Uit het leven
van
I
Over 63 jaar zal
Kard. Pacelli en de kleine
Sampietrino
Zijn wonderbaarlijk
geheugen
Ernstig en droomerig, maar een echte jonge
men dezen jongen i
4 goed kennen
jongen
„het leven redde”
Hoe de H. Vader een kleinen
r
r .j
i I
h i
l
wil
Kardinaal Pacelli als Staatssecretaris in zijn werkkamer
zich
gen
inderdaad
O
Op den 63sten verjaardag van Kardinaal
Pacelli de witte rook boven de Sixttjnsche
kapel, verkondigt dat de Paus is gekozen
Benige dagen later komt Kardinaal Pa-
cell! In den Sint Pleter en ziet daar het
neefje onder leiding van Plppo op de bo
venste sport van een ijselijk hooge ladder
zijn volstrekt gemis aan hoogtevrees de-
monstreeren.
Plppo zelf, die wel voorziet, dat er wat
zwaaien zal, wil den Kardinaal vóór zijn:
„En wat zegt u wel van dit vogeltje, Emi
nentie?”
Dr. Filippo Pacelli, advocaat
Consistorie, de vader van Pius Xll
Het geboortehuis van Pius XII: Palazzo
welke derde verdieping het appartement
Pacelli lag
De overleden broeder van Paus Pius XII
Markies Franbesco Pacelli
Een zuster van Paus Pius XH
Otusepptna Pacelli
8
n
En den Kardinaal, dien het er juist om te
doen was geweest een vroegtijdigen dood
van het knaapje te voorkomen, bleef niets
anders meer over dan te zuchten: „Als het
zóó is.ja, laten wij hem dan maar laten
leven....*
Virginia Pacelli, geboren markiezin Ora-
ziosi, de moeder van Pius Xll
Een foto uit 188!: een groep van de
feugdveraeniging van Pater Lais: in het
midden Eugenio Pacelli, naast hem zijn
broer Francesco, de latere Markies
Pacelli, die het Lateraansche verdrag
van 1929 ontwierp
ova", zooals het groepje jongens spoedig
genoemd werd, was een zoo groot succes,
dat het zijn leiding overleefde. Eugenio Pa-
celll nu was er, evenals zijn broertje Fran
cesco, lid van. Ongetwijfeld heeft pater
Lais in de ziel van den tien-jarigen Eugenio
het zaad gelegd, waaruit zijn priesterroe
ping ontkiemde.
Of het verhaal waar is, weten wij niet,
maar wel weten wij, dat het hier gretig
gelezen werd. Wij houden ervan de grooten
onder ons te ideoliseeren in dien zin. dat
wij reeds in,het onmondige kind den later
uitbllnkendeh mensch trachten te
ontwaren. Daar steekt niets verkeerds in.
wanneer maar niet uit het oog wordt ver-
ïbi-en. dat de goddelijke meegift aan ta
lenten alléén, dus zonder magewerking
van den begiftigde, niet groot maakt. De
voorspelling van Mgr. Jacobaccl veron
derstel'’ dan, dat zij authentiek is ont
sloeg Eugenio Pacelli niet van den plicht
met de talenten, welke Ood hem gaf. te
woekeren.
Maar de Kardinaal gaat daar niet op in.
„Dat je het oogenblikkelljk naar beneden
moet laten komen” luidt het ietwat
straffe antwoord.
„Zooals u wilt. Eminentie” zegt Plppo
„maar ik moet u er op attent maken,
dat, als u dien jongen niet onder de Sam-
pletrini opneemt, hij dan vast en zeker
doodgaat.”
Kan men werkelijk in den kleinen, nog
onmondigen Eugenio Pacelli den lateren
Paus Pius Xü ontwaren? Het was een
zeer serieus, wat droomerig jongetje, in
tegenstelling tot het broertje Francesco,
dat levendiger was, „gehaaider”, als wij
4lt weinig parlementaire, maar teekenend
v^pord gebruiken mogen. Francesco werd
later de groote Vaticaansche advocaat, die
Pedtconi. op
dar famdit
Wy zyn dit artikel met een *voor-
spelling" begonnen, Ito ten wy het ook
met een „voorspelling" eindigen. Zy
is van prof. Evaristo Carusi, die
Eugenio Pacelli en den huidigen da-
tarius van Pius Xll, Kardinaal Tede-
achini, die oude studievrienden zyn,
Romeinsch recht doceerde. Eenmaal
trof prof. Caruai een groep van zijn
studenten aan, zwaar disputeerend
over een religieus probleem. Pacelli
en Tedeschini waren de protagonisten
en verdedigden hun stelling met zoo
veel vuur, dat de prof, uitriep:
1 .BravoI Misschien zal een van jullie
beiden wel Paus worden'"
In de villa Borghese waar Kard Pacelli zl)n middagwandeling placht te maken:
Een schilderachtige vijver met een Aesculaap-tempeltje
Pater Lais, Oratoriaan,
verzamelde een kleine, uit
gelezen groep jongens om
zich heen met de bedoe
ling hen vroegtijdig, wan
neer hun zielen nog geheel
ontvankelijk waren, te
doordringen van waren,
diepen godsdienstzin. Zijn
„Corcolo della Chlesa Nu-
Sets Jota uit 1898: de 18-jange gymnasiast Eugenio Pa
celli op het Collegio Visconti
beid. „Hij is immers veel te jong. Praten
wij er later nog eens over.”
Plppo en het neefje, dat hard noodig bij
de Sampietrinl ingelijfd moest worden,
konden gaan.
Dan breekt de gymnasiumtijd aan. Voor
ons liggen de cijfers, waarmede Eugenio
Pacelli in 1802 en 1803 overging. 4892: voor
schrifteltjk: Itallaansch 8. Latijn 8’4,
Griekseh 0, wiskunde 8; voor mondeling'
Italiaensch 9, Latijn 9, Grieksch 9, ge
schiedenis 9, wiskunde 8, natuur- en schei
kunde 8, natuurlijke histbrle 8. filosofie 9.
1893: Voor schriftelijk: Itallaansch 8’4,
Latijn 8’A, Grieksch 84i voor mondeling:
Ttaliaansch 9, Latijn 8’4, Grieksch 8 3/4.
geschiedenis 8 3/4, wiskunde 8’4, natuur- en
scheikunde 9, natuurlijke slstorie 8, filo-
torie 3’4. filosofie 9; 1893: Itallaansch 8'
volgt: 1892: Itallaansch 9, Latijn
Grieksch 8. geschiedenis 9’4, wiskunde
Eugenio Pacelli werd
misdienaar in de Chlesa
Nuova, de kerk vtn Sint
Philippus Nerlus. Zijn
ouderlijk huls lag geen
honderd stappen van die
kerk verwijderd. Hoe ge-
droeg hij zich als misdie
naar? Als prlester«en Mon
seigneur is Paus Pius XII
nog heel dikwijls in de
Chlesa Nuova teruggekeerd
en hij keek dan in de sa
cristie altijd met een ze
keren weemoed naar de
kast, waarin hij al misdie
naar zijn toog opborg: „op
een knoedel gerol”, zooals
hij het ons uitdrukte. De
kleine Eugenio mocht dan
een emstigen, pelnzenden
aard hebben, hij was daar
om niet minder op en top
- een echte jongen. Een ech
te jongen, aan wlen nog
heel wat- te vormen viel.
En dat nam pater Lais op
zich?
In deze dagen van hoogtij in het Vatl-
caan genieten de Sampietrinl, de knecht
jes van St. Pleter, groote belangstelling
van de zijde der Romeinen.
Op den avond van den grobten dag der
Pauskroning wordt naar eeuwenoud ge
bruik de St. Pleter met koepel en al ge
ïllumineerd. niet met doode, star-priemen-
de electrische lampjes, maar met trillende,
levende vlammetjes van duizenden en dui
zenden vetpotjes.
De Sampietrinl nu volbrengen bij gele
genheden als deze den levensgevaarlijken
toer, om langs de ribben van den koepel
van St. Pieter en langs de geweldige zullen
van die facade al die vetpotjes aan te bren
gen en te ontsteken Ademloos zien op het
St Pietersplein duizenden toe, hoe dat in
zijn werk gaat Het lijkt een voorstelling
van acrobatén.
En Sampietrinl overtreffen
in hun stoutste prestaties
de beste circusartlsten.
Sampietrino Is men door
zijn geboorte. Men is het,
omdat men uit 'een
Sampletrino-familie stamt
Het vak gaat van vader op
zoon over hét is trou
wens niet te leeren,
het moet* In het bloed
zitten. Het moet een
hartstocht zijn.
Het Sampietrino-bloed*
kruipt waar het niet gaan
kan. Dat werd Paus Plus
XII eens gewaar, toen Hij
nog Staatssecretaris was
en Aartspriester van de
basiliek van Sint Pleter.
In deze laatste functie
ontving hij eens een ouden
Sampietrino. Plppo Pleroni
geheeten, die Hem üjn
neefje van nauwelijks *15
jaar kwam voorstellen.
„Eminentie” zoo viel
Plppo met de deur in huis
„deze jongen hier moet
hard qoodlg bij de Sam-
pletrinl ingelijfd warden.”
„Ónmogelijk” ant
woordde Kardinaal Pacelli
met even groote beallai-
met messcherp verstand spitse, juridl
onderscheidingen maakt. Ook Eugenio
•en Juridischen knobbel en in zoover:
hij een echte zoon van'zijn vader. Fll
Pacelli, die deken was van de advoc
van he* Conclstorie maar zijn 1
vindt in het juridische vernuftsspel
bevrediging; hij is sterk geneigd tot
sofeeren; hij wil de levensi
rot op hun bodem peilen, hij
diepste oorzaak van kennen.
dezen aanleg hebben, maken
uien indruk minder „bij” te zijn dan kl
ten met een meer oppervlakklgen aai
zooals Francesco had. Een serieus,
droomerig jongetje het klinkt p
doxaal, maar als iets in den kleinen,
onmondigen Eugenio een toekomst
Paus deed vermoeden, dan was het
waarom men hem den mindere van F
cesco had kunnen achten.
En verder? Verder werd Eugenio Pi
van zijn vroegste jeugd af begeleid
een aantal uiterlijke omstandigheden
in het* licht van de latere ultverkiezfhg
getwijfeld frappant zijn. Zijn vader
zeiden het reeds was deken van de
vocaten van het consistorie en Eug
leefde dus In de sfeer van het Vatic
welke voor de familie Pacelli kenmerk
was. Ook zijn grootvader immers, C
Pacelli, diende net Vatlcaan en wel Ir
belangrijke- functie van ondersecrei
v^n Buitenlandsche Zaken, waartoe 1
Plus IX hem benoemde. En voorts was het
bij de geboorte van Eugenio Pacelli nog
pas zes laar geleden, dat Rome aan den H.
Ftoel ontroofd werd. Thans nog is de
buurt, waar zijn geboor^huls staat, typisch
pauselijk van stijl. De oude paleizen, die
men er vindt het geboortehuis is er één
van hadden Iets, dat men van het paus
dom niet los kon maken. In dien tijd zal
wel niet alleen de stijl van de hulzen,
maar ook de levensstijl nog typisch pause
lijk zijn geweest. En van het geboortehuis
was het als 't ware twee stappen In de
richting van den Tiber, waar men In de
verte den koepel kan zien van Sint Pleter.
Laat ons nu het speuren naar voorteeke-
«len staken en. geven wij een aantal jeugd
bij zonderheden, puur als feiten. Daarin
kan dan leder zien wat hij verkiest.
Zijn* eerste schoolervaringen deed Euge
nio Pacelli op bij de zusters van de Voor
zienigheid, die een school hadden (en heb®
ben) voor de kinderen van de z.g.n. „be
tere families”. Zuster Prudenza en zuster
Geltrude brachten hem de beginselen van
lezen en schrijven bij. Deze twee zusters
moeten met haar groote geleerdheid (zij
schreven op het bord, dun-op dik-neer,
zonder zich ooit te vergissen) een diepen
Indruk op den kleinen Eugenio hebben ge
maakt. Kardinaal Pacelli bezocht tenmin
ste eens het moederhuis der zusters In
Frankrijk en bleek zich toen haar namen
nog heel goed te herinneren
Zuster Prudenza en zuster Geltrude
zij konden niet alleen prachtig dik en dun
rchrljven, zij konden ook machtig mooi
vertellen, liefst van den kleinen Jezus, en
wie dan het beste had opgelet, die kreeg
een mooi prentje van ze, waarop de
kleine Jezus in een licht blauw kleedje en
met het rechterhandje zegenend geheven,
stond afgebeeld. Ze hadden misschien wel
jongens In de klas, die zoo n prentje Inge-
rulld zouden hebben tegen snoep of iets
anders meer materieels, maar die jongens
bleken nooit het beste opgelet te hebben
Neen, het beste lette een heel ander soort
jongens op, het meer stille, peinzende
soort -• daartoe behoorde Eugenio Pacelli
natuur- en scheikunde 10, natuurlijke hfs-
torie 8’4, fllesofle 9; 1893: Itallaansch 84,
Latijn 10, Grieksch 10, geschiedenis 9 3/4.
wiskunde 9, natuur- en scheikunde 8 3/4,
natuurlijke historie 8 3/4, filosofie 7 3/4
Het Jaar 1894 was het laatste middelbare
studie-jaor tan Eugenio Pacelli. Men gaf
in dat laatste jaar geen cijfers, maar kwa
lificaties. Deze luidden voor de prestaties
van Eugenio Pacelli zonder uitzondering:
Jodevole, loffelijk”. Eugenio Pacelli werd
vrijgesteld van examen.
De familie Pacelli stamt uit de buurt van
Viterbo, uit het plaatsje Onano. Ook nog
toen zij reeds lang In Rome gevestigd was.
bezat zij daar een huis het deed dienst
als zomerverblijf. De jonge Eugenio Pa
celli heeft In Onano menigen gelukkigen
zomer gesleten. Vader Filippo was een
hartstochtelijk jager en als hij uittrok op
lacht rond het nabij gelegen meer van
Mezzano, mocht Eugenio dikwijls mee. Dit
zwerven dopr de natuur was een van zijn
grootste vreugden, die de jongen kende.
Grooter geworden, trok hij er ook alleen
op uit. Op zulke eenzame zwerftochten
vocht hij eenmaal den twijfel neer, of de
roeping, waartoe hij zich uitverkoren
meende, wel echt was. Hij was lil dien tijd,
tengevolge van zijn snellen groei, niet
sterk. Maar een priester, zoo dacht hij,
moest tegen alle lichamelijke vermoeienis
sen opgewassen zijn, moest in den wijn
gaard des Heeren de hitte van den dag
kunnen verduren. De wolken, welke
dien zomer zijn vacantle overschaduwden,
’rokken weg. Eugenio Pacelli werd pries
ter.
Hij studeerde o.a. eenlgen tijd aan het
Collegio Oapranlca, alwaar hij zich on
derscheidde door een buitengewone Intel
ligentie en ijver en.... door zijn begaafd
heid voor het tooneel. Met cameval werden
er op het genoemde college altijd stukken
opgevoerd en daarin speelde Eugenio Pa
celli steeds de moellijkste rollen. Meer dan
eens bleek daarbij zijn werkelijk wonder
baarlijk geheugen. Zoo werd bijv, een stuk
m studie genomen, dat in zijn studenten
tijd geschreven was door Kardinaal Ram-
polla. Er kwamen zeer lange dialogen In
voor, die voor de meeste spelers bijna niet
van buiten te leeren waren. Eugenio Pa
celli, d!s> de langste rol had. las haar
slechts enkele malen door en miste op den
avond van de opvoering geen woord.
De katholiek is nieuwsgierig naar
de jeugd van Paus Pius Xll. Hy wil
niet zoozeer data vernemen, als wel
bijzonderheden, die licht werpen op
het karakter in aanleg van den klei-*
nen Eugenio Pacelli. De Italiaansche
kranten vertellen, dat een zekere
Mgr. Jacobacci, een huisvriend der
Pacelli's, op den dag, dat Eugenio
geboren werd, dezen als 't ware reeds
tot Paus verhief. Hij mocht het kind
een oogenblik op den arm houden
en toen zou hy uitgeroepen hebben:
..Over 63 jaar zal men dezen jon-
van het
dat.
door
on-
