DE ZELFSTANDIGHEID
t
der Nederlanden
NEDERLANDSCHE
III
ALLE INLICHTINGEN AAN DE STATIONS
P. C. C. HI A J E NIHJ S
TABAK
SIGAREN
SIGARETTEN
L
N.V.
SPOORWEGEN
N
een i
rijk
vormde een
zelfstandigheid.
GOEDKOOP REIZEN PER SPOOR:
ACHTDAAGSCHE
ABONNEMENTEN
II AVONDRETOURS
I SPORTTARIEF
N“
Onze vertegenwoordigers komen U gaarne bezoeken
llllllllllllllllllllllll
p
'L-
Ha TT
BLADZIJDE 9
8
DONDERDAG 17 NOVEMBER 1938
eeuw
•V
ara
r
^3
AMSTERDAM
RO K I N 92-96
TELEFOON 37494
S GRAVENHACE
NOORDEINDE 64
TELEFOON 115453
Tr <r txV>i-ufc /s fu.
yïii
Geschiedenis onzer nat
Vrijheid sinds de
zestiende
I
ty..,.
NOORD-N EDERLAND, gedurende de 18de Eeutü van 1740 tol in 1795
De indeeling van ons land in
„departements” tijdens de
Fransche overheersching
Door K. J. DERKS S. J.
I 4. U '.~4
1
5
ar
einde heeft kunnen maken, was
een
af.
3a klasse
17.
uur
van
n
S3
v»aitn»oM
on g T VlItllllD
u
ld
i
9
O
y
"G
R-ÏHBI
52
J
L«*r<
e«lamd
i.
"n1"' i'rÜ rXi
a
i.
e-
e-
te herstellen. Maar zijn beschikking kwam
te laat. De Republiek ging haar eigen weg
In 1809 kwam het Bestand, dat feitelijk, nu
en
M
It-
0»
en
02
ter
sc
di
kn
minimum 12 personen.
Dal kost slechts per persoon en per k.m.t
EENDAAGSCH VXERDAAGSCH
RETOUR RETOUR
2e kL leid. 2e kL Se ML
2.M et 2 cl. 3.41 cL 2.S ct.
Ie
:h
Bt
ir
n
id
is
ti
et
■n
le, 2e,
Slechts iets duurder dan enkele reis.
u
n
et
kt
h-
es
lis
le
lts
l \J\V
or
in
Q-
r;
ie
et
r-
ik
jr
it
d
n
I-
t
n
n
n
n
U
Le
le
n
T
n
e
k
34
v«x2
Terugreis desgewenscht individueel.
Na 1 jaar, onder bepaalde voorwaarden,
nog reductie.
Sportvereenigingen op
ook van Spaansche zijde, onze zelfstandig
heid sanctlonneerde. De latere oorlogsjaren
konden hierin geen verandering meer bren
gen. zoodat In 1M4 Spanje voorgoed den
strijd opgaf.
en in 1678 bij den vrede van Nijmegen stond
de Republiek weer zelfstandig en onge
schonden. Van nu af was het mbeilfjk de
zelfstandigheid der Republiek te handha
ven, zonder deel te nemen aan de buitcn-
landsche, Internationale verwikkelingen. Bij
Willem III, die „Europeesch” zag en dacht,
primeerde het internationale êfl ham CF
handhaving onzer zelfstandigheid, die er
feitelijk mee gemoeid was, de tweede plaats
in. Om de Fransche hegemonie te keeren
heeft hij de spankracht van ons land over
belast. Met hulp van de Staten verdreef hij
zijn schoonvader van den Engelschen troon
om zelf koning te worden en Engeland in
den strijd tegen Frankrijk te betrekken
De Republiek werd meegesleept in den ne
genjarigen oorlog, moest deelnemen aar
den Spaanse hen Successie-oorlog en toen
bij het einde daarvan het gevaar van
Frankrijks hegemonie, bezworen was, had
den de Staten hun bekomst van interna
tionale politiek en trachtten zich na den
vrede van Utrecht (1713) van het wereld-
tooneel terug te trekken. Zoo ineens ging
dat niet. Want de samenwerking met Oos
tenrijk en Engeland kon niet op slag ver
broken worden. De Oostenrjjksche Succes
sie-oorlog dwong hen. na veel talmen, In
te grijpen ten voordeele van Maria Tere-
sia, wier opvolging zij door de aanvaarding
van de Pragmatieke Sanctie erkend en ge
waarborgd hadden. Het gevolg was een
nieuwe inval der Franschen, die zich dit
maal beperkte tot het Zuiden van het land
en waarvan Bergen-op-Zoom en Maastricht
het slachtoffer werden. Slechts kortston
dig, omdat de vrede van Aken in 1748 den
ouden toestand herstelde.
Berst het jaar 1756 schonk den Staten
de gelegenheid hun politiek van neutrali
teit door te voeren. De orrimekeer der ver
bonden brak het oude systeem, sinds Wil
lem III gevolgd, namelijk internationale
samenwerking van Oostenrijk. Engeland en
de Republiek, midden door. Engeland ver
bond zich met Pruisen, den vijand van Oos
tenrijk, en Oostenrijk met Frankrijk, den
vijand van Engeland. Op de Republiek werd
.u» -v
van belde zijden pressie tot aansluiting
uitgeoefend. Zij besloot eenter van deze
gelegenheid gebruik te maken om zich
afzijdig te houden van het zevenjarig ge
schil. terwijl haar kooplieden onpartijdig
genoeg waren om aan beide partijen leve
ranties te doen.
(De bezittingen van het Huls van Oranje zijn onderstreept). Naar een kaart van C. L. VAN LANGENHUYSEN, Amsterdam. 1880
een
beperkte hulpverleenlng onder den graaf
van Leicester. Deze „landvoogd” een ge
vaarlijke titel werd al spoedig verdacht
meer de Engelsche belangen dan de Neder-
landsche te behartigen en aanvaardde, na
eenlge jaren van geharrewar met de Sta-
eir de terugreis naar zijn vaderland. Aldus
c/oot er, door den natuurlijken loop dei
IliKen, niets anders over dan op eigen
ractyen te drijven. Met andere woorden:
zelfstandig te zijn. Sinds is er geen sprake
meer van geweest, zich onder de hoede te
stellen van welke buitenlandsche mogend
heid ook. De Republiek der Vereenigde
Nederlanden trad sinds 1588 volgens een
bepaling van de Unie van Utrecht als een
zelfstandige gesloten eenheid tegenover het
buitenland op. Zij kon zich deze fierheid
des te gemakkelijker veroorloven, omdat in
hetzelfde jaar Spanje door het verlies van
de Armada door een onherstelbare inzin
king werd getroffen. De veroveringen van
Maurits in de volgende jaren maakten het
aan het buitenland duidelijk, dat onze
zelfstandigheid een niet meer ongedaan te
maken feit was. Frankrijk en Engeland, die
ons vroeger in den steek hadden gelaten,
erkenden door het sluiten van een verdrag
in -1595 de Republiek als volwaardige en
gelijkberechtigde mogendheid. Zelfs Filips
II zag in, dat zijn kansen verloren waren en
trachtte, door de gezamenlijke Nederlander
aan zijn dochter, Isabella, over te dragen
Hel de verloren gegane eenheid der gewesten
dorp, dat zijn optimisme, ondanks alles,
niet versaagde. Reeds in 1810 lagen zijn
plannen gereed vogr een nieuw onafhan
kelijk NederlanttTBflr’ÏSkii in 1813 Napoleon
te Leipzig verslagen was, begreep hij, dat
het einde der overheersching gekomen
was. Terwijl de Fransche troepen nog in
Hat land stnnlpn, durfde hij bijna allwi
het aan, de zelfstandigheid van Nederland
te proclameeren, opdat de naderende bond-
genooten niet als overwinnaars, maar als
vrienden den bodem van een zelfstandigen
staat zouden betreden. Vandaar dat op net
Congres van Weenen niet over de Noorde
lijke gewesten, maar over de Zuidelijke dit
zich niét geroerd hadden, als veroverd ge
bied werd beschikt. We laten in het mid
den, ot het herstel der Bourgondischs
monarchie, op deze wijze tot stand geko
men, een gelukkige gedachte was. De ver-
i houding tot het buitenland in de 19de
eeuw kon, in de gewijzigde omstandigheden,
geen andere zijn dan terugkeer tot een
pblitiek van neutraliteit en zelfstandigheid,
zonder bondgenootschappen en zonder in
menging in vraagstukken van internatio
nalen aard. Eên oogenblik dreigde de
Luxemburgsche kwestie ons land in ver
wikkelingen te brengen, maar de voorzich
tigheid onzer regeering wist deze klip te
omzeilen. Zelfs tijdens den wereldoorlog
kwamen we ongehavend uit de vele geva
ren, die ons beurtelings van beide zijden
hadden bedreigd. Nu binnenkort koning
Leopold van België een officieel bezoek aan
ons land gaat brengen, zou het onkiesch
zijn, de Belgische aanslagen op de integri
teit van ons land op te halen. De roes der
overwinning is immers voorbij. Onze regee
ring heeft zich vastgelegd aan zelfstan-
digheidspolitiek en is niet bereid zich in
geschillen te laten betrekken, die naar niet
rechtstreeks aangaan. Een andere vraag
echter zal wellicht de toekomst brengen:
als een mogendheid duidelijk zou streven
naar de hegemonie over Europa en ook
ons land zou bedreigen, zouden we dan niet
moeten terugkeeren tot de politiek van
stadhouder Willem III?
auwelljks was door den vrede van
1763 het gevaar in den oorlog be
trokken te' worden verdwenen, of
inmenging van Engeland en Frank-
in onze binnenlandschc politiek
ernstige aanslag op onze
De Fransche gezant
steunde de patriotten en de Engelsche
vertegenwoordiger de Oranjegezinden. Door
de schuld van het patriottisch Amsterdam,
anders zoo vredelievend, kwam het tot een
oorlog met Engeland. Toonde Engeland
met het oog op de zwakke positie van het
huis Oranje, zich bij het sluiten van den
vrede gematigd. Frankrijk, dat als bemid
delaar optrad in het geschil, dat tegelijker
tijd met Josef II over de Schelde was ont
staan, bracht in 1785 de patriottenpartij
tot het sluiten van het verdrag van Fon
tainebleau, waarbij in geval van oorlog we-
derzijdsche hulp werd beloofd. Hiermee was
de politiek van neutraliteit weer opgege
ven. Twee jaar later, in 1787, stonden we
aan den anderen kant. Door het ingrijpen
van Pruisen en Engeland moesten de pa
triotten het regeeringskasteel verlaten en
werd het gezag van Willem V hersteld. Het
gevolg was, dat de nieuwe regeering een
defensief verbond met deze mogendheden
moest sluiten en in 1793 op voet van oorlog
stond met Frankrijk. Frankrijk won en
dwong in 1795 het Haagsch Verdrag af
dat culmineerde In een of- en defensief
verbond met dit land. Nu was de Bataafsche
Republiek, vaster dan ooit, In den greep
van de Revolutie en van Napoleon. De
koloniën gingen verloren, een vijfde En
gelsche oorlog vernietigde onze vloot en
tenslotte In 1810 ging onze zelfstandigheid
door inlijving bij Frankrijk te niet. Het is
de roem van Oljsbert Karei van Hogen-
t A Ja, s
- ■‘i OS
y - X
erst onder een vreemde, de Boe
L gondische, dynastie is ons land, n
J—yereenigd met het Zuiden, een po
tieke zelfstandigheid geworden. Karei
heeft de idee zijner onmiddellljke voc
gangers voortgezet, toen hij in 15
Vlaanderen en Artois los maakte vi
de leenroerigheid aan Frankrijk en
1547 de overige gewesten tot een zelfstal
dig deel van het Dultsche Rijk verklaart
Deze laatste maatregel maakte de afhan
kelijkheid van het Rijk practisch zóó illu
soir, dat honderd jaar later, bij den vrede
van Munster, de band met het Dultsche
keizerrijk officieel kon worden verbroken
zonder dat er in werkelijkheid Iets veran
derde. Het gevaar voor het verlies van onze
zelfstandigheid was uit een anderen hoek
komen opzetten. Filips II hield geen reke
ning met de bestaande privilegiën en wilde
deze gewesten, door hem als een onderdeel
van Spanje beschouwd, gebruiken tot be
vordering der Habsburgsche hegemonie.
Tegen dit streven kwamen de gewesten in
opstand, eerst Holland en Zeeland, later
ook de andere. De Zuidelijke werden door
bet krijgsbeleid en de staatsmanskunst van
Parma goeddeels onderworpen, zoodat Wil
lem van Oranje, overtuigd, dat de Noorde
lijke niet In staat waren uit eigen krach»
hzar zelfstandigheid tegenover Spanje te
handhaven, geen ander redmiddel meer zag
dan de souvereiniteit aan een vreemden
vorstmaan te bieden. De koning van Frank
rijk, beducht voor moeilijkheden, weigerde
het aanbod. Zijn broer, Frans van Anjou
durfde de opdracht w'el aanvaarden, maar
faalde in zijn taak. Was dit niet gebeurd,
dan was de mogelijkheid nabij geweest, da'
wij enkel van meester hadden verwisseld
Ook na den dood van den Prins van
Oranje hebben de Staten de richtlijnen,
door hem aangegeven, gevolgd. Met voor
bijzien van het gevaar eener Engelsche
overheersching ook Elizabeth was abso
lutistisch boden zij haar de souvereini
teit over deze gewesten aan. Oelukkig
meende ook deze vorstin, die rebellen ver
foeide en zich tegenover Spanje niet veilig
genoeg .xpelde^. 16 moptep vieijjeren.
eenlge. waartoe zij bereid was, tegen be
zetting der riviermonden, waaraan eerst
Oldenbamevelt in 1614 op handige wijze
de Spaansche hegemonie bleek
Fransche niet minder «en ge
roer onze
was opnieuw
hulpverleenlng
en
twee
vaar voor onze zelfstandigheid.
In 1635 was opnieuw een verdrag van
onderlinge hulpverleenlng tusachen de
Republiek en Frankrijk gesloten. Het
bevatte twee gevaarlijke bepalingen
Zuld-Nederland zou tusschen beide ver
dragsluitende mogendheden verdeeld wor
den. zoodat Frankrijk onze nabuur zou
wordeh, en de verbondenen zouden geen
vrede sluiten dan met onderling goedvin
den. rfe eerste bepaling bracht ons op het
hellend vlak van expansie, de tweede kon
ons aan den. leiband van een groote mo
genheid houden, wat voor een kleinen staat
altijd riskant is. Van een verovering var
het Zuiden kwam niets terecht en de vrede
van Munster werd zonder instemming van
Frankrijk gesloten.
Na Frederlk Hendrik rustte de leiding var
de buitenlandsche zakep op de schouders
van Jan de Wit. Ook hjj wilde niet anders
dan onze zelfstandigheid handhaven, maar
na twintig jaar laveeren viel zijn buiten-
landsch beleid ineen, waarvan hjj zelf het
bloedige slachtoffer werd. In 1651 had En
geland, dat onder het dictatorschap van
Cromwell stond, een of- en defensief ver
bond aangeboden. Geleerd door het ver
drag met Frankrijk, weigerde de Groote
Vergadering op dit voorstel, dat onze zelf
standigheid zou beperken, in te gaan
Daarop volgde een drietal oorlogen, die on.«
zelfbestaan tenslotte onaangetast hebber,
gelaten, maar die onzen handelsvoorsprong
op Engeland hebben teruggedrongen. Ern
stiger was het gevaar, dat van den kant
van Frankrijk dreigde. Jan de Wit trachtte
het door een vriendschapsverdrag (1682'
te bedwingen. Tevergeefs. Want Lode wijk
XIV had zich als doelwit gesteld de ver
overing van de Zuidelijke Nederlanden en
wie was er borg voor, dat hij aan de grens
der Noordelijke gewesten vredelievend halt
zou houden? Noodgedwongen sloot de Wit
zich, na kwalijk gemeende onderhandelln-
gen over een verdeeling of een „cantonne-
ment” van Zuld-Nederland, aan bij de
Triple-Alliantle, waardoor hij ons land de
vijandschap van Lode wijk XIV op den hals
haalde, zonder daarmee de vriendschap van
Engeland te winnen. De wraaktocht van
den Zonne-Koning in 1672 bedoelde niets
minder dan een einde te maken aan onze
onafhankelijkheid Het grootste deel van
ons land was door den vijand bezet Met
het oog op de houding van enkele buiten
landsche mogendheden, wilde Lode wijk wel
zoo goed zijn te berusten in den afstand
van een deel van Nederlands gebied, ter
wijl het ©verblijvende de kruipende houding
van een vazalstaat zou moeten aanvaarden.
Maar stadhouder Willem HI was van mee-
nlng, dat men zich „liever aan stukken
moest laten houwen dan in zulk een ac-
coord te berusten". Zijn woord en voor
beeld verlevendigden den moed. Branden
burg, Spanje, Oostenrijk kwamen ter hulp
le, 2e, 3e klasse.
Alle dagen. Alle richtingen.
Alle treinen.
Kosten slechts le klasse f 25^—
2e klasse I21.7S
3e klasse f 15.—
Rijwiel mede t 5--~ extra.
2 kinderen van 4 t 'm 9 jaar op één kaart.
In D-i r e i n e n toeslag verschuldigd.