Van de kaatsbaan tot St. Helena
VERKENNING IN FRANKRIJK
I
het
in en om
Kuiperijen
Koninkrijk Irak
Een marktdag in
Chambéry
POSTKARREN EN SJEEZEN
De tragische dood van
Koning Ghazi
00K IN IRAK INVLOED
DER AS-MOGENDHEDEN
25 jaar Europeesche
omwenteling
Postvervoer per spoor
in vroeger dagen
n m
Tijdschrift „Bouwen” vernieuwd
sc.
Een Engelsch planter
over Java
io,
im
a
i;
«title
WM
inaar
«title
atltU
1—1
van
dee hen
nog eens
zulke ram-
we
0.0. 1
WtSa-
en
H*r-
W. F.
■DC.
rani
I. J.
(Van een bUzonderen correspondent)
botsingen
door
—IS.
I
y» o
Itut).
tiurg
Mm
aal
tbesloten
behaving
iet Brit-
vervoer
zUn
Maar wat een vehikels! Zelden
melkastjes gezien.
De opwinding, de opstoppingen,
righeid van ee
>etitia
we
Kra-
Taue
J A.
Maaa
„Ontzettend. Ik kan duidelijk verstaan
88 OOS aHuisteren 1"*
IV
■«■title
pd 3-8
da 1—g
in 33
A boy- -
'I.
m 3
den).
Log-
iltgef
(dr.
irkell
■wiel
aar*
A. V.
naan
tie
»at
il|Jk
0-1
li
0 4—3
laa-
-34.
■ten stellen
i nationaal
itUd bestaat
-fseerde divisie,
'uigen beschikt,
niddelpunt van
It houdt verband
ficleren Koerden
in van het Otto-
Engeland gerichte
den invloed van
1933,
Wat er dan wel te doen was in Cham
béry?
Marktdag.
vestigde generaal Sidky Pasja, met stilzwijgende
goedkeuring door Koning Ghazi. na een schijn
van opstand een militaire dictatuur, en liet zijn
voorganger Djafar Pasja vermoorden. Uit wraak
hierover werd Bekir Sidky op zijn beurt in
Augustus 1937 door een sluipmoordenaar ge
dood Sindsdien voegden, tot groote bezorgdheid
van Engèlan paleisrevoluties en opstandige
bewegingen elkaar op. Maar niemand durfde
het bondgenootschap met de Britten verbreken.
Kort voor zijn tragischen dood had Koning
Ghazi een plan opsesteld om de teugels van
het bewind stevig in handen te nemen. Hij
wilde een einde maken aan de vele militaire
staatsgrepen die het gezag der kroon begonnen
te bedreigen. Terzelfdertijd
vorst toenadering tot Engel,
Steun van Britsche zijde jl
Londen verwachtte dat di
veel toe RBu kunnen bjjuragen
Palestina ts stichten.
auto-ongeval.
Men heeft gesprok/*'
den der antl-Bri!
lang bij om Kp
stfmen
doener
IBhe.L?
'aam
de
voorstad
lére
11)
-1».
nzicht in onae historie vordert dat
leder katholiek zijn Universltelt steu-
ne Als de rijpe vrucht der katholieke
middeleeuwen geboren, behoort tot onze
emancipatie de volledige eigen Universt-
teit.
De exploitatie van „Houwen het maand
schrift voor katholieke cultuur, zal in andere
handen overgaan. De Uitgeverij „Vox Romans”
heeft de uitgave van het orgaan overgedragen
aan Paul Brand’s Uitgeversbedrijf te Hilver
sum en de Uitgeverij „De Toorts’’ te Heemstede,
die het maandblad gezamenlijk zullen exploi-
teeren. Omstreeks zal, na grondige
redactioneele en technische reorganisatie, het
eerste nummer van den achtsten jaargang bU
de nieuwe Uitgevers verschijnen.
Mei 1789. Op dien datum, dus thans
honderd en vijftig jaar geleden, kwjunen de
drie Fransche standen: geestelijkheid, adel en
burgerij, te Versailles bijeen. Zij vormden sa
men de Staten-Oeneraal. Deze waren in bij
kans twee eeuwen sedert 1814 niet bijeen
geweest. De bijeenkomst van 1789 was. histo
risch gezien, de inleiding tot de Fransche
revolutie, welke het aanzijn der Europeesche
garde en ver daarbuiten zou Veranderen.
De heer W. Leggatt. manager van de Boelit
Kepong Rubber Estataa. heeft als vertegen
woordiger van de „Incorporated Society of
Planters" ter Overwal. de laatstelijk te Malang
gehouden algemeene vergadering van den N«-
derlandsch-Ipdlschen Plantersbond bijgewoond.
In een interview, voorkomend in de Pinang
Gasetta vertelde de heer Leggatt, volgens bet
Soer. H blad het volgende over zijn bevindingen.
„Ik ben teruggekomen'*, aelde hij. „met den
Indruk van een gemeenschap van planters, die
een diepe belangstelling hebben voor hun vak
en wier methoden wetenschappelijk volkomen
verantwoord zijn”. Vergelijkingen maken tua-
schen de positie van den planter op Java en
den planter ter Overwal wilde de heer Leggatt
niet omdat de omstandigheden, waaronder
wordt gewerkt, daarvoor te veel uiteenloopen.
Met waardeering gewaagde hij van het werk
van den Nederlandsch-Indlschen Plantersbond
in de actie voor de totstandkoming van allerlei
sociale wettel ij ke regelingen Daarbij noemde
hij in het bijzonder het vastgelegde verlofsrecht
en den wettelijk beschermden vrijen Zondag.
Op zjjn trip over verschillende ondernemin
gen was hem opgevallen, dat de herbeplanting
zoo snel mogeljjk wordt uitgevoerd. Hij denkt,
dat het nlet/lang meer duren zal dat er geen
enkele oude boom meer te vinden ia op onder
nemingen onder Europeesch beheer. —Zij heb
ben daar buitengewoon goeden grond voor de
planterij’’, zei de heer Leggatt. doelend op de
vulkanische gesteldheid van den bodem. „Het
laat zich aanzien, dat zij betere resultaten met
hun her-beplanting zullen hebben dan wij met
de onae, omdat hui} bodem veel rijker is".
Bijzonder was de heer Leggatt getroffen door
het feit, dat elke Nederlandsche planter be
zield is met het verlangen zijn vak zoo
efficient mogelijk uit te oefenen. Zijn tegen
woordigheid op de algemeene vergadering van
den Nederlandsch-Indiscben Plantersbond acht
ten veel belang, omdat tot nog toe ter
l maar zeer weinig bekend was omtrent
IN DEN PLANTENTUIN.
HU „Nu vrouw, dat is nog eens iets heel
anders dan jouw palmpje thuis”.
ch 14.
an
te hjj
Overw
dien Bond en de lijnen, waarlangs deze organi
satie werkt. De heer Leggatt koestert thans
de hoop, dat zijn aanwezigheid ter vergadering
tot resultaat aal hebben, dat de N. I. Planters
bond en de Incorporated Society of Planters
voortaan in ruime mate van gedachten zullen
wisselen en mocht het sUn ulteindelijk In een
of anderen vorm tot samenwerking komen.
De heer Leggatt eindigde zijn mededeel ingen
aan den redacteur van de „Pinang Gazette”
met te citeeren wat hu in «un speech op het
Malangsche Congres heeft gezegd:
,Jn een wereld, waarin de geest van concur
rentie in den handel elk ander sentiment over-
heerscht, is het gebiedend noodzakelijk, wil een
professie als die van den planter bloeien, dat
allen, die dit beroep hebben gekozen, tot sa
menwerking komen, ongeacht ras of geogra
fische bepasüdheid. Het aal daarom ieder dui
delijk zijn, dat het denkbeeld van den N. L
Plantersbond om tot nauwer contact met de
Incorporated Society of Planters te komen, ten
einde elkander geregeld op de hoogte te houden
van moeilijkheden, idealen, werkwijzen aan
weerskanten, bij het bestuur van de Incorpo
rated Society of Planters ton zeer gunstig ont
haal haait gevonden".
Van den beginne af waren de twee kentee-
kenen der revolutie geweest: onderlinge twist
en onderlinge haat. Op het moment, dtft de
Fransche troepen den buitenlandschen vijand
terugdrongen, stortte het revolutlonnalre be
wind ineen. Robespierre had té veel haat op
gewekt. Men vreesde bovendien, dat h|j dicta
tor wilde worden. Er werd gespot met zijn
eigen gemaakten godsdienst van het Opper
wezen. Door het opheffen der rechtszekerheid
bU politieke processen voelde niemand zich meer
veilig. De weg naar het .oude absolutisme leek
opnieuw open te liggen. Op den 8en Thermldor
deed Robespierre een aanval op zijn vijanden
tn de Conventie. Maar in vage bewoordingen
Iedereen voelde zich daarom bedreigd. Op den
9en Thermldor beklom TUJlien de tribune en
stelde Robespierre en zijn naaste omgeving in
staat van beschuldiging. De Conventie kreeg
moed en besloot hun gevangenneming. De Pa-
rijsche gemeenteraad bevrijdde hen en bracht
hen in het stadhuis. Doch de troepen der Con
ventie bezetten dra het stadhuis. Robespierre’s
kaak werd verbrijzeld. Den volgenden dag werd
hij met zijn naaste volgelingen ter dood ge
bracht.
- -
achtte de jonge
(d te bewerken,
rd toegezegd, en
zoon van Felsal er
om vrede in
n kwam het tragische
er 3-4
5—1
1-1
nieuwsgie-
vreemdeling eenerzjjds. en an
derzijds de praatgrage gemoedelijkheid van een
gezapig ingezetene, brengen vanzelf de rolletjes
van een gesprek in beweging. Naast me zit een
omvangrijk pastoor van het land, en
praten.
Franschen? meent hij. Er is niets kwaads mee
gezegd om te beweren, dat het Fransche volk in
z\jn geheel de mentaliteit bezit van den boer
van overal. Het volk 13 conservatief. Ploegt het
en hooit het niet, zooals het gedaan heeft in
Cesars dagen? Nog hakt het zijn drietandige
hoolvofk uit een boom, en legt het zijn ossen
span een juk op. ’n stuk balk, dat de twee
dieren samenkoppelt. dat aandoet als een
anachronisme voor elk die het ziet. En die voor
historische hooiwagens dan op hun groote wie
len IEn toch heeft diezelfde boer misschien
wel een wagen op stat met gummi-banden
ronkenden motor, om mest te brengen naar het
veld
Maar niettemin.
Over Postvervoer per Spoor in de Zeventiger
Jaren der vorige eeuw schrijft W. E. A. Wüp-
perman in „Spoor en Tramwegen":
Evenals thans, vond in de zeventiger jaren der
vorige eeuw het vervoer per post paats in post-
rljtulgen. waarin verschillende postambtenaren
dienst deden; deze ambtenaren behoorden tot
de -spoorwegpostkantoren. Kantoor nr. 1 om
vatte de lijnen AmsterdamEhunerik en Arn
hemBenthelm en was gevestigd In Amsterdam.
Nr. 2 was oorspronkelijk In Antwerpen, doch
werd, nadat de Moerdijkbrug en de brug over
de Glide Maas waren voltooid, naar Rotterdam
overgebracht; nr. 3 was in Arnhem en nr. 4
in Zwolle.
Voor het vervoer der post zorgden de H IJS.
M„ de SS, de MRS., de N.CS. en de B.N.
(Beige Nord). De voor Noord-Dultschland be
stemde post ging over Arnhem, Zutfen, Olden-
zaal en Rheine, Want de Ijjn Amsterdam
Amersfoort-i-Apeldoom—Deventer was nog niet
in ezploltatle. Nederlandsch postpersoneel be
diende etnd.statipn Bentheim. Evenkis thans
waren de treinen genummerd; de brieven, wel
ke in de treinen werden verwerkt, kregen een
letterstempel. Voor een trein 173. welke toen
maals ook reeds bestond, was dat een D, zoo-
dat het poststempel luidde: .ArnhemBent
heim D 23 Aug. 1011 njn.” Het pleit voor
de organisatie, dat thans, na bijna 70 jaar, de
groote Dultsche avondpost voor Hannover, Ber
lijn. Hamburg en Bremen nog altijd op onge
veer denzelfden tijd wordt vervoerd. De zoo
juist genoemde letter D had betrekking op de
vierde posttrelnverzendlngde letters A. B en
C waren in den loop van den dag voorafge
gaan.
Zooals de spoorwegrlj tuigen met letters ge
merkt zijn (A voor de le klas. B voor de 2e
en C voor de 3e klas), waren de postrjjtuigen
der SS. aan een L te herkennen (thans P>.
In Duitschland hadden ze de letters DR (Duit-
sche Reichsposti. Zij hadden nog maar 2 assen
en de lengte was gelijk aan die van 4 afdee-
lingen van een AB-rjjtulg. Thans ziet men ze
nog Wel op de stations gebruikt, ontdaan van
hun onderstellen, als bergplaats of verblijf
voor personeel. De L 4 en 8 hebben nog lange
jaren dienst gedaan op de lijn Rotterdam
Venlo. De directeuren der 4 spoorwegpostkan
toren hadden hun kantoren aan huis. Hun
taak bestond in het ontvangen der posttrein-
rapporten, doch in hoofdzaak in de uitvoering
van den postdienst in de postrljtuigen, waar
voor zij van de spoorwegmijen „vrij vervoer"
kregen De commiezen en conducteurs, belast
met den treinpostdlenst, hadden in verschil
lende plaatsen slaapkamers met toebehooren;
voor het kantoor ne. 1 waren deze bijv, in Arn
hem. Emmerik en Bentheim. TUdens den zomer
dienst van I Juni tot en met 30 September,
wanneer het badseizoen veel vertier gaf. ver
schafte men in Bentheim den postambtenaren
gaarne onderdak, maar in den winter was men
daar allerminst op gesteld, omdat de trein om
23.30 binnenkwam en 's morgens om 6 uur
weer vertrok. Dat was de aansluiting naar en
van Berlijn, Bremen en Hamburg. Derhalve
Het „ancien régime" lag reeds in stuiptrek
kingen. De flnancieele nood was grensenloos.
Achtereenvolgende ministers van Financiën
hadden tevergeefs geprobeerd, door opheffing
van de belastingvoorrechten van adel en gees
telijkheid den ontzettenden geldnood der regee
ring te lenigen. Minister Necker riep tenslotte
ten einde raad de Staten Generaal bijeen. De
derde stand der Staten bestond uit de helft
van het totale aantal afgevaardigden. In getal
plus minus 600. Hij eischte, dat in één Kamer
zou worden vergaderd, opdat hU daardoor het
vereischte overwicht kon uitoefenen.
De Adel verwierp dezen etsch, de Geestelijk
heid weigerde. Op den 17en Juni, dus ruim een
maand na' de opening der Staten-Generaal,
weigerde de Derde Stand, als vertegenwoordiger
van 25 millioen producenten, d.w.1 98 procent
der geheele bevolking, nog langer te wachten
op de besluiten der representanten van 200.000
geprivilegieerden (Adel en GeestelUkheid) en
constitueerde zich zelf tot Nationale Vergade
ring. echter met de verklaring, dat het den
twee anderen standen vrij stond toe te treden.
Eiéyés, de talentvolle pamflettist en politicus,
had op de vraag: „Wat is de Derde Stand?” tn
een brochure geantwoord: „NietsI” Maar er aan
toegevoegd: „Wat zal hU worden? Alles!” Deze
man. een der eerste leiders der revolutie, waar
schuwde de regeering en de schuldeischers van
den staat, dat de bestaande belastingen slechts
zóó lang konden worden geïnd, als de Nationale
Vergadering bijeen zou blijven. Dit was de eer
ste nekslag voor den standenstaat en het Ko
ninklijke absolutisme. Dit gebeurde op 17 Juni
1789. Drie dagen later vonden de afgevaardig
den de zltttagszaal gesloten. De zeshonderd
leden van d<^ Derden Stand, omstuwd door
een enorme volksmassa, begaven zich, onder
aanvoering van hun president Ballly. naar een
kaatsbaan in de buurt. En daar legden de af
gevaardigden den eed af „niet uiteen te zullen
gaan, maar op alle plaatsen en onder alle om
standigheden te zullen vergaderen, totdat de
staatsregeling van het Rijk voltooid en de Aieu-
we orde van zaken gevestigd is.” Dit was de
beroemde eed van de Kaatsbaan. Op 28 Juni
diende Lodewjjk XVI zijn hervormingsvoor
stellen in, die ontoereikend en bovendien te
laat kwamen, en gelastte de Staten Generaal
uiteen te gaan. Dit was aanleiding voor Mira-
Jbeau. afgevaardigde van den Derden Stand,
den boodschapper des Konings de historische
woorden toe te voegen: „Zeg uwen meester, dat
wij hier zitten krachtens de volmacht van het
volk en dat wij alleen voor het geweld der ba
jonetten zullen wijken.” De zwakke koning
zwichtte. .Laat hen dan maar blijven.” zeide
hij gelaten. Siéyès verklaarde daarop: „Wij zijn
heden die wij gisteren waren, laat ons beraad
slagen!" De vergadering verklaarde Zich on
schendbaar. - De absolute monarch had een
nieuwen souverein naast zich. De ontwikkeling
leerde aldra, dat er geen twee kapiteins op de
brug konden staan.
Nog voordat de Nationale Vergadering haar
eigenlijk hervormingswerk begon, werd het
volk aangegrepen door de revolutlonnalre
koorts. Op 14 Juli bestormde het gepeupel de
Bastille. Deze gevangenis was vroeger de ver
blijfplaats voor personen, die per middel van
een „billet du Roy" waren gearresteerd. Zij
waren rechtloos, gevangenen vgn een régime.
In onzen tijd zou de Bastille een- concentratie
kamp heeten. Lodewijk XVI regeerde mild. Bij
Ce bestorming der Bastille waren er slechts
aanwezig vijf misdadigers en twee krankzin
nigen. Alle andere verhalen zijn legende en
romantiek. Maar de Bastille gold nu eenmaal
als het bolwerk van het despotisme. De heffe
des volks was opgezweept door Camille Des
moulins en werd aangevoerd door den blerbrou--'
wer Santure. De bezetting der Bastille, onder
leiding van de Launay, ruim honderd man,
meest invaliden, werd het slachtoffer van een
reeks misverstanden. De officieren werden te
gen den wil der volksleiders In vermoord. Den
dag daarop verscheen de Koning In de Natio
nale Vergadering. HU werd er met ijzig stil
zwijgen ontvangen. Mirabeau sprak zijn be
faamd en psychologisch zoo ontzettend juist
woord: „Het zwijgen des volks Is het onderricht
der Koningen.” De zwakke monarch beloofde.
Zijn troepen uit Parijs terug te trekken. In die
dagen begon de emigratie van den adel. De
bestorming van de Bastille had ook tengevolge
de geboorte van de tricolore: men nam de kleu
ren van Parijs: blauw en rood en voegde er
het wit der Bourbons aan toe.
De revolutie breidde zich uit over het platte
land als een olievlek. Het platte land bestorm
de zijn Bastille, het feodalisme. De revolution-
naire golf verzwolg de oude privilegies van adel
en geestelijkheid: de heerenrechten, de kerke
lijke tienden. Helaas werden ook medeverzwol-
gen de oude gilderechten In de steden. De Na
tionale Vergadering zag dit alles met wantrou
wen gebeuren. Maar zij kon niet anders meer
doen dan meedoen. Zij werd zelf medegesleurd.
Zü werd gedwongen de opheffing der oude
heerschappij van het „ancien régime" te be
zegelen. Dit gebeurde tenslotte in den „nacht
der opofferingen” (nacht van 4 op 5 Augus
tus).
Het eerste tijdvak der revolutie duurde tot
1792. De nieuwe maatschappij werd georgani
seerd. De „rechten van den mensch en den
burger" werden afgekondlgd. Het buitenland
zat in dien tijd niet stil. Het verzet tegen de
revolutie begon. Het Fransche volk meende,
dat de Koning heulde met den buitenlandschen
vijand en daardoor werd het conflict tusschen
volk en monarchie acuut. Toen In 1792 de
Fransche revolutieoorlogen uitbraken het
bultenlandsche gevaar moest men bezweren,
om den nieuwen binnenlandschen toestand te
kunnen handhaven ontstond tegelijk een
nieuwe revolutlonnalre vloedgolf, die het ko
ningschap medesleepte. De monarchie werd
onbetrouwbaar bevonden zoowel tegenover de
nieuwe orde als tegen den buitenlandschen
Vijand.
Het tweede tijdvak. Op 10 Augustus 1892
kwam de club der Jacobünen aan het bewind.
Cordeliers. Robespierre. Danton de kinderen
der revolutie «ouden, zooals altijd, verslonden
warden en elkaar verslinden hadden het heft
in handen. Ditmaal ging de revolutlonnalre be-
Weglng niet uit van de bourgeoisie, maar van
d<‘ kleine burgerij en de arbeiders, die tot dus
ver alleen handlangersdiensten hadden mogen
verrichten. De geweldige corruptie werd be
dwongen door Robespierre, den Onkreukbare
Het Koningschap werd geschorst. Lodewijk en
Marie Antoinette moesten het schavot bestij
gen na veroordeellng door de Nationale Con
ventie, de nieuwe volksvertegenwoordiging,
*^ke de Republiek zou besturen.
Derde Tijdvak. Er ontstaan felle botaingen
"“chen de meer gematigde burgerlijk* en de
extremistische partijen. Tengevolge van het
bultenlandsche gevaar wordt de leiding van het
nieuwe gemeenebest meer en meer dictatoriaal.
Het schrikbewind van Robespierre begint, dat.
mocht er „überhaupt" een rechtvaardiging voor
bestaan, gerechtvaardigd werd door het buiten-
landsche gevaar De meeste „groote zonen" der
revolutie deelden het lot van duizenden en
duizenden adellijken en geestelijken. Hun einde
was het schavot. Ook Robespierre zelf ont
sprong den doodendans niet. BU zijn val' was ook
een zekere Napoleon Bonaparte betrokken. Op
den 27en Juli 1794 kwam de fanatieke dictator
ten val. Het was de beroemde negende Ther
mldor. Robespierre was tenslotte de erfgenaam
geworden van de elkaar achtefeen opgevolgde
partijen der „liberale" GirondUnen. der gema-
tigd-democratische, maar veelnl corrupte Cor
deliers en Dantonisten en der hyper-revolutlon-
naire aanhangers van Hibert, welke Marat, die
door Charlotte Corday was vermoord, had op
gevolgd. HU regeerde met het „Comité du 'Salut
Public”, Organiseerde de binnenlandsche „orde”
door verschrikkelUke terreur, maar bood te-
gelijk het hoofd aan de bultenlandsche bedrei
ging. Zun werktuig tegen het buitenland
Carnot, J’organisateur de la victoire”.
gebruiken daarom nog niet volledig uitschake
len. Dat heeft zelfs de auto niet klaargespeeld,
hoe onstuimig die dan ook het leven van het
FVansehe platteland is binnengestoven.
Auto bU dit ouderwetsch boerenbedrijf?
Ja. Het moet al een heel arme boer «Un. die
geen auto bezit in FrankrUk. Per auto komt er
de heele boerenbevolking naar de markt. Uit
de verte kun je ze al kennen als zoodanig. Er
wordt ook naar dit moderne velükel niet an
ders omgezien dan naar de ouderwetsche kar
ren. Van alle kanten zijn hun auto’s dan ook
Ingedeukt. rUkelUk voorzien met bulten en
schrammen, alsof ze uit het gevecht kwamen.
De lak is er bU stukken afgeschilferd, het ijzer
verroest Het nieuwe is er dadeluk van af. tn
alle opzichten. Zoo moest het wel gaan, toen
het ding werd ingeburgerd in het boerenbe-
drüf, werd IngelUfd in de oude gebruiken. HU
werd eenvoudig onmisbaar om naar de mark
ten te rUden. En s Zondags dient hu het ver
maak. Dan gaan de dorpsjongens er mee op
stap, heel het stel van de verzamelde, jolige
kornuiten. Niet zoo maar ergens heen in de
buurt, maar heel ver gaan ze. naar de centrale
stad, naar de groote wereld, waar wedstrijden of
paardenrennen plaats hebben, naar de flonke
rende kino-paleizen.
Ze weten hun weetje wel, die jongens van
de Fransche dorpen En met hun rammelkasten,
waarover vader ’s Zondags sün gezag ver
liest. snorren ze de «regen langs, dat de kelen
er van ipatten.
De tragische dood, die Koning Ghazi I van
Irak heeft getroffen, geraakte mln of meer op
den achtergrond door het rumoer om den Ita-
liaanschen Inval In Albanië. Toch had het
ongelukkig levenseinde van den Jongen Ara-
blschen heerscher, uitgebuit door een as-ver-
bonden propaganda van Europeesche herkomst,
bUna ernstige gevolgen. In elk geval viel er een
onschuldig slachtoffer In den persoon van
Monck Mason, den. Britschen consul té Mosoel
Propaganda uit den vreemde bleek eens te
meer een gevaarlUk wapen te zijn.
Hierdoor ook werd de opstand onder onze
PalestUnsche naburen aan den gang gehouden,
en dezelfde invloeden brachten Irak bUna in
een overeenkomstige situatie. In elk geval slaag
den geheime agenten der as er in om moeilUk-
heden te veroorzaken in Irak voor Engeland,
beschermheer van het jonge koninkrUk, dat
dit eens deed ontstaan tengevolge van belof
ten, die tudens den wereldoorlog aan de Ara
bieren werden gedaan om hen tegen het Otto
maanse he RUk te doen strUden.
Irak is voor Engeland van zeer groot belang.
Het gaat om de petroleum van Mosoel. een
gebied dat met geweld in 1925 aan TurkUe werd
ontnomen, en de bekende pUpleiding voedt die
uitmondt te Jaffa. Irak vormt met Palestina
en Transjordanl* vooruitgeschoven bolwerken
om het Suez-kanaal en Egypte tc beschermen.
Irak heeft aan Digeland veel aorgen gebaard,
Er ontstond een geduchte reactie. VUf man
nen vormden een Directoire. Dit liep uit op een
militaire dictatuur.
VUf jaar na den dood van Robespierre was
Napoleon reeds Éérste Consul (1799) en pre
cies tien jaar- daarna (1804) Keizer der Fran
schen. Op den 9en Thermldor 1794 had het
revolutlonnalre bewind afgedaan. Maar tevens
was toen gebroken met de democratische epi
sode der Fransche revolutie.
In 1796, onder het directoire, beleefde ParUs,
beïnvloed door de socialistische ideeën van
Babeuf, nog een laatste opflikkering van re-
volutlonnelr verzet: Generaal Bonaparte sloeg
den opstand genadeloos neer. Toen deze gene
raal keizer was geworden consolideerde zich
de toestand door de burgerluie wetgeving
vooral, maar verviel aldra weer door de on-
ophoudelUke Napoleontische oorlogen tot uit
putting en nieuwe reactie.
De gevolgen van de Fransche revolutie voor
héél de wereld zUn té overbekend, om nog aan-
gestipt te worden. Het aangezicht der aarde
werd veranderd.
vooral tUdens de troebelen als gevolg van ver
schillen in geloof en ras die dé bevolking ver-
deelen. Toen Emir Feisal, de latere Koning. die
de Britsche zaak zeer was toegedaan, aan het
hoofd van den nieuwen staat was geplaatst
had hU heel wat moeite om vrede in het land
te brengen. In 1921 verklaarde de generale staf
van het War-Office het onmogelUk de orde in
het land te handhaven, als men niet aldaar
de beschikking had over twaalf bataljons met
bUbehoorende artillerie, en minstens 6 esca
drilles vliegtuigen, wat een jaarhjksche uitgave
van acht millioen pond sterling sou eischen.
De Britsche regeering achtte het niet raad
zaam haar hand nog dieper in dit wespennest
te steken. Besprekingen werden begonnen om
het protectoraat tot een bondgenoot te maken
in den vorm van een onafhankeluk Irak. Eerjr
desbetreffend accoord tusschen Irak en Grc
Brittannië werd onderteekend op 30 Juni II
jvaarin aan Engeland werd toegestaan
luchtstrUdkrachten te handhaven te Moéoel.
Bagdad, Bassorah en nog twee of drie apdere
plaatsen. Engeland behield eveneens polifieken
en economischen invloed.
Het onafhankelUke Irak sloeg v
den weg in naar vooruitging en
naar Westersch voorbeeld. Ondanks
sche veto tegen de oprichting van/een eigen
leger Irak zou zich tevreden mi
met een gendarmerie werd es
legercorps opgericht, dat tn v
uit drie divisies en een gemot
en tevens over artillerie en vlie
Al spoedig werd dit leger het
een antl-Britsche stroomlng. I
met het feit, dat de meeste i
«Un en eens deel uitmaakjei
maansche leger. Deze teg<jfl 1
reactie werd getemperd rjoor
Koning Feisal. Prins Gbazi nu nam in
tudens een bezoek van zjjn vader aan Engeland,
het bestuur tUdelUk op zich.
Op 8 September vAn hetzelfde Jaar werd
Emir Ghazi tot Koning uitgeroepen na den
dood van zUn vacjer Feisal. In October 1936
Het heele leven van het
Fransche dorp volgt patriarchaal’ en onveran-
derlUk het heilig rhythme van een eeuwen
oude overlevering.
O ja, electrodynamische installaties! Het heele
landschap is bespannen met een doorloopend
netwerk van draden. Was het trouwens met
*Ün waterloop, zun rotsgleuven en diepe val
leien niet als voorbestemd voor barrages, voor
afsluitdijken en dammen, die water verzamelen
in een kunstmatig gevormd meer? De Fran
sche boer liet elecUische lichtleldingen aan leg
gen in woning en stallen De voordeelen hier
van waren buiten kUf. te klaarblukeluk dan dat
hU daartegen ook maar iets kon inbrengen Maar
geen motoren! Dat as-Je-blieft niet. Toch zou
de arbeid van water pompen, stroo snijden, hout
zagen zooveel gemakkelljker daarmee gedaan
worden. Het zou het boerenleven zoo veel ver
eenvoudigen. Maar niemand begint! Laat an
deren eerst voorgaan.... Het is niet uit zuinig
heid, dat d* Fransche boer bU de oude methode
blhft. De vraag is alleen maar, wie de oude
sleur zal opruimen, de traditie ver’: reken. Zelfs
de tredmolen van het leven naar de oude sys
temen heeft «Un eigen wijding.
Bi ook zou het gebruik van de electrische
kracht, wanneer dat algemeen werd, de oude
gebruiken daarom nog niet volledig
De tud van Kaatsbaan tot St. Helena was
een der grootste tUdperken in de historie. En
hoe kort is maar die tUdsepisode: goed vUf en
twintig jaar 17891815!
Wanneer men de prijzen hoort, kan men er
zich een voorstelling van maken, hoe die wa
gens er uitzien. Een bakker, die een eersten
prus won van een nationale loterU. hU
woonde in een klein stadje in het Zuiden.
had daags vóór de trekking een auto gekocht,
waarvoor hU tachtig francs betaald had. Zoo
heeft hU dat verteld aan de journalisten, die
hem. den gelukkigen prijswinnaar, Interview
den.
Of dit nu ook een geliefkoosd thema werd van
dé karikatuurtaekenaars. geef ik u te raden.
Maar het kan hun niet schelen, hoe het ding
er uitziet Als het maar loopt En het loopt wel
per slot. Zü sullen er heel den Zondagmorgen
mee verklungelen tot ze den motor In oYde heb
ben. Zoon motor is een levend lets: door intel
ligentie word je er de baas over. Wanneer hU
dan begint te brommen is het pleit gewonnen.
Dan komt de lach terug op de Ingespannen ge
zichten. De oogen tintelen. Het gaat! Of dat ook
voor goed is. zullen ze afwachten En anders den
Volgenden Zondag maar weer opnieuw aan het
prutsen. Voor het oogenblik is de zaak gezond.
En een Fransch spreekwoord zegt vertroostend:
jC'est le provisoire qui dure".
Zoo zun de Fransche boerenjongens;
ook deze blijven traditionalisten.
„Heeft Cesar dan wel ongeluk, wanneer hu de
Galliërs „rerum novarum cupidi" noemt: be
geer ig naar nieuwe dingen?"
Cesar? GallMrs? Weet U wat de schrgjver der
Oudheid bedoelde? Wilde hU zeggen, dat ze wis
pelturig waren? Bedoelde hij nieuwsgierigheid
alleen maar?
En waar zijn de andere Galliërs gestoven, die
naar FrankrUk kwamen?
Galliërs, ja, maar ook Romeinen en Germanen
kwamen er heen, deelden er achtereenvolgens
een tUd lang de lakens uit. veroveraars, groo-
te heeren en luiwammesen sis ze waren; en daar
na «Un «e allen -op hun tud opgeslorpt door de
stokoude, primitieve, onverwoestbare autochtone
bevolking. Zij allen assimileerden zich met da
oudste bewoners, en deze waren boeren. WU
werden Franschen, zooals we nu heeten. maar
boeren zUn we gebleven; een landbouwend ras:
geduldig, conserv-atlef, vasthoudend, niet wei
nig tevens ook in den zin van spaarzaam; maar
met ten andere ook veel .spirit”, bu de hand
en toch niet afkeerig van het nieuwe, van den
vooruitgang De componenten van het Fransche
volkskarakter zUn louter tegenstellingen inder
daad.-...
We zun nog niet uitgepraat, als de motor
eindelUk weer aanslaat en bu ajjn gebrom een
geultje blaast in de compacte massa van de
marktmenschen. Op zun wieler^ schommelend,
schuiven we vandaar, weer straten door, vol
gedruisch en gedrang, tot het mooie landschap
ons andermaal in zijn groene wUdte opneemt.
Nu is het uit met converseeren. De mensche-
lUke stem kan niet op tegen het lawaai van den
brommenden bus. Én we praten dus nog maar
meer met gebaren en blikken. Zoo, wanneer er
eindelijk langs den weg ook eens een kruis
beeld staat. een klein kruisje op den top van
een steenen zuil. De pastoor knikt goedkeu
rend. naar het kruisbeeld en naar zUn metgezel,
maar begrijpt niet hoe deze verrast is door het
ontbreken van alle uitwendige teekenen van een
vroom Christendom in een landschap. dat ove
rigens zooveel overeenkomst .heeft met die an
dere bergstreken, waar minstens elke straat, en
hoe vaak niet selfs elke woning, haar eigen
crucifix voor de voorbUgangers ten toon stelt en
waar het vrtendeUJke „Grüss Gott" de gewon*
groet is.
Dit Fransch Alpenland schUnt den Inslag van
een katholiek volksleven, het kenmerkend ka- r
rakter van Tirol en Beieren, ten eenenmale w*I
volkomen te ontberen. En telkens voel ik het
gemis van het rustlg-zegenend kruis, vóór het
spel van de lUnen der dalende en rUzende
kimmen.
Intusschen snorren we met nlets-ontaiend*
onstuimigheid naar de bergstad Grenoble toe.
DR FELIX HUTTEN’
bleef den postambtenaar niets over dan In het
postrUtuig te overnachten. Tegen belde kop-
wanden stond met de leuning van den wand af
een ouderwetsche canapé, waar men gemak-
kelUk met 3 personen op kon zitten. In de aldus
gevormde kribbe sliep men tot even voor aan
komst van den Dultsehen trein. Dan verliet
men het „bed", legde er een paar planken over
heen, steunende op de leuning van de canapé
en een langs de wanden aangebrachte richel,
zoodat enkele oogenblikken na het ontwaken,
een prachtige sorteertafel vqor de Dultsche
post ontstond. Een loketkast op de planken en
het geheel was compleet, totdat men er des
avonds na overgave van de Dultsche post weer
bedden van maakte. Ten teeken. dat men in
het rUtuigsliep, werden er buiten op de vier
hoeken lantarens met groen licht aangebracht,
opdat het rangeerpetsoneel de slapenden zou
ontzien. Ter vergoeding van het verbluf bulten
standplaats kreeg het personeel „mülengeld"
Over het vervoer op de lUn Rotterdam
Antwerpen zUn ook aardige bUsonderheden
bekend. De BN. (Beige Nord) heeft de lUn
AntwerpenRoosendaalLage Zwaluwe— Moer
dijk aangelegd. Van MoerdUk gingen de reizi
gers en de post naar het Mallegat om vandaar
tenslotte in Rotterdam te komen, waar de post
naar het hoofdkantoor In de WUnstraat werd
gebracht (in 1875 werd het in 1923 afgebroken
kantoor op het Beursplein gebouwd). In het
kantoor werd de zgn. „Fransche post" voor
bUna geheel Nederland behandeld en verzon
den met de N RS. richting Gouda en met de
HIJ.8M. richting Delft. De Alblasserwaard
werd bediend met een postkar. Voor bestem
mingen ten Zuiden van den MoerdUk maakte
men eveneens alles in de WUnstraat klaar
voorzien van labels en adviesen); vandaar
werd de post naar de boot voor MoerdUk ge
bracht, waar de BN. de zakken overnam. Van
Roosendaal af reden postiljons met postkarren
Zeeland in. waarbU zU verschillende overzet
veren moesten gebruiken, wat, vooral in den
winter, een moeilUk bedrUf was. Voor kleine
postritten gebruikte men postsjeezen (tilburies);
de postkarren hadden altUd twee paarden, de
sjeezen 1 paard. Op vastgestelde plaatsen werd
van paarden, verwisseld. Wanneer de te ver
voeren post heel groot was. werd een derde
paard, onder den man gereden door een postil
jon. vóór de beide andere gespannen. Van 1900
1906 kon men iets dergelUks te Rotterdam
waarnemen, wanneer de bussen van de Rot-
terdamsche Omnibus MU de opritten van de
dUken (de zgn? .hollen") moesten nemen.
Jarenlang heeft nog een nachtpostrit gereden
met panrdentractle tusschen Leiden en Am
sterdam over Lisse om de te Leiden aange
brachte Fransche post te vervoeren; de trein
der H.IJSM. reed toen n.l. niet verder dan
Leiden. Het is ook wel typisch, dat, wanneer
treinen op het traject Haarlem—Leiden door
tegenwind vertraging kregen, te Leiden een
voorspanlocomotief werd gesteld, welke daar
toe steeds onder stoom stond, teneinde de ver
traging in te halen. De trein moest beslist op
tUd in Esschen aankomen. Aangezien deze
treinen niet in Leiden stopten, moesten ze voor
bet stellen van de voorspanmachine worden
opgehouden.
In de jaren 1860—1872 vertrok van Antwer
pen een trein met reizigers en post om 23.30
uur. welke om 2 uur aan den MoerdUk kwam,
waar alles pp de boot naar Rotterdam over
ging Deze tocht in het holst van den nacht
was bU storm of ijsgang geen kleinigheldl Zoo
gebeurde het wel, dat dezelfde boot, welke om
9 30 ilur ongeveer van Rotterdam te MoerdUk
terug moest zijn. 8 en 9 uur vertraging had.
In dien tUd werd zoo iets heel gemoedelUk
opgenomen. En de Belgen zeiden: „Mon Dleu.
mon Dieu. blU dat we er zUn, jao, jao, dat is
alles force majeure”. Het klachtenboek werd
dus niet gebruikt. In MoerdUk waren steeds
eet- en drinkwaren ingeslagen bU groote hoe
veelheden. zoodat men zich afvroeg. waar dat
alles bleef.
Antwerpen stond bU het Nederlandsche post-
personeel goed aangeschreven, want het in
Nederlandsche munt uitbetaalde salaris 1,
was 2.20 Belg, franken) plus mUlengeld stelde
menig trouwlustig ambtenaar en beambte In
staat op hun slofjes hun nieuwe woning van
meubelen te voorzien. waarbU de douane In
Roosendaal een oogje dicht deed. Ook was men
In Antwerpen zeer vrijgevig met het verstrek
ken van „gunstbewUzen" (vrU vervoer) naar
verschillende «teden in België in de vacantie-
dagen van het personeel.
De wekeiuksche markt
de departementale hoofdstad.
Niet dat we kramen of opslagplaatsen
zien. Die zullen er ook wel geweest zUn.
Maar »U zagen er niets anders dan de el
volle straten, de af en aan trekkende me
nigte. uit onze bus-venstertjes Heel het om
liggende was er vertegenwoordigd, waar onze
route ons bracht.
En daarbu auto's, auto's en
auto’s.
Nu zUn we met een autobus naar Ghambéry
gereden, een stad In een breëd-ultgevloeld dal.
ddor gebergten omsloten. Maar niet zoo nauw
door de bergwallen gedrukt, of de schooratee-
nen. die er rooken. kunnen vrU hun damp en
roet naar de wolken uitblazen.
Er was eigenUjk niets dat me lokte om te
Chambéry mijn tenten op te slaan, toen we er
zoo langs den slingerenden serpentlneweg
helling afduikelden en langzaam de
binnendrongen.
Weldra trok een monument met enorme oli-
fantsfiguren. en wel op een druk punt en niet
zeer ruim pleintje, onze aandacht: en meteen
werden de straten er smal en smaller. DaarbU
een drukte van belang. We stopten en stopten
weer, en er werd stapvoets voortgesukkeld.
wanneer Je tenminste dit .stapvoets” van een
auto kunt beweren. Hier zoekt een collega
over het trottoir heen zijn heil. Daar wordt een
botsing nog maar nauwelUks vermeden. En een
lawaai van heb ik Jou daar. Maar herrie «on
der ruzies! Het bleef gemoedelUk gaan, ondanks
veel geschreeuw en zonder gekrakeel. Alleen
werd de volte van menschen nog maar aldoor
voller? totdat we op een pleintje uit kwamen,
waar onze zware bus toen letterlUk vastreed in
de woelige menschelUkheld.
over sabotage. Vele hoof-
fhe beweging hadden er be-
ilng Ghazi I te verhinderen
te werléen met Bigeland den wel-
van diens familie, sinds destuds aan
lerlf Hoessein de kroon van Arabië werd
aangeboden; een kroon die deze echter moest
afstaan aan den bekenden Ibn Saoed. De oude
Sherlf Hoessein, die een tiental jaren geleden
op het eiland Cyprus stierf, had tenminste de
voldoening «Un zoon Abdoellah de kroon van
Transjordanië te zien dragen en zUn zoon Fei
sal als koning over Irak te zien heerschen. Een
derde zoon van wUlen Hoessein is AU. de ge
wezen koning van Hedjaz, die door Ibn Saoed
werd onttroond.
Thans heeft Ali’z zoon Abdoellah, neef en
tevens schoonbroeder van den omgekomen ko
ning Ghazi, het regentschap aanvaard voor
«Un jongen, vierjarigen neef Feisal II. De Ko-
nlngin-weduwe Allah is. de dochter van den
gewezen koning van Hedjaz en zuster van den
regent.
Men herinnert zich wellicht het schandaal
in de maand Mei van 1937, toen de oudste
zuster van wulen Ghazi I. prinses Alzah, zich
liet schaken door den Griekschen chefkok van
een hotel op Rhodos, en beiden naar Grieken
land vluchtten. Koning Ghazi zond toen naar
Athene onderhandelaars, met aan het hoofd
zUn oudste zuster. Maar dat baatte niets. Prin
ses Alzah nam het Christendom aan en trouwde
voor den pope van een dorpskerk met den
uitverkorene haars harten een goeden kerel
die noch van dichtbU. noch van verre eenige
gelUkenls met den Apollo van het Belvedère
vertoonde.
13)
X
8.
