Hooge Raad aanvaardt zijn
gerestaureerd gebouw'
De nacht
Vrijdag op Zaterdag
van
e
IDOZAN helpt
Twaalf menschen
vergiftigd
DANKBAARHEID JEGENS
CHAMBERLAIN
v-
PASSENDE OMGEVING
BLIJHEID EN VREUGDE
„ROOMSCHE HEKJES"
J
ZATERDAG 1 OCTOBER 1938
VAN WEEK TOT WEEK
i
Stilte op de wegen
Dank van Commandant
’t Veldleger
van
B.
D
Verkeersongeval te Hengeloo
Rede minister Goseling
Telegram pan gelukwensch
neer een
Juist 100 jaar na aanvaarding van
zyn taak betreedt ons opperste
rechtscollege het vernieuw
de gebouw
Dagblad De Morgen
verdwijnt
MinisterGoseling
spreekt
BEJAARDE MAN DOOR AUTO
GEGREPEN
Bijzondere waardeering voor onder
hem ressorteerende onderdeelen
der weermacht
H. M. DE KONINGIN NAAR
SOESTDIJK
COMMISSARIS VOOR DE
BODEMPRODUCTIE
Inlanders hadden inheenische
lekkernij gebruikt
MR. VAN MANEN
GEHULDIGD
Een gedenkteeken by het Vredes
paleis in DenHaag?
DANKDIENSTEN VOOR
DEN VREDE
Gelukwensch van het Roods
Kruis
Inzameling voor Zeeuwsch
huldeblijk
er
o-
Vorige week de zwartste, deze
week.de rustigste nacht sinds'
langeh tijd
r
Geschenken en bloemstukken
Aanbieding van gelden
poor vredeswerk
Afscheid van het spoorweg
bedrijf
"««(«RW->ZVg.v
wer-
oed-
'P«n
n in
tand
doch
de
n
A. V. D.
stuurd.
in
ïl-
X
behoud
Voelt U Uw krachten verdwynen*
9
a
ft
o*
h-
Ernstige ki
last hadd<
De directie der bekende Dobbelmann Tabaksfabrieken heeft naar Amerikaansch
voorbeeld haar Noordelijke relaties uitge noodigd per vliegmachine naar Rotterdam
te komen om haar prachtige fabrieken te bezichtige». Zes K-L.lt--vliegtuigen ver
voerden gedurende drie ddgen Ve gasten
[ten naar hun garnizoenen te
ilen meenden, dat dit bericht
Jhr. mr. B. C. H. van Doorn, deken van de
erde van advocaten, sprak een woord van ge
lukwensen met de Inwijding van dit vernieuw*
de gebouw.
mij onbekende geestelijke vader van het aan
brengen van deze wandspreuk kan voor de in
gebruikneming van deze zaal geen meer pas
senden dag hebben gewenscht dan den dag van
vandaag.
Ihamberlain een grooten
len. Per vliegtuig werd
Ige
(en
Jat
lag
14-
rby
ut
vel
en.
n
je-
iet
?ld
irv
V)
M
lie
rs.
S
I»
Gaan jullie de Kerk dan maar uit. Want de
M procent mlddelmatigen zijn mij dierbaarder
den Jullie 20 procent met al je verstand.
Vrijdagmiddag heeft de Hooge Raad, ons
hoogste rechtscollege, zijn gerestaureerd ge-'
bouw te Den Haag in plechtige zitting
gebruik genomen.
king nog niet zoover gevorderd,-dat dit gebouw
thans reeds definitief in gebruik kan worden
genomen dit zal eerst over eenige maanden
kunnen geschieden maar het is voor het col
lege een groote voldoening, dat althans de
groote zaal en haaf omgeving door de goede
zorgen van den ryksgebouwendienst op dezen
historischen dag gereed zijn, zoodat de Hooge
Raad zijn eeuwfeest in de oude, vertrouwde om
geving kan vieren.
bere nacht r
blikken woog
Het Nederlandsche Roode Kruis heeft aan den
Britschen minister-president een telegram ge
zonden. om hem geluk te wenschen met den ge
lukkigen uitslag zijner onvermoeide pogingen,
om aan de volkeren den gruwel van een nieu
wen wereldoorlog te besparen.
■9-
sa!
en
M
n-
ils
n-
Sft
en
ook bereid is nadere inlichtingen
eventueele samenwerking met am
sies.
a-
f-
sr
rt
G
moeilijkheden
over-
aan een on-
De Commandant van het Veldleger heeft de
volgende order uitgevaardigd:
Voor de houding van de onder mij ressortee
rende onderdeelen der weermacht, waarbij in-
gjdeeld o.m. de herhalingslichtingen 1932 en
1934, betuig ik mijn bijzondere waardeering.
Zoowel bij hel inperken der bewegingsvrijheid
als bij de verschillende, dikwijls onverwacht in
den nacht verrichtte verplaatsingen per spoor
en met auto’s is geen wanklank'gehoord.
Deze verplaatsingen yerllepen, dank zij de
goede maatregelen, getroffen door de erbij be
trokken commandanten, op uitstekende wijze.
De maatregel, dat de lichtingen in werkeiy-
ken dienst móesten worden gehouden, werd op
ernstige wijze vastberaden aanvaard.
Een leder werkte aldus ten volle mede tot het
bevorderen van de groote belangen, waarvoor
hij werd gesteld of wellicht zou komen te staan.
H. M. de Koningin is Vrijdagmiddag tegen
kalf zes per auto van het Huls ten Bosch naai
let paleis Soestdyk vertrokken.
Met deze woorden begon jhr. mr. Rh. Feith
zijn rede, om vervolgens de aandacht te vragen
voor de geschiedenis der huisvesting van den
Hoogen Raad.
De voorzitter, het bestuur, de secretaris en de
leden van de Vereeniging voor den Effecten
handel, alsmede hunne bedienden, hebben aan
den heer Neville Chamberlain een telegram ge
richt, waarin zij hun diepe erkentelijkheid uit
spreken voor zijn bemoeiingen, om den wereld
vrede te redden, terwijl zij hem tevens geluk-
wenschen met het succes, dat zijn pogingen heb
ben opgeleverd.
Zij bedanken hem en wenschen hem toe dat
hij nog vele jaren in gezondheid en geluk ge
tuige zal kunnen zijn van de zegeningen, die
hij de menschbefd heeft gebracht.
Het vordert nu geen overpeinzing, het is nu
geen product van redeneering of van philoso
phise!!-Juridische beschouwingen, nu heeft
Ood, voor wien er geen oogenblikken bestaan,
de menschheid als het ware op het laatste
oogenblik in angst en beklemming laten door
leven; „ubi judicia deflclunt incipit bellum";
„waar geen rechtspraak, geen op recht ge
grond oordeel meer is daar begint de oorlog”.
Moge de plechtige zitting, Juist op dezetj dag,
waarop, naar wij hopen en bidden, de oorlog
zal kunnen worden afgewend, steeds dieper tot
het volksbewustzijn 'doen doordringen, dat ook
de verhoudingen tusschen de burgers in de
nationale gemeenschap beheerscht moeten wor
den door het recht, en dat dit de eenige grond
slag is voor een ware eenheid.
Bij het bekend worden van de berichten, dat
de vrede gered wss, is op het bureau van de
Mlddelburgsche Courant een stroom van giften
beginnen binnen te vloeien, teneinde een
Zeeuwsch huldeblijk aan Neville Chamberlain
can te bieden.
Binnen eenige uren was er ruim t 200.bin-
nengekoinen. Er heeft zich een commissie ge
vormd, bestaande uit de heeren mr. H. F.
Lantsheer, Oostkapelle, mr. J. J. Heyse en dr.
S. 8. Smeding, Middelburg. Laatstgenoemde
heeft de leiding in dezen op zich genomen.
Sponttkn hebben een aantal Nederlanders
getuigd Vfffc, -bun, dankbaarheid voor dén arbeid,
welke door ClïWrnwWÉfn voor het behoud van
den vrede is verricht. De K.L.M-kantoren’ in
verschillende plaatsen van ons land ontvingen
Vrijdag pakketten, bestemd voor den Engelschen
prime-minister, welke stoffelijke blijken van
waardeering bevatten voor zijn ingrijpen in de
Europeesche crisis. Zoowel op Waalhaven als
op Schiphol werden herhaaldelijk bloemstuk
ken ingeladen, welke reeds enkele uren later op
Downingstreet 14 waren bezorgd.
Eenige Groningers hebben hun blijdschap ge
toond door den heer
Groningerkoek te ze
deze origtneele hulde Vrijdag naar Londen ver-
Het door mr. H. van Manen tegen 1 Öb^ober
gevraagd ontslag als directeur der N.V. Netton
landsche Spoorwegen werd hem in de Dondertl
dag te Utrecht gehouden algemeene vergade
ring op de meest eervolle wijze verleend met
dankbetuiging voor de vele en gewichtige aan
het bedrijf bewezen diensten.
Aan een afscheidsmaaltijd namen met com
missarissen en directie deel de chefs der dlen-
jsten van het bedrijf efi ir. Th. M. B. van Marie,
inspecteur-generaal van het verkeer. Tijdens
den maaltijd deelde de voorzitter namens den
minister van Waterstaat mede, dat mr. van
Manen bij zijn aftreden is bevorderd tot groot-
officier in de Orde van Oranje Nassau. Geheel
in den geest dezer hooge onderscheiding werd
van verschillende zijden hulde gebracht aan al
hetgeen mr. Van Manen voor het spoorwegbe
drijf met groote bekwaamheid en werkkracht
onder uiterst moeilijke omstandigheden heeft
verricht.
TJILATJAP, 30 Sept. (Aneta). In het
district Sidaredja. nabij TJIpari, zijn drie
mannen, twee vrouwen >n zeven kinderen
overleden. Het is gebleken dat deze overlij-
densgevallen een gevolr* zijn van het nut
tigen van de -bekende inheemsche lekkernij
bongkrek (die gegeten worden in beschim
melden staat).
Jhr. mr. Rh. Feith, president van den Hoogen
Raad, sprak de aanvaardingsrede uit.
Twee omstandigheden maken ien dag van
heden voor den Hoogen Raad tot een dag van
buitengewone beteekenis. Vooreerst zal het met
klokslag van middernacht 100 Jaar geleden zijn,
dat het college zijn rechtsprekende taak begon,
en vervolgens wordt de Hooge Raad, na een
afwezigheid van bijna 2H Jaar, vandaag we
der in het bezit gesteld óan zijn eigen, ge
restaureerde gebouw. Weliswaar is de afwer-
Na afloop der plechtige zitting is in de
voorhal een receptie gehouden. De echtgenoote
van het hoofd van d» Ryksgebouwendienst,
mevrouw baronesse van Lijnden, bood het col
lege twee door haar zelf geschilderde portret
ten aan, een van den president. Jhr. mr. Rh.
Feith, en een van den eersten president. Na
mens de balie bood jhr. mr. Van Doorn een
schilderij aan van den laatsten overleden pres!
dent jhr. mr. De Savornln Lohman. Het per
soneel gaf een voorzitterhamer ten geschenke.
deriyke dankbaarheid en ontroering teweeg.
Heel de week heeft de spanning aangehou
den: Europa balanceerde op den rand van een
afgrond, waaruit het filet meer gered zou kun
nen worden, als het eens gevallen was; het
helde al over, nog één klein duwtje;’ een kreet
van afgrijzen bestierf allen in den mond, die
zagen hoe ons werelddeel ten gronde ging. Ne
derland wachtte op de mobilisatie, het deed
niets anders meer, het wachtte op het onver
mijdelijke. Een week lang.
Tot plotseling de opklaring kwam van dezen
somberen hemel, die zwart was van dreiging.
Vier mannen praatten te MUnchen, zij kwamen
tot een accoord en het arme Europa, dat op
vallen stond, kon zich nog Juist overeind hou
den. x
De zaal was vol van aanzienlijke luisteraars
Onder de aanwezigen bevonden zich de vice-
president van den Raad van State jhr. mr.
F. Beelaerts van Blokland, staatsraad mr. 4.
Limburg, staatsraad mr. J. Schokking, de voor
zitter der Algemeene Rekenkamer de heer R.
Zuyderhoff, de directeur van het kabinet der
Koningin Jhr. mr. O. O. W. van Test van Gou
driaan, de minister van Justitie mr. C. M. J. F.
Geseling, dé minister van Financiën mr. J. A.
de Wilde, de voorzitter der Eerste Kamer der
Staten-Generaal mr. W- L. baron de Vos van
Steen wijk, de voorzitter der Tweede Kamer mr.
J. R. H. van Schalk, de president van het
Permanente Hof van Internationale Justitie de
heer Guerrero.
en de waard, die een week terug geen hoofd
bad om aan zijn zaken te denken, keek nu ver
heugd, omdat op bet eind alles nog goed kwam
en deze dag vele vorige goed maakte.
Overal heerschte dien Vi-jjdagavond een goede
stemming; het was immers weer de eerste
avond, ijlen men kon doorbrengen, zonder voort
durend zijn eigen angst te moeten verbergen
door te spotten over de bezorgdheid van de an
deren. In de plaatsen aan de grens kon men
er niet treurig om kijken, dat men nog niet
weg mocht gaan, nog niet naar huis kon. Ze
waren er immers* allemaal van overtuigd, dat
het nu nog mhar een kwestie van enkele dagen
hoogstens van een paar weken is en dat dan*
alles weer even Rustig zijn gang zal gaan als
had er nooit een dreiging over Europa gehan
gen. En in de vreugde van deze ontspanning
wilde niemand eraan denkén, wat de toekomst
misschien nog brengen zal; niemand wilde dezen
eersten avond laten bederven door de gedachte
aan werkloosheid, die een groot aantal land-
genooten blijft bedreigen. Dat was allemaal van
later zorg. Het voornaamste was nu de opluch
ting om den ontspannen toestand en de feeste
lijke vreugde, omdat In één week tijd zooveg^
veranderd was en omdat deze nacht van Vrijdag
i.p Zaterdag de eerste zóu zijn, waarin men
weer rustig zou kunnen slapen, door niets be
dreigd.
orlge week van Vrijdag op Zaterdag
beleefde Nederland zijn zwartsten
nacht sedert vele jaren. De leger-
oefeningen werden plotseling afgelast en de
troepen moest
rugkeeren. Al
niet waar was en de soldaten direct naar
de grens zouden gaan, waar zy de wacht
zouden moeten betrekken om de onafhan
kelijkheid en onschendbaarheid van ons ge
bied te gaan verdedigen; Het was een som-
de ernst van deze oogen-
griwaar op allen, die beseffen
hoe dicht Europa lang den rand van den
oorlog ging.
Het voorjoopig comité schrijft ons het vol
gende:
Het Nederlandsche volk zal zeer zeker be
hoefte hebben uiting te geven aan zijn dank
baarheid tegenover den heer Chamberlain voor
zijn bemoeiingen tot behoud van den vrede.
Zij, die ten behoeve van een vredesfonds bij
dragen willen storten, kunnen dit doen vanaf
minimum f 0.10 tot maximum f 1,op postgiro
rekening no. 201316 van den voorloopigen Se-
cretaris-Penningmeester, den heer P. C. van
Booren, Keizersgracht 296, Amsterdam.
De bedoeling is om de binnengekomen gelden
namens het Nederlandsche volk ter beschikking
van den heer Chamberlain te stellen, opdat hij
daarmede naar zijn Inzichten den vrede het
beste kan dienen.
Het vormen van Plaatselijke comité's voor dit
streven zal door het voorloopige eomtté welkom^
worden geheeten, opdat het geheele vredelie
vende Nederalndsche Volk door een daad zjjrf0*
wensch tot vrede zal kunnen te kennen geven.
In het nummer van 30 September van het
te Helmond uitgegeven R.K. dagblad De Mor
gen deelt de uitgever mede, dat het blad op
houdt te verschijnen.
Donderdagmorgen is op de Enschedeschestraat
te Hengeloo voor het gebouw van den Raad van
Arbeid een ernstig verkeersongeval gebeurd.
Toen de reeds bejaarde heer W. die een bezoek
aan den nsaat den Raad van Arbeid wonenden
arts had gebracht, de straat overstak, werd h(j
op het rechter weggedeelte door een uit de rich
ting Enschede komenden luxe auto bestuurd
door G. aangereden, met het gevolg, dat W.
tegen den gigmd werd gesmakt en ernstige
wonden aan het hoofd opliep.
Dr. van .dar M. verleende de eerste hulp.
Een Juist passeerende missionaris verleende
geestelijken bijstand. In hoogst sorgwekkenden
toestand werd W. per Roode Kruisauto naar, bet
R. K. Algemeen Ziekenhuis vervoerd.
De politie stelde een onderzoek in.
Een aantal jongere Rotterdammers uit nan-
dels- en beurskringen heeft het Initiatief» ge
nomen tot het vormen van een commissie, met
het doel minister Neville Chamberlain te hul
digen voor het grootsche werk, dat njj in het
belang van den wereldvrede heeft verricht.
Na onderling overleg zal worden vastgesteld,
waaruit dit huldeblijk zal bestaan Gedacht
wordt 01. aan het oprichten van een gedenk-
leeken in de buurt van het Vredespaleis, dat de
dankbaarheid van het Nederlandsche volk voor
minister Chamberlains geweldige prestatie aan
het nageslacht kan toonen.
Kleine bedragen voor dit doel kunnen wor
den gestort op postrekening nr. 4400 ten name'
van de Nederlandsche Bank te Amsterdam, on
der vermelding ..Ten gunste van de bijbank der
Nederlandsche Bank te Rotterdam^ voor hulde
blijk minister Chamberlain'
De Rotterdamsche commissie is gaarne be
reid met andere commissies samen té^Werken,
waardoor deze huldiging een nationaal Neder-
landsch karakter zal kunnen krijgen.
De voorloopige Rotterdamsche commttsie
bestaat ul^ de heeren A. F. Ebeling. Jhr. mr. D.
P M. Graswinckel, mr. I J. Havelaar. mr. A.
C. de Kanter. E. P. de Monchy jr.. M. M. A.
Offers, mr. P. A. Offer? jrA. Overeynder
WFzn. en J. A. M. Prinz.
Adhaeslebetuigingen kunnen worden gericht
aan den heer M. M. A. Offers. Glashaven 3. die
geven over
<e commls-
«oe heel anders is alles in die week gewor
den. De wegen, waarlangs we rijden, geven geen
ongewoon Fumoer van dravende paarden of
spookllcM^es van witte reflectoren voor op fle
soldatenfietsen. De herbergen, die we de vorige
week konden volgen van licht tot licht, slapen
nu, zelf donker, in den donkeren nacht. Ook die
andere wegen, waar deze week in lange rijen
de soldaten langs getrokken zijn, op weg naar
hun grensposten, fot waar des nachts de wacht
werd gehouden door kleine groepen. De wegen
langs de grens zijn rustig en verlaten; we rij
den er over en zien nionand; hier en daar een
enkele fietser, een enffele groote vrachtwagen,
zooals er 's nachts tientallen door het land rij
den van de eene stad naar de andere.
De toestand is zoo rustig geworden, dat een
groot aantal van hep, die voor herhalingsoefe
ningen waren opgeroepen, op den gewonen tijd
naar huis kunnen gaan. Dat was een goed be-
richt Vrijdagmiddag en dat moest ’s avonds
dan toch even worden gevierd. Niet uitbundig
en niet met grootsche festijnen, maar de span
ning is te groot geweest en de toekomst te
somber om de reactie van al deze gevoelens zoo
maar te kunnen verwerken. Er moest een enkel
biertje op gedronken worden en dan nog een en
dan weer een, zoodat op het laatst een prettige
vroolijkheld begon te heerschen. De burgers, die
met de soldaten de zórg hebben gedeeld, waren
nu broederlijk eensgezind in de ontspanning.
Bijna 40 jaar lang heb ik zelf met nlet-ka-
tholieken omgegaan, omdat mijn wetenschap-'
pelijke loopbaan dat nu eenmaal meebracht.
Ik heb hartelijke vrienden onder joden, pro
testanten van allerlei richting, onder niet-ge-
loovfgen, onder liberalen, vrijzinnigen, socialis
ten en communisten. En tot mijn dood toe hoop
ik hun huisvriend te mogen blijven, en met al
het lief en leed van hen en van hun huisgezin
ie blijven meeleven.
Ook heb ik in die 40 Jaren alles gelezen
wat rijp en groen is, zoowel in verband met
godsdienstige als met zedelijke opvattingen
En het resultaat van alles wat ik gelezen I
heb, en van de honderd^p discussies die ik I
net niet-katholleken over allerlei punten van I
geloof en zeden heb gehad is: I
dat zoo’n werkkring weliswaar veel interes
sante en leerzame zijden heeft, maar ook heb
ik eruit geleerd, dat;
hoezeer men door Gods genade ook begaafd I
taoge zijn;
hoeveel men ook moge gewerkt en gestu- I
deerd hebben;
hoe geroutineerd men op den duur ook moge I
geworden zijn om op alle moeilijke en ingewik
kelde vragen een bevredigend antwoord te ge- I
ven;
„d** men, zeg ik, alleen door de hulp van I
Boven vast op zijn beenen kan blijven staan, I
en dat men de voortdurende verlichting van
den H. Geest noodlg heeft, om niet telkens
domme dingen te zeggen of domme dingen te I
doen.
Naar de N. R. Crt. verneemt, zal ir. A. L. H
Roebroek, dlrecteur-generaal van den land
bouw, worden benoemd tot commissaris voor
de bodemproductle.
Er zal wel niemand zijnf die hiermede niet
.instemt, maar denkt dr. Kruitwagen dat de
Jiulp van Boven” niet zal worden gegeven,
wanneer de katholiek in Nederland zijn taak
in de natie breed opvat en zijn gaven vrucht
baar zoekt te maken voor allen? Zeker, de
hulp van Boven is noodlg buiten het isolement
Maar in het uiterste isolement van het Karthui-
terleven is de hulp van Boven ook onontbeer
lijk. De hulp van boven heeft iedere klooster
ling. iedere priester, iedere huisvader gedurig
hoodlg om op zijn beenen te blijven staan.
Domme dingen zullen er altijd gezegd en
gedaan worden, maar is het zoo’n voordeel,
<!at wj) onze domme dingen uitsluitend zeggen
en doen in eigen kring? Velen onzer doen, met
Qods hulp, ook wel eens dingen, die niet dom
*ün en pater Kruitwagen gaf hun het voor
beeld door het licht niet onder de korenmaat
fe zetten, al erkent hij nu het groote nuk van
<ie korenmaat.
De korenmaat if nuttig I Maar het is iets
anders, het koren te meten, dat wast op de
De heeren K. Goedewagen, directeur van
de N.V. Incassobank, W- W. Rutgers, no
taris te Amsterdam, mr. D. J. veegens, ad
vocaat te Den Haag, F. H. Westerling, di
recteur van de Javasche Bank, en P. C. van
Booren te Amsterdam hebben het initiatief
genomen tot het vormen van een comité óp
groote schaal voor het geheele Nederland-
ache mik (Nederland en Koloniën), dat
zich ten doel stelt namens de Nederland
sche bevolking uiting te geven aan de ge
voelens van dankbaarheid jegens minister
president Chamberlain.
velden, wit van den oogst, en iets anders de
korenmaat onderste boven te keeren boven de
kaarsvlammetjes van onze begaafdheden, die
misschien bescheiden zijn, maar die in al hun
bescheidenheid toch door den Schepper
De procureur-generaal bij den Hoogen Raad,
mr, W. J. Berger, hield een lange rede. H(j
begon met de betuiging van de dankbaarheid
van het parket Jegens HM. de Koningin en de
geheele regeering, die trots de ongunst der tij
den besloten heeft voor den Hoogen Raad een
waardig verblijf in te richten. Ook sprak hij
zijn erkentelijkheid uit Jegens den raadsheer
mr. N. C. M. A. van den Dries, die bU zijn
bemoeienissen voor de inrichting van het ge
bouw zooveel zorg heeft gehad voor de behuizing
van het parket.
In een zeer breed uitgesponnen historisch
overzicht ging spr. vervolgens na, wat de hooge
raad en de hem voorafgegane instituten voor
de rechtsontwikkeling hebben beteekend en
vooral, hoe de beslissing over rechtsvragen, ge
scheiden van de feitelijke vragen, zooals deze
In de cassatierechtspraak genomen wordt, een
voorname rol in de rechtsgeschiedenis heeft
gespeeld.
Een tocht door het gebied was geen genoe
gen, want hoewel het terugtrekken der troepen
op vlotte wijze ging en er niets haperde aan de
organisatie, kon men aan alles merken, dat de
bittere werkelijkheid vaif datgene» wat dien
selfden middag en dienzelfden avond nog slechts
oefening was geweest, dicht voor de deur stond.
De opgewektheid, die anders den troep be-
heerschte, was toch wel eenigszlns verdwenen.
Zorg stond op de gezichten, niet alleen van de
soldaten, maar ook van de burgers. In een café
ergens langs den weg, dat nog laat in den nacht
open was, omdat er een commandopost was ge
vestigd, heerschte leven en beweging. De tele
foon was niet te bereiken. De waard, die goede
klandizie had, was er eigenlijk heelemaal niet
verheugd over. Hij was met zijn hoofd niet bij
de zaken, hij dacht er aan, dat hy misschien
zelf over een paar dagen opgeroepen zou wor
den om zjjn- plicht te doen voor het vaderland.
cvels, die ,er niet uitzagen, of ze vaak
len van hun zenuwen, vroegen aan
iedereen, hoe de toestand er uit zag en een
bericht van ons, midden in den nacht telefo
nisch ontvangen en inhoudende, dat er weer
een kleine verbetering te zien was, bracht bij
die groote, onbewogen menschen een haast kln-
LONDEN, 30 Sept. iRéuten. Kardinaal
Hinsiey heeft gelast, dat Zondag aa. in alle
kerkea een plechtig Te Deum zal worden ge
zongen om God te danken voor het
van der. vrede.
bsewaard hebben, dat nedeilg moeten
belijden aan een priester, die tenslotte
maar een mensch is,
dat we allemaal maar blindelings een aantal
Geloofsgeheimen moeten aannemen, waar zelfs
de knapste theologen niets van begrijpen.
Dltj alles klinkt heel overtuigend voor wat
betreft onze religieuze zelfstandigheid, die wij
inderdaad nooit mogen of kunnen prijsgeven
maar het zegt totaal niets over ons c u 11 u-
Ireel isolement, dat een ^fêtammering kan
worden om onzen arbeid vruchtt>ar te maken
voor heel de Nederlandsche gemeenschap, dl»
I hier recht op heeft In de practijk heeft patei
I Kruitwagen dit altijd heel duidelijk aangetoond,
door gedurende veertig jaren niet uitsluitend
aan geloofsgenooten, maar aan. allen zijn groote
dienstvaardigheid te toonen. Hij verdient hier
om den dénk van alle gelooflgenooten. Hij zal
voor hen een voorbeeld blijven, tot in lengte
van jaren ho^pn wij, van die prachtige ruim
heid der Kerk, die geen hekjes zet, maar de
geheele aarde omspant, het geheele vagevuur,
waar de domme dingen worden uitgeboet en
den geheelen hemel, waar ze vergeven en ver
geten zijn!
Dat h|j in theorie nu ineens met een mee-
ning voor den dag kwam, die zoozeer tegen zijn
eigen voorbeeldige activiteit indruischt, kan
men alleen verklaren uit een onvoldoende ge
maakt onderscheid tusschen godsdienstige
zelfstandigheid en cultureele afzijdigheid. Dit
zijn twee dingen, die elkander heelemaal niet
dwingend insluiten. Kan in bepaalde tijdper
ken de cultureele afzijdigheid een middel zijn
om de religieuze zelfstandigheid te bewaren of
te versterken, in andere tijdperken kan Juist
de godsdienstige zelfstandigheid zich het best
toonen en bekrachtigen door de cultureele a£Z
zijdigheid op te heffen. Niemand hoeft ,,ée
Kerk uit te gaan” op het oogenblik. dat hij
buiten een hekje treedt, welks nut in het ver
leden misschien heel groot was, maar dat te
genwoordig niet te best meer sluit en misschien
ook niet meer op de Juiste plaats staat. De
hekjes zfjn gezet door de wereld,
Kerk laat zich in haar uitbreiding niet door
deze hekjes tegenhouden. Haar band is niet
een veiligheidshekje, maar het groote verband
van de algemeene liefde. Hierdoor zijn haar
getrouwen .Jideles” zegt het Latijn voor
„geloovigen” en voor .getrouwen” gebonden
tot een zelfstandigheid, die zy overal moeten
bewaren, maar die zU ook overal moeten too
nen, niet uitsluitend aan elkander, doch aan
allen, die oogen hebben.
Nu moeten wy er dadeiyk by vertellen, dat
de vurige spreker zyn onderwerp volgens eigen
getuigenis op deze „rauwe en zure” wyze be
handelt „om by tyd en gelegenheid eens tot
een grondige, desnoods wat pootlge polemiek
over dit ontwerp te komen.”
Aan de „pootigheid” zyn wy eigeniyk reeds
toe, maar aan de .grondigheid” mankeert nog
wel iets in de rede van pater Kruitwagen,
dunkt ons! Het is bekend, dat pater Kruitwa
gen heel veel en heel vruchtbaar heeft gear
beid buiten het Roomsche isolement. In
dien er iemand was onder dc moderne geleer
den, die zyn waardevolle putyicaties niet angst
vallig binnen de .Roomsche hekjes" hield, dan
was het de redenaar van 14 September. Om
deze reden verbaasde het ons, dat juist pater
Kruitwagen zich voordeed als een zoo groot
voorstander van het Isolement. Hy voelde wel,
dat hy dit verklaren moest en hy verklaart
het dan ook. In zyn toespraak lezen wy:
Y -w -y-eer kwam een nacht van Vrydag op
\t\/ Zaterdag, de eerste rustige ntfeht
sinds een week* een goede, kalme
nacht, zooals hy hoort te zyn; waarin we
weer rustig kunnen slapen en alles verge
ten, wat het ons overdag lastig rpaakt; of
waarin we weer tyd hebben om naar harte
lust gekweld te worden door zeere klezert
jf. een verkoudheid, iets, waar we een week
lang geen tyd voor hebben gehad.
den (uitstoken.
Pwter Kruitwagen acht, dat het isolenfent
uit het wezen zelf van onze katholieke ge-
loofs- en zedenleer voortvloeit en dat het dus
nooit of te nimmer geheel kan, mag of zal
ophouden te bestaan. Hy bewijst dit hiermede
dat wy eiken Zondag Mis moeten hooren,
dat wy bepaalde boeken niet mogen lezen,
dat onze, .jongemannen en jongèvrouwen
maar niet mogen trouwen met wie ze willen,
dat aan onze gehuwden ten strengste ver
boden wordt de geboorte van kinderen op
Ugennatuuriyke wyze te beperken,
dat we. als wy ons geweten met iets ernstigs
gaan
ook
y de opening van het cursusjaar 1938-
1939 van de katholieke volksuniversl-
U telt te Rotterdam heeft pater dr. Bona-
tentara Kruitwagen O. F. M. een redevoering
Uitgesproken over de vraag: „Waarom altijd
die Roomsche hekjes-zetteryDe volledige
tekst van deze toespraak, die een zeer pole
misch karakter had. werd kort daarna in De
Maasbode afgedrukt en is in vele kringen met
meer of minder instemming besproken. De rede
naar meende, dat zyn onderwerp er een was
«waarover een aantal katholieken liever nie'
hoort spreken", wy gelooven, dat deze meening
niet heelemaal Juist is. Het onderwerp interes
seert op het oogenblik de Nederlandsche katho
lieken heel levendig, maar hgt is wel mogelijk,
dat de manier, waarop pater Kruitwagen het
behandelde, niet lederen toehoorder bevredig
de. Nu behoeft een spreker ook niet lederen
toehoorder te bevredigen. Hem wordt ge
vraagd. zyn opvatting kenbaar te ma
ken en die opvatting kan zoo oorspron-
keiyk zyn, dat het velen moeite kost, er zich
onmiddeliyk mede te vereenigen. Dit was ze
ker eenigermate het geval met de opvatting
van pater dr. Kruitwagen. Ze ging rechtstreeks
in tegen de vaak en ook door ons ver
dedigde meening. als zou in de Nederlandsche
geschiedenis het oogenblik zyn aangebroken,
waatop de katholieke bevolking, die door tal
rijke historische omstandigheden werd gedwon
gen, in een cultureel isolement te leven, zich
gereed moet maken om, by volledig behoud
barer zelfstandigheid, meer naar buiten te
treden en dit isolement te verbreken. Het
vraagstuk van ons isolement is vooral door dr.
Kortenhorst by verschillende gelegenheden en
in verschillende gezelschappen aan de orde ge
steld. zyn woorden vonden breeden weerklank
en de Sint Adelbertsvereeniging benoemde een
commissie, die de zaak onderzocht, rapport er
over uitbracht aan het bestuur en in de af-
deelingen dit rapport deed bespreken in dien
sin, dat een opheffing van het isolemënt ge-
wenscht is. al biyft voorzichtigheid uiteraard
geboden.
Op die noodige voorzichtigheid legt dr. Kruit
wagen thans zoo grooten nadruk, dat hy zich
geen enkel uittreden uit het isolement schynt
te kunnen voorstellen, waarby onze zelfstan
digheid als geloovige kat holleken Aiiet deeriyk
in het gedrang zou komen. In het vuur van
zyn rede ging hy zelfs zoover, dat hy degenen,
die aan het Isolement een einde willen maken,
beschuldigde van verwaandheid, waartegenover
hy zelf dan de ware nederigheid van den ka
tholiek wenscht te vertegenwoordigen. Ja, hy I
roept de tegenstanders van het isolement heel
onvriendeiyk toe;
Z. Exc. minister C. M. J. F. Geseling voerde
hierna het woord, allereerst in de meer
huiseiyke kwaliteit van „buurman”.
Iets over te dragen namens de regeering heb
ik niet, aldus de minister. Tndien dit het ge
val zou zyn, zou ook eigeniyk myn ambtgenoot
van Financiën eraan te pas moeten komen
Het is nu zoo geweest, dat de Hooge Raad
tydeiyk het gebruik van het gebouw heeft on
derbroken. De reparatlën hebben meer dan
veertig dagen geduurd, zy waren van dien
aard, dat daardoor het gebouw volkomen on
bewoonbaar was geworden. Maar de verhouding
is nu eenmaal een andere dan die van huur en
verhuur, wy hebben ook deze
in gemeenschappeiyk overleg kunnen
winnen^ Er is eerder te denken
onderbroken bezit.
Er is-een byzondere titel, waarop ik den
Hoogen Raad welkom mag heeten in zyn ver
nieuwd en verjongd gebouw, d.i. omdat ik in
de regeering in het byzonder belast ben met
de zaken, die de justitie betreffen. Ik acht het
een voorrecht dit welkomuit te spreken na
mens de regeering.
By alle soberheid, die in den ryksdtenst past,
is het een weldadig gevoel, dat bet mogeiyk is
geweest ten minste aan ons „opperste gerechts
hof” een passende omgeving te verschaffen
voor de uitoefening van zyn hooge functie.
Hoe hoog die functie is, stMt boven het
podium, waarop uw raad zetelt, uitgebeeld in
een spreuk, die zeker op dezen dag van diepe
beteekenis is.
Het is altyd moeiiyk vooruit te zeggen, wan-
bouwwerk gereed sal syn. Maar de
