tegen de parlementaire democratie
Het uitbreken van
den wereldoorlog
I
Hoofdpyn
en atla andere pijnen
Hartjes
Het antwoord van
Chamberlain
en
1914
Engeland paraat
invoer van
Polen weigert invoer van bepaalde
producten uit Danzig
De loop der ge
beurtenis
in
TSJECHIË KRIJGT WEER
EEN LEGER
„DE ANSCHLUSS WORDT
VOORBEREID”
DINSDAG 1 AUGUSTUS 1939
T
En thans 25 jaar later
w. r.
J
ff
Ook noodweer in
Oost-Japan
3
ie
Mgr.
Weerbare
ff
1
I
T^gen ver-Duitsching
van Tsjechië
Verscherpt toezicht
te Londen
SECTE VAN „GEESELAARS”
TE ROME
Sramek ontsnapt
uit Tsjechië
Zevenduizend man voor hand-
having der binnenlandache orde
Ter herinnering aan een
Paus-alpinist
nt
VAN MIJNHARQT
De officieuze Gazeta Polaka over
den wapenaanvoer naar de
Vrye Stad
toeristen”
Vele Ieren reed» uit
Engeland vertrokken
d
toekomst
t
In
..Ik
on ge-
De „woordenoorlog”
4
Meer dan 600 huizen onder water
zal
„Times” berichtte is Mgr. Sramek.
de
volgende
bij zonde r-
el
aar
ook
meer
zelf.
geleden was de uitbarsting er r
toen Oostenrijk den oorlog aan
Danzig gekomen zijn. Een aantal is ook over
land gekomen.
Het ultimatum
vrije doortocht.
De Duitschers
I
1
Ie
IX
A
Onze correspondent te Praag seint ons d.d
31 Juli:
is di
een
maa
or
r-
d
tt-
*k
zelve
meerdi
N
1
f.
Op het oogenblik wordt het militaire centrum
Ingericht te Matzkau. Zoolang dit nog niet ge
reed is. zijn de troepen gelegerd in verschillende
lokalen en gebouwen. Het in Danzig aangekomen
zware geschut is ingescheept in Hamburg en
Stettin en des nachts gelost in de dokken van
Schinau. Op dezelfde wijze zijn naar Danzig
vervoerd drie batterijen veldartillerie en tien
batterijen luchtdoelgeschut. Verder zijn 36 stuk
ken. antltank-geschut, 36 stukken ander geschut
en eenlge stukken van 15 cM thans geplaatst
te Heubude aan de kust. Een deel van deze be
wapening bevindt zich natuurlijk op den grens-
weg tusschen Oost-Pruisen en 't gebied der Vrije
Stad.
Het Poolsche staatsblad publiceert vandaag op
grond van de aan den president der republiek
op het gebied der landsverdediging verleende vol
machten twee decreten inzake de organisatie
des lands in „crisistijd".
Het eerste decreet maakt het mogelijk in het
geheele land alle transportmiddelen voor
motor- en voor paardekracht op te eischen.
Het tweede decreet machtigt in vredestijd bij
eenkomsten van den krijgsraad te doen houden.
Het laatste decreet moet den strijd tegen de
spionnage vergemakkelijken.
DANZIG, 31 Juli. (D.N.B.) De Poolsche
regeering heeft aan de regeering van Danzig
medegedeeld, dat zij de door de Danzigsche
douane-autoriteiten uitgereikte douanever-
klaringen voor verzendingen der firma Ama-
da-Unlda te Danzig naar Polen met ingang
van 1 Augustus niet meer zal erkennen.
Vóór de crisis van Maart J.l. bevonden zich in
Danzig duizend manschappen van de Landes-
poüzei. die thans gereorganiseerd zijn tot drie
regimenten van 1500 manschappen elk. Twee
van deze regimenten zijn reeds gevormd en met
het derde is men bezig. De SS. en de Helmwehr
var Danzig tellen ongeveer duizend man en de
drie poUtie-reglmenten kunnen beschouwd wor
den als een divisie infanterie. De SS. vormen
de technische troepen van Danzig. Al die troepen
worden bijna geheel door Duitschers gevormd,
die als „toeristen" in Mei en Juni over zee naar
Hierover geeft het
heden:
weer.
Rljkskanselier Von Bethmann Hollweg
zijn Intrede in de wereldgeschiedenis,
verzaakt zijn bondgenootschapspllchten als lid
van den Driebond en blijft neutraal.
Het machtige jjuitschland trekt ten wereld-
De correspondent besluit met op te merken,
dat deze voorbereidingen niet beschouwd kun
nen worden als te dienen tot de verdediging van
Danzig tegen een Poolschen aanval, want Polen
wenscht geen aanval op de Vrije Stad te onder
nemen. Het zijn voorbereidingen op den gevaar
lijken weg naar den Anschluss met het Duit
sche rijk.
ongetwijfeld zijn er vele moeilijkheden blj de
kiesche
gezet en
Op den isten Augustus dringen de Russen
Oost-Pruisen binnen en den dag daarna bom-
bardeeren Duits she oorlogsbodems de Russi
sche vesting Libau. De Duitsche generale staf
begint het plan-Schlleffen uit te voeren. Op
2 Augustus bezetten de Duitschers het Groot
hertogdom Luxemburg. Het ultimatum aan
Brussel wordt overhandigd
Konlng Albert wijst het af.
schenden ook de door hep gegarandeerde Bel
gische neutraliteit en de aanval op de vesting
Luik begint. Dit brengt Engeland in het ge-
Het „vodje papier" van den Duitschen
doet
Italië
ROME, 31 Juli. (Havas) De politie van Rome
is opgetreden tegen een secte van fanatici, die
In een deftige wijk van Rome Jouteringsbijeen
komsten" hielden, waarin de godheid werd aan
geroepen en de „geloovlgen" zichzelf kastijdden.
De leden der secte zijn gearresteerd en ter be
schikking van de justitie gesteld.
De Senaat van Danzig heeft tegen deze bedrei
ging ernstige bezwaren ingébracht, aldus het
DUH., daar de verwezenlijking er van een
„directe actie” en een schending van de Poolsch-
Danzlgsche overeenkomst van 23 Maart 1937
beteekent. welke niet is opgezegd en tot 31 Juli
1940 loopt.
Het reaerveperaoneel van de zee
macht tot eind September
in' dienat
Ik voel mij verplicht te zeggen, dat de
Britsche regeering genoodzaakt zal zijn den
toestand zeer ernstig onder oogen te zien,
indien deze agitetie, deze aanvallen op
Britsche belangen en Britacbe rechten on
gebreideld voortduren. Dat zou een succes
rijk einde der onderhandelingen zeer moei
lijk maken.
TOKIO, 31 Juli (Domei). Een noodweer heeft
twee uur lang boven Oost-Japan gewoed, na
een langdurige periode van droogte. Het ver
keer werd geheel stilgelegd. Een bliksemstraal
trof een automatisch signaal van den electri-
schen spoorweg in de buurt van Sjimbasl. Het
verkeer tusschen Sjlbowya en Sjimbasl en tus
schen Sjimboesi en Asakoesa moest worden ge
staakt. wegens het hooge water. Tot half twaalf
's avonds was In de benedenstad va- Tokio op
dertig plaatsen de bliksem Ingeslagen. De schade
Is niettemin onbeteekenend. Wel zjjn meer dan
600 hulzen onder water geloopen.
Maar hoe dan ook, thans vijf en twintig jaar
opeens. Zelfs
i Servië had
verklaard en de vijandelijkheden waren* begon
nen door het bombardement van Belgrado, ge
loofde men en hoopte men algemeen, dat het
conflict gelocallseerd zou blijven. Toen echter
bekend werd, dat Rusland mobiliseerde, bleek,
dat de lawine niet meer te houden was De
monarchen trachtten op het laatste moment
nog, toen het te laat was, tegen de lawine op
te werken. Keizer Wilhelm, Konlng George en
Tsaar Nikolaas telegrafeerden elkander over en
weer en gaven verzekeringen van vredellevend-
Voorts meent men te weten dat aanhan
gers der lersche republlkeinsche partij stap
pen ondernomen hebben bij den Pauseljjken
Nuntius Mgr. Robinson, aangaande een
beweerde weigering van katholieke aalmoe
zeniers om den terroristen de H.H. Sacra
menten te verleenen.
onderhandelingen. dl» worden voort-
niet de minste van die moeRjkheden
is het aanhouden van de anti-Brltsche agitatie
in Noord China, welke geleid worct door men
schen. die door de Japanners beïnvloed, geïn
spireerd en gecontroleerd worden.
Naar het weekblad „Reynolds” schrijft, heeft
de Britsche schatkist het bewijs in handen ge
kregen, dat uit Berlijn geld gezonden is naar
Londen en Dublin om de terroristische actie
van het lersche Republlkeinsche leger te steu
nen. De politie Is er evenwel niet in geslaagd
te ontdekken langs welk kanaal het geld zijn
bestemming bereikt. Niettemin is het verkregen
bewijs van des te meer beteekenis. aangezien vol
gens de Duitsche wet zonder toestemming der
rjjksregeerlng geen deviezen naar het buiten
land mogen worden gezonden.
-w-'w r. Colijn en de liberalen, die hem
j 1 steunden en stijfden in zijn stre-
vingen tegen de meerderheid van
de volksvertegenwoordiging in, hebben
een ernstig gebrek aan eerbied voor de
parlementaire democratie aan den dag
gelegd. Toen het zonneklaar bleek, dat
voor zijn persoonlijke liberalistische
hobbies geen parlementaire meerder
heid^ vlijen was, had Dr. Colijn vrlj-
willi^ran Kabinetsformatie moeten af-
zien. Hij deed dat niet, maar vormde
een ministerleele ploeg, waarinX
liberalen zaten dan in de Kame/
Krachtens een speciale verordening van
Hitler heeft de Tsjechische regeering, wel
ker leger eenige maanden geleden werd
ontbonden, thans vergunning gekregen een
verdedlgingscorps voor de handhaving van
de binnenlandache orde en veiligheid op te
richten. ->
Dit kleine leger, met inbegrip van de 230
officieren, zal uit 7.000 man bestaan, terwijl
uitsluitend Tsjechen er in zullen worden
opgenomen.
Het leger staat onder ”n Tsjechischen ge-
neraal-inspecteur en zal eigen uniformen
dragen. Het opperbevel is in handen van
president Hacha.
PRAAG, 31 Juli. (Havas)* Naar aanleiding van
het feit, dat de Duitsche pers de Tsjechen reeds
herhaaldelijk heeft beschuldigd van traagheid
en lijdelijkheid, publiceert de „Poledni List" een
artikel, dat het noemt „Een bewijs van den
goeden wil der Tsjechen om met de Duitschers
samen te werken."
De Senaat van Danzig heeft tegelijkertijd ten
duidelijkste geprotesteerd tegen een samenkop
peling van deze zuiver economische aangelegen
heid aan de kwestie der werkzaamheid van de
Poolsche douane-inspecteurs.
In zjjn protest heeft de Senaat van Danzig
Zondag is een bedevaart naar de graven van
de Koningen van Bohemen gehouden. Meer dan
30.00C menschen nebben daaraan deelgenomen
De plechtigheid werd besloten met het zingen
van het lied, van Konlng Wenceslaus.
De ver-Duitsching van het Sudetenland wordt
krachtig voortgezet. In het district Hultschin,
dat een oppervlakte heeft van 330 vlerk. K M
Is een gebied van 4.800 H A. toebehoorende aan
Tsjechische eigenaars „geliquideerd” en ter be
schikking gesteld van de nieuwe Duitsche eige
naars.
LONDEN, 31 Juli (Havas) Press Associa
tion verneemt, dat uit voorzorg voor de moge
lijkheid van nieuwe aanslagen van lersche ter
roristen militaire wachtposten zijn geplaatst
voor het tuighuis van Woolwich in Zuid-Londen,
waar aanzienlijke'hceveelheden wapenen en mu
nitie liggen opgeslagen. Deze maatregel zal tot
nader order van kracht blijven.
Men weet niet, wanneer den autoriteiten inlich
tingen hebben bereikt over een op dit tuighuis
beraamde^ aanslag.
ROME. 31 Juli. Ter herinnering aan Paus Plus
XI zal op 8 Augustus in de Mantova-berghut
op de Vloz-berg een gedenksteen worden ont
huld waarvan het opschrift luidt:
„Waar de berg hemel wordt tot blijdschap
van de sterken tot moed voor de kinderen
en tot geloof voor de geloovlgen willen wij ons
herinneren Pius XI Paus en vriend van
de Alpen Augustus 1939”.
De Mantova-hut die zich op 3535 meter hoogte
bevindt, is de hoogste berghut van de Oost-
Alpen.
Dit zou kunnen leiden tot een algemeene
verbetering van het levenspeil der volkeren.
Indien ‘daarentegen een oorlog zou uitbreke.ï.
dan is welke partij ook de eindoverwinning
zou behalen niets zekerder dan dit: over
winnaar en overwonnene zouden een afscnu-
welfjken oocst van menschelijk lijden en men-
schelijke ellende hebben in te zamelen. Ik ge
loof, dat die groote, diepe en fundamenteele
waarheid begint door te werfcpn in den geest
van de regeerders en dien van volken tege
lijkertijd en slechts op dat geloof, aldus ein
digde Chamberlain, steunt mijn hoop, dat wij
rog een middel zullen vinden om te ontkomen
aan de nachtmerrie van het oogenblik en terug
te treden in het zonlicht van den vrede. (Ap
plaus.)
actiefste leden Van de IRA heeft ontdaan.
Er zullen dan ook geen massa-uitwjjzlngy
infer geschieden, terwijl er geenspad^e van
voor het vervoer <jftr»ffdachten van
oorlogsschip -gïEruik zai^gprden ge-
J zooals enkele dagen geleden in de
rerd bericht.
Sprekende over het Verre Oosten zeide de
minister-president. Ook hier wil ik zeggen,
dat het onze zaak niet bevordert, wanneer men
suggereert, dat in de formule (van de overeen
komst te Tokio» dingen moeten wordgn gelezen,
die de regeering reeds heeft tegengesproken die
aanleiding moeten geven tot bezorgdheid en
verslagenheid in China en die niet een voor
zichtig en onpartijdig onderzoek van de for
mule onderstellen.
Naar de
die in verschillende Tsjechoslowaaksche kabi
netten zitting heeft gehad en leider was van de
Katholieke Volkspartij, op illegale wijze uit
Bohemen en Moravië ontsnapt. De Gestapo
heeft na deze ontsnapping een enorme activiteit
betoond. Een aantal spoorwegarbeiders bij de
Poolsche grens Is gearresteerd en de woningen
van hooggeplaatste geestelijken zijn van onder
tot boven nagezocht. Mgr. Sramek. die in
Bohemen en Moravië een belangrijken aan
hang bezat, is de eerste politieke lelher van de
rechterzijde die over de grens is uitgeweken.
Vijf en twintig Jaar zijn verlooperi. En weer
leven we in tijden van spanning. De toestand
is zóó. dat een nieuw Serajewo. bü wijze van
spreken, weer aanleiding zou kunnen worden
tot een nieuwen wereldoorlog. Die naaste aan
leiding zou alleen maar een anderen naam
hebben.
LONDEN, 31 Juli. (Havas) De politie 1»
•r thans van overtuigd dat zij zich van de
«heest op den voorgrond tredende en
(Vervolg.)
Ten aanzien van Danzig zeide Chamberlain:
De bezorgdheid in Europa heeft op het oogen
blik de neiging zich rondom Danzig te concen-
treeren. Op 10 Juli heb Ik in het Huis n ver
klaring over Danzig afgelegd. Ik besef, dat een
toevoeging aan die verklaring haar geenszins
zou versterken en ik wensch niets te doen om
haar te verzwakken. De plaatselijke toestand
te Danzig heeft veel bezorgdheid onder het
publiek veroorzaakt en verelscht klaarblijkelijk
de zeer nauwlettende aandacht Sommige pers
berichten over de mllltarlsatie. die heeft plaats
gehad, waren ongetwijfeld overdreven.
Sedert Lord Halifax zeide. dat hij zich niet
onnoodig bezorgd maakte, hebben zich grens
incidenten voorgedaan, die de spanning eer
hebben versterkt dan verminderd, doch ds
Poolsche regeering. die de meest tewonderens-
waardige kalmte heeft getoond (algemeene
toejuichingen) kan men, daarvan ben ik over
tuigd. toevertrouwen.' dat zij zal volharden in
een wijs staatsmanschap en zelfbeheerschlng
Het blad stelt voor, dat als grondslag voor de
betrekkingen tusschen beide nationaliteiten de
ontwerpen en eischen der Sudeten-Dultsche
partij worden genomen.
„Wat toen wit was aldus het blad kan
thans niet zwart zjjn geworden. De Duitschers
hebben geprotesteerd tegen ver-Tsjeching, wij
protesteeren tegen ver-Duitsching. Wij Kunnen
slechts de waarheid beseffen, dat dingen, die op
geweld berusten, niet duurzaam kunnen zijn.”
oorlog op twee krukken; het'zwakke Oosten
rijk en het nog zwakkere Turkije. Aan de an
dere zijde staan aanvankelijk Frankrijk. Rus
land, Engeland en België. Dra sluit Japan,
later China zich aan. Dan volgt Italië. En
tenslotte de Vereenigde Staten. Het enorme
complex der geallieerde en geassocieerde mo
gendheden wordt een feit. Bijna heel de we
reld staat tegenover de Centralen, die alleen
nog maar aanwas krijgen van Bulgarije.
Het ergste in den tegenwoordigen toestand
is wat men noemt „de fatale invloed der ver
starring in de verhoudingen binnen en tus
schen de naties”. De organisatie der volken in
den Volkenbond is niet tot rijpheid kunnen
komen. Deze organisatie had. ware zfj gelukt,
en hadde men haar niet min of meer geba
seerd op de beginselen van Versailles. de
grootste en machtigste vredesfactor kunnen
zijn Een tweede element van onvrede is de
nederlaag der democratie in groote landen als
Duitschland en Italië.
y-anneer men de liberalen op hun
AA/ woord zou gelooven, zou men
moeten aannemen, dat er geen
vuriger en meer overtuigde voorstanders
en voorvechters van de parlementaire de
mocratieën van onze volksvrijheden zijn
dan zij- Het 15 een de liberalen ge
liefde methode, geloof en vertrouwen te
vragen in hun woorden. Ook Dr. Colijn
paste die methode toe, toen hij zijn vijf
de kabinet als een program-kabinet
voorstelde en de Kamer verzocht om
vertrouwen en geloof te hechten aan de
woorden van de door hem geformuleer
de regeeringsverklaring en de daarop
volgende daden af te wachten.
Onder de leiding van de Katholieken
heeft de Kamer dat gelukkig niet ge
daan. Waar de schoon-klinkende woor
den, ook na de toelichting van Dr. Co-
lijn, een allerminst bevredigenden en
vertrouwenwekkenden indruk maakten,
achtte de Kamer het onder de huidige
omstandigheden onverantwoord
daaraan evenredige daden af te wK
ten. Nu duidelijk gebleken was, datTbij
de vergallende kabinetsformatle-po-
gingen geen enkele serieus in de richting
van een meerderheidskablnet was ge
gaan, en slechts beproefd was de per
soonlijke financleele en sociale inzichten
van Dr. Colijn en aanverwante geestes-
gezindheden in strijd met de opvattingen
van de meerderheid in de volksvertegen
woordiging te doen zegevieren, heeft de
Kamer terecht den ei^nzinnigen for
mateur ^en onverbiddelijk halt toege-
roepen. De liberalen kermen en kreunen
nu, dat de snelle en overhaaste val van
het vijfde kabinet-Colijn het aanzien
en het prestige en de soliditeit van de
parlementaire democratie in ons land
heeft aangetast en wijten dit natuurlijk
aan de Katholieken, die het Initiatief
namen voor de motie van afkeuring,
welke Colijn en zijn partners na drie
dagen tot ontslagaanvrage noopte. Deze
voorstelling van zaken is door-en-door
valsch.
Het zal altijd de roem van Duitschland
blijven, vier jaren lang niet alleen stand ge
houden te hebben, maar ook half Europa in
zjjn macht te hebben gehad Maar heel het
door fronten omgeven Duitschland was als het
ware een belegerde vesting geworden. En de
honger en het gebrek aan grondstoffen wer
den de vijanden, die tenslotte het Duitsche
rijk op de knieën dwongen.
De moordaanslag van Serajewo wordt als
de naaste aanleiding tot den wereldoorlog be
schouwd. Maar de vraag is gewettigd: zou.
wanneer de chauffeur van den eersten van de
vier auto's, waarmede de Ooetenrijksche troon
opvolger, Aartshertog Franz Ferdinand en zjjn
gemalin den tocht door Serajewo maakten,
zich niet bij een straathoek had vergist, waar
door de stoet tot staan kwam en de moorde
naar Princip slechts voor het mikken had
zou dan de geschiedenis een anderen loop
hebben genomen? Op deze vraag valt slechts
een aarzelend antwoord te geven De Euro-
peesche sfeer was zóó geladen, dat men al
gemeen sprak van jde groote .Kladderadatsch”.
die zeker binnen afzienbaren tijd moeri ko
men.
WARSCHAU, 31 Juli, \liavas) Voor het
eerst spreekt het officieuze Poolsche blad
„Gazeta Polska” In een correspondentie uit
Danzig over militaire voorbereidingerf in de
«Vrije Stad.
De Berlijnsche correspondent van de „Gazeta
Polska”, die dit artikel geschreven heeft, zegt
voorts, dat aan die grens incidenten zijn voor
gevallen en dat Poolsche douanebeambten zjjn
toegetakeld met het doel contróle onmogelijk te
maken en den invoer van wapenen in Danzig te
vergemakkelijken. Een groot deel der wapenen
is van Tsjechischen oorsprong. Alle wegen op
het gebied der Vrije Stad, welke naar Polen lei
den, zijn versterkt en van antitank-geschut
voorzien.
Helaas, aldus vervolgde Chamberlain, braakt
een giftige propaganda in de pers en uit andere
bronnen dagelijks een slechte gezindheid tus
schen de volken uit. Ik kan de gedachte niet
van mij afzetten, dat, wanneer wjj slechts een
einde zouden maken aan dezen woordenoorlog
en in aansluiting daarop een actie zouden on
dernemen tot herstel van het vertrouwen der
volken in de vredelievende bedoelingen van alle
Europeesche staten, er geen vraagstuk zou zijn,
dat niet door vreedzame bespreking opgelost
zou kunnen en moeten worden
bloc” de oorlogscredieten voteegpi
werd vermoord Te Berlijn strooifide
sa's samen voor het keizerlijk paleis
Lustgarten. De Keizer verscheen op het bal-
woorden
i Duitschers”..
„Nun danket
LONDEN. 31 Juli (Reuter) Gedurende de
maand Augustus zal de Britsche verdedigings-
macht te land, ter zee en in de lucht worden
beproefd als nog nooit in vredestijd is ge
schied. De eerste maatregelen hiertoe worden
thans genomen, aangezien de manschappen
van de vlootreserve, welke in oprichting is.
zich naar hun depots begeven. Heden komen
12.000 reservisten in Portsmouth, Devonport en
Chatham bijeen. Zij zullen op 9 Augustus door
den Konlng in de Weymouth-baal worden ge
ïnspecteerd. Konlng George zal 123 schepen
mspecteeren, waaronder drie slagschepen, vier
krulser-eskaders. vijf flotllles torpedojagers,
vliegkampschepen, onderzeeërs, flotillelelders,
patroullleschepen. treilers en sleepbooten. Van
ceze vaartuigen behooren zestig tot de marire-
reserve. Reeds thans zjjn in de noordelijke
Britsche wateren meer oorlogsbodems samen-
1 getrokken dan in de laatste twintig jaar net
geval is gewil'üt"
Tegelijkertijd zullen 135.000 man van het ter
ritoriale leger op groote schaal manoeuvres
l.cuden op verscheidene plaatsen in Engeland,
terwijl binnenkort de luchtmacht opnieuw een
groote vlucht zal maken.
De civiele, verdediging, het vierde leger, zal
In den nacht van 9 op 10 Augustus een groote
oefening houden. Londen en een groot deel van
het land zullen verduisterd worden en vlieg
tuigen van de luchtmacht zullen het effect
controleeren.
Het reservepersoneel van de zeemacht
waarschijnlijk tot einde September in dienst
blijven.
Er was op het allerlaatste oogenblik nog
eenige aarzeling geweest. Er was na een laat
ste onderhoud met den Duitschen gezant von,
Schön nog eenvleugje hoop geweest.
Duitschland elschte behalve neutraliteit
de bezetting door Duitsche troepen van de ves
tingen Touj>.en Verdun. Dit was onmogelijk.
Ook in Rusland was er aarzeling geweest. De
tsaar had de mobilisatie nog wttlen herroepen.
En nog na de afkondiging der mobilisatie te
Berlijn hoopte de Keizer, na berichten uit Lon
den te hebben gekregen, op een schikking in
het Westen en “wilde het legerbestuur dwin
gen alleen naar het Oosten op te rukken. Maar
djt alles waren maar korte opflikkeringen.
Mars stond reeds in het veld.
kon en sprak zijn befaamde i
ken geen partijen meer, alléën
De menigte zong het choraal:
alle Gott”. In de straten daverde de kreet:
,Nach Paris!” En in Parijs was het niet an
ders, maar daar luidde de kreet: „A Berlin”.
De consulaten en gezantschappen der „vjj-
andelüke" mogendheden werden bestormd, de
onderdanen van „vijandelijke" staten werden
gemolesteerd en verjaagd.
En het regende mobilisatlebevelen en ulti
mata. Op 31 Juli teekent Franz Joseph het
algemeene mobilisatiebeval en geeft het be
roemde manifest uit: .Aan mijn volken”. Op
1 Augustus verklaart Duitschland den oor
log aan Rusland, omdat het niet binnen den
per ultimatum gestelden termijn zijn mobili
satie had gestaakt. Duitschland mobiliseert
Op dienzelfden eersten Augustus mobiliseert
ook Frankrijk. „Van een tot drie uur hield ik
bet tragische bevel in mijn handen." verklaar
de later de minister van Oorlog Messimy. Op
bevel van den premier Vivian! en den gene
ralissimus Joffre moest het gepubliceerd wor
den.
Sinclair heeft gevraagd of ae formule betee
kent, dat wij Japan zullen heipen om te behou
den wat pet heeft en dat wjj het niet in den
weg zullen staan, indien het nog meer wil heb
ben. Wat een uitstekende munitie voor hen,
die ons geen goeds toewenschen Deze gedachten
zijn niet alleen beleedigend voor onzen goeden
naam, maar zij zouden onzen invloed in de
wereld ook kunnen verminderen indien men er
geloof aan hechtte.
Het ontstaan van den wereldoorlog is in
derdaad veroorzaakt door een complex van ge
beurtenissen en feiten: door boos opzet van
eenige geweldenaars, vooral in Oostenrijk en
Rusland, door onhandigheid der politieke lei
ders in bijna alle landen en vooral door zake-
HJke tegenstellingen van economlschen of psy-
chologischen aard, maar in afloop wel onaf
wendbaar.
heid. Het kon niet meer baten. De leidende
staatslieden hadden de teugels niët meer in
handen. De gebeurtenissen werden sterker dan
de menschen. En wat het ergste was: de oor
logspsychose maakte zich van de volken mees
ter. De Internationale deed nog zwakke po
gingen om den vrede te redden. Hermann
Müller, de latere Duitsche Rljkskanselier. toen
searetaris der Duitsche sociaal-democratische
partij, snelde naar Brussel en Parijs en hield
volksvergaderingen met medewerking'van den
Franschen pacifist en sociaal-democraat Jean
Jaurës, die in zijn redevoeringen op den voor
grond stelde: „het eenige verdrag, dat wij er
kennen. is dat. wat ons aan de geheele mensch-
heid bindt". Maar ook de leden der Interna
tionale waren reeds in den greep van de oor
logspsychose. Een etmaal later zouden ze „en
»n Jaurës
iden de raas
den
ook de kwestie van den invoer in Polen van
haring, die Danzigers vangen, ter sprake ge
bracht.
Van Poolsche zijde was ook daartegen een
invoerverbod uitgevaardigd. Ook deze invoer is
volgens het D.N.B. niet in overeenstemming met
het beginsel van een gemeenschappelijk econo
misch gebied en beteekent eveneens een „directe
actie” van Polen.
De regeering van Danzig zou er op hebben
bewezen, dat zij ingeval de bedreigingen tegen
de fabrikaten van de firma Amada-Unida zou
den worden verwezenlijkt en het invoerverbod
op haringen uit Danzig niet zou worden Inge
trokken, zij zich genoodzaakt zou zien direct
met economische tegenmaatregelen te antwoor
den.
De formule is de vaststelling van een
feit, zij beteekende geen wijziging in de
politiek, noch de toekenning van de rech
ten van oorlogvoerende aan Japan. Zij is
ook geen verraad aan de Britsche belangen
in China en bedoelt niet de rechten van
derde partijen af te staan.
Het doel, dat wij ons voor oogen houten, is
een J>illi)ke en rechtvaardige regeling van den
'strijd in China. gl
Ten aanzien van de kwesties, welke zich heb
ben voorgedaan naar aanleiding van de uit-
levering van het zilver in de concessie van
Tientsin en niet van het steunverleenen aan de
Chineesche valuta, zeide Chamberlain, dat deze
kwesties niet beperkt worden tot Tientsin, doch
grooter^ kwesties zijn, welke niet alleen dit land
raken.
De despotic in deze landen en in de sta
ten. die zij Ingeljjfd of onder protectoraat ge
steld hebben, is nog grooter dan in de voor-
oorlogsche monarchieën met het gevolg, dat
de legerbesturen schier almachtig zijn en dat
dood en leven afhangen van den wil der dic
tatoren. wier macht in 1914 nog iets
kends Was
Van een ingrijpen van de een of andere In
ternationale is thans heelemaal geen sprake
meer.
•1
En het allerergste is. dat. trots allen voor
uitgang in het verkeer, te land, te water en
in de lucht, trots telefoon, telegrafie en radio,
de volken nog véél verder van elkander af
staan dan vroeger, dat begrip «ver en weer
bjjna is uitgesloten, dat heele statencomplexen
hermetisch hun grenzen voor alles sluiten en
dat er een scheidsmuur van ideologieën door
de wereld 'loopt.
In die „verstarring in' de verhoudingen bin
nen en tusschen de naties" ligt het grootste
gevaar voor heden, dat tenslotte nog op <e
spits wordt gedreven door een bewapening
over en weer, waarbij die van 1914 kinderspel
was.
Duitschland. thans Groot-Duitschland, en
Italië staan als autoritaire rijken vrijwel te-
geno^fr heel de wereld. Vooral als Engeland
het nog eens wordt met Rusland, dat trouwens
stevig met Frankrijk is verbonden. c Buiten
Europa kan men Japan beschouwen als bond
genoot van Duitschland en Italië. Maar de
verbondenheid der Anti-Komlntern-mogend-
heden is vol onzekere elementen. Japan heeft
in het Oosten de handen vol. En velen meenen,
dat, trots alles. ^Italië een „onzekere canto-
nist” blijft, evenals in 1914.
en stelde een program op, waarin nie
mand anders dan de opstellers zelf ver
trouwen hadden. Hij heeft gemeend ons
democratisch, parlement naar zijn on
democratische hand te kunnen zetten,
maar de volksvertegenwoordiging heeft
zich uit zelfbehoud en zelfverdediging
daartegen met kracht verzet, aldus be
wijzend, dat zij meer vitaliteit bezit en
gezonder is dan hijzelf en zijn liberale
vrienden schenen te veronderstellen. En
nu vragen wij in gemoede aan de kroko
dillentranen vergietende liberalen, die
nu zelfs in het buitenland -weerklank
vindende pogingen aanwqtraen om de
van ons democratisch parle
mentaire stelsel in discrediet te bren
gen. wie of dat stelsel een grooteren
dienst hebben bewezen? Zij zelvec en
Qollin. die getracht hebben de meerder
heid van het parlement te negeeren, of
zij. die geëischt hebben, dat er op recht
matige en redelijke wijze met die meer
derheid rekening werd gehouden?,In de
Kamer vormen de liberalen een onbe-
teekenende en weinig talrijke fractie,
buiten de Kamer in de „haute finance"
en achter de schermen van het geeste
lijke en cultureele en maatschappelijke
leven oefenen zij nog een invloed uit
welke volkomen onevenredig is aan hun
getalssterkte en voor het land in hooge
mate ongezond genoemd moet worden
als die van een kwaadaardig negenoog.
Van liberale oligarchie naar anti-de-
mocratische autoritaire regeeringsvor-
men is maar één stap. Heeft de NJS.B
niet haar eerste benden gerecruteerd uit
de rangen der liberalen? Neen, wanneer
de liberalen wenschen, dat wij w»er
meer vertrouwen en geloof zullen hech
ten aan hun woorden, wanneer zij zeg
gen ons democratisch parlementaire
staatsbestel en de daaruit voortvloeien
de voljpvrijheden te willen verdedigen,
dan zullen zij daaraan evenredige daden
moeten stellen. Tot zulke dadeft kunnen
zjj de gelegenheid krijgen, wanneer
straks een beroep op hen gedaan zou
worden om mede te werken aan een
waarlijk nationaal kabinet met een zoo
breed mogelijke basis in het parlement
ter behartiging van de groote nationale
belangen overeenkomstig den wil van
de grootst mogelijke bereikbare meer
derheid des volks. Maar dan moeten zij
eerst de zilte krokodillentranen van het
gezicht vegen, die zij thans over den
mislukten aanslag op ons democratisch
parlementair staatsbestel vergieten, en
ophouden met het scherpslijpen van de
nu eenmaal bestaande en te respec-
teeren, maar ook te overbruggen tegen
stellingen in ons volk.
Na de Balkanoorlogen voerde de oude Do-
nau-monarchle, economisch zulk een voortref
felijke eenheid, maar tn zijn véle naties ver
deeld en verscheurd, een agressieve Balkan-
politlek, vooral tegen Servië, welk land de
regeering* te Weenen wilde ..isoleeren en ver
kleinen” (doelstelling, vermeld in een brief
van Franz Joseph aan Wilhelm II). Aan dé
Donaumonarchie was echter Duitschland
vastgeketend door een verbond, dat de roman
tische Imperator-Rex van Duitschland onder
alle omstandigheden met „Nibelungéntreue”
wilde doorvoeren. Frankrijk was verbonden
met het Tsarenrijk, dat aan het vermolmen
was. Engeland wachtte slechts op een aanlei
ding om af te rekenen met zijn grootsten
concurrent op de wereldmarkt, met het zoo
machtig geworden Duitschland, welks regeer
ders het niet had kunnen overhalen tot bond
genootschap of apcoord. In de autoritaire
monarchieën beheerschte het militaire appa
raat heel den toestand. De generale staven
waren bereid.
