dingaansdag
I
van
Ernstige fraude te
Elburg
Beslag op autobus
opgeheven
Goebbels spreekt
over koloniën
Waarschuwing
Chamberlain
Het nieuws van heden
VIER AUTOBUS-ZAKEN IN
HOOGER BEROEP
PAUSELIJKE NUNTIUS
NAAR LEMBERG
VEREENIGDE katholieke pers
,1838 - 6 December - 938
Stoomschip in beslag
genomen
Prins Bernhard
De handelamethodan
te Londen
5»
b?
Britsche vliegtuigen
niet meer op Schiphol
Burgerrechten voor
ex-koning Alfonso
Donderdagmiddag gaat by
Koningin Mary
l
Britsche troepen in
hinderlaag gelokt
la de Wet Openbare Middelen van
vervoer nog van kracht?
Rykaontvanger gearreateerd,
verdacht van verduiate-
ring van 20.000
Art. 2 R.A.P. miat verbindende
kracht
De H. Vader spoort de Poolache
Oekraïne aan tot vrede en
verzoening
WEGWERKER ONDER
ZWAREN WAGEN GEDOOD
DIT NUMMER BESTAAT UIT
10 BLADZIJDEN
VRIJDAG 16 DECEMBER 1938
„De levenaruimte in Duitachland
ia niet toereikend voor de
behoeften van het
volk”
Opvarenden verdacht van
deviezenamokkelarij
TWEE EN DERTIGSTE JAARGANG No 66
DE PRIJS DER ADVERTENTIEN bedraagt 20 ri O
regel; Ingezonden Mededeellngen 40 el. o r.
BI7 CONTRACT AANMERKELIJKE REDUCTIE
Uitvoerig ferief voor edverteeren bl| ebon-
nement wordt op aanvrage gaarne door enro
Administratie verstrekt.
By conflict mat Duitachland zullan
financiaala hulpbronnon aan
voornam* rol apalan
Joh. klauwers - Opticien
-t
6
de
over
een
9
i
ae
4ia>
:h*
"OX
I
4
dood.
B
HÓO8\
i
i
s
z
Bq den wegaanleg
wegwerker onder
men en gedood.
Stand *p Vrijdag 1» aar taa: 7653
Varig* stand: 7644
In den namiddag werd Prins Bomhard ont
vangen door Koningin Mary, bij wie hij de thee
gebruikte.
Hierbij werd overwogen, dat de klacht, dat
artikel 2 van het reglement autovervoer perso
nen, zooals het thans luidt en op welks over
treding blijkens de beschikking de strafvervol
ging steunt, ten behoeve waarvan de autobus
in beslag is genomen, verbindende kracht mist,
gegrond is.
dl» I
"Z
ren 4
C 1
un 4
nu» 3
ez.8
O S
itp. S
Mr. O. R. C. WUckerheld Bisdom, voor de
Ned. Spoorwegen optredende, zeide, dat net
In deze zaken ging om de vraag, of het onoer
de huidige wetgeving een onrechtmatige daao
te noemen Is, wanneer men, in concurrentie met
de spoorwegen, autobusdiensten zonder vergun
ning onderhoudt. Nu men op grond van het
RAP niet kan ageeren, moet men nagaan of
er ook andere wettelijke bepalingen zijn, die
hier van toepassing zün. Deze vond pleiter in
de Wet Openbare Vervoermiddelen. Deae wet
la nooit formeel afgeachaft.
Gisteren werden voor de civiele kamer van t
Haagsche gerechtshof de pleidooien gehouden
in vier „wilde bus”-zaken, appel-zaken van korte
gedhwen, welke voor de presidenten van de
Haagsche en Rotterdamsche rechtbank In eerste
instantie zijn behandeld.
Op grond van het zonder vergunning exploi-
teeren van een autobusdienst was van de Coö
peratieve vereenlging tot het vervoer van mijn
werkers „Gtück Auf” te Maastricht een auto
bus in beslag genomen.
Nadat de kantonrechter te Maastricht het
gelegde beslag had gehandhaafd, kwam mr. L.
Vooys te Heerlen namens genoemde vereeni-
ging van deae beslissing In cassatie.
eenige opvarenden
dat zij tlènduizWid
keld.
boot overgeladen. De .Koningin Emma** onder
houdt een geregelden vracht- en pasaagiera-
dlenst tusschen Rotterdam en Malnz.
DIENSTAANBIEDINGEN. Gevraagd o« Aan-
□•boden oeDlafttst ondet de Omrototf*
“Will "*-wiei WeWww^wv IvW ^^eeavww^Wew^ov
rubriek 10 et. oer regal.
i hun
«roken
g de
i niet
pessi-
t uit
laten
eiken,
n ver-
dat bü
moeten
dood-
is er
nstan-
NOORDHOLLANDSCH DAGBLAD
nabjj Ezinge is een
vrachtauto geko-
Ruy-
D0 aan
age dit
bedra-
t, deze
ogelljk
et het
>r het
og een
ehuis-
oopen.
raads-
gezien
ncieele
i alles
t nog
verde-
Udend-
armen-
Dit is
noodljj-
ach de
worden
i.
eer ver
:wU te
e spre-
hooger
rooting
ur zul-
odig is
:eente-
ou het
finan-
eenten,
andlg-
:er van
*nk
'b 6
K
M
a
SB J
r»
H 1
1
Struikelend kom hulle en vallend.
Diep is hul spore deurweek van hul bloed-.”
Johanna van Broekhuizen in
„Dingaansfeestnummer van Die
Vaderland 1935”.
Van de zijde van de Nederlandsche Stoom-
bootreederU te Rotterdam, aan welke onder
neming de „Koningin Emma" behoort, wordt
on* medegedeeld, dat een der opvarenden van
boord is gehaald. Het is een Duitecher
autobusondernemers
vervoer van kracht
Het ging hier om de actie van de Ned. Spoor
wegen tegen de N.V. Van Zetten's Tour Tax-
centrale, tegen de N.V. reisbureau Stoop en
tegen de Coöp. Vereenlging Rotterdamsche
Relscentrale en van de Haagsche Tramweg-MÜ
tegen het reisbureau Stoop
De eisch tot onmlddellljke stopzetting van de
autobus-dlensten werd in alle gevallen afge
wezen. De drie zaken van de Ned. Spoorwegen
werden tegelijk behandeld.
De president van het Hof, mr. E. Jelllnghaus,
merkte vóór de pleidooien op, dat het thans
onnoodig was over de verblndendheld van art.
S RAP. te debatteeren, daar de Hooge Raao
hierover thans een uitspraak heeft gegeven.
"VA 4
1
U* 3
2
:rn. 1
1
I
SR 4
LEMBERG, 15 Dec. iPA.T.i. De Pau-
selljke Nuntius te Warschau, mgr. Corteai.
heeft een bezoek gebracht aan Lemberg,
de hoofdstad van de Poolsche Oekraïne, en
een verklaring aan de pers overhandigd,
waarin hij zegt van Z.H. den Paus opdracht
te hebben gekregen, diens vaderlijke be
zorgdheid te vertolken Jegens de geloovlgen
van dit gebied.
LONDEN, 15 Dec. (Reuter) Minister
president Chamberlain heeft hedenmiddag
een redevoering uitgesproken tijden* een
noenmaal, dat werd aangeboden ter eere
van lord Bicester, den vroegeren bankier
Hugh Smit, die door zijn verheffing in den
adelstand in het Hoogerhui* zitting heeft
gekregen.
Chamberlain
„WU mogen
Duitache staatslieden ik wil niet zeggen het
Duitache volk nadenken over de mogelUke
consequentie* van een conflict, wanneer er ooit
een conflict mocht ontstaan tnmrhen onse beido
landen, »U niet »Ueen letten op onse bewape-
bhlfra, Mdt Mk eg «M» (Mdld nnancNM*
hulpbronnen, dis ia een «eriog van langen dtotte
wel eens een beslissende factor aasden kannen
bljjken te sljn.”
Chamberlain voegde hieraan toe: JDit besel is
altjjd bij ons aanwezig 8n ik ben er zeker van.
dat het zelf een zeer belangrijken invloed vormt
tot behoud van den wereldvrede.”
Zijn redevoering besluitende, zelde de premier,
dat de City van Londen een dar grootste in
vloeden en der grootste hulpbronnen des land*
vormt, welke hun gewicht ook in het buitenland
aoen gevoelen.
hofmeester en
iteld. Het bleek.
me
ry
r.
BUREAUX:
aigMAAR. Hof Tolofoon 4530 on 4210
nfu HELDER. Stationsstraat 4, Telefoon 771
goepoortsweg 94. Telefoon 412
lOUGEN, Molenstraat 52. Telefoon <1.
ABONNEMENTSPRIJS:
Inbegrip van gratis ongevallenverzeke-
TL. voor Alkmaar ƒ2.— per kwartaal of
Ij cents per week, voor bulten Alkmaar
250 per kwartaal of 20 cent* por week.
Lm N. V. Drukk. De Spaamostad - Haarlem.
BERLIJN, 15 Dec. (D.NJB.) Op uitnoodiging
der RlJksregeering hebben de arbeiders aan de
rljksautowegen, die gedurende drie dagen in
Berlijn vertoeven, aan een gemeenschappelijk
middagmaal aangezeten. Dr. Goebbels hield
daarbij toespraak, waarin hij onder meer
het volgende zeide:
De Roemeensche patriarch Miron Christea die ook in het politieke leven een qroote
rol speelt, is zeventig jaar geworden. Vele kerkelijke en wereldlijke autoriteiten
boden den patriarch (rechts) hun gelukwenschen aan
In tegenstelling met de opvatting van
den procureur-generaal. die tot verwerping
van het ingestelde cassatieberoep had ge
concludeerd. heeft de Hooge Raad de be
schikking van den kantonrechter vernie
tigd en het op den autobus gelegde beslag
(^geheven.
Op last van den burgemeester van Elburg
heeft de rijkspolitie gearreateerd den rijks-
ontvanger der directe belastingen te Elburg,
den heer D. 8., wonende te Nunspeet. die
er van verdacht wordt fraude te nebben
gepleegd tot een bedrag van ongeveer
f 20.000.
HU zal ter beschikking worden gesteld
van den officier van Justitie te Zwolle.
Chamberlain sprak te Londen over een
mogeljjk conflict met Duitachland.
Dr. Goebbels sprak te Berlijn
Duitache koloniale eiachen.
Men bericht ons uit Londen, dat Prins Bern-
hard gisteren met den Koning en de Koningin^
op Buckingham-Palace het noenmaal heeft ge
bruikt.
Dit artikelzooals het is vastgesteld bU Kon.
besluit van 3 Juni 1938, gaat Inderdaad de aan
den Koning bjj de wet van 29 November 1933
tot verlaging van de openbare uitgaven verleen
de machtiging, om een vergunningsstelsel In te
voeren betreffende het explolteeren van mid
delen van vervoer, te buiten.
Ten gevolge van de geringe levenaruimte heeft
het Duitache volk alle krachten moeten inspant
nen. Er bestaat een fundamenteel verschil tljs”
schen het volk van 1932 en dat van 1938. BU
het overnemen van de macht kwam het er voor
de leiders van den Staat op aan de economi
sche machinerie weer op gang te brengen. Het
nationaal-socialistische bewind heeft, om de be
zwaren van criticasters en betweters te weer
leggen, door groote demonstratieve verrich
tingen moeien bewijzen, dat de ingeslagen weg
juist was. Een dergelUke groote demonstratieve
verrichting is, aldus Dr. Goebbels, ook de aan
leg der rljksautowegen."
LONDEN. 15 Dec. (Reuter). Balfour de on
derstaatssecretaris van Luchtvkart. heeft in het
Lagerhuis. nadaUhU bevestigd had, dat de Brit
ish Airways voor den dienst op Scandinavië
niet langer Schiphol zal aandoen, gezegd te
verwachten, dat Amsterdam zal worden opge
beven als tusschenstatlon voor den voorgeno
men dienst van Londen op Oslo.
In antwoord op een vraag, waarbij uiteen
gezet werd, dat de passagiersdlenst dei K LM
in zes dagen Singapore bereikt, terwijl de Im
perial Airways den zevenden dag aankomt
zelde Balfour, dat de Imperial zwaarder ladin
gen vervoert en meet tusschenlandinge-i maakt
dan de K.L.M. Kingsley Wood was echter nle'
bereid dit verschil voor altUd te accepteeren
en daarom waren stappen ondernomen om den
Britschen dienst te versnellen
tiouwin-
over
voor de
over de
let veel
«nschen.
een b*.
bUjven
ekorten
en men
*d zou
Is ging,
leze ge-
eenten:
lOUt.
ich
Un vele
mart is
let ver
ligt in
„Harte word stil en kom tot Inkeer
Of gaan toe.
Laat vandag bedek word met die sluier Van
die nag.
KUk! in die lik van ons Afrikanerdom
Hoe ons helde oor ons velde, oor ons berge
koml
MYGLOr S ALULAAR TEL MS*
Brillen - Brlletul's - Brilmonturen Uiu«o’
ZeiMglaasn Brllreparaua* Klactriaebe BUIperi)
Zakacharen - Nag«laehar*n V.rbandscbai
Zakmeswn Scheermessen Gll.tte-apparai
SlUpappara ten - Gehoorapparaten Canu
ZIEKEN FONDSLEVERANCIER
Mag men
leefd, nu l
klaard?
Wat de leer van onsplitsbare wilsverklaring
van den wetgever ten aanzien van art. 2 R.A.P
betreft, zeide mr. De Grooth, dat men moet
bedenken dat het onverbindende art 2 niet in
de plaat* is gekomen van de wet O.V„ maar
van een wel verbindend art. 2, dat deze wet
O.V. verving. Art. 2 in zUn voorgaande redac
tie was wel bindend, doch stelde den directeur
der N.V. niet strafbaar. De wet O.V was dus al
afgeschaft, voordat art. 2 onverbindend werd
Voorts achtte pleiter het onjuist, dat de rechter
een wet doet herleven en aldus op den stoel van
den wetgever gaat ritten. De wetgever kan een
wet afschaffen, de rechter slechts onverbin
dend verklaren. Dit is een principieel verschil
Mr. De Grooth meende ten slotte, dat het
Intuïtief rechtsgevoel zich tegen een dergelUke
voorstelling van zaken verzet.
Voor het reisbureau Stoop, trad hierna op
mr. G. F. J. Jongbloed, die er nov o.m op wee»,
dat de wet O.V. en het R.A.P al daarom niet
naast elkaar bestaanbaar zUn. omdat ze een
geheel ander systeem nastreven en een geheel
ander vergunningsstelsel hebben Doordat art
1 W.O.V. zoo ruim is gesteld, past het toevallig
nog op den bestaanden toestand. De spoorwegen
zeggen voort*. d*t *U zulke schade lijden door
de bussen Nu zooveel bussen verboden zUn. zul-
de spoorwegen wel weer hoogere inkomsten
'hebben gekregen. Dit U door sppellant noch
gesteld, noch bewezen.
Mr. A. J. Roest Crolllua. voor de N.V van
Zetten optredend, sloot zich bU de andere piel-
terg aan.
Na re- en dupliek werd de uitspraak bepaald
op 19 Januari.
BURGOS. 15 Dec (Reuter.) BU besluit van
den ministerraad, die hedenavond onder lei
ding van Franco vergaderde, werden de vol
ledige Spaansche burgerrechten opnieuw toege
kend aan ex-koning Alfonso.
BURGOS. 16 Dec. Krachten* het in ton gis
teren gehouden minl»terr»»d door generaal
Franco ingediende wetsontwerp w««ibU ex-
Konlng Alfon* in rijn burgerrechten wordt
hersteld, moet den Koning ook *Un wrticultei
berit. d*t bU het uitroepen van de 'Spaansche
lepubllek in beslag is genomen, worler. terug
gegeven. Voorts wordt den Koning wMer bet
verblijf in Spanj* toegestaan.
..In Duitschland leven bU»a 140 menschen op
een vierkanten kilometer. Niet de Dultschers
hebben schuld aan die kleine levenaruimte. Hoe
wel het land grooter geworden is, is het niet
toereikend voor de levensbehoeften van het
Duitache volk. De bultenlandsche per* betwist
den Duitschers het recht om koloniën te be
zitten. ZU beweert, dat Engelschen en Fran-
schen, Nederlanders, Spanjaarden en Portu-
geezen tot kolonisatie In staat zün. slechts de
Dultschers niet.
BU den aanleg van den nieuwen weg bU
Ezinge. welke aansluiting zal geven op de
over het Aduarderdlep geboaw.de brug geraak
te Donderdag de 51-jarige gemeentewegwcrker
Huiringa ander een l*«rf beladen «aif-
bi
De terroristen hebben in Palestina spoorlijnen vernield. Een groote groep
v Arabieren bezig met het herstellen van een beschadigde spoorbaan
xan Dingaan zelf, en de Boeren, geen achter
docht willende verwekken, gevolg gaven aan
dien wensch. Zij zaten nauwelijks naar de ge
bruiken van het land ongewapend op den grond,
zonder aan eenlg gevaar te denken, of Dingaan
riep plotseling tegen zUn getrouwen: GrUpt
hen! Terstond stormde een menigte Zoeloes op
de weerlooze Boeren toe, sleepten hen naar de
gerechtsplaats van Umkungunklovu en sloegen
hun de hersenen in met knopkieries. BU dezen
massamoord ontkwam geen enkele „witmensch",
en evenmin de door de Boeren meegebrachte
Hottentotten met hun Engelschen tolk uit Port
Natal. En deze weerzinwekkende tooneelen her
haalden zich in nog vreeselUker vorm, toen de
Z 'eloes de verraste Boeren, vrouwen en kin
deren in de voorste lagers van ossewagens, over
vielen.
De tweede fout, welke door Retief en de zU-
nen werd gemaakt, was dat zU niet tUdig heb
ben Ingezien, dat het door de Zoeloes stelsel
matig uitgemoorde en verwoeste gebied voor
deze inboorlingen als het ware een essentieel
belang vormde als grensdekking tegen andere
Ban toestammen zoowel als tegen de blanken.
Dingaan's politiek was er op gebaseerd, om
Natal leeg en on'Bewoond te houden; slechts
enkele geïsoleerd tronende blanken en zende
lingen voor het kustgebied duldde hU er voor
zUn handel, geen aanzienlUke macht als die
van de klompjes Trek boeren.
De na den moord op Retief en de zUnen ge
volgde strafexpeditie van Andries Pretorius en
de daaruit voortvloeiende consequenties brach
ten Dingaan ten val; zUn opvolger Panda moest
de voorwaarden aanvaarden, die het opper
commando der Boeren hem stelde. Toen in 1842
Britsche troepen Natal in berit namen, weken
de meeste Trekkers weer verder landwaarts uit.
Eerst toen in 1856 Natal tot afzonderlUke kolo
nie met beperkt zelfbestuur werd verheven,
kwam de Trek der Boeren voor eenigen tUd tot
rust.
Dingaansdag 1838 bleef een historische datum
in de geschiedenis onzer Afrikaansche stam
verwanten. A. H.
Het beroep op de wet O.V. is door de Amster-
damsche rechtbank in September al* een „deu*
ex machtna” te voorschijn gekomen. Thans, nu
art. 2 BKT. niet verbindend 1* verklaard,
Art. 1. is dus nog van kracht en hierin wordt
hei onderhouden van autobus-dlensten anian-
kelUk gesteld van een vergunning.
President: „Is dit ook net standpunt van den
president van de Amsterdamsche rechtbank?
Mr Wückerveld Bisdom: „Grootendeels wel.
Pleiter wees er voorts op, dat het R-A.F. de
materie ruimer en precieser regelt dan de wez-
ON., maar dat pleit niet tegen de verbindend-
heid van deze wet. Volgens pleiter is art. 1
culdelUk normatief gesteld en hu meende, dat
de Hooge Raad, blUkens een arrest uit 1928, ook
op dit standpunt staat.
Voorts betoogde mr. WUckerveld Bisdom, dal.
nu art. 2, de strafbepaling uit t RAP. niet ver
bindend is, de desbetreffende bepalingen van de
vet-O.V. nog gelden.
Tenslotte bestrqed pleiter de argumenten van
de tegenpartU, als zouden de spoorwegen geen
schade lUden en als zouden de bussen niet op
geirgelde tUden rijden en dus geen openbaai
middel van vervoer rijn.
Jhr. mr. W. den Beer Portugael, voor de
H.TM. optredend, sloot rich vrijwel geheel ou
het pleidooi van mr WUckerheld Bisdom aan.
BU het vervolg der behandeling van vier
„wilde bus”-zaken voor de civiele kamer van
het Haagsche gerechtshof Is mr. G. de Grooth
opgetreden voor de Coöp. ver. Rotterdamsche
relscentrale. Pleiter zelde, dat, nu art. 2 R A P
onverbindend is verklaard, het zeker niet doel
matig is in kort pedlng een zoo ingrijpenden
maatregel als het stopzetten van autobusd.en-
sten te vorderen. Alleen de Atnsierdamsche
rechtbank en haar president staan op het
standpunt, dat de wet O.V. nog geldt. Andere
instanties (Haagsche rechtbank, Haagsche pre
sident e.d.) hebben dit standpunt verworpen.
Vooral nu een noodwet in aantocht is en d4
pleidooien in de hoofdzaak eerstdaags
wachten «Un, achtte, pleiter het niet oppÖFnrafF
dit principe than* te behandelen.
De Apostolische Nuntius te Warschau
brengt een bezoek aan de Poolsche
Oekraine.
Naar wU vernemen heeft Z. K. H. Prins Bern-
hard tUdens zijn verblijf in Londen, Donderdag
morgen een bezoek gebracht aan den Neder-
landschen gezant bU het "Engelsche hof, m-,
J. P. graaf van Limburg Stirum.
BU de indiening in tteeede lering van bet
wetsontwerp op de uitvoergarantie* heeft
staatssecretaris Hudsön onder meer gezegd:
„Voortdurend doen zich nieuwe moeilijkheden
voor en rijzen nieuwe vraagstukken. Onze me
dedingers ontwikkelen hun methoden steeds en
het komt mU voor, dat wü. wanneer de gele
genheid rich voordoet, een nieuw devies zullen
moeten aanvaarden om den moeilijkheden het
hoofd te bieden. Dat zUn misschien leusen *n
methoden, diewU in normale omstandigheden
niet souden aanvaarden, het *Un misschien
nieuwigheden en zeker sullen *U haar precedent
in onze geschiedenis niet hebben, maar Ut ben
er van overtuigd, dat Regeering en Huls niet
zullen aarzelen om aan de Britsche exporteurs
de volmachten te geven, die *U noodig hebben
voor de bescherming en de ontwikkeling van
den handel.”
Deze woorden van Hudson werden met ge
juich begroet.
vormt het het hoofdvérweer van spoor- en
tramwegen.
Wat de vonnissen van den Amsterdamschen
president betreft, legde pleiter een advies van
prof. Scheltema over.
Mr. de Grooth ging hierna over tot bespre
king van de coördinatie van het verkeer.
Pleiter toonde aan, dat art. 1 wet OV. door
het RAP. terzUde is gesteld.
Ti nu zeggen, dat dit artikel is her-
art. 2 R AP. onverbindend is ver-
Regelingen voor het winkelbedrijf in
verband met Kerstmis en Nieuwjaar.
I 5 Januari zal de overeenkomst tusschen
de N. S. en de
L a. v. goedkoop
worden.
Te Emmerik is het Nederlandsche stoomschip
.Koningin Emma" door de commiezen in toe
slag genomen. Het personeel van de Koningin
Emma” wérd verdacht van de vlezen-smokke
larij.
Na een onderzoek rijn de
eenige opvarenden In arrest g<
De H. Vader maakkziote zeer ongerust ovei
de gespannen verhouding ouder de bevolking.
Daarom doet de Paus>dte ee^elfde liefde koes
tert voor alle individuen ep alle volken, een be
roep op dit volk en verzoekt-het haat en wro*
neer te leggen op net altaar van-hst.algemeen
welzUn, teneinde aldus het middel tot ontspan
ning te vinden De H. Vader rekent op de me
dewerking der geestelUkheid ten gunste van
vrede en verzoening.
Door de thans voorspoedig ten einde gebrach
te Dingaansvlucht van de K.L.M., waardoor
Eedefland ook officieel bü de herdenking van
gen Orooten Trek vertegenwoordigd zal zijn,
sordt de aandacht van het Nederlandsche pu-
jgUek weer eens even opeettelUk gevestigd op
een bewogen episode en een bloedige bladzUde
uit het hlstorieboek der Zuid-Afrikaansche
etemrerwanteh. Ook op de aangrijpende lotge-
nllen van de dappere trekkers onder de boe
ren, meest van Hollandsche afkomst, die na
1114 met den aanvang van het Engelsche regime
allengs naar het Noorden uitweken, om den
knevelarijen der Engelsche overheerschers te
mtgaan. Daardoor geraakten ze evenwel bU
herhaling slaags met de naturellen, die den
blanken het nieuw betreden land, hoewel hét
■oo goed al$ Niemandsland en uitermate dun
bevolkt was, met de kracht van hun primitieve
wapenen als knotsen, assegaaien en knopkieries
betwistten.
De namen Bloedrivier, Weenen, Pre
toria enz., die toen ontstonden, werden daar
door historische namen, evenals Bredasdorp,
Zuidoost van Kaapstad op den 20sten meridi
aan O. L. v. Gr. dlchtbU de Struisbaai, uit een
vroeger tijdperk der Kaapsche geschiedenis nog
Sin d*n trek van,, Bredasche kolonisten in
Zuid-Afrika herinnert. Voor ditmaal zjj echter
even de aandacht gevraagd vóór den Grooten
Trek en den historlschen Dingaansdag op 16
December van het jaar 1838.
De nsam Dtngaansdag^_zegt reed» wat het
groote moment is in de geschiedenis van den
Grooten Trek. Door de overwinning van de
Trekkers op 16 Decembei*’ is deze dqtum een
historische feestdag geworden voor het Zuid-
Afrikaansche volk, thans de honderdste, ter
herdenking van het feit, dat de Boerenvoor
trekkers toen den geweldigen aanval der Zoeloes
afsloegen en, hoewel verre In de minderheid,
op deze geduchte vUanden eéh glorierijke over
winning behaalden. Deze overwinning kreeg
juist daardoor zulk een beteekenis, dat nu de
ook onder de inboorlingen gevreesde tyrannle
en bloeddorst van den Zoeloehoofdman Dingaan
waren gebroken. Honderden Boeren, hun vrou
wen en kinderen had hU op de meest verrader
lijke en wreedaardige wUze doen ombrengen
en die folteringen riepen om wraak. Duizenden
Zoeloe» ktoamen tn het g*veéht van man tegen
num om en het water van dè rivier, die door
en langs het slagveld liep, was dermate rood
gekleurd van het bloed der gesneuvelden, dat
öeee stroom voortaan Bloedrivier werd genoemd,
evenals Weenen herinnerde aan de afslachting
der Boerenfamilies door de Zoeloes, toen deze
ter plaatse de lagers der niets vermoedende
Trekkers omsingelden.
Dingaan nam de vlucht, nadat hU zijn stad
in brand had doen steken, en werd eerst in 1840
bU de grenzen van Swaziland door een stam
genoot uit wraak gedood. Aan het hoofd der
Boeren stond toen een man met leidersgaven,
wiens persoonlUkheld gezag afdwong, n.l. An
dries Pretorius, aan wiens flink en dapper op
treden thans nog de naam Pretoria herinnert,
de hoofdstad van de Unie van Zuid-Afrika en
van Transvaal. HU was het niet alleen, die de
»ege op de Zoeloes bevocht, doch die ook zoo
veel organisatietalent bezat, om de Boeren, wier
ongetemde vrijheidszin hen zoo dikwijls on
handelbaar jegens elkander maakte, in den ure
des gevaars te verzamelen en onder zUn leiding
te brengen. Deze waarlijk vrome man begon zijn
onderneming steeds met een plechtige gods
dienstoefening en toen de grootste dreiging der
Zoeloes zUn volgelingen benauwde, deed hU al
len <xe geloei i"*gen, dat zU den dag, waarop
God hun de overwinning zou geven, tot in
*ngte van dagen onder hun nakomelingen zou
den bestemmen tot een dankdag „aan ZUns
Naams gedachtenis”. En zoo is 16 December
sindsdien als Dingaansdag de historische ge
denkdag van het Zuld-Afrikaansche volk”'ge
worden en gebleven, dit Jaar wel in het bU-
konder, nu het feit een eeuw is geleden.
Maar aan het op zich zelf ongetwijfeld be-
“ngrUke feit is natuurlijk heel wat voorafge-
<*on, in ’t kort gezegd de geschiedenis van den
Grooten Trek. Wat deze bedoelde, zU hier met
onkele woorden toegellcht. HU kwam niet zoo-
*1» de trekkersbewegingen der Kaapsche kolo
nisten in de 17de en 18de eeuw voort uit eco
nomische behoeften naar meer land en be
staansvoorwaarden, doch de Groote Trek was
de uiting van het nationale bewustzUn der Boe
ren, het streven naar behoud van een eigen
nationaliteit, welke door het Britsche gezag in
de Kaapkolonie na 1814 stelselmatig werd on
derdrukt. De voor ruim 52 pCt van Holland-
•che, voor 27 pct. van Dultsche, voor 17 pCt.
v*n Fransche en voor 4 pCt. van gemengde
•ftomst zijnde Boeren vonden het bewind van
oen nieuwen overheerscher van hun land on
nationaal en daaruit ontstonden bü herhaling
conflicten. Het gevolg dezer botsingen was, dat
Boeren naar andere woonplaatsen uitzagen,
»U omstreeks 1836 meenden gevonden te
nebben aan de andere züde der Drakenbergen,
’’oral in Natal.
Br waren verschillende groepen van Trekker»,
sedert 1835 na den zesden Kafferoorlog de
ireote reis naar het Noorden en het Oosten
w»agden. Zoo richtten Hendrik Potgieter en
oe zünen zich op het land in de richting der
pelaguaoaai en kochten langs de Vetrivler in
bet tegenwoordige Oranje-Vrljstaat grond van
<>e naturellen. terwUl Piet Retief en rijn vol-
jelinger, in 1837 langs den weg van onderhan-
oellngen met Dingaan rich het bezit meenden
verzekeren van een groot deel van Natal.
roch hoe goed ook bedoeld en verstandig ge
handeld. Retief beging bü die onderhandelingen
ren dubbele fout, die de Indirecte oorzaak werd
ren de nederlaag, den Boeren in 1838 bU her-
hkllng toegebracht.
In de eerste plaats vertrouwde Retief te ge-
■nskkelljk op het woord van den hoogst onbe-
wouwbaren Zoeloehoofdman Dingaan. Het
contract was opgemaakt en zou geteekend wor-
hï Umkungunklovu, de hoofdstad der Zoe-
*°cs De Boeren gingen hlerbU zoo argeloos te
werk, dat, toen zü gereed waren om te vertrek
ken en werden uitgenoodigd, om naar het mld-
9*n van de Kraal te gaan, ten einde aldaar bier
re drinken en van het opperhoofd afscheid te
hemen. »u hun geweren bulten lieten staan,
■en andere lering van het geval zegt echter,
w dit geschiedde op ultdrukkelük verlangen
JERUZALEM, 15 Dec. (Rauterj Olaternul-
zdag zün op den weg van Toelkarem naar Na
bloes Britsche soldaten in een hinderlaag ge
lokt. Eén werd gedood en twee werden gewond.
Versterkingen brachten den Arabieren zware
verliezen toe, doch een aantal hunner wist te
ontkomen.
