn er niet min
der dan 700.000 ontvangapparaten aangegeven
de meeste -zendstations der wereld.
Eenzelfde tot verbazing stemmende ontwik
keling zien wc bü de luchtvaart. In het begin
van Uwer Majestelts Regeerlng legden de ge
broeders Wright In een vliegtuig, voorzien van
een benzinemotor, in 13 seconden 50 meter
af, overeenkomende met een snelheid van 15
K.M. per uur. Thans hooren we van vliegtui
gen ole een snelheid van meer dan 600 K.M.
per uur ontwikkelen, lezen we van vluchten
iond de aarde in ruim 3 dagen en onderhou
den wU zelf van Nederland uit een geregelde
luchtverbinding met Batavia en Australië.
Wie nu onbevangen, vrij van elke
neiging tot Byzatinisme, de verloopen
40 jaren overziet; wie daarbij het
feit niet veronachtzaamt, dat bijna
25 van die 40 jaren doorleefd zijn
onder omstandigheden, die het woord
van den Psalmist zoo begrijpelijk
maken als hjj gewaagt van moeit en
en verdriet”; wie voorts eenig be
grip heeft van de krachten, die weer
staan moesten worden om te kun
nen bljjven wat we waren, om te be
houden en te verwerven wat we thans
als natie ons geestelijk en stoffelijk
bezit mogen noemen, die zal ook
al houdt hij rekening met scha
duwen, die b.v. in den vorm van
ernstige werkloosheid, over de laat
ste jaren vallen moeten toegeven,
dat deze 40-jarige regeeringsperiode
tot de meest gezegende uit onze rijke
historie behoort, die wordt ,ook ge
dwongen tot de erkenning, dat zij de
vergelijking met wat elders, onder
vergelijkbare voorwaarden en om
standigheden, geboekstaafd kan wor
den, met glans kan doorstaan. De
uitkomsten van het regeeringsbeleid
dezer 40 jaren mogen elders wellicht
^ejjxfijiaard worden, wanneer men het
en het geheele tijdvak
worden ze nergens over-
in een rede als deze niet eens alle zelfs
maar voor bloots vermelding in aanmer
king kunnen komen, te er nochtans één,
waarover men kan, noch mag zwUgen. Het
is het heuglUk verschUnsel van de groeien
de gehechtheid van ons Volk aan het
Oranjehuis.
TerwUl in verscheidene landen de volken
den band met hun eeuwenoude vorstenhui
zen verbraken, werden het Nederlandsche
Volk en Oranje in deze 40 jaren steeds
nauwer saamgesnoerd.
Tot nogtoe stipte ik een. en ander aan van
wat op commercieel en technisch geblgj in
de verloopen 40 jaar het belangrUkste mag
worden geacht, maar ik zou te kort schieten
in de mU zelf gestelde taak indien ik ook
niet gewaagae van heugelüke feiten en voor
zieningen op ander terrein. Indien ik b.v.
naliet erop te wUzen, dat Nederlandsche we
tenschap en kunst bU herhaling door het
buitenland werden geëerd; Indien Ik ver
zuimde te gewagen van den groei eener in
den regel op hoog staande dagbladpers;
dien ik naliet melding te maken van de
werken der barmhartigheid, die in deze Ja
ren in aantal en beteekenls zoo wonderbaar-
lUk zUn gegroeid, of indien ik zweeg van
alles wat gedaan werd in het belang van de
jeugd vorming.
1
