IS CHRISTUS
Menschen
KERSTMIS IN
EUROPA
com? tot Bethlem treden
un
Mater Dei of Mater pia
g
op
Wij tasten in het duister
25 December
HI
ge
En
l-
De aanbidding der herders, naar een ecMdetü mb Goseeggto
jnuseum te Berlijn
u>
L
Is
K~.
ZUSTER MARIA VAN GRAVE
Hier intense kerkelijke viering
elders een orakel
m de eerste eeuwen van aUn bestaan had het<
In
C
Franhryk
II
den beesten
V
i - J h
r*
Ad
IK
Illi
eere
>p
a:
at
r.
r.
35?
tie School, Ni-’
ïld, vinden wij
g.
ar
et
te
hebben verworven om hun
Geboorte van Christus een
king te geven, dan moetej
op de sarcophagen, de
gieën van de Byzantiji
merkwaardige symboljl
komen wij tenslotte
o>
U
■a
lerde
van
de
men
17,
waar-
stllte ge-
1-
1-
85
luiiiiinhihiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Relief op sarcophaag in de St.
Celsuskerk te Milaan; de oudste afbeel
ding van Christus’ Geboorte (4e eeuw)
Bidt dat hü daer uyt wfl jagen
Dat srjn Godthey^ mocht mishagen
Z.i er woone in eeuwigheyt!
gen, en zijn voorstellingen van den Kerstnacht
moeten wij tot de beste rekenen, die ooit ge
schilderd zijn.
Het lichten aan den hemel dóór het groote
driegesternte: Leonardo da Vind, Michelangelo
en Raphael werd het hoogtepunt der kunst in
Italië. Michelangelo heeft echter geen enkele
geboorte geschilderd of gebeeldhouwd, Raphael
schilderde meer dé madonna op de eerste plaats.
Zijn Madonna del Granduca bij voorbeeld is een
meesterwerk van liefelijkheid en schoonheid en
toont duidelijk den invloed van zijnleesmees
ter Peruglno. Ook Leonardo liet eigenlijk geen
beeltenis omtrent Kerstmis na zijn „Aanbid
ding der Wijzen” in de Uffizi is onvoltooid.
Zeer bekend zijn de- schilderingen van Cor
reggio. Zijl) uitbeelding van de geboorte is de
zuiverste poëzie, overgebracht op het doek. Als
wij echter zijn kostelijk schilderij uit Dresden
bezien, vragen wij ons af, of het niet te ly
risch, te onrustig is. te overdreven; er zjjn geen
bezonkenheid en geen rhythme in. Was Cor
reggio niet te gevoelig voor ulterlijk schoon
zijner figuren, te zinnelijk en te verlangend,
zijn technisch meesterschap te toonen? Dat
brengt een valschen toon in dft bekende Kerst-
mis-schilderstuk, dat echter toch nog eén- won
der Is van schoonheid.
d'Engelen die songen vrede
Dat de goede menschen mede
Glory geven Godt van al!
Een'ge herders, van de oprechtste,
Seer eenvoudich, van de slechtste
Brengen giften in den stal.
Wanneer wij vervolgens op zoek gaan naar
mannen, die voldoende vaardigheid en oefening
*- -- gedachten over, de
t^komener uitdrük-
wjj ons oog richten
Mozaïeken en rnonolo-
:he kunst met al haar
ie overleveringen. Dan
Giotto, den eigenlijken
grondlegger van de Renaissance in Italië. Dat
is een man, die kan schilderen. Onlnge wijden
kunnen aanvankelijk misschien glimlachen om
sijn opvatting van het perspectief, en de lede
maten en gewaden van zijn figuren vergelij
ken met de houten marionetten van de pop
penkast; het is een feit dat hij, wanneer hij een
liggende figuur wil uitbeelden, haar.eenvoudig
weg op de zijde legt, zonder een lid te buigen
et een spier te doen bewegen. Maar trots dat
alles voelen wij, dat zijn menschen beginnen te
leven. Al zien wij niet, zooals later bij Titiaan
Kerstmis, het innigste, UefeliJkste, schoonste
feest van het gansche jaar! Het wordt gevierd
over geheel de wereld, natuurlijk op velerlei wij
zen. Wanneer wij die nagaan, zullen wij stuiten
op zoo sterke contrasten, dat wjj het Kerst
feest, zooals wy het kennen, nauwelijks er in te
rug zien!
Het „Christmas” der Engelschen Is en blijft
een vrij nuchter feest, de „Heilige Abend”, zoo
als de Duitschers dien kennen, is voor de Brit
ten een vreemd begrip. Wel verzorgen de radio-
omroepen in Londen, Daventry, etc. hun „Kerst-
programma”, maar van een heerlijk, huiselijk
feest is in Engeland niet veel sprake en zeker
niet in de groote steden. Wat men in Engeland’
als Kerstgebruiken kent, is doorgaans „geïmpor
teerd" en de Britten doen weinig moeite t feest
een eigen karakter te geven. De eigenlijke, tra-
ditioneele beteekenis hangt samen met de mist
letoe. welke door de jongeren in hooge
wordt gehouden, om begrijpelijke redenen.
aanbidt haar Kind in een bosch, in een tuin
vol rozen, omgeven door engelen, of ordestlch-
ters of de schenkers van lïet schilderij, zooals
bij Peruglno vaak voorkomt. Dikwijls is de grens
1 moeilijk te trekken of het nu eigenlijk een Ma-
I donnabeeltenis 'is of een voorstelling van het
Heilig Gebeuren van den Kerstnacht. Lucca
omgeeft zijn Kerstkind gaarne met dë zingende
engelen en geeft 'zoodoende de hoofdgedachte
1 van het Gloria in Excelsis. Dan komen Pol-
laiuolo, Ghirlandaio en Botticelli de goud-
smldschool genaamd, daar zij allen hun loop
baan begonnen waren als goudsmid. Een heel
andere opvatting van anatomie en techniek
breekt zich baansDe streng religieuze opvatting
wordt vermengd met landschapsschilderingen,
i heele paleizen en personen van hun tijd komen
er op voor. Men kan in Senige herders!iguren
ontwijfelbaar de typen herkennen van de edel
ste burgers van Florence, die van schapenteelt
evenveel verstand gehad zullen hebben als onze
hedendaagsche magistraten. Had men een min-
dere gedachte van de heiligheid van Kerstmis,
of.,een hoogere van de waardigheid van den
mensch?
Bij de schilders uit de Umbi
colo, Alumno, Peruglno bijvooi
weer een andere opvatting: rust, geheimzinnig
heid misschien, eerbiedige aandacht. Ook Vene
tië had zijn eigen richting. Aan fantasie krach
tiger, rijker en wereldscher, schilderden de Bel
lini's hun Madonna minder met jonkvrouwelij-
ke teederheld dan met de waardigheid eener
matrone. Te Padua waren de schilders nog
meer beïnvloed door de klassieke vormen en
den geest der Renaissance dan die van Venetië.
Alleen Mantegna heeft ons op eenvoudige ma
nier veel te vertellen over Bethlehem en de
geboorte.
Lorenzo di Credi uit Florence vereenigde vele
goede eigenschappen van verschillende rlchtln-
Het heerlijke familiefeest van Kerstmis is er
weer. En wij zouden het niet graag missen. Be
halve dat Kerstmis voor godsdienstige zielen
een der grootste feesten van het kerkelijk jaar
is, heeft het familieleven deze kerkelijke viering
als het ware tot een motief gemaakt om aan het
gezin een reden te verschaffen den familieband
tusschen de huisgenooten nauwer aan te halen.
Kerstmis Is een huiselijk, een genoeglijk feest
Vooral daar, waar de eenvoud de familieleden
nog weet samen te brengen rondom een stal of
Hier (Toprechte ootmoedigheyt:
Daar uw Godt con alles hebben
Leyt hier in een arme crebbe:
Past dat op syn majesteyt?
V
Wilt aen Hem doch vurigh vragen
Dat -g'hem mooght int herte dragen;
Maeckt dat ghy dies sijt bereyt;
als voor ons. Wanneer wij zijn Christus* Ge
boorte bezien In de Sancta Maria dell’ Arena,
genaamd de Scrovegni-kapel te Padua merken
we de ónmogelijkste rotsen op, die pogen een
stal voor te stellen. Sint Joseph staat er sla
perig en met een simpele uitdrukking bij,
maar boven 't dak is de hemelsche muziek en
binnen in den stal is de verhevenste blijdschap;
want de Moedermaagd neemt haar pasgeboren
Kind op de armen en een buitengewone teeder-
heid, een wondermooie zorgzaamheid leest men
in ieder gebaar, in heel de uitdrukking. Wie
dieper doordringt zal leeren inzien, dat Giotto
een der heel grooten is vóór de Renaissance.
Dit was het eerste, wat de veertiende eeuw
wist te geven, en voor de volgende* honderd jaar
werd het niet overtroffen. Fra Angelico schil
derde de geboorte met overgave en toewijding,
maar zelf wist hij wel dat zijn schilderingen
van den hemel rijn beste werk waren. Fra
Angelico was op de aarde, in Bethlehem, niet
zoo goed thuis als hierboven. Van den grooten
kunstvemleuwer, den geweldigen MasAcio,
kennen wij geen voorstelling van de geboorte
van Christus. Het scheen of hij de taak van
Giotto moest ovememen, hij stond op den drem
pel van twee tijdperken ln de schilderkunst,
maar zijn al te kort leven zal hem helaas niet
de gelegenheid gelaten hebben, ook dit onder
werp aan te vatten.
Anderen plaatsten de gestalten van de Moe
der Gods, den Heiligen Joseph of de Drie Ko-
nlngen zoozeer op den voorgrond Ai geven de
zen door de pronkerige overlading der gewa
den zulk een gewicht, dat de heiligheid en ver
hevenheid van de gebeurtenis op den achter
grond raakt; het Godflelljk Kind is daar niet
langer Vet voornaamste. Het is voldoende, in
dit opzicht op het werk van Simone Gentile
da Fabriano te wijzen en naar Muranl. Slechts
de etalages van een Juwelier kunnen eenlg
Idee geven van de overladenheld met kostbaar
heden en juweelen, die men op hun schilderijen
aantreft.
In het jaar 1430 kwam een weesjongen in
het klooster der Carmelleten te Florence, die
den goeden naam van die' kloostcrgemeerïte in
gevaar dreigde te brengen, maar de kunst groo
te diensten bewees. In de kunstgeschiedenis
draagt hjj den naam: Fra Filippo Llppi. Zijn
penseel schiep een prachtige natuurlijkheid. Hjj
trad uit het kloosterleven, raakte op dwaalwe
gen en in slecht gezelschap, en toch heeft hij
veel vroomheid en innigheid weten te bewa
ren, want slechts weinigen, zooal eenigpn van
zijn tijdgepooterï, hebben d» geboorte van Je»
zus zoo treffend geschilderd als hij; zijn.-schil
derij met de H. Maagd in *t bosch toont, waar
toe hij in staat was. Deze voorstelling geeft een
Indruk van de wijze, die langzamerhand geliefd
werd bij de schilders in Italië. De plaats der
handeling, de omgeving, de historische bijzon
derheden 'komen niet meer in overweging. De
eerbiedige bewondering en aanbidding door de
Moedermaagd van Haar Heiland, die als Haar
Zoon op de wereld is gekomen, wordt het hoofd-
thema. Het is niet meer de Mater Del der
theologie, maar de Mater pia van het mensche-
lijk hart.
stalleke, kostbaar of van bordpapier, doch steeds
het zinnebeeld van het groote Geheim, dat zich
eens voltrokken heeft in een der grotten van
Bethlehem. Zoo weet dan het meerendeel dier
christelijke zielen, die zich telken Jare huis aan
huls op den schoenen Kerstdag verblijden, niet
beter, of op dien datian, op 25 December, aan
schouwde eens het Jezuskind het wereldlicht.
En zoo wij nu hier neerschrijven, dat wjj geheel
en al in het duister tasten omtrent den geboorte
datum van den Heiland, zelfs zoo, dat geen en
kele datum zelfs niet als slechts waarschijnlijk
kan worden opgegeven, zullen zij ons dit niet
kwalijk nemen, daar wij met dit geschrijf niet
in het minst de bedoeling hebben hen van dit
mooie feest te berooven. Niets is minder
waar: wij wenschen vurig de Kerstmisviering in
het gezin te behouden, maar ook niets is minder
waar, dan dat Christus op 25 December zou ge
boren zjjn.
Het kan vreemd klinken, doch een feit is het,
dat de tjjdgenooten van Jezus, of ten minste de
Christenen uit de eerste tientallen jaren na
Diens dood, zich niet de moeite getroost hebben
eens na te gaan, op welken datum Jezus geboren
is. Men kan dit echter den Oosterlingen uit dien
tijd niet te zwaar aanrekënen. Pelgrims van het
H. Land, die zich wellicht de moeite getroost
hebben den een of anderen hedendaagschen
Inwoner van Palestina te vragen, wanneer hjj
jarig is, zullen ondervonden hebben, dat in onze
verlichte eeuw de bewoners van het Oosten niet
't minste gevoel bezitten voor verjarlngsdatums.
Een Palestijner, die zijn geboortedatum kent, is
en blijft vandaag aan den dag een groote uit
zondel ing. Daarbij hebben de Apostelen en de
eerste Christenen er nooit aan gedacht het ge
heim aangaande den geboortedatum van Jezus
te ontsluieren, want voor hen was de dood van
Jezüs en Diens verrijzenis van veel grooter
de dan de geboorte', die bijna in alle stil
schied is. Voor de eerste Christenen gold als ge
boortedatum de dag. waarop de mensch vaarwel
kan zeggen aan dit tijdelijke en geboren wordt
voor het eeuwig leven. Omstreeks het Jaar 200
berispt Clemens van Alexandrië dan ook dege
nen, die hun tijd zoek brengen met het onder
zoek naar den geboortedatum van den Heiland.
In het Oosten was er wel een belangrijk feest
ontstaan op Januari, waarop herdacht werden
de geboorte van Jezus, de aanbidding der Drie
Koningen en Zijn doop. De oorsprong van dit
feest ligt geheel in het duister. Het Westen nam
dit “leest van 6 Januari spoedig van het Oosten
over, doch voor de Westersche mentaliteit was
een feest met driedubbele herdenking al spoedig
te topzwaar. Drie groote geheimen op eenzelf-
den dag te vieren vonden de Christelijke Romei
nen. die tussche.i de jaren 243 en 336 Rome be
woonden, een te groote economie van tijd en een
te ver gedreven spaarzaamheid 4an feesten. Uit
verschillende documenten weten we zeker, dat
er voor het jaar 243 géén Kerstfeestvlering, als
dé onze op 25 December, bestond, terwijl dit feest
in het jaar 336 op 25 December wel door Paus
Llberius herdacht is.
Ofschoon men gedurende de eerste eeuwen van
het bestaan van de Kerk nooit op den eigen
lijken geboortedatum van Christus gelet heeft,
kan men toch wel een zeer goede verklaring
vinden, waarom sedert 336 Christus’ geboorte
jukt op 25 December gevierd wordt.
eigenaar en de ezel de kribbe van zijn
iter, maar Ikfaël erkent mij niet, mijn volk
i
Er zou nog veel te zeggen zijn over andere
meesters, die Christus’ geboorte ook op Won
dermooie wjjze hebben uitgebeeld. Wij denken
aan een Van der Weyden, een Murillo. Maar
wanneer wfj ons hier beperken tot de Italia
nen, weten wij, dat wjj reeds een duidelijk over-
Ook dé omgeving toont vele variaties. Maria het ln trekken, gaven van
*- ‘een ontwikkeling, die haar oorsprong vond in
de eenvoudige voorstelling in de St. Celsuskerk
van Milaan.
Men kan het werk grot vinden en stuntelig
als een klnderteekenlng. Men kan inderdaad
aannemen, dat tegenwoordig op elke kunst
school driekwart der leerlingen bet gegeven be
ter zouden uitvoeren. Maar de geest, het ge
voel. de oprechte eerlijkheid ervan bewijzen ons,
dat de man, die dit gemaakt heeft, den .geest
van het wareKerstfeest reeds heeft begrepen
en dat hij dit tafereel vervaardigde, omdat hij
aan het onderwerp geloofde en er diep door
getroffen was. En dat is meer dan men van
vele kunstenaars zou kunnen zeggen. Hoewel
wij van een waarlijk mooi kunstwerk iets meer
verlangen dan alleen zuiver gevoel en verheven
opvatting.'toch zullen wij, als wjj te kiezen heb
ben tusschen volmaakte techniek of eerlijk ge-
voel, de voorkeur geven aan het wezenlijke
"boven den schijn, zullen wij liever een
schoonen Inhoud zien dan alleen een schoenen
vorm.
epstmis
B Beeldende kunst
J w het t*™1 “u het bloed kloppen onder de
ll'l/il huid, de gezichten verraden toch gedachten en
IV; X'V gevoel, zij nemen werkelijk deel aan de gebeur-
U| p^WBaw*' tenlssen, die voor hen evenveel gewicht hebben
‘llJli N als voor ons. Wanneer wjj zijn Christus* Ge-
moeder, een zeer» vruchtbare maagd, bescherm
ster van alle geslachten. Wjj krijgen dus nu. dat
in-hetOosten en sédert de derde eeuw in het.
Westen, in den nacht van 24 op 25 December de
hemelsche Maagd een nieuwe Zon voortbracht.
De nieuwe zon begon dan een nieuw levensjaar.
Wij moeten het den ouden niet kwalijk nemen,
dat zij over een nieuwgeboren zon spraken,
wanr we gebruiken aelf nog de uitdrukking
nieuwe maan”.
Christus nu was reeds door den ouden Simeon
in den tempel het Licht der volkeren genoemd.
^de H. Cyprianus noemt Jezus de ware Zon en
den waren Dag. Malachias, de profeet, zegt, dat
„er een Zon van gerechtigheid zal opdagen’’.
Keizer Hellogabal stett in 218 in Rome den
eeredienst van Mithra in. den, god. die het sym
bool was van de zon. Deze Mithra krijgt op 25
December zijn grootste feest: natalis invictt
het geboortefeest van den onoverwinbare. Keizer
Aurelius doet voor dien god een tempel bouwen,
dien hjj op 25 December 274 plechtig inwijdt.
Wat was nu gemaklylijker dan voor de nieuwe
chrtstengenunaH^iet^fluotste feest van Mithra,
de geboorte van de zon. nog te doen vieren maar
■dan met een veel .edeler beteekenis. nJ. als net
feest van den geboortedatum van de eeuwige
Zon, van het ware Licht.
Het mag ons dus niet hinderen, dat Christus
naar allé waarschijnlijkheid niet op 25 Decem-
•ber geboren is; deze datum is na 16 eeuwen van
kerkelijke traditie zóó met onze liturgische men
taliteit en intieme familieleven samengegroeid,
dat wij dien dag met genoegen zien naderen an
eenmaal aangebroken, hem doorbrengen in ge
voelens van dankbaarheid jegens het geboren
Kind van Bethlehem, dat waarlijk voor oprechte
navolgers van Ztjn^. leer een zonnelicht ia van
een onoverwinbare.
Q iU«r thêëZe.
4no<4sa - fr *h CiwmwW
T t it den tijd, dat het Kerstfeest zijn plaats
I I begon te krijgen in het kerkeljjk jaar,
omstreeks de twëede helft van ctajwi,
eeuv?, stamt ook de eerste voorsififflïF-
Christus' Geboorte, welke wij kennCQMF
kerk van den H. Celsus te Milaan kan
een ruwe steenen sarcophaag bezichtigen, met
vtjf voorstellingen uit het leven van Christus.
De eerste daarvan is, zoover ons bekend, de
oudste voorstelling van de geboorte van den
Verlosser. Het is een relief, een ruw en uiterst
primitief beeldhouwwerk, gelijk men aan onze
afbeelding kan zien. Met heel weinig vaardig
heid is het door een onbekende hand uitge
houwen, en als technisch kunstwerk is het van
geenerlei waarde; als openbaring echter van
kinderlijk geloof en eerbiedige vereerlng is het
zeer kostbaar. Hoe eenvoudig en t^elijk hoe
realistisch heeft de beeldhouwer het gebeuren
voorgesteld! Het Kindje ligt, in doeken gewik
keld, in een kribbe. Het stroodalt er boven is
blijkbaar het dak van een stal, want deze een
voudige kunstenaar weet nog niets van de la
tere overlevering, die de plaats Van Christus’
geboorte naar een grot overbrengt. Ook de os
etude ezehZijn er bij, en niet maat'zoo toeval-
lig. omdat ze nu eenmaal bij een stal behoo-
ren, heeft de beeldhouwer ze er bij geplaatst,
maar in samenhang met de woorden van den
prdfeet uit het Oude Testament: „De os kent
zijn
mees!
waardëert mjj niet."* Geen van de groote en
wijze mannen is aanwezig, geen wijzen uit het
Oosten, zelfs niet de éénvoudige arme boeren,
de herders uit Bethlehems omgeving, om' de
konjst des Heeren te begroeten. Ieder onder-
deel van dit eenvoudig beeldhouwwerk verhaalt
van de armoede, de nederigheid en hulpbehoe
vendheid, waarin het Kind Jezus werd gebo
ren. En waar is de Maagd Maria, Zijn Heilige
Moeder? En waar is Sint Joseph, haar bruide
gom en behoeder? Zelfs deze gestalten ontbre-
J ken. want de kunstenaar wil al ons denken en
voelen richten op de centrale figuur, het Kind
je in de kribbe. Maar één straaltje van de he
melsche glorie wflde hij er ’toch op aanbrén-
gen, een kleine aanduiding, dat déze geboorte,
naar het ulterlijk zoo gering en armoedig, er
toch een was van bovennatuurlijke beteekenis
en goddelijke verhevenheid. En daarom plaat
ste hjj een Engel op het dak, die in bewonde
rende aanschouwing de rechterhand omhoog
heft, terwijl de linker het kruis vasthoudt, het
teeken van den lijdensweg, dien de pasgeboren
Knaap eenmaal zou gaan om de menschheid te
verlossen.
Rust op stroy den akiermeesten
In dit dun gedackt gebou,
Daer was' vier noch schou te vinnen.
Maar een os en ezelinne
Dienen Hem hier voor de kou.
In Frankrijk is de kerst-dennenboom even-
zoo onbekend als het feest van Sint Nicolaas.
Een uitzondering hierop maken enkele families,
wier voorouders uit den Elzas kwamen. Bre
tagne heeft wei meegeholpen den kerstboom in
Frankrijk te brengen, doch men ziet er meer een
pleziertje voor de jeugd ln. Kinderlijke gezangen
als ,Xa belle Nuit” en ..Mon bon^Sapln’ pogen
de Kerststemming te verhoogen. Briefkaarten
en kleine visitekaartjes, met een sierlijk kopje
in een der hoekjes „Petit Jesus”, worden naar
kennissen en vrienden gezonden. Ook ta Frank
rijk mogen de kinderen hun schoenen onder den
schoorsteen zetten. Als de klok 12 slagen slaat
en daarmee Kerstmis inluidt, gaat katholiek
Frankrijk naar de Nachtmis. De Nachtmis
blijft hier ln hooge eere en evenals ln de ge-
loovige Zweedsche dorpen behoort het tot eeh
eereplicht in den Kerstnacht ter kerke te gaan.
Na beëindiging van de Nachtmis zoekt le.'ier
zijn woning op. om in familiekring een goed
verzorgd ontbijt te genieten, waarvan ganzele-
ver en oesters de hoofdschotels uitmaken. Rond
den Kersttijd zorgt iedeae rechtgeaarde Fransch-
man en Frangalse naar huis te kunnen gaan,
want iedere Fransche streek heeft zoo zijn eigen
gebruiken, welke men in den Kersttijd niet graag
wil missen. De in dë Alpen gelegen stad Alx-les-
Balns is bekend om haar kerstopvoeringen van
oud-christelijke legenden, waarbij de mlddel-
eeuwsche toonkunst hoogtij viert.
Een uitgesproken Dultsch karakter draagt het
Kerstfeest tn den Elzas. Inplaata van 8t. Nico
laas heerscht daar de „Biggesel” of wel .Jlans-
trapp” genaamd. De Elzassers geven hun
Kerstboom niet op, ofschoon hun kerstviering
in alle opzichten vroom is.
De Italianen kennen geen „Witten Kerst
nacht", zooals hij door zoovele dichters is be
zongen. Toch viert Italië zijn Kerstmis met een
eigen karakter. Het feest speelt zich echter bijna
geheel op religieus gebied af en het zijn de
kerken, die in het middelpunt der viering staan.
De schoonste kribben vindt men rond Kerstmis
Bi de Italiaanecbe Wtao. In de deepen werken
Christendom den strijd aan te binden tegen hei-
densche gewoonten en zeden van zijn nieuwe
volgelingen. Het Doopsel maakte hen - wel tot
Christenen, maar door dit Sacrament verwier
ven de nieuw bekeerden zoo maar niet op stel
en sprong een christelijke mentaliteit. Hun liefde
voor heidensche volksfeesten, plechtigheden en
voor alles, wat met hun sociaal leven was sa
mengegroeid, zat hun diep en zeer diep In
hart en ziel geworteld. In die eerste eeuwen nu
was algemeen, in Oost en West, de eeredienst
van de zon verspreid en het groote feest, ter
eere van dit hemellichaam, was de dag der ge
boorte Dit feest viel natuurlijk in den langsten
nacht van het jaar, in den nacht van 24 op 25
December. Dit feest was ons al bekend uit de
geschriften van egn zekeren Cosmas uit Jeruza
lem, die ln de 8e eeuw veel over Oostersche
godsdienstgebruiken geschreven heeft en in een
zijner geschriften ons ook verhaalt, hoe in het
geheele Oosten en ln het midden der derde eeuw
ook in het Westen, de geboorte van de zon ge
vierd werd. Nu zou men nog kunnen denken, dat
Cosmas een groote fantasie bezat en met behulp
van deze boeken vol schreef over ware en on
ware zaken. Doch Cosmas’ bewering aangaande
de viering van de geboorte van de zon wordt
gestaafd door den .Kalender” van den sterren
kundige Antiochus, een zeer oud document, door
Antiochus ln hét midden van de tweede eeuw ln
Beneden-Egypte opgesteld. Behalve een reeks
aanwijzingen aangaande het opkomen en
ondergaan van de zon gedurende het” Jaar, vih-
den we in dien kalender ook als groot feest aan
gegeven de geboorte van de zon op 25 December.
In Egypte was het dien dag gebruikelijk een pro
cessie te houden met een pasgeboren kind, dat
de nieuwe zoa moest voorstellen. De zon had
volgens dien heidenschen eeredienst ook een
de geloovlgen aan de vervaardiging der kribben
en beéfden mee en ln den Kerstnacht wordt, zij
bet, dan nog slechts op bet platteland, de doe
delzak geblazen. Geschenken worden eerst 6
Januari, het Feest van Driekoningen, uitgedeeld.
Den trekt de „Piazza Navona” vele nieuwsgie
rigen. Met Kerstmis eet de Italiaan zijn .Pan
giallo", ’n hoogen. biscuitachtlgen taart. zijn.,ter-
rone". een Smandelkoek. verder aal, sardellen-
saus en maccaroni.
Het Zuiden van Italië viert den avond Vóór
Eersten Kerstdag met een groote processie. «Op
Sicilië is de doedelzak nog veel in gebruik; de
spelers spelen, naar oud gebruik, de .Pastorale”,
een pakkend herderslied, dat speciaal voor den
Kerstavond werd gecomponeerd. Het in West-
Europa békende en beroemde .Stille Nacht,
Heilige Nacht” is ln Italië weinig bekend. Sinds
vele geslachten kent men op Sicilië ook den
volksdans, als onderdeel der Kerstviering, de
Tarantella genaamd. In Zuid-Italië vindt rrtgp
kleine dorpen, waar de Kerstviering begint met
hout verbranden. Ieder gooit een blok in het
open vuur. Zoodra dit is uitgebrand, begeeft
men zich naar de dorpskerk.
Tot slot van de Kerstviering wordt *n grootsch
vuurwerk ontstoken.
Een uitgesproken verzoenlngskarakter draagt
het Kerstfeest ln Dalmatië. De groote verzoe-
ningsceremoniën worden geopend in de kerk.
De geloovlgen stellen zich op ln lange rijen. Men
trekt langs de heiligenbeelden, wier voeten wor
den gekust. Dan omhelzen de geloovlgen elkaar
en kussen elkaar op het voorhoofd. In Servië
heerscht het gebruik het Kerstfeest door pistool
schoten in te leiden. Zoodra_de schoten weer
klinken, verlaten de geloovlgen, brandende kaar
sen dragend, de hulzen en roepen elkaar toe:
„Vrede op aarde! Christus is gebdtgn!” Een
oud Servisch gebruik is het verbranden van een
„badnlak", eeh kleinen elk, aan den vooravond
van het Kerstfeest. Verkoolde resten van den
elk bindt men dan aan jonge frultboomen,
waarbij men bidt om «en rijken oogst. Een der-
gelljk gebruik vindt men pok in Montenegro,
met dit vezschil, dat, zoodra de boom verbrand
is, men er wijn overgiet.
In Bulgarije werd het Kerstfeest iB^vroeger-
tjjden „Kolosjeg" genoemd, ofwel „wlelver-
branding”. Thans noemt men het feest „Ko-
leda”. waarmee men den .Kleine Kerstnacht”
<14 December) en den „Grooten Kers’nacht”
<25 December) aanduidt. Scharen van kinderen,
die van het eene huis naar het andere trekken
en met boomtakken 'op de deuren slaan, kondi
gen het Kerstfeest aan. Overal, waar zij ver
schijnen. worden zij door de bewoners ontvangen
en feestelijk onthaald.
Zoodra de klndereiybinnen komen, strooit men
handenvol tarwekorrels over de hoofden uit,
zulks, volgens oud volksgeloof, om een goeden
oogst te verkrijgen. Maar ook aan geschenken
ontbreekt het niet. Wr&eg in den morgen luis
tert men met scherpe ooren. Verneemt men het
geblaf van een hond, dan is dat een goed tee
ken. Meft zal dan ln het komend Jaar op een
vyljer mogen hopen Bedenkelijk is het, wanneer
in den Kerstnacht het haardvuur in de keuken
uitgaat. Ziekte en armoede kan worden -ver
wacht. Daarom wordt het vuur zoo hoog moge-
HJk opgerakeld. Afwisselend werpen de familie
leden komoeljeknoppen in het vuur. Springen
de knoppen oiien, dan is dat een teeken.^ dat
het komende jaar ln vele opzichten goed zal zijn
Verbranden de knoppen echter spoedig, dan is
het.een slecht omen, want piekte, misoogst en
armoede zullen niet voorbij gaan.
IV
Cpmt, hovaerdigh mensch, wilt leren
csml
£n Aieir daaruit U den 'tudtn
