ONS BLAD
Praag geeft toe
Plannen zonder voorbehoud aanvaard
Waarom Praag moest toegeven
De Tsjecho-Slowaaksche regeering
gezwicht voor den Fransch-
Britschen aandrang
ST.WILLIBRORDUS
N.v. nederlvirz.mu.
Het nieuws van heden
BEWOGEN TOONEELEN
TE GODESBERG WACHTEN
MOEILIJKHEDEN
DE BAROMETER
Japan verwerpt
artikel 17
De H. Vader zegent
Europa
RUSLAND BEREi
TE HELPEN
JOH. LAUWERS
motor 3
ALKMAAI
De vrijwilligers in
Spanje
'ID PRAAG
9EN
WIJ STONDEN ALLEEN”
VEREENIGDE katholieke pers
en
Zaken
wanneer
Sudeten-Duitscher s
heer en meester te Eger
Llewellyn verongelukt
3
«Wij offeren ons op voor
den vrede”
Het vrij vervoer bü
de Spoorwegen
Het it noodzakelijk zonder
ophouden te bidden
Maatregelen tegen lucht
aanvallen
Het voorttel, om door arbitrage het
conflict op te loeten, werd niet
in overweging genomen
Hakenkr uitvlag gen in
Sudeten-land
PRAAG, 21 Sept. De nota der Tsjecho-
Slowaaksche regeering is om vijf uur heden
middag aan de gezanten van Frankrüjf
Engeland overhandigd.
Reuter meent te weten dat de Tsjecho-
Slowaaksche regeering in haar antwoordnota
de Fransch-Britsche plannen zonder voorbe
houd aanvaardt.
Het antwoord besluit echter met de ver
klaring, dat Tsjecho-Slowakije vertrouwt,
dat Frankrijk en Engeland het te hulp zullen
komen, wanneer het mocht worden aan
gevallen.
Onder indrukwekkende ttilte
werd de verklaring der
regeering aangehoord
Verklaringen van Litwinof
te Genève
Een vijfjarenplan in
Brazilië
„WH willen militaire
dictatuur”
OOK SPOORFONDS
CATHARIJNESINGEL4Ö UTRECHT
De eitchen der Polen
en Hongaren
DONDERDAG 22 SEPT. 1938
Houder van het vliegrecord
LondenKaapttad
Nationale Vergadering
bijeengeroepen 7
Ned. Bond van Gepentionneerden
'"in het ongelijk getteld
^WWWUUIIII IHf/f////////K^
I
Polen zegt conventie
van 1925 op
Gen. Sirowy tracht opgewon
den menigte te kalmeeren
Uitvoeging van vele opehbare
werken
Frantche politieke kringen be
zorgd over de eitchen van
Wartchau en Boedapett
Schietpartijen aan de grent
Spaantche regeering betluit tot
onverwijlde terugtrekking van
alle buitenlandtche
vrijwilligere
DIT NUMMER BESTAAT UIT
10 BLADZIJDEN
NOORDHOLLANDSCH DAGBLAD
I
De
in-
nd-
tusschen
Economische
van
het
van
be-
correspondent seint ons
O
redden.
te
indrukwek-
een
I
1
ird-
en
r u
zal
1
1
1
I
l
1
1
I
TOKIO, 21 Sept. (Reuter) Het Japansche
kabinet heeft besloten de uitnoodlging van den
Volkenbond tot toepassing van artikel 17 van
het handvest van den Volkenbond, dat door
China la geëlscht, van de hand te wijzen.
en tevens om militaire redenen Ingeval van een
gewapend conflict zich tot inachtname van ze
kere reserves verplicht zou zien.
Van deze berichten is geen officieele beves
tiging voorhanden.
Na twintig jaren rust bevond de staat zich
bedreigd door het dynamisme van ee*. naburigen
staat, aldus wordt gezegd. De Europeesche crisis
is va» zoodanlgen omvang, dat vrienden ons
den raad gaven de orde en den vrede te koopen
met territoriale concessies, daar zü ons niet te
hulp konden komen.
nnen slechts Hitler van .dienst zün!
uur in den nacht duurden de betoogln-
gen voort.
ting
ma.
ette
het
ou-
ie«r
tot
ns-
un
te
*P-
ben
rug
een
De Engelsche gezant zou verklaard hebben,
dat Engeland, indien Praag niet onvoorwaarde-
UJk aannam, bü een gewapend conflict al
thans aanvankelijk zich van inmenging zou
onthouden, welke houding Frankrijk ook zou
aannemen. De Fransche gezant zou te verstaan
hebben gegeven, dat de Fransche regeering om
redenen van binnen- en buitenlandsche politiek
De berichten welke in den loop van den dag
zijn binnengekomen zijn niet van geruststellen
den aard. Aan de Temps werd uit Warschau
bericht, dat alles erop wijst als zou men de
idee van een eventueele militaire expeditie bij
de bevolking populair willen maken.
LONDEN. 21 September (Havas). De be
kende vlieger David Llewellyn, recordhou
der op den afstand Londen—Kaapstad, ie
vanavond bij een vliegongeluk te Lymphne
om het leven geLomen.
Stand «p Donderdag 1» aar Mk 7«M
Vorige stand 7MJ
mid
•ns
Uk.
de
ren
tij
ou-
PRAAG, 22 Sept. (Havas) De regeering
heeft gisteravond voor de radio de redenen
uiteengezet, welke haar hebben genoopt, de
besluiten van Londen ie aanvaarden.
Diezelfde opvatting is uiteengezet door de
Poolache ambassadeurs te Parijs, Berlijn en
Rome.
Verder verneemt men, dat de Hongaarsche
gezant gisteren een bezoek heeft gebracht aan
Halifax en hem in kennis heeft gesteld van het
standpunt zijner regeering, volgens hetwelk alle
minderheden in Tsjecho-Slowakije op dezelfde
wijze als de Sudeten-Dultsche behandeld moe
ten worden.
hèt begin van de volgende week worden mede
gedeeld.’*
Zooals bekend onderhandelt deze partij me*
Benesj over deelneming aam de regeering.
tiiet
Ug.
M-
der
V f W 1 9 ,OT BIDRAG
VDrtBgBRWDovdtgp't qevrggqd
Dit antwoord van 'Praag, dat door Krotta
aan den Franschen ert Britschen gezant werd
overhandigd, beteekent het begin der onder-
bandelingen over de formeele procedure voor
de concrete regeling der ontwerpen, die de re-
geeringen van Frankrijk en Engeland hebben
noodig gevonden aan de Tsjecho-Slowaaksche
regeering voor te leggen.
GENEVE, 21 September (Reuter). Negria
heeft medegedeeld, dat de Spaansche re-
geering heeft besloten de onverwijlde terug
trekking van alle niet-Spaansche strijders
aan de zijde der regeering te bevelen.
De vertegenwoordigers van Frankrijk en En-
gelahd lieten ons overigens weten, dat een der
gelijke oplossing het conflict niet zou afwenden.
Wij bevonden ons voor een oorlogsbedreiging.
welke zelfs net nationaal bestaan der Tsjechen
en Slowaken zou kunnen doen wankelen.
De regeering is vast besloten, wat er ook ge-
beure, de onafhankelijkheid der natie te ver
dedigen onder den nieuwen toestand, die is ont
staan.
RIO de JANEIRO, 22 Sept. (DJ4JB.) Op
initiatief van den president der republiek, wer
ken op het oogenbllk alle departementen aan
de opstelling van een groot vijfjarenplan van
natlonalen opbouw, dat in November zal worden
bekend gemaakt. De voornaamste punten van
dit plan betreffen de nationale verdediging en
de ontsluiting der hulpbronnen van het land.
In verband hiermede is men voornemens vele
openbare werken te laten uitvoeren.
Uit betrouwbare bron te Warschau verluidt,
dat de Poolsche militaire autoriteiten besloten
zouden hebben tot het onder de wapenen hou
den van de lichting, die na de groote manoeu
vres, welke Juist geëindigd zijn, naar huis ge
bonden «ou worden. Ook de vóór de manoeu
vres opgeroepen reservisten zouden in dienst
moeten blijven.
worden
Britsch-
van het
Duitsch-
Hoewel de berichten, als zouden de Tsje
chische autoriteiten te Eger zijn afgetreden,
niet juist zijn, zijn de Sudeten-Dultschere
toch feitelijk heer en meester in de stad.
Een opgewonden menigte Henlelnlsten heeft
een aanval gedaan op het Tsjechische
douanekantoor te Asch, de ambtenaren ont
wapend en naar Duitschland overgebracht.
Begrooting
voor 1939.
President en regeering, geplaatst voor den
elsch der groote mogendheden, konden niet
anders doen dan het plan aanvaarden. Wij
stonden alleen.
reeds eerder melding maakten, wordt nog het
volgende gemeld:
Om 22 uur slaagde een gedeelte van de me
nigte. die de woning van den president om
ringde. er in den tuin binnen te dringen onder
het onophoudelijk geroep van: „Leve Slrovy!
Leve het leger!’’
Om 22.15 verscheen de generaal op het balkon
om de menigte toe te spreken.
Ik dank u, zeide hij, voor uw betuiging der
liefde voor het leger en den president der repu
bliek. In deze ernstige oogenbllkken moeten wij
onze kalmte bewaren. Slechts de discipline van
het geheele volk kan ons doen beseffen, wat wij
noodig hebben.
OU kent de redenen niet, die de regeering
hebben genoopt de jongste besluiten te nemen.
Ik koester evenveel liefde jegens de republiek
als gU- Ik ben mjj mijn verantwoordelijkheid
bewust. Hebt verMhuwen in mij. De dictatuur
zou ons niet helpen. Wü kunnen het volk niet
naar den zelfmoord leiden!
De menigte roept: Wü willen liever den zelf
moord dan te worden onteerd! Wij willen strij
den!
De generaal maant de menigte nogmaals tot
kalmte met de woorden: Betooglngen van dezen
aard
Tot
f
Het kabinet zal den staat onder de nieuwe
omstandigheden regeeren en het verwacht, dat
de Nationale Vergadering, welke het daartoe zal
bijeenroepen, wanneer deze de tragische rede
nen verneemt, uit naam der bevolking het ern
stige besluit der regeering zal bekrachtigen.
De regeering zal de onafhankelijkheid van
ons geliefde vaderland binnen de nieuwe gren
zen verdedigen. Indien het volstrekt noodzake-
Ujk is zullen wü ons leven en ons goed th de
weegschaal werpen om het volk en den staat ,1
In politieke kringen is vandaag meer be
zorgdheid ontstaan t-o-v. de afmeting, die
het conflict om Tsjecho-Slowakije dreigt
aan te nemen door de elschen van War
schau en Boedapest, hoewel men toegeeft,
dat dit te voorzien was.
Na de aankondiging, dat de Tsjecho-Slowaak
sche regeering had ingestemd met de voorstellen
van Engeland en Frankrijk, zag men in de ste
den van het Sudeten-Dultsche gebied de natlo-
naal-socialistische vlaggen aan de huizen ver-
schünen.
De door Benesj en de regeering geulte
wensch om door arbitrage de zaak tot oplos
sing te brengen, werd niet in overweging ge
nomen.
van het Werkloosheid»-
Woensdag heeft de Utrechtsche rechtbank
vonnis gewezen in de civiele procedure hande
lend over het vrü vervoer voor de gepenslon
neerden bü de Ned. Spoorwegen, welke proce
dure liep tusschen den Ned. Bond van Gepen-
slonneerden bü de N.S. en de Spoorwegen.
De Ned. Bond achtte de Spoorwegen niet be
voegd wüzlgingen te brengen in de bestaande
regeling voor de gepenslonneerden en bracht
deze zaak ongeveer een Jaar geleden voor de
civiele kamer van de Utrechtsche Rechtbank
Wjj vernemen thans, dat de rechtbank
de NB. In het gelük beeft gesteld en den
Bond van Gepenslonneerden heeft veroor-,
deeld tot de kosten van het geding. Het von
nis houdt dus in. dat de bestaande regeling
van het vrü vervoer voor gepenslonneer
den met Inachtneming van de beperkingen,
volledig gehandhaafd blüft.
Onze Parüsche correspondent seint ons Woens
dagavond:
Het meerendeel der Parüsche ochtendpers
heeft zich nog bezig gehouden met de ge-
wenschtheid, d».t Praag zich zonder dralen met
de Londensche regeling accoord zou verklaren.
Dit geschiedde niet, zonder dat veelal de op
merking is gemaakt, dat den Franschen minis
ter-president geen andere keus bleef, gezien de
situatie waarin Frankrijk, na de vele fouten ge
durende een reeks van jaren, is komen te ver-
keeren.
Aangaande den stap, welken de Brltache en
Fransche gezanten hedennacht in opdracht hun
ner regeeringen te Praag hebben ondernomen,
nadat de Tsjecho-Slowaaksche regeering aan
Londen en Parüs een nota had doen toekomen,
waarin zü zien tot onderhandelingen bereid ver
klaarde, welke verklaring onbevredigend werd
gevonden, verluidt, dat deze hierop is neerge-
kamen;
I
Hotel Dreesen te Godesberg, waar heden de onderhandelingen
Chamberlain en Hitler'worden voortgezet
Negrin heeft na zün verklaring in de Assem-
blée de volgende motie ingediend: „De Assem-
blée, in kennis gesteld van het besluit der
Snaansche regeering tot het onmlddellljk terug
trekken van de buitenlandsche strijders, onder
toezicht van een internationale commissie er
akte van nemende, dat de Spaansche regeering
zich verplicht deze commissie alle waarborgen
en faciliteiten te verleenen. besluit gevolg te ge
ven aan bet verzoek der Spaansche regeering
en maatregelen te nemen tot het instellen van
deze Internationale commissie”.
De Dultsche staatszender heeft gisteravond
omgeroepen. dat de Nationale Vergadering te
Praag zal worden büeengeroepen om uit naam
van het volk de goedkeuring door de regeering
van de Londensche voorstellen te bevestigen.
De overhandiging was vertraagd door nieuwe
mceilükheden, die, naar men zegt, niet zoozeer
betrekking hadden op het geheel der Londen
sche voorstellen, als wel tp een détail en die
een nieuwe gedachtenwisseling tusschen de be
langhebbende regeeringen noodig maakten. Te
14 uur was hierop *n nieuwe gemeenschappelüke
Fransch-Britsche stap gedaan, de vierde se
dert 24 uur
De gezanten wezen er op, dat iedere vertra
ging in de loopende onderhandelingen gevaren
medebracht. De militaire voorbereidingen, wel
ke lederen dag belangrijker worden, laten on
gelukkigerwijze geen twüfel over de waarschün-
lijkheid van een daad van geweld van Duitsch
land in geval van een falen der directe onder-
haiidêllngen tusschen Hitler en Chamberlain
Na dezen vierden stap Is Praag ten slotte ge
zwicht en werd de Tsjecho-Slowaaksche ant-
voord-nota den gezanten om vüf uur 's middags
Overhandigd.
Om de publieke opinie te kalmeeren en het
besluit van de regeering bekend te maken, is
vanavond een radlomededeelmg gedaan, die
door de luidsprekers In de straten van Praag
verspreid werd.
De verklaring werd onder
kende stilte aangehoord.
Velen waren tot tranen toe bewogen’en me
nigeen kon de zenuwspanning niet verdragen.
DIENST-AANBIEDINGEN, Gevraagd of Aan-
gobodon, geplaatst onder de Omroeper-
tubrlek 10 cL eet regeL
een detachement politie den betoogers den toe
gang. Bereden politie tracht met de blanke sa
bel de menigte te verspreiden. Twee of drie
auto's rüden voortdurend luid claxonneerend in
de omgeving om de kreten te smoren.
De soldaten van een nabijgelegen kazerne heb
ben order gekregen, zich niet te vertoonen. De
betoogers trachten de politie, die hun belet door
te dringen tot het slot van Benesj, te ontwape
nen. Op het Wenceslauspleln is elk verkeer ón
mogelijk.
Overal hoort men denzelfden kreet: .Leve de
militaire dictatuur!"
I* Slowaaksche vofkspartü heeft medege
deeld:
•Het bestuur der partij beeft alle noodige
““etregelen getroffen in verband met den bin-
“^iiebdschen en bultenlandschen polltleken
**eet«iuL
De onderhandelingen met president Benesj
*•“*0 soort. Da eindbeslissing der partü zal in
De autoriteiten te Praag hebben de noodige
maatregelen genomen om de hoofdstad tegen
eventueele luchtaanvallen te beschermen. Op
de hoeken van sommige straten vermelden aan
plakbiljetten de ligging der bomvrüe schuil
plaatsen.
GENEVE, 21 Sept. (Reuter.) Litwinof
heeft In een rede, waarin hü een feilen
aanval op den Volkenbond deed, omdat
deze volgens hem gefaald heeft zün leden
te beschermen, de Assemblée medegedeeld,
dat Rusland twee dagen geleden Praag
heeft geantwoord bereid te zün onmlddel-
lük doeltreffende hulp te verleenen, op
grond van de Russlsch-Tsfeehiache verdra
gen.
Indien Duitschland besloten Is zich met zün
geheele macht achter de elschen van Polen en
Hongarüe te plaatsen en zelfs een afscheiding
van de verschillende grensgebieden wenscht,
teneinde zich de hegemonie In Mldden-Europa
te verzekeren, voorziet men te Parüs, dat bet
onderhoud tusschen Chamberlain en Hitler te
Godesberg op meer moeilükheden zal stuiten
dan enkele dagen geleden werd gedacht.
Hedenavond heeft de Poolsche gezant te
Praag, Papee, aan den Tsjecho-Slowaakschen
minister van Buitenlandsche Zaken een nota
overhandigd, waarin de Poolsche regeering de
verwachting uitspreekt, dat de Tsjecho-Slo
waaksche regeering voor de door de Poolsche
minderheden bevolkte gebieden een zelfde rege
ling zal toepusen als voor de gebieden met
Dultsche bevolking.
In de nota wordt verder vastgesteld, dat
de bepalingen van de PoolschTsjechische
conventie van 1925 betreffende de positie
der Poolsche bevolking nutteloos geworden
zün, soodat de Poolsche regeering de con
ventie opaegt.
Onze Romeinsche
dd. 21 September:
In een der openbare audiënties van heden,
nJ. in die welke verleend werd aan een groep
Fransche pelgrims, heeft de H. Vader zün
zegen uitgesproken over het met rampen be
dreigde Europa.
De H. Vader spoorde de aanwezigen aan te
bidden. HU hoopte, dat de Goddelüke barm
hartigheid alles ten goede mocht keeren. De
Konlng der eeuwen moge de stem van de hoop,
die in alle gebeden klinkt, met groote liefde
aanvaarden. De H. Vader zeide, dat het de
grootste noodzaak is om altüd en zonder op
houden te bidden.
Omtrent de betooglngen, welke gisteravond te
Praag hebben plaats gehad en waarvan wü
De Temps wüst er verder In het Bulletin op,
dat het verregaande gevolgen zou hebben lAllen
ook de andere grenzen van Tsjecho-Slowaküe
In het geding werden gebracht. Het blad wüst
er op. dat in geval van een Hongaarschen aan
val op Tsjecho-Slowakije, automatisch het ver
drag van wederkeerigen büstand van de drie
staten der Kleine Entente in werking zou tre
den, waaruit de conclusie zou volgen dat bet
conflict dan moellük te localiseeren Is.
De Spaansche regeering gelast de onver
wijlde terugtrekking van niet-Spaansche
vrijwilligers aan regeeringszijde.
H. M. de Koningin ia uit Amsterdam
vertrokken en heeft zich naar Soestdijk
begeven.
Begrooting 1939
subsidiefonds.
De politie te Praag heeft de uitgave van extra-
edltles der dagbladen verboden. Eveneens mogen
de couranten voorlooplg geen Ingezonden stuk
ken opnemen.
De Tsjechische regeering heeft de
Fransch-Britsche voorstellen zonder voor
behoud aanvaard: demonstraties te
Praag.
Hitler is gisteravond, vergezeld door von
Ribbentrop, naar Godesberg vertrokken.
Japan verwerpt art. I 7 van het Volken-
bondfhandvest.
Litwinof verklaarde te Genève, dat Rus
land aan Praag beloofd had daadwerke
lijke hulp te verleenen.
Op de grens tusschen de Sudeten-Dultsche
plaats Batzdorf en de Dultsche plaats Marien
thal -heeft vannacht, volgens het Dultsche
Nieuwsbureau, een Tsjechische gewapende over
val plaats gehad. Toen twee personen uit Batz
dorf zich op Duitsch gebied wilden begeven,
werd op hen geschoten en werden zü op Duitsch
gebied achtervolgd. Ook werd een handgranaat
naar een brug geworpen. De Dultsche douane
beambten dreven de Tsjechen echter naar hun
eigen gebied terug.
Het aantal Sudeten-Dultsche vluchtelingen
bedroeg Woensdagavond, volgens 'tDNB, 113.500
Ook Dinsdag en Woensdag hebben dus weer
ruim 10.000 vluchtelingen de Dultsche grens
overschreden.
De diplomatieke correspondent van
Reuter verneemt, dat de Poolsche
ambassadeur op het Foreign Office
een uiteenzetting heeft gegeven van
de stelling zijner regeering. volgens
welke eenzelfde standpunt ten aan
zien van de Poolsche aanspraken op
Teschen en Karvina moet
ingenomen, indien de
Fransche voorstellen afstand
Sudeten-Duitsche gebied aan
land beoogen.
EEN EN DERTIGSTE JAARGANG No. 300
DE PRIJS DER ADVERTENTIEN bedraagt ct p.
regel; Ingezonden Mededeellngen 40 a. O L
BIJ CONTRACT AANMERKELIJKE REDUCTIE
Uitvoerig tarief voor adverteeren bl| abon
nement wordt op aanvrage gaeme door ome
Administratie verstrekt
De voornaamste bepalingen
niéuwe wegenverkeersreglement
Oefeningen van de Lichte Brigade
gonnen.
In de radiomededeeling werd ge
zegd, dat het Tsjechische antwoord
vanmiddag was overhandigd, nadat
de regeering had blootgestaan aan
een pressie, die haar voorbeeld in
de geschiedenis niet kent en den
vorm aannam van een dictaat, zoo
als dat aan een overwonnen volk
wordt opgelegd. „Wjj hebben toege
geven,” aldu^ vervolgde de verkla
ring. „om grootere verliezen, ellende
«n bloedvergieten te voorkomen. Wjj
offeren ons op om den vrede te red
den, zooals Christus deed om de
menschheid te redden. Wjj zullen
niet trachten de schuld daarheen te
wijzen, waar zjj hoort Wjj zullen dit
aan het oordeel van de geschiedenis
overlaten. Wjj staan geheel alleen,
maar tezamen zullen wjj Tsjechen
*Ün. Een nieuw leven ligt thans voor
ons”.
PRAAG, 21 Sept. (Havas) Omstreeks 1»
uur groeide de op het 8t. Wenceslauspleln
betoogende menigte nog steeds aan. Men
zong het volkslied en hief den rechterarm
om trouw aan de republiek te zweren. Er
werd geroepen „Wü verdedigen onze grenzen
en onze grensbewakers". Steeds luider werd
om een militaire dictatuur geroepen.
Te 20 uur naderde de menigte de gezantschap
pen, die echter door een driedubbel politlecor-
don beschermd werden. Er werden kreten geult
aan het adres van de gezantschappen van
Frankrük, Duitschland en Rusland. De politie
moest tusschenbeide komen, doch er zün geen
berichten over ernstige Incidenten ontvangen.
De menigte, die In de binnenstad betoogt,
blüft steeds aangroeien.
Een dubbel polltlecordon bewaakt het hotel
Alcron, bet hoofdkwartier van Runciman. Er
ontstonden eenige vechtpartijtjes toen betoogers
tot het hotel trachtten door te dringen. De
menigte in de omgeving schreeuwde anti-
Britsche leuzen en gaf uiting aan haar ontstem
ming Jegens Runciman Elders hebben zich geen
gewelddaden voorgedaan.
Om kwart over acht bevond zich in de wük,
waarin de Dultsche legatie is gelegen, een me
nigte van naar schatting 10 tot 15.000 men-
schen. Voor bet gezantechapsgebouw verspert
K 'J
