Schiphol is centraal vliegveld 1 L ^Kilempinshi „Neutraliteitswet moet worden zegt Roosevelt herzien” g Chamberlain’s rede r Henderson naar Londen Losse gedachten MIJNWERKERS!. OONEN JODEN IN PALESTINA GAAN STAKEN I (Vervolg van pag. 1) Hitler heeft Donderdagmiddag president Hacha op den burcht te Praag ontvangen OVERZICHT EERSTE KAMER Een spijsvetten-historie Isdit de laatste aanval? Ondeugdelijke uitvluchten l voorstellen SIROVY NOG TE PRAAG 4 De willekeur tegen Praag Om rapport uit te brengen aan de Britsche regeering De ontwikkeling i)an den toestand in Europa dwingt hiertoe, verklaart Roosevelt JTitler nam het rechlsin eigen handen Als protest tegen de laatste Britsche 5« OESTERS EN KREEFT Geen over heer sching door geweld regeling met vader Pluvius, een regeling, heeft blykbaar indruk gemaaktl jfciu „i..,. ZATERDAG 18 MAART 1939 VAN WEEK TOT WEEK I van a (Van onzen parlementairen redacteur) DEN HAAG. 17 Maart 1939 4 ingerichte d- ><.aie een iad. zoowel by ons als in Duitsch- verscheen onder den titel „Un- Maart (Reuter). De raad heeft een staking Ik ben er van overtuigd, dat na München de groote meerderheid van het Britsche volk mijn hoop deelde en vurig wenschte, dat die politiek voortgezet zou worden. Dat echter ik juist mjj geroepen moet voelen vandaag zoo’n verklaring af te leggen, geeft de maat aan van den omvang waarin deze gebeur- i staat, bulten- ard bet K. oeft (in olo- leer der toe- de zou wor- oopt >ios* sche tan- film ook ine jen- eeds het van Vol- zijn, «rst het r ijk eest era- >na- pro- - en dat zijn, volk zien, oten chts stel enet In leidend*kringen te Washington is men na melijk van meening, dat het Tsjechische volk ondanks het nazi-Juk den strjjc voor de onaf hankelijkheid niet zal opgeven. Volgens som mige commentaren zou de verklaring van Sum mer We les te versthan geven, dat de regeering der Vereenigde Staten bereid zou zijn, alle po gingen der Tsjechen in dien geest te steunen. Dit zou de nlet-erkenning van den door Duitschland geschapen staat van zaken kunnen inhouden. eert b». I’ itea ne. «tr. lijk VOorts zou Summer Welles, door te on derstrepen, dat deze daden hebben geleid tot „een lijdelijke vernietiging van de vrij heden en de onafhankelijkheid" van T^Jecho- Slowakye, hebben willen doen uitkomen, dat de Vereenigde Staten niet geneigd zijn, de vernietiging van Tsjecho-Slowakije als de finitief te aanvaarden. aan de JERUZALEM, 17 Joodsche nationale van 14 uur afgekondigd als protest tegen de laatste Britache voorstellen. De staking, die voor het geheele land geldt, begint Maan dagmorgen. Alle Joodsche handels, en ver keersondernemingen en scholen zullen er b(j betrokken zijn. „Ik ben er van overtuigd dat ik voor deze verklaring niet alleen den steun, de sym pathie en het vertrouwen van de mannen en vrouwen in mijn eigen land heb. maar dat ik ook de goedkeuring zal oogsten van het geheele Britsche Rijk, en van alle na ties, die waarlijk den vrede op prijs stellen, maar die de vrijheid op nog hooger waarde schatten” (luide toejuichingen). In antwoord op deze resolutie zeide Cham berlain: Wij behoeven niet terneergeslagen te zijn. Dit is een groote machtige natie veel ■machtiger, dan wy nog slechts zes maanden geleden waren. "Haden van geweld en onrecht vaardigheid brengen vroeger of later haar eigen loon met zich mede. Elk dezer Invallen roept nieuwe gevaren voor Duitschland in de toe komst op en ik waag te voorspellen dat Bet tenslotte bitter zal betreuren, wat zijn regee ring gedaan heeft Wij zelf zullen ons natuurlijk het eerst wen den tot onze deelgenooten In het Britsche ge- meenebest van volkeren en tot Frankrijk, waarmede wij zoo nauw' verbonden zjjn en ik twijfel er niet aan, dat ook anderen, die weten, dat wij niet gedesinteresseerd zijn in Zuid oost Europa, zullen wenschen onzen raad en ens advies te krijgen. In Groot Brittannië moe ten wij allen de positie opnieuw onder oogen zien, met dat gevoel van verantwoordelijkheid, oat haar ernst éischt. Niets moet uitgestoten worden uit dit opnieuw onder oogen zien, wat van belang Is voor de nationale veiligheid. Er is nog een andere reeks vragen, die nutot minder onvermijdelijk by ons moet opkomen cn ook bij anderen, misschien zetfs in Duitsch land. Onder het huidige regime heeft Duitsch land een reeks onaangename verrassingen aan de wereld bereid. Het Rijnland, de Anschluss van Oostenrijk, de afscheiding van het Sudetenland, al deze gebeurtenissen hébben de openbare meening m de geheele wereld geschokt. Maar toch, hoezeer wij daarbij ook afzien van de methoden, die tn elk van deze gevallen gebruikt zijn, viel er iets te zeggen, hetzij op grond van rasverwantschappen of van recht vaardige elschen, waaraan te lang weerstand was geboden, voor de noodzakelijkheid van een wijziging in den bestaanden toestand. De ge beurtenissen echter, die deze week zijn voor gevallen, schijnen, door hun volledig over het hoofd zien van de beginselen, die door de Duit- sche regeering zelf waren vastgelegd, onder een andere categorie te vallen en moeten ons allen ons doen af vragen: Het gehoor vaji Chamberlain, dat bestond uit leden van een conservatieve vereeniging. heeft met algëmeene stemmen een resolutie aange nomen waarin „onverzwakt vertrouwen" tn Chamberlain's leiderschap tot uitdrukking wordt gebracht. Nog vóór de Tsjechische president geplaatst werd tegenover de etschen, waartegen hij niet by machte was tegenstand te bieden, waren de Duitsche troepen in beweging gebr»chl. Volgens de -gisteren te Praag uitgegeven pro clamatie zijn Bohemen en Moravlë Ingelijfd bij het Duitsche rijk. De niet-Dultsche inwoners, die natuurlijk de Tsjechen omvatten, worden geplaatst onder een Dultschen protector in een Dultsch protectoraat. Z*y worden onderworpen aan de politieke, de militaire, de economische behoeften van het Duitsche rijk. Men noemt hen een zelfbesturen®^: maar Duitschland belast zich met hii^ 1 landsche politiek, hun douanerechten en accijn zen. hun bankmiddelen en met de uitrusting van de ontwapende Tsjechische strijdkrachten. WASHINGTON, 1 7 Mrt. (Reuter) President Roosevelt heeft heden ver klaard, dat het noodzakelijk is het Congres een herziening van neutraliteitswet voor te leggen. PRAAG, 17 Maart (Havas). Hacha heeft ge neraal Sirovy ontvangen. Hieruit blijkt dat de berichten omtrent een vertrek per vliegtuig naar Engeland onjuist zijn. LONDEN. 17 Maart (Reuter). De Britsehe ambassadeur te Berlijn, Henderson, heeft opdracht gekregen onmlddelltjk naar Lon den terug te keeren. om de Britsche regee ring rapport uit te brengen over de jor^ste politieke gebeurtenissen. Ik weet, dat ons verteld wordt, dat deze ge- biedsverovering noodlg Is geworden door orde verstoringen in Tsjecho Slowakije. Er wordt ons gezegd, dat de afkondiging van dit nieuwe Duitsche protectoraat tegen den wil der inwo ners in onvermijdelijk is geworden door de wan ordelijkheden. die den vrede en de veiligheid van hun machtigen nabuur bedreigden. Wanneer er wanordelijkheden waren, dan zijn die van buitenaf aangestookt Kan iemand bul ten Duitschland de gedachte ernstig opnemen, dat zij een gevaar konden vormen voor dat groots land.-dat zij eenigerlei rechtvaardiging konden geven aan hetgeen gebeurd is? In antwoord op desbetreffende vragen heeft Roosevelt verder nog medegedeeld, zeer be paalde redenen te hebben gehad voor zijn op 18 Februari in Florida atgelegde verklaring, l tenissen het vertrouwen vernield hebben, dat reeds begon boven te komen en dat. wanneer men het toegestaan had te groeien, dit jaar tot een heuglijk jaar zou hebben kunnen gemaakt, wegens den terugkeer van geheel Europa tot gezond verstand en stabiliteit. te in Fraai vond zij zelf de oplossing niet; en ook de Senaat vond de figuur, dat de Regeering een rechterlijke uitspraak achterhaalt met een inter pretatieve wetswijziging, weinig aanlokkelijk. De meeste sprekers de heeren Van Rappard. Pol- l«ma, Michie is van Kessenlch, Hiemstra en Kra nenburg waren echter van meening, dat het voor één maal wel mocht; dat er toch eigenlijk een onrecht werd voorkomen. Maar dan ook éénmaal en niet weer. Het Joodsch agentschap voor Palestina u Londen heeft zjjn eerste verklaring gepubh ceerd sinds de besprekingen aan den gang zijn Het heeft Malcolm MacDonald er vandaag van In kennis gesteld, dat de Joodsche dele gatie. na de nieuwe regeeringsvoorstellen te hebben bestudeerd, niet in staat is deze als nasis te aanvaarden voor een overeenkomst er dat de delegatie besloten heeft zich te ont binden. Dit zijn ernstige en zwaar wegende vragen. Er zal vanavond door my geen antwoord op worden gegeven, maar ik ben er zeker van dat zy de ernstige overweging zullen elsqhen niet alleen van de naburen van Duitschland. maar ook van anderen, misschien zelfs van buiten de grenzen van Europa. Er zjjn reeds aanwijzingen, dab het proces is begonnen en hët ligt voor de hand, dat het waarschijnlijk Is, dat dit proces thans versneld zal worden. J Nog slechts zes weken geleder, 'maakte Ik hier een toespeling op geruchten en verdenkingen, welke naar ik zeide, uit den weg moesten wor den geruimd. Ik wees er op. dat iedere poging tot overheersehing der wereld door geweld een poging was waartegen de democratieën tegen stand moesten bieden, maar ik voegde er aan toe, dat ik niet kon gelooven dat een derge- Ujke uitdaging in de bedoeling lag. aangezien géén regeering. welke de belangen van haar volk ter harte gingen, het voor zoo’n eisch kon bioot stellen aan de verschrikkingen van den mo derne^ oorlog. Inderdaad, waar de lessen der geschiedenis door een leder gelezen kunnen worden, leek het ongeloofelijk dat wij zoo’n uit daging te zien zouden krijgen, maar ik gevoel my gedwongen te herhalen dat, hoewel ik niet bereid ben dit land te binden door nieuwe niet nader aangegeven verplichtingen, welke van kracht zouden zijn onder omstandigheden, die thans niet voorzien kunnen worden, er toch geen grooter fout gemaakt zou kunnen worden, dan te veronderstellen, dat Groot-Brittanmë. om dat het gelooft, dat de oorlog iets zinneloos en wreeds is zóózeer zijn ruggegraat verloren heeft dat het niet tot het uiterste van zijn kracht zal deelnemen aan het weerstand bieden aan zóón uitdaging. Wannéér die ooit gedaan zou worden. Zijn rede besluitende zeide Chamberlain; Vervolgens staat in de overeenkomst van München zelve, die de handteekenlng draagt van Hitler, deze clausule: „De definitieve vaststelling der grenzen e»l uitgevoerd worden door een Internationale commissie” de definitieve vaststelling. Tenslotte verklaarden wij In de verklaring, die hij en Ik tezamen onderteekenden in Mün chen, dat iedere andere kwestie, die onze hei landen zou kunnen betreffen, behandeld worden door de methode van overleg. Is dit het einde van een oud avontuur of het begin van een rfleuw? Is dit de laatste aanval op een kleinen staat of moet die gevolgd worden door andere? Is dit inderdaad een stap in de richting van een poging tot overheersehing van de wereld door geweld? (Langdurig applaus). - Komt de vraag niet onvermijdelijk in onsen geest op: wanneer het zoo gemakke- lijk is om de goede redenen te vinden .voor het negeeren van zoo plechtig en herhaal delijk gegeven verzekeringen, welk vertrou wen kunnen wij dan stellen in eenigerlei andere verzekeringen van denzelfden kant? Ieder aspect van ons nationale leven moet uit dien gezichtshoek bekeken- worden. Zooals altijd moet de regeering de voornaamste ver antwoordelijkheid dragen, en ik weet, dat ieder afzonderlijk ook zijn eigen positie opnieuw on der oogen zal willen zien en opnieuw zal willen overwegen of hij alles gedaan heeft wat gedaan moet worden om zijn diensten aan den staat aan te bieden. WASHINGTON. 17 Maart Bij het afgeven zijner verklaring zeide Welles, dat de kwesties verband houdende met de betrekkingen der Vereenigde Staten en de vroegere Tsjecho- Slowaaksche regeering thans in studie zijn Welles voegde hier aan toe voor het oogen- blik niets te zeggen te hebben over de schul den van Tsjecho-Slowakije aan de Vereenigde Staten. Welles zeide, dat Phillips, fte Amerikaansche ambassadeur te Rome, by Ciano heeft geïnfor meerd naar de houding van Italië, doch dat hy bet departement van Staat nog niet op de hoogte had gesteld van het antwoord, dat hij heeft ontvangen. Welles onthulde, dat zyn verklaring is uit gegeven ondanks het feit, dat de regeering der Vereenigde Staten geen mededeeling heeft ont vangen van eenlge buitenlanosche regeering ten aanzien van de ontwikkelingen in Midden- Europa. De verklaring, waarmede Summer Welles met goedkeuring van Roosevelt dt annexatie van TSjecho-Slewakye door Duitschland heeft ver oordeeld, wordt door politieke kringen geacht een tweeledig doel te hebben In de eerste plaats heeft de regeering der Vereenigde Staten bes oten, zich tot tolk te maken van het belee- digde wereldgeweten. De ontwikkelingen in Europa hebben de noodzakelijkheid hiervan aangetoond, aldus de president. Roosevelt voegde hieraan toe, dat hij rgeloofde, dat de kwestie In conferenties zou kunnen worden uitgewerkt In plaats van dat zijn aanbevelingen voor de wijzigingen gegoten worden in den vorm van eer. boodschap aan het Congres. In antwoord op een vraag om verdere ophel dering van zijn verklaring raadde Roossevelt aan, zijn boodschap van 4 Januari nog eens over te lezen. De heer de Rijke (N.S.B.) alleen meende er het zooveelste symptoom van den ondergang der parlementaire democratie in te zien. Hy zag het geld blijkbaar liever naar de fabrikanten gaan! Vanwege den strijd dtr N.S.B. tegen het kapi talisme! Laat hem maar In zjjn waan. Tusschen de onbewaakte overwegen, de roode achterlichtjes, de al dan niet opgeheven of op te heffen tollen en de richtingwijzers aan de trams, kwamen bij Waterstaat ook de mijnwerkers op de proppen. De sociaal-democraat Van der Bilt vond het niet noodig. dat <je mijnen zooveel af- schrjjven of reserveeren; laten zy het geld ten goede doen komen aan een stabiliseerlng van de arbeidsvoorwaarden der mijnwerkers. Dat is "een gezonder gedachte dan die van de soctaal-demo- craten in de Tweede Kamer, die de winsten van de mijnen !n de staatskas wilden storten in plaats van ze de bedryfssaüeerlng. dat is ten slotte óók een mijnwerkersbelang, ten goede te doen kome* Het van katholieke zijde in de Volksvertegenwoordiging gesprokene de aan drang van den heer Hermans tot grooter stor ting in het pensioenfonds, tot verkorting van den arbeidstijd en tot betere klndertoeslag-rege- dat de ontwikkeling der gebeurtenissen in het buitenland hem er toe zou kunnen brengen zijn bezoek aan de vlootschtrtiw der Veree nigde Staten te bekorten. Dit was indertijd letterlijk de waarheid, doch de president weigerde de redenen hiervooi te onthullen. Voor het afleggen zijner verklaring had pre sident Roosevelt met Summer Welles over den Europeeschen toestand gesproken. Met goedkeuring van Roosevelt heeft Summer Welles een formeele verklaring uit gegeven, waarin gezegd wordt, dat „bij de bezetting van Tsjecho-Slowakije een wille keurig gebruik is gemaakt' van geweld”. In de verklaring noemt Welles de bezetting van Tsjecho-Slowakije een „tijdelijke vernieti ging der vrijheden van 'n vrij en onafhankelijk volk, waïr^ipde van den dag af, dat de repu bliek Tsjecho-Slowakije haar onafhankelijkheid verkreeg, het volk der Vereenigde Staten bij zonder hechte vriendschapsbanden heeft onder houden”. Het is duidelijk, aidus vervolgt de verklaring, dat daden van moedwillige willoosheid en willekeurige toepassing van geweld den wereld vrede en de structuur oer moderne beschaving bedreigen. Welles vervolgt: „Deze regeering,, welke gebaseerd is op en toegew Jd is aan de be ginselen van mensche.ijke vrijheid en demo cratie, kan niet na.aten bekend te maken, dat dit land de daden van Duitschland veroordeelt.” Vandaag echter deel ik hun teleur stelling. hun verontwaardiging, dat die hoop zoo moedwillig de bodem is ingeslagen. Hoe kunnen de gebeur tenissen, die deze weeic geschied zijn, in overeenstemming woeden gebracht met die verzekeringen, welke ik u heb doorgelezen? Als mede-onderteekenaar van de overeenkomst van München had ik stellig het recht, wanneer Hitler van meening waa. dat zij ongedaan ge maakt moest worden, op dat overleg, waarvoor een bepaling is opgenomen in de Münchensche verklaring; in plaats daarvan heeft hij het recht in zijn eigen handen genomen. Nederlanders hebben by hun vele goede eigenschappen vaak één gebrek: zij weteA zelf niet hoeveel voortreffelyke Instellingen hun eigen lAnd ryk is. Ga naar het centrale vlieg veld van Frankryk of naar dat van Duitsch land, ge zult zien, dat men daar wél grootere en weelderiger ingerichte stationsgebouwen heeft, maar dat de outillage van het vliegveld zelf niet beter is dan, in verscheidene opzichten zelfs achterstaat, by de Amsterdamsche lucht haven Schiphol Amerikaansche luchtvaartspe- cialisten noemen Schiphol een der beste vlieg velden van Europa alleen wy, Nederlanders zelf, zien dit alles niet en houden ons bezig met de vraag of wy niet ergens ir. de polders tus schen Amsterdam en Rotterdam een nóg beter centraal vliegveld kurifien inrichten. Wy hoeven geen centraal vliegveld meer te zoeken, wy hebben er een Schiphol. Eindelyk een stem de hoofdstad in onze Regeerlngscolleges. De eenige met die van Ir Vos aar. de overzyde van het FUnnenhof, die het opnam voor Schiphol de stem van Mr. Krop man, die den minister geducht aan den tand voelde. Wat gaat de regeering doen in de vliegveldge- schieder.is? Gaat zy zwichten voor den aan drang van de Tweed» o j D Kropman Kamer? Durft zy met K geen voorstel te komen vóór Schiphol, omdat de motie-van der Waerden, de.heruchte ratjetoe- motie, waar ieder iets anders uit las, den te genstand tegen Schiphol uitsprak? Laat zy zich opnieuw door een commissie voorlichten’ Zoo ja, wat moet die commissie dan advisee- ren? Zou zy Schiphol verkiezen zal de regee ring dan wél met een voorstel In die richting durven komen? En hoe zal die commissie zyn samengesteld? Zal zy voldoende rekening hou den met de veiligheid van het luchtverkeer? Want het is wél zonderling, dat de regeering nu ineens meent, dat het militaire vliegveld Kat- wyk een centraal vliegveld by Leiderdorp niet in den weg zou liggen, dat daar wel een rege ling op te vinden is. Zal dat soms een regeling zyn, die uitsluit, dat stralend zonneweer bin nen tien minuten in jjotdichten mist verandert, maar ik schappelyk mensch zich m^ar niet zoo dade lijk van ganscher harte kan onderwerpen Maar: „men moet de gedwongen broederUjk- heid niet onderschatten. zelfs niet de afge dwongen broederiykheid." Dat er ook in den loop der wereldgeschie denis wel dingen zyn, die den monnik met droefheid vervuilen, en waarover hy maar lie ver niet spreekt, zal menigeen begrijpen, die by voorbeeld leest: „opnieuw barbaar worden is erger, dan barbaar zyn! In iedere oorspronke- Ujke barbaarschheid schuilt nog gezonde kracht, maar de terugval in de barbaarschheid is het begin van den ondergang.” Dit is een gedachte, die men ook ontmoet by Ertest Hello, zy mag voorgehouden worden aan allen, die roekeloos vertrouwen op de natuurkrachten in mensch en volk. Maar dom Verkade polemiseert niet. Hy pre dikt vertrouwen, hy herinnert aan de talryke en gedeeltelyk vruchtbare tegenstrijdigheden in de menscheiyke natuur, hy troost ons tegen het gevoel van zwakte en minderwaardigheid: „Ook de grootsten waren maar groot in enkele besissende uren. Als iedereen vervielen zy Ir menscheiyke armzaligheden. Slechts ii# de fan tasie bestaan personen, die altyd op hooge pa den wandelen.” „Koning David heeft in zyn leven weinig verzekerdheid gekend; dat heeft hem zoo getrouw doen roepen tot God.” Hy brengt ook den menscheiyken weemoed over het vergaan van alle dingen onder woor den en hy zegt dan rake waarheden, die mis schien in den mond van een monnik verbazen en die toch juist zyn: „Hoevele menschen moeten in deze wlsrelc verkommeren, terwyi de voedingsmiddelen toch by heele hoopen worden weggegooid of vernie tigd! Hoe velen lyden kou, terwyi het hout in de bosschcn wegrot! Hoe weinigen kunnen het beroep kiezen, waartoe de natuur hen heeft voorbestenfa! Hoe velen moeten altyd maar hun huweiyksdag uitstellen! Hoeveel jeugdige schoonheid verbloeit, terwyl de kunstenaar zich moet tevreden stellen zonder model £y deze laatste gedachte, misschien meê^jn- gegeven door den schilder dan door den m^j nik, fronst zich wellicht een voorhoofd. En toch! Het eerbiedigen van de schoonheid der schepping, indien het waariyk een eerbiedigen is, blyft een der edelste daden van dankbaar heid Jegens -den Schepper. „Wy kunnen God niets aanbieden, dat Hy niet reeds heeft. Maar onze liefde vraagt HÜ." Is ware dank baarheid niet een llefdevolle vorm van ver- eering? Met het oog op deae herhaalde verzeke ringen, die mjj vrijwillig gegeven waren, achtte ik mij gerechtvaardigd om daarop de hoop te grondvesten, dat wanneer eenmaal deae Tsjecho-Slowaakache kwestie geregeld was, het mogelfjk zou zijn, de politiek van be vrediging, die ik beschreven heb, verder to voeren. Desondanks echter was ik tegeiykertjjd niet bereid de voorzorgsmaatregelen te laten verslappen voor ik er zeker van was, dat die politiek gevestigd was en aanvaard door anderen. En daarom werd na Mün chen ons defensieprogram inderdaad ver sneld (toejuichingen). En het werd zoo ver uitgebreid, dat verbetering werd gebracht in zekere zwakheden, die aan het licht wa ren getreden tijdens de crisis. waarin de atmosferische krachten méé con- tracteeren? De minister zal haring of kuit moeten geven in zyn repliek. Vóór die haring- of kuitgeschiedenis had zich even een geschiedenis met de verpakte en on verpakte spysvetten voorgedaan. De reductie van de Landbouwcrisiswet 1932 was van dien aard, dat na eenige jaren twyfel rees over de vraag, of de Regeering terecht niet alleen dg verpakte maar ook de onverpakte spijsvetten aan een heffing had onderworpen. De rechter besliste dat de tekst van de wet de onverpakte vetten niet insloot, dat dus de heffingen ten onrechte waren gevorderd en terugbetaald moes ten worden. Die uitspraak zou een bedrag van 5 millioen uit liet Lanobouwcnsisfonds overheve- len naar den zak van 'n aantal groot-fabnkan- ten, die de betaalde heffingen al lang op hun afnemers hadden verhaald en nu een onver diend buitenkansje zouden genieten. Daar wilde de Regeering een stokje voor steken. Zij stelde vóór, de Landbouwcrisiswet 1932, die inmiddels reeds vervallen is. zoodanig te wyzigén. dat er geen twyfel meer bestond aan de bedoeling van den wetgever élle spysvetten, óók de onverpakte, aan de gestelde heffing te onderwerpen. De Gestapo Wat wellicht het meest onheilspellende is- wy hooren weer van het verschynen van de Ge stapo. gevolgd door het gebruikelyke verhaal van massa-arrestaties van op den voorgrond tredende personen met gevolgen, die ons allen bekend zijn Iedere man en vrouw in dit land, die zich het lot der Joden en politieke gevan genen in Oostenrijk herinnert, moet vandaag vervuld zyn van een droevig voorgevoel. Wie zou zijn hart niet in sympathie voelen uitgaan naar dat trotsche, dappere volk, dat zoo plot seling is onderworpen aan deze bezoekingen, welks vryheden gekortwiekt en welks nationale onafhankelykheid verdwenen is? Wat moet men denken van hen. die zeiden geen territoriale ambities meer te hebben? jecUvitelt zouden wy de losse gedachten willen rekenen, die de Nederlandsen* schilder-monnik DomWlllibrord Verkade Ojs.B. van de abdy te Beuron verzameld heeft in zyn jongste werkje, getiteld Spuren des Daseins, dat dezer dagen verscheen by het Matthias Grüne- wald-Verlag te Maznz. De achilder-monnlk. een broer wan Eduard Verkade. is by het Nederlandsche publiek niet onbekend. Zyn eerste boek „Van ongebonden heid en heilige banden", dat zyn levensgeschie denis verhaalt als kind en knaap te Zaandam, als jong schilder te Parys, als zoeker van de waarheid, als bekeerling en eindelyk als novice te BcuröTb-^heeft in den boekhandel buitenge- wcon succes gM land, waar net ruhe zu GoUZ Wat hy-^ns thans vooriegt als .Erkentnisse oes Malermónches" is van geheel anderen aard. Hy zelf zegt In zijn voorwoord: „Wanneer gy in d(* lente een wandeling maakt door Gods nieuw-ontwaakte natuur, biytt gy hier en daar staan, en verheugt u over het mooie uitzicht, dat gil geniet. De bloemen, die gy plukt, bundelt gy wellicht tot éen ruiker, om nog eenige dagen te worden herinnerd aan uw’e wandeling. Het zou een groote voldoening voor my zyn, wanneer de lezing van dit boekje op u een zelfde lütwer- kmg had. zoodat gy sommige gedachten er uit met vreugde overdenkt, maar andere byeenbindt tot een ruiker, om er de kamer vhn uw geheu gen mee te versieren. Want de schrijver wil niets anders dan weerklank vinden in andere zielen, verwant aan de zyne, opdat iets van het eigene bevestigd worde in vreemdén en iets van het vreemde gevormd uit het eigene.” Wij leven zoo kort! Wy laten zoo weinig na, zelfs m de herinnering! Dit is wel de gedachte, die den schilder-monnik bewoog om uit zyn levenservaringen byeen te brengen, wat voor allen van waarde kan zyn. Het zyn algemeene Cevolgtrekkingen, die men dadeiyk beamen ban, als men er even «ver nadenkt. By voor beeld: „twee volstrekte tegenstellingen bestrij den elkaar niet zoo vaak als de verschillende Uitingen van eenzelfde richting" of: .jykdom ?*n gemoed berust op 'veelzydig genuanceerde tegenstrijdigheden" of: „wie het allen menschen haar den zin wil maken, komt nooit tot een besluit" of: „niemand streeftr iets, dat bil niet reeds in zeker ppÉlcht bezit" of: „èr zyn nu eenmaal dingen, die het keukenmeisje beter weet dan de professor" of „wat lang* moet standhouden, mag niet wbrden prijsge geven aan waaghalzery." Zulke spreuken, meestal kort, vullen een •root deel van het boekje, maar er zyn ook langere meditaties, en kleine samenspraakjes, •otns heel leuk, waaruit wy zelf de conclusie mogen trekken. By voorbeeld: Heb je tandpyn? Nee, maar ik draag een kunstgebit. Heb je goede oogen? Ik zie alles, maar ik kyk een beetje scheel. Heb je sterke ledematen? Mijn beenen staan wat krom, b»n goed loopen. Vooruit dan maar! In het geesteiyke leven Is het Immers ook Tobbers en stakkerds zyn wy allemaal •naar wij moeten roeien met de riemen, die wij hebben! Dat we daar dikwijls zelf heel tevre- bau mee zyn, maakt ons een beetje belachelyk Ik geloof niet dat er iemand is die myn oprechtheid in twijfel zal trek ken, wanneer ik zeg, dat er nauwe lijks iets is, dat ik niet ten offer zou willen brengen voor den vrede, maar er is één ding waarvoor ik een uit zondering moet maken en dat is de vrijheid, die wij honderden jaren ge noten hebben en die wy nooit zullen willen overgeven (langdurig applaus). dachten oi „.jancueu „au ve oienen m een nieuwen vorm door ze b.v. op rym te aetten. Zoo maar wat opschryven, dat wel aar dig klinkt en dat ook wel ongeveer ultkcmt, kan federeen. maar daarmee is nog geen kernspreuk geboren! Het aphorlsme. zooals we dat vooral by de meesters van het Fransche proza der Gouden Eeuw vinden, moet klaar, eenvoudig, al gemeen. en bovendien onmiddeliyk overtuigend Ujn. Het moet de kracht hebben van een |(Veekwoord, de wysheid van een oorceel, de pointe van een puntdicht en de persoonlykheld van een toespraak. Hoewel de kernspreuk de mrcht is van Iemands wel-overdachte levens- (Tvaring. mag ze toch niet subjectief zyn. Ze moet voor Iedereen gelden, hoezeer zy ook den achrijver karakteriseert. Zoo is het met de pak kende aphorismen uit het Bybelsche Boek der gpreijken, zoo is het oolk*met vele gezegden uit de Navolging van Christus. De Franschen hebben de kunst van t aphorlsme als een afzonderlyken tak der letterkunde beoefend en eenigen hun ner schreven uitstekende kernspreuken ,jna- xnnes zooa's La Rochefoucauld ze noemde die voor alle tyden gelden. De Nederlandsche letterkunde, hoewel ryk aan moraliseerende werken, ken; deze bondigheid niet zoozeer. De „Spiegel van den Ouden en Nieuwen Tyd" door Jacob Cats toont er, na de T^ass^ke „Adagia” van Erasmus, een yoorbeeld van, doch hier be treft het meest spreekwoorden, opgeteekend uit den volksmond, of verzameld uit de werken van oudere schrijvers. Oorspronkelyke kernspreuken val men nog het meest 'aantreffen In sommige treurspelen van Vondel, vooral in „Gebroeders” en .Maria Stuart”, waarin heele debatten wor den gevoerd, die voor een goed deel bestaan -uit spreuken, door de leiders van het twistgeding elkander voorgehouden'. Een boekje met „Spreu ken uit Vondel" is my niet bekend, maar als bet vervaardigd wordt, zal het verrassen door sjjn levenswysheid en zyn objectiviteit. Ook Bll- derdyk werkte graag met dichtregels, die. uit bet verband genomen, losse spreuken vormen. Er bestaat uit den nieuweren tyd een „apho- nsmen "-bundel van Dr. C. J. Wynaendts Fran- cken, er bestaan de .Marginalia” van Dirk Coster, en, niet gebundeld, de „Suggesta” vïn Wouter Lutkie pr. Vooral de laatste zijn veel te subjectief om voor echte kernspreuken te mogen doorgaan, maar ook de eerste bevatten nogal vaak een persoonlyk Inzicht inplaats van ech algemeene wysheid. Ze sluiten aan by de .Ideeën" van Multatuii, die geen elgeniyke kernspreuken zyn, doch „fragmenten" in den romantischen zin, door Novalis aan dit woord gegeven. Tot deze, meer persoonlyke soort van kern spreuken, doch met een grooter gehalte aan ob- ^ese gedachten In korte kernspreuken op thrift te stellen, is een heelp kunst. Het is veel moeiiyker dan diepe of pakkende gedachten te pj, te brengen in den samenhang van een be toog het is zelfs moeliyker dan bestaande ge bet helpt ons echter ook by het verder komen, en het zuiver Inzicht groeit langzaam. Dom Willlbrord Verkade is optimist, en hy heeft humor, maar hy ziet de practische moe Hij k- heidjes heel goed: .Jeriykheid in het zaken doen moet men net zoo goed leeren als om gaan met geld." Voor den goeden verstaander ontveinst hy ook niet, dat hy zelf moeilykheden gekend heeft In het leven van bohémien en individu alist, die kloosterling werd. De samenleving, ook tusschen kloostermuren, stelt haar eischen.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Noord-Hollandsch Dagblad : ons blad | 1939 | | pagina 5