tegen de parlementaire democratie
Het uitbreken van
den wereldoorlog
I
Hoofdpyn
•n alle andere pijnen
Hartjps
1914
Het antwoord van
Chamberlain
Engeland paraat
invoer van
De loop der ge
beurtenissen
1
I -
Polen weigert invoer van bepaalde
producten uit Danzig
in
TSJECHIË KRIJGT WEER
EEN LEGER
„DE ANSCHLUSS WORDT
VOORBEREID"
DINSDAG 1 AUGUSTUS 1939
r
l
En thans 25 jaar later
De „woordenoorlog”
F
Ook noodweer in
Oost-Japan
Meer dan 600 huizen onder water
over
J
Weerbare
Tegen ver-Duitsching
van Tsjechië
Vele Ieren reeds uit
Engeland vertrokken
Verscherpt toezicht
te Londen
Mgr. Sramek ontsnapt
uit Tsjechië
SECTE VAN „GEESELAARS”
TE ROME
Ter herinnering aan een
Paus-alpinist
VAN MIJNHARD!
Het reterveper toneel van de zee
macht tot eind September
in dientt
toeris ten”
Zevenduizend man voor hand
having der binnenlandtche orde
De officieuze Gazeta Poltka
den wapenaanvoer naar de
Vrije Stad
En
zelve
..onzekere canto-
als
in
on ge-
I
Het machtige Duitschland trekt ten wereld-
i
B
volgende
bijzonder
de
a
L
1
A
jF.
r
Zelfs
had
Onze correspondent te Praag seint ons d.d
31 Juli:
de
ite
k
raas
den
bal-
„Ik
TOKIO, 31 Juli (Domei). Een noodweer heeft
twee uur lang boven Oost-Japan gewoed, na
een langdurige periode van droogte. Het ver
keer werd geheel stilgelegd. Een bliksemstraal
trof een automatisch signaal van den electri-
schen spoorweg in de buurt van Sjimbasl. Het
verkeer tusschen Sjitowya en Sjimbasl en tus
schen SJimboesl en Asakoesa moest worden ge
staakt. wegens het hooge water Tot half twaalf
s avonds was in de benedenstad va- Tokio op
dertig plaatsen de bliksem ingeslagen. De schade
is niettemin onbeteekenend. Wel zijn meer dan
600 huizen onder water geloopen.
Het Poolsche staatsblad publiceert vandaag op
grond van de aan den president der republiek
op het gebied der landsverdediging verleende vol
machten twee decreten inzake de organisatie
des lands in ..crisistijd".
Het eerste decreet maakt het mogelijk in het
geheele land alle transportmiddelen voor
motor- en voor paardekracht op te elschen.
Het tweede decreet machtigt In vredestijd bij
eenkomsten van den krijgsraad te doen houden
Het laatste decreet moet den strijd tegen de
spionnage vergemakkelijken.
DANZIG, 31 Juli. (D.N.B.) De Poolsche
regeering heeft aan de regeering van Danzig
medegedeeld, dat zy de door de Danzlgsche
douane-autoritelten uitgereikte douanever-
klaringen voor verzendingen der firma Aina-
da-Unida te Danzig naar Polen met ingang
van 1 Augustus niet meer zal erkennen.
weer.
RiJkskanselier Von Bethmann Hollweg
zijn Intrede In de wereldgeschiedenis,
verzaakt zijn bondgenootschapsplichten als lid
te werken. Keizer Wilhelm. Koning George en 1 van den Driebond en blijft neutraal.
Tsaar Nikolaas telegrafeerden elkander over en
weer en gaven verzekeringen van vredelievend-
Vóór de crisis van Maart J.l. bevonden zich in
Danzig duizend manschappen van de Landes-
polizei. die thans gereorganiseerd zijn tot drie
regimenten van 1500 manschappen elk. Twee
van deze regimenten zijn reeds gevormd en met
het derde is men bezig. De SJS. en de Heimwehr
var Danzig tellen ongeveer duizend man en de
drie politie-regimenten kunnen beschouwd wor
den als een divisie infanterie. De SS. vormen
de technische troepen van Danzig. Al die troepen
worden bijna geheel door Duitschers gevormd,
die als „toeristen" in Mei en Juni over zee naar
Hierover geeft het
heden:
Op het oogenblik wordt het militaire centrum
ingericht te Matzkau. Zoolang dit nog niet ge-
rëed is. zijn de troepen gelegerd in verschillende
lokalen en getouwen. Het in Danzig aangekomen
zware geschut is ingescheept in Hamburg en
Stettin en des nachts gelost in de dokken van
Schinau. Op dezelfde wijze zijn naar Danzig
vervoerd drie batterijen veldartillerie en tien
batterijen luchtdoelgeschut. Verder zijn 36 stuk
ken antitank-geschut, 36 stukken ander geschut
en eenige stukken van 15 c.M. thans geplaatst
te Heubude aan de kust. Een deel van deze be
wapening bevindt zich natuurlijk op den grens-
weg tusschen Oost-Pruisen en ’t gebied der Vrije
Stad.
hertogdom Luxemburg.
Brussel wordt overhandigd
Koning Albert wijst het af
schenden ook de door hen gegarandeerde Bel
gische neutraliteit en de aanval op de vesting
Luik begint. Dit brengt Engeland in het ge-
Het „vodje papier” van den Duitse hen
doet
Italië
Ongetwijfeld zijn er vele moeilijkheden bjj de
klesche
gezet en
De Senaat van Danzig heeft tegen deze bedrei
ging ernstige bezwaren ingébracht, aldus het
DU6., daar de verwezenlijking er van een
„directe actie” en een schending van de Poolsch-
Danzlgsche overeenkomst van 22 Maart 1937
beteekent, welke niet is opgezegd en tot 31 Juli
1940 loopt.
ROME. 31 Juli. (Havas) De politie van Rome
is opgetreden tegen een secte van fanatici, die
In een deftige wijk van Rome Jouteringsbi.feen
komsten" hielden, waarin de godheid werd aan
geroepen en de „geloovigen" zichzelf kastijdden^
De leden der secte zijn gearresteerd en ter be
schikking van de justitie gesteld.
woorden
1 Duitschers”.
„Nun dank et
In de straten daverde de kreet:
LONDEN. 31 Juli (Havas) Press Associa
tion verneemt, dat uit voorzorg voor de moge
lijkheid van nieuwe aanslagen van lersche ter
roristen militaire wachtposten zijn geplaatst
voor het tuighuis van Woolwich in Zuid-Londen,
waar aanzienlijke hoeveelheden wapenen en mu
nitie liggen opgeslagen. Deze maatregel zal tot
nader order van kracht blijven.
Men weet niet, wanneer den autoriteiten inlich
tingen hebben bereikt over een op dit tuighuis
beraamden aanslag.
Maar hoe dan ook. thans vUI en twintig jaar
geleden was de uitbarsting er opeens,
toen Oostenrijk den oorlog aan Servië
verklaard en de vijandelijkheden waren begon
nen door het bombardement van Belgrado, ge
loofde men en hoopte men algemeen, dat het
conflict gelocaliseerd zou blijven. Toen echter
bekend werd, dat Rusland mobiliseerde, bleek,
dat de lawine niet meer te houden was. De
monarchen trachtten op het laatste moment
nog. toen het te laat was, tegen de lawine op
De Berlljnsche correspondent van de „Gazet*
Polska”, die dit artikel geschreven heeft, zegt
voorts, dat aan die grens Incidenten zijn voor
gevallen en dat Poolsche douanebeambten zijn
toegetakeld met het doel contróle ónmogelijk te
maken en den invoer van wapenen in Danzig te
vergemakkelijken. Een groot deel der wapenen
is van Tsjechlschen oorsprong. Alle wegen op
het gebied der Vrije Stad, welke naar Polen lei
den, zijn versterkt en van antitank-geschut
voorzien.
De correspondent besluit met op te merken,
dat deze voorbereidingen niet beschouwd kun
nen worden als te dienen tot de verdediging van
Danzig tegen een Poolschen aanval, want Polen
wenscht geen aanval op de Vrije Stad te onder
nemen. Het zijn voorbereidingen op den gevaar
lijken weg naar den Anschluss met het Duit
sche rijk.
Dit zou kunnen lelden tot een algemeene
verbetering van het levenspeil der volkeren.
Indien daarentegen een oorlog zou uitbreken,
dan is welke partij ook de eindoverwinning
zou behalen niets zekerder dan dit: over
winnaar en overwonnene zouden een afsenu-
welijken oogst van menschelljk lijden en men-
scheiyke ellende hebben in te zamelen. Ik ge
loof, dat die groote. diepe en fundamenteels
waarheid begint door te werken in den geest
i an de regeerders en dien van volken tege
lijkertijd en slechts op dat geloof, aldus ein
digde Chamberlain, steunt mijn hoop, dat wij
rog een middel zullen vinden om te ontkomen
aan de nachtmerrie van het oogenblik en terug
te treden in het zonlicht van den vrede. (Ap
plaus.)
Voorts meent men te -weten dat aanhan
gers der lersche republlkeinsche partij stap
pen ondernomen hebben bjj den Pauselijken
Nuntius Mgr. Rotfinson. aangaande een
'beweerde weigering van katholieke aalmoe
zeniers om den terroristen de HH. Sacra
menteel te verleenen.
LONDEN, 31 Juli. (Havas) De politie is
er thans van overtuigd dat zij zich van de
meest op den voorgrond tredende en
Het ergste in den tegenwoordigen toestand
Is wat men noemt „de fatale invloed der ver
starring in de verhoudingen binnen en tus
schen de naties”. De organisatie der volken in
den Volkenbond Is niet tot rijpheid kunnen
komen Deze organisatie had. ware zij gelukt,
en hadde men haar niet mln of meer geba
seerd op de beginselen van Versailles. de
grootste en machtigste vredesfactor kunnen
«ijn Een tweede element van onvrede Is de
nederlaag der democratie in groote landen als
Duitschland en Italië.
ROME. 31 Juli. Ter herinnering asin Paus plus
XI zal op S Augustus in de Mantova-berghut
op de Vioe-berg een gedenksteen worden ont
huld waarvan het opschrift luidt:
„Waar de berg hemel wordt tot blijdschap
van de sterken tot moed voor de kinderen
en tot geloof voor de geloovigen willen wjj ons
herinneren Pius XI Paus en vriend van
de Alpen Augustus 1939".
De Mantova-hut die zich op 3535 meter hoogte
bevindt, is de hoogste berghut van de Ooat-
Alpen.
oorlog op twee krukken: het zwakke Oosten
rijk en het nog zwakkere Turkije. Aan de an
dere, zijde staan aanvankelijk Frankrijk. Rus
land. Engeland en België. Dra sluit Japan,
later China zich aan Dan volgt Italië.
tenslotte de Vereenigde Staten. Het enorme
complex der geallieerde en geassocieerde mo
gendheden wordt een feit. Bijna heel de we
reld staat tegenover de Centralen. die alleen
nog maar aanwas krijgen van Bulgarije.
-j—v r. Colljn tn de liberalen, die hem
I 1 steunden en stijfden in zijn stre-
vingen tegen de meerderheid van
de volksvertegenwoordiging in, hebben
een ernstig gebrek aan eerbied voor de
parlementaire democratie aan den dag
gelegd. Toen het zonneklaar bleek, dat
voor zijn persoonlijke liberalistische
hobbies geen parlementaire meerder
heid te vinden was,)had Dr. Colljn vrij
willig van kabinetsformatie moeten af
zien. Hij deed dat niet, maar vormde
een ministerieele ploeg, waarin meer
liberalen zaten dan In de Kamer zelf.
De Senaat van Danzig heeft tegelijkertijd ten
duidelijkste geprotesteerd tegen een samenkop
peling van deze zuiver economische aangelegen
heid aan de kwestie der werkzaamheid van de
Poolsche douane-lnspecteurs.
In zijn protest heeft de Senaat van Danzig
De despotic In deze landen en in de sta
ten. die til Ingelljfd of onder protectoraat ge
steld hebben, is nog grooter dan In de voor-
oorlogsche monarchieën, met het gevolg, dat
de legerbesturen schier almachtig zijn en dat
dood en leven afhangen van den wil her dic
tatoren. wier macht in 1914 nog Iets
kends was
Van een ingrijpen van de een of andere In
ternationale Is thans heelemaal geen sprake
meer.
(Vervolg.)
Ten aanzien van Danzig zelde Chamberlain:
De bezorgdheid in Europa heeft op bet oogen
blik de neiging zich rondom Danzig te concen
treer en OP 10 Juli heb Ik in het Huls "n ver
klaring over Danzig afgelegd. Ik besef, dat een
toevoeging aan die verklaring haar geenszins
zou versterken en ik wensch niets te doen om
haar te verzwakken. De plaatselijke toestand
te Danzig heeft veel bezorgdheid onder het
publiek veroorzaakt en vereischt klaarblijkelijk
de zeer nauwlettende aandacht Sommige pers
berichten over de militarlsatle. die heeft plaats
gehad, waren ongetwijfeld overoreven.
Sedert Lord Halifax zelde. dat hjj zich niet
onnoodig bezorgd maakte, hebben zich grens
incidenten voorgedaan, die de spanning eer
hebben versterkt dan verminderd, doch ds
Poolsche regeering. die de meest bewonderens-
waardige kalmte heeft getoond (algemeene
toejuichingen) kan men. daarvan ben ik over
tuigd, toevertrouwen, dat zy zal volharden In
een wys staatsmanschap en zelfbeheersching
ondert.andellngen. dia worden voort-
njet de minste van die moeiljkheden
Is het aanhouden van de anti-Brltsche agitatie
in Noord China, welke geleid word door men
schel). die door de Japanners beïnvloed geïn
spireerd en gecontroleerd worden
Helaas, aldus vervolgde Chamberlain, braakt
een giftige propaganda in de pers en uit andere
bronnen dagelijks een slechte gezindheid tus
schen de volken uit. Ik kan de gedachte niet
vgn mij afzetten, dat. wanneer wij slechts een
einde zouden maken aan dezen woordenoorlog
en in aansluiting daarop een actie zouden on
dernemen tot herstel van het vertrouwen der
volken In de vredelievende bedoelingen van alle
Europeesche staten, er geen vraagstuk zou zjjn.
dat niet door vreedzame bespreking opgelost
zou kunnen en moeten worden
Op den Isten Augustus dringen de Russen
Oost-Pruisen binnen en den dag daarna tom-
bardeeren Duitsthe oorlogsbodems de Russi
sche vesting Libau. De Duitsche generale staf
begint het plan-Schlleffen uit te voeren. Op
2 Augustus bezetten de Duitschers het Groot-
Het ultimatum aan
vrije doortocht.
De Duitschers
Krachtens een speciale verordening van
Hitler heeft de Tsjechische regeering, wel
ker leger eenige maanden geleden werd
ontbonden, thans vergunning gekregen een
verdedlglngscorps voor de handhaving van k
de binnenlandsche orde en veiligheid op te
richten.
Dit kleine leger, met Inbegrip van de 230
officieren, zal uit 7.000 man bestaan, terwul
uitsluitend Tsjechen er in zullen worden
opgenomen.
Het leger staat onder *n Tsjechlschen ge-
neraal-inspecteur en zal eigen uniformen
dragen. Het opperbevel Is in handen van
president Hacha.
PRAAG, 31 Juli. (Havas) Naar aanleiding van
het feit, dat de Duitsche pers de Tsjechen reeds
herhaaldelijk heeft beschuldigd van traagheio
en lijdelijkheid, publiceert de „Poledni List" een
artikel, dat het noemt „Een bewijs van den
goeden wil der Tsjechen om met de Duitschers
samen te werken.”
actiefste leden van de IRA heeft ontdaan.
Er zullen dan ook geen massa-i&twljzingen
meer geschieden, terwijl er geen sprake van
Is dat voor het vervoer der verdachten van
een oorlogsschip gebruik zal worden ge
maakt, zooals enkëTe dagen geleden in de
pers werd bericht.
Sinclair heeft gevraagd of de formule betee
kent, dat wo Japan zullen helpen om te behou
den wat het heeft en dat wij het niet in den
weg zullen staan. Indien het nog meer wil heb
ben Wat een uitstekende munitie voor hen.
die ons geen goeds toewenschen Deze gedachten
zijn niet alleen beleedlgend voor onzen goeden
naam. maar zy zouden onzen Invloed in de
wereld ook kunnen verminderen Indien men er
geloof aan hechtte.
Sprekende over het Verre Oosten zelde de
minister-president. Ook hier wil Ik zeggen,
dat het onze zaak niet bevordert, wanneer men
suggereert, dat in de formule (van de overeen
komst te Tokloj dingen moeten worden gelezen,
die de regeering reeds heeft tegengesproken die
aanleiding moeten geven tot J>ezorgdheid en
verslagenheid In China en die niet een voor
zichtig en onpartijdig onderzoek van de for
mule onderstellen.
Het doel, dat wij ons voor oogen houten, te
een billijke en rechtvaardige regeling van den
strijd In China.
Ten aanzien van de kwesties, welke zich heb
ben voorgedaan naar aanleiding van de uit
levering van het zilver In de concessie van
Tientsin en niet van het steunverleenen aan de
Chlneesche valuta, zelde Chamberlain, dat deze
kwesties niet beperkt worden tot Tientsin, doch
grootere kwesties zijn, welke niet alleen dit land
raken.
Vijf en twintig jaar zijn verloopen. En weer
leven we In tijden van spanning. De toestand
is zóó. dat een nieuw Serajewo? bij wijze van
spreken, weer aanleiding zou kunnen worden
tot een nieuwen wereldoorlog Die naaste aan
leiding zou alleen maar een anderen naam
hebban.
Duitschland. thans Groot-Dultschland en
Italië staan als autoritaire rijken vrijwel te
genover heel de wereld Vooral als Engeland
het nog eens wordt met Rusland, dat trouwens
stevig met Frankrijk is verbonden. Bulten
Europa kan men Japan beschouwen als bond
genoot van Duitschland en Italië. Maar de
verbondenheid der Anti-Komintem-mogend-
heden is vol onzekere elementen. Japan heeft
In het Oosten de handen vol En velen meenen.
dat. trots alles. Italië een
ntet” blijft, evenals In 1914.
Ik voel mfj verplicht te a Hire. dat de
Britsche regeering genoodzaakt zal zjjn den
toestand zeer ernstig onder oogen te zien,
indien deze agitatie, deze aanvallen op
Britsche belangen en BriUche rechten on
gebreideld voortduren. Dat sou een succes
rijk einde der onderhandelingen zeer moei
lijk maken.
Het blad stelt voor, dat als grondslag voor de
betrekkingen tusschen beide nationaliteiten de
ontwerpen en elschen der Sudeten-Dultsche
Party worden genomen.
„Wat toen wit was aldus het blad kan
thans niet zwart zyn geworden. De Duitschers
hebben geprotesteerd tegen ver-Tsjeching, wjj
protesteeren tegen ver-Duitsching. Wü kunnen
slechts de waarheid beseffen, dat dingen, die op
geweld berusten, niet duurzaam kunnen zyn.”
yanneer men de liberalen op hun
AA/ woord zou gelooven, zou men
moeten aannemen, dat er geen
vuriger en meer overtuigde voorstanders
en voorvechters van de parlementaire de
mocratieën van onze volksvrijheden zijn
dan zij- Het 18 *en bU de liberalen ge
liefde methode, geloof en vertrouwen te
vragen in hun woorden. Ook Dr. Colljn
-aste die methode toe, toen hy zyn vijf
de kabinet als een program-lcablnet
voorstelde en de Kamer verzocht om
vertrouwen en geloof te hechten aan de
woorden van de door hem geformuleer
de regeeringsverklaring en de daarop
volgende daden af te wachten.
Onder de leiding van de Katholieken
heeft de Kamer dat gelukkig niet ge
daan. Waar de schoon-kllnkende woor
den, ook na de toelichting van Dr. Co-
lyn, een allerminst bevredigenden en
vertrouwenwekkenden Indruk maakten,
achtte de Kamer het onder de huidige
omstandigheden onverantwoord de
daaraan evenredige daden af te wach
ten. Nu duidelijk gebleken was, dat bij
de verschillende kabinetsformatie-po-
gingen geen enkele serieus in de richting
van een meerderheidskabinet was ge
gaan, en slechts beproefd was de per
soonlijke financieele en sociale Inzichten
van Dr. Colljn en aanverwante geestes-
gezindheden in strijd met de opvattingen
van de meerderheid in de volksvertegen
woordiging te doen zegevieren, heeft de
Kamer terecht den eigenzinnigen for
mateur een onverbiddelijk halt toege-
roepen. De liberalen kermen en kreunen
nu, dat de snelle en overhaaste val van
het vijfde kabinet-Coljjn het aanzien
en het prestige en de soliditeit van de
parlementaire democratie in ons land
heeft aangetast en wijten dit natuurlijk
aan de Katholieken, die het initiatief
namen voor de motie van afkeuring,
welke Colljn en zijn partners na drie
dagen tot ontslagaanvrage noopte. Deze
voorstelling van zaken is door-en-door
valsch.
manschappen
de vlootreserve, welke in oprichting Is.
zich naar hun depots begeven. Heden komen
12.000 reservisten in Portsmouth, Devonport en
Chatham byeen. zy zullen op 9 Augustus door
den Koning in de Weymouth-beaj worden ge
ïnspecteerd. Koning George zal 123 schepen
inspecteeren, waaronder drie slagschepen, vte»
kruiser-eskaders. vyf flotllles torpedojagers,
vliegkampschepen, onderzeeërs, flotilleleiders,
patrouilleschepen, treiters en sleepbooten. Vin
deze vaartuigen behooren zestig tot de marine
reserve. Reeds thans zyn in de noordeiyke
Britsche wateren meer oorlogsbodems samen-
getrokken dan in de laatste twintig jaar net
geval Is geweest.
Tegeiykertyd zullen. 135.000 man van het ter
ritoriale leger op groote schaal manoeuvres
houden op verscheidene plaatsen In Engeland,
terwyi binnenkort de. luchtmacht opnieuw een
LONDEN. 31 Juli (Reuter) Gedurende de
maand Augustus zal de Britsche verdediging!-
macht te land, ter'zee en in de lucht worden
beproefd als nog nooit in vredestyd is ge
schied. De eerste maatregelen hiertoe worden
thans genomen, aangezien de
van
WARSCHAU, 31 Juli. (Havas) Voor het
eerst spreekt het officieuze Poolsche blad
„Gazet* Polska” in een correspondentie uit
Danzig over militaire voorbereidingen in de
Vrjje Stad.
Danzig gekomen zyn. Een Wantal Is ook over
land gekomen.
Zondag is een bedevaart naar de graven van
de Koningen van Bohemen gehouden. Meer dan
30.00C menschen nebben daaraan deelgenomen
De plechtigheid werd besloten met net zingen
van het lied van Koning Wenceslaus.
De ver-Duitsching van het Sudetenland wordt
krachtig voortgezet. In het district Hultschin,
dat een oppervlakte heeft van 330 vlerk. KM
Is een gebied van 4 800 HA. toebehoorende aan
Tsjechische eigenaars „geliquideerd” en ter be
schikking gesteld van de nieuwe Duitsche eige
naars.
Naar het weekblad „Reynolds" schryft, heeft
de Britsche schatkist het bewijs In handen ge
kregen. dat uit Beriyn geld gezonden is naar
Londen en Dublin om de terroristische actie
van het lersche Republlkeinsche leger te steu
nen. De politie is er evenwel met in geslaagd
te ontdekken langs welk kanaal het geld zijn
bestemming bereikt. Niettemin is het verkregen
bewys van des te meer beteekenis. aangezien vol
gens de Duitsche wet zonder toestemming der
ryksregeering geen deviezen naar het buiten
land mogen worden gezonden.
En het allerergste is; dat. trots allen voor
uitgang in het verkeer, te land, te water en
In de lucht, trots telefoon, telegrafie en radio,
de volken nog véél verder van elkander af
staan dan vroeger, dat begrip over en weer
byna is uitgesloten, dat heele statencomplexen
hermetisch hun grenzen voor alles sluiten en
dat er een scheidsmuur van ideologieën door
de wereld loopt.
In die „verstarring in de verhoudingen bin
nen en tusschen de naties" ligt het grootste
gevaar voor heden, dat tenslotte nog op de
spits wordt gedreven door een bewapening
over en weer, waarby die van 1914 kinderspel
was.
Het aal altijd de roem van Duitschland
btiJven, vier Jaren lang niet alleen stand ge
houden te hebben, maar ook half Europa in
zyn macht te hebben gehad Maar heel het
door fronten omgeven Duitschland was als het
ware een belegerde vesting geworden. Eri de
honger en het gebrek aan grondstoffen wer
den de vyanden die tenslotte het Duitsche
ryk op de knieën dwongen.
De moordaanslag van Serajewo wordt
de naaste aanleiding tot den wereldoorlog be
schouwd. Maar de vraag is gewettigd: zou.
wanneer de chauffeur van den eersten van de
vier auto's, waarmede de Oostenrijksche troon
opvolger. Aartshertog Franz Ferdinand en zyn
gemalin den tocht door Serajewo maakten,
zich niet by een straathoek had vergist, waar
door de stoet tot staan kwam en de moorde
naar Princlp slechts voor het mikken had
zou dan de geschiedenis een anderen loop
hebben genomen? Op deze vraag valt slechts
een aarzelend antwoord te geven De Euro
peesche sfeer was zóó geladen, dat men al
gemeen sprak van de groote .Kladderadatsch”.
die zeker binnen afzienbaren tijd moert ko-
meru
ook de kwestie van den invoer In Polen van
haring, die Danzigers vangen, ter sprake ge
bracht.
Van Poolsche zyde was ook daartegen een
invoerverbod uitgevaardigd. Ook deze invoer is
volgens het D.N.B. niet in overeenstemming met
het beginsel van een gemeenschappelijk econo
misch gebied en beteekent eveneens een „directe
actie” van Polen.
De regeering van Danzig zou er op hebben
bewezen, dat zy ingeval de bedreigingen tegen
de fabrikaten van de firma Amada-Unida zou
den worden verwezenlykt en het invoerverbod
op haringen uit Danzig niet zou worden inge
trokken, zy zich genoodzaakt zou zien direct
met economische tegenmaatregelen te antwoor
den.
De formule is de vaststelling van een
feit, zy beteekende geen wyziglng in de
politiek, noch de toekenning van de rech
ten van oorlogvoerende aan Japan, zy ia
ook geen verraad aan de. Britsche belangen
in China en bedoelt niet ne rechten van
derde partyen af te staan.
Naar de ..Times” berichtte is Mgr. Sramek.
die in verschillende Tsjechoslowaaksche kabi
netten zitting heeft gehad en leider was van de
Katholieke Volksparty, op illegale, wijze uit
Bohemen en Moravië ontsnapt. De Gestapo
heeft na deze ontsnapping een enorme activiteit
betoond. 'Een aantal spoorwegarbeiders by de
Poolsche grens Is gearresteerd en de woningen
van hooggeplaatste geestelijken zyn van onder
tot boven nagezocht. Mgr. Sramek. die in
Bohemen en Moravië een belangrijken aan
hang bezat, is de eerste politieke leider van de
rechterzyde die over de grens is uitgeweken.
groote vlucht zal maken.
De civiele verdediging, het vierde leger, ral
in den nacht van 9 op 10 Augustus een groote
oefening houden. Londen en een groot deel van
het lan<i zullen verduisterd worden en vli«-g-
t'iigen van de luchtmacht zullen het effect
controleeren.
Het reservepersoneel van de zeemacht zal
waarschyniyk tot einde September In dienst
biyven.
heid. Het kon niet meer baten. De leidende
staatslieden hadden de teugels niet meer in
handen De gebeurtenissen werden sterker dan
de menschen. En wat het ergste was: de oor
logspsychose maakte zich van de volken mees
ter. De Internationale deed nog zwakke po
gingen om den vrede te redden. Hermann
Müller, de latere Duitsche Rykskanseller. toen
secretaris der Duitsche sociaal-democratlsche
party, snelde naar Brussel en Parijs en hield
volksvergaderingen met medewerking van den
Franschen pacifist en sociaal democraat Jean
Jaurés, die in zyn redevoeringen op den voor
grond stelde: „het eenige verdrag, dat wy er
kennen. is dat, wat ons aan de geheele mensch-
held bindt”. Maar ook de leden der Interna
tionale waren reeds in den. greep van de oor
logspsychose Een etmaal later zouden ze „en
bloc” de oorlogscredleten voteeren Jaurés
werd vermoord Te Beriyn stroomden de
sas samen voor het keizerlyk paleis
Lustgarten De Keizer verscheen on het
kon en sprak zyn befaamde i
ken geen partijen meer, alléén
De menigte zong het choraal:
alle Gott
,J4ach Paris!" Eri In Parijs was het niet an
ders. maar daar luidde de kreet: „A Berlin”.
De consulaten en gezantschappen der „vy-
andeiyke” mogendheden werden bestormd, de
onderdanen van ..vyandelyke" staten werden
gemolesteerd en verjaagd.
Eri het regende mobilisatlebevelen en ulti
mata. Op 31 Juli teekent Franz Joseph het
algemeene moblhsatlebevel en geeft het be
roemde manifest uit: „Aan myn volken". Op
1 Augustus verklaart Duitschland den oor
log aan Rusland, omdat het niet binnen den
per ultimatum gestelden termyn zyn mobili
satie had gestaakt. Duitschland mobllbvert
Op dienzelfden eersten Augustus mobiliseert
ook Frankrijk. „Van een tot drie uur hield ik
het tragische bevel In myn handen." verklaar
de later de minister van Oorlog Messimy. Op
bevel van den premier Vlvlani en den gene
ralissimus JoUre moest het gepubliceerd wor
den.
Na de Balkanoorlogen voerde de oude Do-
nau-monarchle, economisch zulk een voortref
felijke eenheid, maar in zyn vele naties ver
deeld en verscheurd, een agressieve Balkan-
polltiek, vooral tegen Servië, welk land de
regeering te Weenen wilde ..Isoleeren en ver
kleinen” (doelstelling, vermeld in een brief
van Franz Joseph aan Wilhelm II). Aan de
Donaumonarchle was echter Duitschland
vastgeketend door een_verbond. dat de roman
tische Imperator-Rex van Duitschland onder
alle omstandigheden met „Nibelungentreue"
wilde doorvoeren. Frankrijk was verbonden
met het Tsarenryk. dat aan het vermolmen
was. Engeland wachtte slechts op een aanlei
ding om af te rekenen met zyn grootster)
concurrent op de wereldmarkt, met het zoo
machtig geworden Duitschland, welks regeer
ders het niet had kunnen overhalen tot bond
genootschap of accoord. In de autoritaire
monarchieën beheerschte het militaire appa
raat heel den toestand. De generale staven
waren bereid.
Br was op het allerlaatste oogenblik nog
eenige aarzeling geweest. Er was na een laat
ste onderhoud met den Duitschen 'gezant von
Schön nog een vleugje hoop geweest. Maar
Duitschland elschte behalve neutraliteit ook
de bezetting door Duitsche troepen van de ves
tingen Toul en Verdun. Dit was ónmogelijk
Ook in Rusland was er aarzeling geweest. De
tsaar had de mobilisatie nog willen herroepen.
En nog na de afkondiging der mobilisatie te
Beriyn hoopte de Keizer, na berichten uit Lon
den te hebben gekregen, op een schikking in
het Westen en wilde het legerbestuur dwin
gen alleen naar het Oosten op te rukken. Maar
dit alles waren maar korte opflikkeringen
Mars stond reeds in het veld.
Het ontstaan van den wereldoorlog is in
derdaad veroorzaakt door een codiplex van ge
beurtenissen en feiten: door boos opzet van
eenige geweldenaars, vooral in Oostenrijk en
Rusland, door onhandigheid der politieke lei
ders in byna alle landen en vooral door zake-
lyke tegenstellingen van economlschen of psy-
chologlschen aard, maar in afloop wel onaf
wendbaar.
en stelde een program op. waarin nie
mand anders dan de opstellers zelf ver
trouwen hadden. Hy hggjt gemeend ons
democratisch parlelftWnaar zyn on
democratische hand te kunnen zetten,
maar de volksvertegenwoordiging heeft
zich uit zelfbehoud en zelfverdediging
daartegen met kracht verzet, aldus be
wijzend, dat zy meer vitaliteit bezit en
gezonder is dan hijzelf en zijn liberale
vrienden schenen te veronderstellen. En
nu vragen wij in gemoede aan de kroko
dillentranen vergietende liberalen, die
nu zelfs in het buitenland weerklank
vindende pogingen aanwenden om de
toekomst van ons democratisch parle
mentaire stelsel in discredlet te bren
gen. wie of dat stelsel een grooteren
dienst hebben bewezen? Zij zelve en
CoUJn. die getracht hebben de meerder
heid van het parlement te negeeren, of
zij. die geëlscht hebben, dat er op recht
matige en redelijke wijze met die meer
derheid rekening werd gehouden? In de
Kamer vormen de liberalen een onbe
tekenende en weinig talrijke fractie,
bulten de Kamer in de „haute finance”
en achter de schermen van het geeste
lijke en cnltureele en maatschappelijke
leven oefenen zij nog een invloed uit
welke volkomen onevenredig is aan hun
getalssterkte en voor het land in hooge
mate ongezond genoemd moet worden
als die van een kwaadaardig negenoog.
Van liberale oligarchie naar anti-de-
mocratische autoritaire regeerlngsvor-
men is maar één stap. Heeft de N5.B
niet haar eerste benden gerecruteerd uit
de rangen der liberalen? Neen, wanneer
de liberalen wenschen. dat wij weer
meer vertrouwen en geloof zullen hech
ten aan hun woorden, wanneer zij zeg
gen ons democratisch parlementaire
.staatsbestel en de daaruit voortvloeien
de volksvrijheden te willet! verdedigen,
dan zullen zy daaraan evenredige daden
moeten stellen. Tot zulke daden kunnen
zij de gelegenheid krijgen, wanneer
straks een beroep op hen gedaan zou
worden om mede te werken aan een
waarlijk nationaal kabinet met een zoo
breed mogelijke basis in het parlement
ter behartiging van de groote nationale
belangen overeenkomstig den wil van
de grootst mogelijke bereikbare meer
derheid des volks. Maar dan moeten zij
eerst de zilte krokodillentranen van het
gezicht vegen, die zij thans over den
mislukten aanslag op ons democratisch
parlementair staatsbestel vergieten, en
ophouden met het scherpslijpen van de
nu eenmaal bestaande en te respec-
teeren. maar ook te overbruggen tegen
stellingen in ons volk.
