West-Friesland in Het sterkend voorbeeld der vaderen fF GODSVERTROUWEN IN CRISISTIJD 5n De storm der reformatie vermocht geen bres te slaan in dit Katholieke bolwerk A Het bloeiende heden vji. I pius xn. Haar een oplossing.... ZATERDAG 20 MEI 1939 of Wille, de De R.K. kerk te Nibbixwoud waren historie nu t» Zijn treffend is het, dat dit tv- Giro 138198 wie •te iden, rweg aan een aan •n, zooa 'Herdaan, huwelijk van den om maar De Bisschop op vormreis in ons gewest. Mgr. is op het punt de kerk van Ooster- blokkcr te betreden, waar hij een aantal jongens en meisjes het H. Vormsel zal toedienen Wervershoof, een der bloeiendste katholieke parochies van ons het prachtige complex der Sint Werenfridusschool gegeven heel West- man- geloofs zonden 1385 1400 1402 1404 1464 1467 bijna allen De Paters i toe- r een is het >t bet kana ,wes- i ver- t een sd al Ma arte *e- J. p. pol. irig. in geen ge ven bet irgen erste wen, heid i in ertja ■rond, klaagt H te ti ge- over ssing esche voor staat i he it de Idel- i de :Uen i aal ind ran Nt span- litslag imers, t van it als leelde door ar de t ge- ierste Het onderwijs tg gewest, wordtin aan geschenk des men dorpen e^ ZUn zoo het totalen van pre- om- Binnen Hoorn waren in de 15de eeuw zeven kloosters, t. w.: 1385 Het St. Bonifacius Missiehuis te Hoorn, waar degenen, die in verre landen, ons H. Geloof gaan verkondigen, hun eerste opleiding genieten. Kort geleden werd hier het weekend ,Je Levenstaak" van de Graal gehouden, dat door 230 meifjes uit ons gewest bij getooond werd i Wat is er uit dezen overgangstijd van onder drukking naar vrijheid gegroeid? Och, wjj be hoeven niet veel woorden, om het te vertellen. Men schouwe slechts om zich heen en lette op den heerlijken bloei van het godsdienstige en sociale leven. Ziet de volle kerken, ziet het machtige net van stands- en jeugdorganisaties, dat het geheele gewest overspant. Let op de katholieke actie op charitatief gebied, de ge zondheidszorg, de zorg voor het onderwijs der jeugd vooral. Waar ziet men de katholieke scholen zoo dicht gezaaid, waar het vakonder wijs der tuinders zóó goed georganiseerd Is er één gewest in het Noorden, waar de Landdagen zóó goed en zóó vruchtbaar bezocht worden? Kon niet de hoogeerw. Deken v. d. Wiel on langs met zeer gerechtvaardtgden trots schrij ven eenmaal de zware, doch eervolle taak zal rusten de beste tradities van dit Room- sche gewest ongeschonden te» handhaven, is nu met bovennatuurlijke wapenen ten strijde gerust. Die kamp zal ongekend he vig zijn, en daarom is het de taak van het thans levende geslacht naast,. de gees telijke wapenrusting ook de natuurlijke afweermiddelen niet te verwaarloozen. „Wij blijven trouw” was het parool der en tot het ge- ha gepreek in deze gewesten gehouden werd. De werkzaamheid van deze lieden, gevoegd bij de slapheid der stedelijke overheid maakte, dat de woelige mlndftheld men ver- gete dat vooral niet de macht in handen kon krijgen. Toen in 1572 kort na elkaar Enk- huizen en Hoorn de zijde van den Prins kozen iMedembhk werd door enkele vendels Enkhul- zérs overrompeld) was het met de vrije uit oefening van den katholieken godsdienst ge daan. De kerken werden in bezit genomen, na dat religieuze paramenten, beelden en schilde rijen vernield Waren. Kloosters kregen een andere bestemming. Wat dit beteekende voor Hoorn. leest het volgende staatje: e Wjj clteeren weer Dom Scheermen, waar hij over Enkhuizen om. schrijft: Wat het inwendig leven dezer kloosters be treft. in St. Clara heerschte ongetwijfeld de geest der religieuze armoede en de Augustijnen werden in 1506 van onverdachte zijde door het staatsbestuur geprezen als ..goede en devote mannen terwijl hun armoede beslist aposto lisch was. De indruk van een op z’n minst eerbaar en geregeld christelijk leven, wordt echter nog meer versterkt door het zeer groot aantal roe pingen voor den geestelijken staat, wat altijd wel als maatstaf kan gelden voor het zedelijk peil van een parochie: roepingen zijn immers de volle uitbloei van een katholiek geloofs leven. Als van Enkhuizen afkomstig worden alleen reeds voor het Utrechtsche bisdom ver meld van 1505 tot 1518 niet minder dan 54 priesters. Toch zjjn het de percentsgewijs weinig talrijke afgedwaalde priesters, die in de steden Hoorn en Enkhuizen de reformatie haar kans gegeven hebben Werd niet reeds in 1533 de Hoomsche gees telijke Jan Comz. Winter wegens ketterij ter dood gebracht, terwijl een andere priester Cle ment Maertsz een deel van zjjn parochianen in zijn afval meesleurde? Nog bedroevender Is het te moeten consta- teeren, dat de wegbereiders der Hervorming in Enkhuizen waren de ongelukkige priesters Cor nells Kooltuin en Andreas Dirksz. van Castri- cum. pastoor der Pancraskérk. Beiden waren leerlingen van den Alkmaarschen pastoor Laurens Sas. die. hoewel waarschijnlijk niet openlijk afgevallen, toch reformatorische lee- ringen verkondigde. Nog een andere Alkmaar- der speelt een droeve rol in den afval der beide steden. Het is de mandenmaker Jan Arentsz. onder wiens leiding bulten Hoorn de eerste z.g. Met dopvont ea biechtstoel met altaar en krols bowwt God onse zielen een veilig tehaia. Jiaachopefonds" H Sondaal. pr. aecr.-Pann. „Het is een wonderlijk verschijnsel, hoe groote activiteit er op alle gebieden te con- stateeren valt in onze Weet-Friesche gou wen. Het is. alsof de wereld rondom ons heen niet davert van kanonnen-fabricatie en vliegtulgconstructle. het is alsof er ter wereld geen andere wereld- en levensbe schouwing meer bestaat dan onze christe lijke. Die activiteit valt waar te nemen over bijna het geheele terrein, in de uitingen van diep geloofsleven in onze kerken, in het hooger geboortecijfer, in de talrijke bevol king onzer R. K. scholen, in de enorme be-"-‘ langstelling van onze zeer gewaardeerde onderwijzers en onderwijzeressen. Zusters" zoowel als leeken voor het profane onder wijs, de belangelooze medewerking van de Fathers van het Missiehuis om het groot tekort aan handen en geesten onder de rijen van den Clerus aan te vullen; in de niet hoog genoeg te schatten medewerking van het onderwijzend personeel aan het gods- dlenstig-zedelijk leerplan; in de activiteit voor den zieken mensch. getoond in Gast huispenning en de oprichting van E.H.B.O.* vereenigingen. in het werken der katholieke parochle-verbanden, de enthousiaste voor bereiding van den 25sten West-Frieschen Landdag, in de cursussen voor de Nieuwe Gemeenschap en de reeds zeer christelijk werkende „Christelijke Naastenliefde", in de algeheele mobilisatie onzer intellectueele katholieke leeken, die een voorbeeld zijn van apostollschen ijver, en niet het minst in de actie, die gevoerd wordt onder onze Roomseb Katholieke jeugd”? weg naar het eeuwig einddoel het Haar- katholieken Jongeren op den Landdag en tot hooghouden van dat ideaal werden zij inspireerd door de lessen der historie. Dat was juist gezien, want niets is beter onze dan voor lede re Bis- geroe- Kerk de Broeders van de Góede van het Gemeene Leven. St. Agnletenklooster. St. Cathrijnenklooster. St. Caecillaklooster. St. Geeftenklooster. St. Maria Magdalena-klooster St? Claraklooster. Bij de ommuring en vergrootlng der stad in 1508. werd ook het klooster in het Dal binnen de muren gebracht. Den Enkhuizer kloosters verging "t niet beter. Het St. Ursula-klooster werd gebezigd tot ver grootlng van het weeshuis, het Augustunerkloos- ter werd bestemd tot weeshuis voor kleinere en vreemde kinderen; dat van St. Clara werd oude mannenhuis, dat van St. Caecilla ziekenhuis. Het klooster van St. Agnes werd tot woon huizen verbouwd, terwijl het zg. Patershof, het verblijf van den Proost van Westfriesland. ge deeltelijk voor Munt, gedeeltelijk voor vergader plaats der Admiraliteit gebezigd werd. Doch behalve aan kerkelijke goederen vergreep men zith ook aan de gezalfden des Heeren. Wij hebben slechts te herinneren aan de roem rijke bloedgetuigen van Alkmaar, de 5 Francis caner monn.ken. die tc Enkhuizen voor het stadhuis door de honden van Dirck Sonoy gru welijk om het leven gebracht werden. Doch ook de leeken werden niet gespaard. Lezen wjj met van Johannes Ludus. schout van Berkhout, die gedood werd om zijn trouw aan het H. Geloof, van de bloedgetuigen uit Wognum en zoovelen uit andere dorpen, die, soms na af schuwelijke martelingen, terechtgesteld werden? Wjj mogen dit overzichtje over het droefste tijdperk der West-Frlesche historie niet beslui ten, zonder melding te maken van 'n echten Enkhuizer, ciie in deze jaren van ellende 'n groo te rol gespeeld heeft in de ontwiickeiing der ge beurtenissen. Wij bedoelen Ruard Tapper Deze merkwaardige man behoort tot de meest om streden figuicn onzer 16de eeuwsche geschiede nis. De nieuwlichters zagen in hem en hun nakomelingen doen dit nog den feilen inqui siteur. wiens woord vele ketters ter brandstapel verwees. Doch de andere historiebeschouwing eert hem, den Leuvenschen theologieprofessor en deelnemer aan het Concilie van Trente. als den vertegenwoordiger der prlnclpleel-katholleke richting, waardoor ware zij niet in haar werking gewelddadig belemmerd geworden, de nieuwe be zieling van het Christelijk leven in de Neder landen haar vpuchten zou hebben afgeworpen, méér en overvloediger dan nu feitelijk het geval is geweest. Deze vrome West-Fries, deze strijder voor de eer der Moederkerk, verdient in ruimer kring be kendheid en in ieder geval is het een eereplicht van ons katholieken, dat wij zjjn nagedachtenis verlossen van de caricatuur, welke een partijdige geschiedschrijving ervan gemaakt heef". landgenooten zulke onschatbare diensten zou bewijzen: Dr. Nuyens, den dorpsgeneesheer van Westwoud, die rijdende in zijn dokterskoetsje de vaderlandsche historie schreef, waardoor met één slag een eind werd gemaakt aan tallooze antl-kathoüeke fabelen, welke bevooroordeelde geschiedschrijvers als waarheid hadden opge- discht. Naast Le Sage ten Broek, naast Alberdlngk ThiJm, naast Schaepman heeft kathbliek Neder land aan dezen West-Fries zijn bewust-wording te danken. Zoo is op de ruïnes, door de Hervorming ach tergelaten. weer een rijk Katholiek leven op gebloeid. Gelijken tred daarmede hield tot voor enkele jaren ook de welstand van dit vrucht bare land. Helaas, toen de wereldcrisis kwam werd juist die vruchtbaarheid het tegendeel van zegen. Want de producten geteeld in arbeids dagen van ongetelde uren, vonden geen koopers en kwamen op de mestvaalt terecht. Welvaart maakte plaats voor het meest letterlijke brood gebrek. Doch juist tn deze moeilijke dagen toonde dit volk zich in zjjn grootheid. Het morde niet tegen Gods bestier en stond niet op tegen de Overheid. Maar' op het heerlijk voorbeeld van zijn Bisschop. den grooten Maria-vereerder. trok het naar Helloo. om In boetprocessie zjjn lot te leggen in de moederlijke handen van O. L. Vrouw ter Nood. Zóó is Katholiek West-Friesland! ons gewest waaraan Wie met open oog den tegenwoor dige n tijd ovenekouwt en de uit haar groeiende toekomst overweegt, wordt aangegrepen door de groot heid van haar taak, door de uitge strektheid van haar nooden, door de diépte van haar innerlijke verande ringen, door het gewicht, waarmede oud en nieuw, heilig m onheilig tegen elkander hotsen en in gewel dige geestelijke frontvormingen tot een oplossing dringt. Van verdrukking naar de vrijheid in staat de dynamische jeugd van dagen tot groote daden, te brengen haar het voorbeeld van een roemrijk geslacht voor oogen te stellen. In de hier volgende regelen willen wij voor dat groote werk ook ons bescheiden steentje aandragen. Dat „bescheiden” is hier geen beminnelijke nederigheid, die vraagt om tegengesproken te worden. Want wij zijn er diep van overtuigd, dat in enkele kolommen van een couranten artikel geen historie kan samengeperst worden, die dikke folianten vult. WIJ kun nen zelfs niet alle hoofdzaken vermelden, doch enkel hier en daar een greep doen uit de wel-gekende, maar door velen toch ook weer vergeten historie van Katholiek West-Friesland. Het Katholiek Comité van Actia „Xroor God" schrijft ons Wij men enkele cijfers? Ze zijn dor, maar ze spreken een taal, die ieder verstaat. Welnu, de 11 parochies van het dekenaat Hoorn hebben in 1939 14.473 communicanten tegenover de 10 parochies tn 1909. 30 Jaar ge leden dus. 8664 Hoog karspel Is hier de laatste aanwinst). In het dekenaat Wervershoof waren in 14 pa rochies 13982 communicanten. In het jaar 1909 slechts 8656, verdeeld over 12 parochies. (Nieuw zjjn hier de parochies Onderdijk en Zuidermeer). Volgens het jaarboek voor het Katholiek On derwijs waren er in de belde dekenaten 33 la gere scholen, 2 tuinbouwscholen, een internaat der eerw Broeders te Medemblik, en het Boni facius Missiehuis, waar de lagere studiën schieden voor de St. Joseph Congregatie Mill HUI. Religieuzen, na dé hervorming verdreven, vindt men weer overal. Dominicanen hebben een .statie in Goorn. ter wijl In Medemblik de Fraters van Tilburg ge vestigd zijn. Talrijk zjjn de vrouwelijke kloosterlingen, die de meisjesscholen bedienen of zich wilden aan ziekenverpleging en verzorging der oudjes. De Zusters Franciscanessen vindt men in Nibbixwoud. Spierdijk. Wervershoof. Westwoud, Wognum, Zuidermeer; Ursullnen te Hoogkar- spel. Spanbroek en Hem; Zusters van Tilburg te Hoorn. Medemblik en Grootebroek: Augusti- nessen te Lutjebroek; Dominicanessen te Ob- dam; Arme Zusters van het Goddelijk Kind te Wester Blokker en Zusters van O. L. Vrouw van Amersfoort te Enkhuizen En nog gelooven wij. dat deze lange lust niet volledig is! en daar sterk van de tegenwoordige afwijkende schrijfwijze der plaatsnamen) Outdorp. Coe- djjek. St. Paneraty. Broeck, Otterleck. Calver- dijek. EnygenbroeA. Sancto Martino. Valcken- koeck. Schaegen. Uit Oeck, Huysduynen, He- rinekhuesen, Berrinckgerhom, WynckeL Nye- dorp. Oudenyrop, Hoichtwoude, Ertswouda, Opmer, Spanbroeck. Waddewey. Woggenhem. Nubexwouda. Houwerda. Lametsschaege. Ab- benkerek. Zybenkerspel. Bennebroeck, Myd- wouda. Twisk. Opperdoes. Medenbllk, War- varshoeff, Zwaych. Weysterblocker. Oesterblo- cker. Bennewysen, Weystwouda, Luttekenbroeck, Grotenbroeck, BouenkerspelEnchuesen. Vun- huesen. Hem, Leeck, Wydeness, Schellingehout, Holm. Avenhoom. Scerwoud. Schairdam. Eter- sem, Berehout. Met zóóveel godshuizen moest het leven wel bloeien en zware stormen noodig zijn om tn dit bolwerk van Katholicis me een bres te slaan. Helaas, begin 16e eeuw waren dergeiijke geestelijke depressies in aantocht, zonder dat een waarschuwend: „Weest op uw hoede" het oor der eenvoudige geloovigen bereikte. t In de branding der reformatie r is deze week vreugde geweest m het land der West-Friezen; i rumoerig wereldsch jolijt van ker mis of sportfestijn, maar de klare en be zonnen feeststemming van het religieuze hoogtij. In de middeleèowsch aandoende stra ten der droomende stadjes, zoowel als op de eenzame hoeven van het wijde* platte land vertolkte het rood-wit-blauw van het vaderland, te zamen met het pauselijke wit-geel de feestgevoelens der Katholieke West-Friezen. Niet zonder reden waren de vreugde- nitlngen van de, in deze moeilijke tijden weinig tot feestvieren gestemde, bewo ners van Nederlands zwaarst getroffen ge west. Immers in hun midden vertoefde de beminde Herder van het Diocees, Haar lems negende Bisschop, Zijne Hoogwaar dige Excellentie Mgr. J. P. Huibers. Altijd en overal is het bezoek van een Kerkvorst reden te over tot feestvreugde. Diep in zijn ziel voelt de Katholiek de ont roering. wanneer een opvolger der Apos telen tot hem komt, wanneer de Herder der geloovigen de genademiddelen komt nltdeelen uit de volheid van Zijn volko men Priesterschap. Moge zoo’n Bisschopsbezoek dus vreug de schenken, overal waar slechts enkele katholieken bijeen wonen, hoeveel temeer, wanneer deze groote eer geschiedt een gewest, dat wij durven noemen der parelen van Haarlems Diocees. West-Friesland en Katholiek, de woor den vloeien als vanzelf te zamen. In eqn woestijn van dorheid en ongeloof, zooals helaas zoo’n groot deel van Hollands Noorden geworden is, bloeien als vriende lijke oases de katholieke dorpen van West- Friesland. Hier wordt het H. Geloof der vaderen niet enkel beleden, maar ook be leefd. Hier is geen valsche schaamte om openlijk zijn Kathoiiek-zijn uit te jube len. In dit stukje Brabant van het Protes- tantsche Noorden durft men zijn woning te teekenen met de symbolen van het Ge loof; hier wordt de Priester Gods geëerd en gehoorzaamd als in weinig andere stre ken van ons vaderland. Is het dan wonder, dat Juist hier een Bis schopsbezoek de diepste vreugde wekt? Dat de landman zijn akker verlaat, rustig en ingetogen naar zijn aard, >9,zijn ziel niet minder vurig, den geeste lijken vader te begroeten? Vader-Bisschop noemen de Limburgers hun Herder. Deze titel is in niet inheemsch, maar het begrip, die eere-naam zoo treffend uiting geeft, leeft in dit Roomsche land evenzeer als in het Zuiden. Een vader in alle geestelijke «aken, een toevlucht, onder Wiens hoede men weet veilig te leven en Die onfeilbaar «eker den wijst, dat is de Herder lemsche Diocees voor West-Fries. Dat was en is voor hem schop, die door St. Petrus’ Opvolger worden om Gods De dierbaar gewest komen brengen, het Vormsels, o Hoe bijzonder mocht geschieden op de Kruisdagen. In die dagen, waarop de landman bidt, dat God de jonge vruchten van zijn akker mag •Paren voor de vernielende natuurkrach ten, kwam zijn geestelijke Vader door het H. Sacrament van Sterkte aan de vruch ten van zijn huwelijk de kracht schenken ®m de verwoestende stormen van het le ven veilig te doorstaan. De jeugd van West-Friesland, op Legende en het stadhuis voor den schoorsteen doen ophan gen. als een blijvend aandenken. Onder op dit schilderij stond met vergulde Romeinsche letters een tekst, welke in vertaling ongeveer als volgt luidt: Radboud, zoon van Koning Aldegil, de laat ste konlng der Nederlandsche Friezen, vijand van Pepijn van Herstal en diens zoon Karei Martel, prins van Frankrijk, met wie hjj hevig gevochten heeft, met meer of minder succes. Toen hij door Bisschop Wolfram gedoopt zou worden, trok hij. verstoord door het antwoord van den Bisschop. zijn voet weer uit de doop vont terug. Kort daarna is hjj. volhardend in zijn ongeloof, gestorven, naar men meent in het jaar 734. Uit den 'anderen zoon van konlng Aldegil had hjj twee neven. Gaudebald. prins en Radboud, heer van West-Friesland. en een nicht, de moeder van Frederik VIII. bisschop van Utrecht. Nogmaals, wjj kunnen niet uitmaken, in hoeverre historie en legende hier door elkaar zijn geweven, maar kenmerkend voor den geest der te bekeeren stammen is deze geschiedenis zonder twijfel. Een ander verhaal, waarvoor wjj nog minder durven instaan, is het volgende: Veronen. een stad, welke nu geheel verdwe nen Is, was eertijds gelegen tusschen Kenne- merland en West-Friesland, ongeveer tusschen het tegenwoordige Oudorp en St. Pancras aan een zeejrrm. en deed dienst als vesting Een legende vertelt, dat St. Ursula met elf duizend maagden uit Engeland naar Keulen gezonden werd, om de heidenen tc bekeeren, en dat zij in Veronen aankwamen. Via den Rijn trokkqn z.y naar Keulen, waar zij in de handen der Hunnen vielen, die haar ver moordden. Naar verluidt moet ook hier St. Willibrord. toen hij met zjjij elf gezellen in 090 uit En geland was vertrokken, hier aan land gegaan zjjn. Echter wordt ook beweerd, dat deze Hei lige in Vllssingen den eersten voet op het vaste land zette. Laten wjj verder de legenden hoé aan trekkelijk overigens rusten en keeren wij terug op den bodem der historie. Wjj weten dan met zekerheid, da* na ontzag lijken arbeid de eerste geloofsverkondigers en hunne opvolgers er in slaagden West-Friesland voor Christus te winnen, en dat dit gewest reeds in de vroege middeleeuwen bekend was om zijn trouw aan het H Geloof Het land was overdekt met parochiekerken, kloosters en kapellen. Kerkelijk stond het onder den Proost van West-Friesland. wiens zetel te Hoorn was. en die in zekere mate onafhanke lijk was van den Bisschop van Utrecht. Wel oefende het Domkapittel aldaar bepaalde rech ten uit. Het is natuurlijk niet aan te nemen, dat de min of meer ernstige inwendige beroeringen, welke de Kerkprovincie van Utrecht in de eeuwen geteisterd hebben, aan West-Fries land voorbij zjjn gegaan, maar veel invloed op het Kerkeljjk leven hebben zü toch niet ge had. Het volk bleef trouw, vereerde zjjn pries ters. al bekommerden enkelen van dezen zich helaas wel eens meer om wereldsche dan om geestelijke zaken. Uit een geschil over 1 carie-rechten aan Proost en Kapittel, streeks het jaar 1500. kennen wij de parochies en vicariaten,, welke toen tot dc Proostdij West-Friesland gerekend werden. Voor West-Friesland is het dan ook absoluut onjuist, dat het leven der geestelijken en re ligieuzen een bron van ergernis was voor de geloovigen. Pen werd of zal hier te besturen. Edoch, hij zou l*er deze uit eerbied en liefde niet nog weliger bloei den, nu die Bisschop een priester is, die gearbeid heeft In zjjn eigen omgeving. Nu hij Monseigneur vóór Zjjn hooge uitver kiezing óók gekend heeft als den Immer Triendelijken, voor allen toegankelijken, ttet allen mee-levenden deken Huibers. En zou het vermetel zjjn te veronder stellen, dat Zjjn HoogwaArdige Exellentie, de liefhebbende Vader van a 1 zijn dio- eesanen, In Zijn hart toch nog een bijzonder plekje heeft voor Zjjn Friesche geloovigen? Voor de stoere hen en vrouwen, wier liefde voor en trouw **n het H. Geloof Hij in de Hoomsche jaren heeft leeren kennen? En dat juist daarom de jubel, waarmede men Hem ontvangen heeft in steden en vooral op den jubelenden Landdag, door tallooze zorgen gekwelde hart bijzonder goed heeft gedaan ?t Bisschop is in deze dagen een heerlijk H. Sacrament Het waren donkere tijden, die volgden op de overwinning der Hervormden. Wjj spreken zoo gemakkeflik van een gouden eeuw. Dit moge waar zjjn. economisch gezien, en dan nog vooral voor de groote koopsteden, maar de toestand der katholieken was in-treurig. Geen openlijk belij den van hun godsdienst; opgejaagd door den schout en zijn rakkers moesten de weinige pries ters met groot lijfsgevaar op verborgen plaatsen de H.H. Geheimen vieren en de Sacramenten toedienen. Doch zelfs de afwezigheid van alle genademid delen der H. Kerk vermocht In vele Westfriesche dorpen niet het geloof uit te roeien Onwrikbaar trouw bleven de stoere mannen en vrouwen,'alle economische achteruitzetting ten spijt. Het zou een studie waard zijn, te onder zoeken hoe het komt, dat sommige dorpen in meerderheid goed roomsch bleven, terwijl an dere In de onmiddellijke nabijheid vrijwel ge heel naar de Hervormden overgingen. De sporeh hiervan vindt men ook heden nog In de vry talrijke protestantsche „eilanden" in het katho lieke West-Friesland. De meest voor de hand liggende verklaring Is deze, dat de houding der parochiegeestelijkheld bij het al dan met overgaan van beslissenden invloed is geweest. Eind 17e eeuw en begin 18e eeuw kwam er hier en daar wat meer vrijheid, al moest die soms met goed geld betaald worden. Zoo lezen we in een onlangs verschenen historisch werk, dat op 2 November van het jaar 1704 in Nibbix woud de pastoor in het openbaar in naam van St. Olaf, den beschermheilige van het dorp, het vee zegende. Toch zou de volledige godsdienstvrijheid niet komen voor de Franschen de Hervormde Staats kerk afschaften en het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden de gelijkheid voor de wét van alle religies erkende. Doch zooals overal in den lande, waren ook in West-Friesland de katholieken bescheiden in het hanteeren der nieuw verworven vrijheid. De eeuwen van onderdrukking hadden een soort minderwaardigheidscomplex doen ontstaan. Men was katholiek, prachtig katholiek zelfs in huis en kerk, doch daar buiten mocht dat niet al te demonstratief getoond worden. De tweede roep stem der emancipatoren zou noodig zijn om de massa uit den dommel te wekken. Doch toen dit brave volk eenmaal wakker was geworden, kon niets het meer weerhouden om een breede, katholieke activiteit te ontplooien. Alvorens we echter de heerlijke resultaten daarvan nagaan, is het gepast met dit tijdperk twee, groote mannen naar voren te brengen: Pieter Jong uit Lutjebroek en Dokter Nuyens uit Westwoud. Pieter Jong, een figuur, die meer dan welke andere ook. tot de verbeelding spreekt. Hj). de geweldig groote West-Fries. was niet doof .ge bleven voor ’s Pausen stem, die de katholieke jongelingschap opriep zijn geschonden rechten te verdedigen. Een der 5000 Nederlanders, die naar Rome snelden, om met het geweer in de vuist het recht van den H. Vader te verdedigen. Een der velen, die voor deze goede zaak het le van offerden. 13 October 1897 viel hij op "t bloe dige slagveld van Mont Libretti, doorboord met bajonetsteken, nadat hij 14 Gariboldisten met de kolf van zijn geweer had neergeveld. Er waren zeer vele Pieter Jongs in West- Friesland. al was hun leven en sterven minder tot de verbeelding sprekend. Bladerend in het boek der pauaelljke Zouaven. ontmoet men op bijna iedere bladzijde een zoon uit dit katholieke land. Onder de gevallenen komen wjj de volgen de namen tegen: Jacob Bakker uit Lutjebroek <20 Jan. 1868). Walter Schutte uit Medemblik (17 Jan. 1868). Nicolaas Paay uit Andjjk <11 April 1869) en Cornells Pronk uit Avenhom, die sneuvelden in den roemrijken slag bij Mentana, 3 Nov. 1867. Onder de weinige Zouaven. die op 1 Februari van dit jaar nog in leven waren, treffen wij aan F. Bakker uit Grootebroek en Th. Schoen uit Medemblik. Behalve de dapperen, die met geweer en sabel voor hetgeschonden recht opkwamen, leverde West-Friesland in die jaren ook den man, die met de wapens van zun geest sun katholieken geen mensch zijn, wan- het Geloof gegroeide Over de chrlstianiseering van de stammen, die eenmaal woonden in de streek, welke wij heden West-Friesland noemen, is niet zoo heel veel bekend. Ten minste niet, wanneer wij his torische betrouwbaarheid als eersten eisch stel len. Wjj weten, dat vooral St. Werenfridus en ten deele St. Adelbert. door den grooten Apos tel der Nederlanden, St. Willibrord werden uit verkoren om Christus' Heilleer te brengen aan West-Friezen en Kennemers. Moeilijke arbeid, wanneer wj) ons indenken hoe de eigenschap van koppige yasthpuder.d- heid aan voorvaderlijke gewoonten en instellin gen, nu nog de roem van alle Friesch bloed, toen bij het oer-volk in nog sterker mate aan wezig moet zijn geweest. Hoeveel geduld en hoeveel even koppige ener gie. te zamen met een door geen tegenslag te blusschen apostolisch vuur, zullen deze heilige predikers moeten bezeten hebben, vóór de eer ste Fries den trotschen kop boog vóór het kruis van den onbekenden God. Ziet men de bijna onoverbrugbare diepte, welke er gaapt tusschen den van iedere binding afkeerlgen West-Fries en de het heele leven omvattende banden van de nieuw gepredikte leer? Is. dit voor oogen houdende, het verhaal van Radboud's mislukten doop dan zoo onwaar schijnlijk? Zjj is algemeen bekend, deze geschiedenis van den Frleschen Konlng. die uit saamhoorigheids- gevoel met zijn voorouders, den doop en de eeuwige zaligheid verwierp, maar toch meenen wjj de volgende bijzonderheid onzen lezers niet te moeten onthouden. In 1670 heeft burgemeester Stellingwerf van Medemblik. die toen in 's-Gravenhage was, aldaar een schilderij gekocht, waarop koning Radboud naar het leven geschilderd stond, met een gouden kroon op zjjn hoofd en zijn wapens naast zich. De burgemeesters van Me demblik hebben hierom een vergulde lijst la- Revoluties waren ontstaan in de groote ste den van een land en plantten zich van daar uit voort over het veel langer weerstand bie dende platteland. Zoo zullen wij ook. het bin nendringen der hervorming in West-Fries land beschouwende, vanzelf terecht komen bij de centra van dit land, de steden Hoorn en Enkhuizen. Het heeft geen zin in het bestek van dit ar tikel te gaan speuren naar de oorzaken van den droeven afval. Zij zullen voor West-Fries land wel niet anders zijn dan voor de overige landsdeelen. Wel moeten wij stelling nemen tegen de opvatting, soms door overigens goede katho lieken maar al te grif aangenomen dat met de 16e eeuw het grootste bederf in Kerk en maatschappij is doorgedrongen, dat de religieuze en burgerlijke samenleving tot in haar laatste geledingen vergaan en uitgeteerd was. Zeer terecht protesteert Dom H. J. Scheer- man O.S.B. in de Haarlemsche Bijdragen tegen de stelling, als zou het Lutheranisme verza melnaam zijn van verschillende bewegingen met godsdienstige of godsdienstlg-sociale kleur dat zich aandiende als een reforma tie. maar in werkelijkheid een deformatie van het Christendom is. ons Nederlandsche volk, de zedelijke opheffing gebracht hebben; als zou zich een spontane volksbeweging ontwik keld hebben, waardoor de ketterij allerwege geestdriftige aanhangers vond.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Noord-Hollandsch Dagblad : ons blad | 1939 | | pagina 5