Herinneringen aan Pius X
s
J
van
de
Herdenking
Vondels bekeering
VAN KARDINAAL
MERRY DEL VAL
De Paus en
oorlog
Rampok in de Desa
Een stemmige feestviering
op 21 October
Een nieuwe uitvinding
Lumière
1
h
Z. Em. Raffaele kardinaal Merry del Vol
genomen door kardinaal Merry
Paus Pius X
van
PIUS P P. X
alsof htf een weerklank gaf op
u
„Denkt u
ge-
Z. Em. Joseph Patricios kardinaal Hays
Het geboortehuis van Z. H. Paus Pius X (foto
del Val)
Z. Em. Joseph kardinaal Sarto vertrekt
uit Venetië voor het conclave
het
na
De
vond
een
de
zoo
ver-
hü
den
be
ll et was de laatste boodschap van Pius X
aan de wereld. Op 8 Augustus werd hü lichte
lijk ongesteld, maar niemand zag nog gevaar.
Na Maria ten Hemelopneming verergerde de toe
stand. op 18 Augustus lag de Paus op sterven.
„Ik lijd voor degenen, die sterven op de slag
velden." zei hü- Op Donderdag 30 Augustus 1914
om 1 uur 20 overleed Paus Pius X.
Dr. Bruno Chaves, de Braziliaatische ge
zant bü den Heiligen Stoel, die lange Jaren
deze betrekking had bekleed, nam zijn ont
slag in 1913. Paus Pius X had hem altijd
een groote genegenheid toegedragfn, en sprak
vrij-uit met hem. In een brief, dien hij my
uit Pelotas schreef op 24 October 1917, ver-
De tekst van deze Pauselijke boodschap wordt
door den schrijver bekend verondersteld; in
deze dagen kan het nochtans goéd zijn, hem
opnieuw af te drukken, vertaald uit de „Osser-
vatore Romano" van 3 Augustus 1914:
Teneirgle de omstandigheden te begrijpen,
waaronder deze ontmoeting plaats vond, moet
men zich herinneren, wat er gebeurde in het
conclaaf van 1903. Dit conclaaf begon op 31
Juli; er namen 62 kardinalen aan deel. Tijdens
de eerste stemmingen bleek, dat de voorkeur
der kiezers niet uitging naar een diocees-kardi-
naal, maar naar een curie-kardlnaal. Met
name kardinaal Rampolla. staatssecretaris van
Leo XIII, vereenigde de stemmen van de
Fransche, de Spaansche en verscheidene andere
kardinalen. Hij had bü de eerste keuze reeds
een meerderheid, hoewel niet de geeischte meer-
Wy hebben hier dus te doen met een oor
spronkelijke uitgave, die in Engeland, het
geboorteland van kardinaal Merry del Val. ge
publiceerd wordt. Het is een welkome aanvulling
van de meer uitvoerige boekwerken, die aan
het leven van Paus Pius X gewijd zijn, om te
beginnen de groote, tijdens diens pontificaat, in
1905 verschenen biografie van Mgr. dr. Angelo
Marchesan: ..Papa Pio X, nella sua vita en
nella sua parola”. dat de Jeugd van Giuseppe
Sarto behandelt, zijn studiejaren, zijn priester
lijke werkzaamheid, zijn arbeid als blsschop
van Mantua en kardinaal-aartsbisschop van
Venetië. Voorts mogen wij wijzen op het mooie
boekje van Benedetto Pleraml. abt der Bene
dictijnen van Vallombrosa, dat door de Com
missie van voorbereiding voor de Zaligver
klaring van Pius X werd uitgegeven. Hiervan
verscheen een Nederlandsche vertaling door
Alexis Paulsen bU de firma W. van Eupen te
Eindhoven in 1929. Dan is er nog het boek
van den tegenwoordlgen Apostolischen Vicaris
van Tripolis. Mgr. fr. Vittorlano Facchlnettl
OEM., getiteld „L'anima dl Pio decimo". Ein
delijk verdient de volle aandacht het aantrek
kelijke werk van Francesco Zanetti, getiteld
.Pius X". dat door Machteld Borel, de dochter
van den bekenden Haagschen schrijver. Henri
Borel, die op het einde zijns levens tot de
Katholieke Kerk toetrad, in het Nederlandsch
vertaald werden In 1938 werd uitgegeven door
Paul Brand te Hilversum.
Wij geven een opsomming van deze littera
tuur, omdat zij den achtergrond vormt, tegen
welken men de Herinneringen van kardinaal
Merry del Val het helderst zien kan- bü onze
bespreking zullen wjj ook eenige gegevens uit
deze werken putten. Het spreekt vanzelf, dat
öe kardinaal-staatssecretaris, die uitsluitend
Persoonlijke herinneringen ten beste geeft, den
levensloop van Paus Pius X in groote lijnen bij
■ta lezers bekend acht. Wü geven derhalve eerst
Hierop antwoordde kardinaal
zijn beteekent een ontzaglijke
üjkheid."
Kardinaal Ferrari
Zooals wij onlangs gemeld hebben zal in
den herfst van dit jaar herdacht worden
het feit dat driehonderd jaar geleden
Jóóst van den Vondel tot den katholieken
godsdienst overging.
Men heeft er over gedacht, de viering in
verband met de tijdsomstandigheden niet>
te laten doorgaan, maar tenslotte toch be
sloten wél een herdenking te organiseeren.
Nu Europa aan het brute geweld is over
geleverd, is het misschien méér dan ooit
noodig eraan te herinneren, dat er in het
leven der volkeren blijvende geestelijke
realiteiten zijn, die hun invloed zullen laten
gelden wanneer het krijgsrumoer lang is
verstomd en de gruwel der verwoesting
vergeten'.
Zoodoende is men er toe gekomen in de
hoofdstad een herdenking voor te bereiden,
die zal geschieden op 21 October a.s., dus
op den feestdag van Sinte Ursula, de pa
trones van Keulen. Vondels geboorteplaats,
en tevens patrones van het Bagijnhof.
Des morgens wordt een H. Mis opgedragen
in het kerkje aan het Bagijnhof door
Z. H. Exc. Mgr. J. P. Huibers, bisschop van
Haarlem. Daarna vindt er een z.g. aca
demie plaats in het Maagdenhuis, recht
tegenover het Bagijnhof. Hier zal Prot.
Molkenboer een rede houden over Vondels
bekeering. Dr.- L. Kat uit Haarlem zal met
«zijn Scola Cantorum muziekstukken uit
voeren, die zijn gecomponeerd op teksten
van Vondel.
Des avonds is er in de tooneelzaal van
het Maagdenhuis een kernopvoering uit het
treurspel Maegden van den prins der
dichters, door leerlingen van de Tooneel
school. onder leitjing van Balthazar Ver
hagen. Deze opvoering geschiedt in co-
stunm doch zonder décors.
Aldus zal de herdenking van Vondels
bekeering plaats vinden op een wijze, die
in overeenstemming is met den ernst van
de gebeurtenis die gevierd wordt: gods
dienstig en stemmig.
Kardinaal Hlnsley, aartsbisschop van West
minster, leidt bjj het katholieke publiek van
Groot-Brittannlë een aardig, klein boekwerkje
in, dat door Barns Oates Sc Washbourne in
den handel wordt gebracht onder den titel
„Memories of Pope Pius X by Cardinal Merry
del Val”.
„In de taal der eenvoudige eerlijkheid"
aldus de kardinaalaartsbisschop „verhaalt
hier een man Gods over zijn omgang met
een anderen man Gods, zooals de heilige
Bonaventura het leven beschreef van den
heiligen Franciacus van Assist Beider groot
heid als mannen, die in het geestelijke en
tijdelijke leven een hooge waardigheid be
kleedden, gaat schuil achter hun eenvoud.
Een pauselyk staatssecretaris ziet op naar
den Plaatsvervanger van Christus met de
oogen van de bewonderende liefde jegens een
heiligen Meester. Kardinaal Merry del Val
dient Paus Plus X en volgt hem na. Dit
kleine boekje zal al degenen, die het lezen,
bekoren en aantrekken. De toewijding en de
liefde van den aristocratlschen staatssecretaris
geven de hoedanigheden weer van den nede-
rigen boerenzoon, die opklom tot de hoogste
waardigheid op aarde. Deze beiden vereenigden
Zich in net dienen en volgen van hun God-
deljjken Meester. Naar het ulterlük waren
zij tegenstellingen, doch hun innerlijke ge
steldheid vereenzelvigde hen meer en meer."
Wijlen de kardinaal-aartsbisschop van New-
York, Mgr. Hayes, voegde hier voor het
Amerikaansche publiek, dat van deze merk
waardige uitgave kennis zal nemen, een korte
beschouwing aan toe, waarin herinnerd wordt
aan het karakter van Paus Pius X als zie
lenherder en als verbrelder van de Gods
vrucht jegens het Allerheiligste Sacrament
des Altaars. Het was immers deze Paus, die
de kinderen van hun zevende jaar af toeliet
tot de Tafel des Heeren.
Beide getuigenissen geven ons de verzeke
ring, dat het werkje van tachtig bladzijden
een heel bijzonder boek is. Hoe komt
plotseling onder het publiek, tien jaar
den dood van den schrijver? De uitgever be
richt het ons:
„Deze publicatie van de Herinneringen van
kardinaal Merry del Val aan Paus Pius X
danken wij aan de vriendelijkheid van Z.Em.
kardinaal Nicola Canali, die gedurende der
tig Jaren innig bevriend is geweest met kar
dinaal Merry del Val, en door dezen als zijn
executeur-testamentair werd benoemd. Met
groote zorg rangschikte hij de nagelaten
handschriften van den kardinaal en daar
onder bevonden zich deze herinneringen. In
antwoord op den aandrang van verscheidene
hoogstaande bewonderaars van kardinaal
Merry del Val In Engeland en In Amerika,
gaf hfj thans verlof tot publicatie. Het voor
woord van wijlen kardinaal Hayes werd kort
voor diens dood geschreven voor de Ameri
kaansche uitgave van den tekst.”
„Hij zei. dat ik onmogelijk onkundig kon
gebleven zijn van het besluit, dat Zijne Hei
ligheid genomen had. Ik herhaalde hem. dat
niets ongewoons was voorgevallen tijdens mijn
onderhoud met den Paus en dat er geen
woord was gesproken over den toekomstigen
staatssecretaris, doch dat ik als gewoonlijk
mijn stukken bü mü had en een enveloppe
met documenten, die de Heilige Vade# mü
had ter hand gesteld."
..Een enveloppe!” riep kardinaal Moncennl
uit. „Waar is die? Waarom hebt ge die niet
geopend?"
Ik opende hem en keek den brief door, die
erin zat. Zeg ik te veel, als ik verzaker. dat
ik mü voelde duizelen bü het kennis nemen
van den inhoud?
De oude kardinaal keek mü aan met een
begrijpenden glimlach en klopte mü vertee-
derd op den schouder. Tegelük met 's Pausen
eigenhandigen brief was er een aanzienlüke
som aan bankbiljetten ingeslotenMietgeen ver
klaart, waarom de enveloppe zoo .dik was. In
Zün vaderlijke goedheid verlangde de Paus dat
ik deze vergoeding zou aannemen, omdat ik
tot dusver geen salaris had ontvangen en
omdat hü wenschte bü te dragen in de be
strijding der onkosten, die ik zou moeten
maken bü mün promotie.
Gelük alle levensbeschrüvers van Paus Pius X
verzekert kardinaal Merry del Val. dat deze
Paus den wereldoorlog reeds jaren tevoren
heeft voorspeld, en dat hü in 1911 reeds zei:
..De dingen gaan slecht, het zal niet langer
duren dan 1914.”
„Accepto in crucem. Si calix iste a me transire
non potest, fiat voluntas Dei” „Ik neem
haar aan in het kruis. Als die kelk niet aan
mü kan voorbügaan dan geschiede de Wil
Gods."
Een lichte flauwte overviel den nieuwen
Paus. Hü duizelde even, maar herstelde zich
spoëdig. Met klare stem gaf hü te kennen, dat
hü den naam Pius koos. Op de vraag, of Hü
den zegen Urbi et Orbi zou geven binnen de
vensters van de loggia, gelük Leo XIII had
gedaan, dan^wel buiten op het balcon, gaf hü
te kennen, dat hü zich voegen zou naar het
Inzicht van het Heilig College.
„Hierop” zo0„ verhaalt kardinaal Merry
del Val „wendde de Heilige Zich tot mü
en vroeg, wat in dit opzicht de meenlng was
van het Heilig College. In opdracht van den
kardlnaal-deken, aan wlen ik de vraag van
den Paus overbracht, deelde ik Züne Heilig
heid mede, dat het College van Kardinalen
de zaak vóór het conclaaf besproken had in
een vergadering.- waarbü hü niet aanwezig
was geweest, doch bü het uitspreken van de
meenlng. dat de Pauselyke Zegen het best
gegeven kon worden binnen de vensterdeu
ren. overeenkomstig het voorbeeld van Leo
XIII, wenschten de kardinalen in geenen
deele de vrüheid van den Paus te belemme
ren en lieten aan Hem de beslissing over.
„Ik zal mü laten leiden door het oordeel
van het Heilig College.” was het antwoord
van den Paus.
Op mün vraag, of hü nu dadelük zich tot
dit doel naar den Sint Pieter wenschte te
begeven dan wel dit liever uitstelde tot later
op den dag, antwoordde hü. dat het hem
onverschillig was en dat hü doen zou. wat
het best schikte. Ik gaf toen met eerbied mfjn
opvatting te kennen, dat het wellicht beter
zou zün. de plechtigheid niet uit te stellen
en hü handelde volgens deze opvatting.
Aan het eind van dien bewogen dag was Paus
Pius X doodmoe, ja werkelük „doodop”, ge
lük men zegt. Mgr. Merry del Val wilde hem
alle verdere vermoeienissen besparen, maar de
Paus had alleen aandacht voor de vermoeidheid
van den kardinaal. „Hü dacht altüd aan
anderen en büna of heelemaal nooit aan zich
zelf." Dit zün de eerste woorden, die kardinaal
Merry del Val wüdt aan de karakteristiek van
Pius X, wiens geestelük portret in deze aan-
doenlüke herinneringen met klare lünen wordt
.geschilderd.
Een aardige anecdote vertelt de schrüver
nog over den avond van dienzelfden vierden
Augustusdag De nieuwe Paus moest eenige stuk
ken onderteekenen en plaatste eerst, als ter
oefening, zün nieuwe handteekeningPius
P P. X op een afzonderlük blad papier. Daarna
teekende hü de documenten.
„Toen ik terugkeerde naar mün kanjer"
verhaalt kardinaal Merry del Val „ont
moette ik Monseigneur della Chlesa. die bü-
zonder verlangend was om de handteekening
van den Paus te zien en dadelük vaststelde,
dat zü sterk overeenkwam met de signatuur
van Pius IX. Hoe weinig moet hü zich op
dat oogenblik hebben voorgesteld, dat de
volgende Paus, die soortgelüke documenten
teekenen zou, niemand anders zou zün dan
hüzelf onder den naam Benedictus XV.”
De geschiedenis van de benoeming van kar
dinaal Merry del Val tot staatssecretaris is reeds
uit de biografie door Zanetti en uit andere
bronnen bekend. Hü vertelt haar hier zelf met
aardige onbekende détails in levendige kleuren:
Plus X overhandigde hem een gesloten enve
loppe. waarop Hü eigenhandig den naam van
den kardinaal heeft geschreven. Ongewoon was
dit niet. De Paus deed het steeds met stukken,
die büzondere aandacht verdienden. Kardinaal
Merry del Val nam de enveloppe dus ongeopend
mee naar zün kamer. Onderweg ontmoette hü
kardinaal Moncennl, met wien de Paus reeds
over deze benoeming had gesproken. Deze was
hoog verbaasd, dat kardinaal Merry del Val
nog niet wist, wie staatssecretaris zou worden.
een korten cunlculum vitae met enkele oriën-
teerende jaartallen.
Giuseppe Melchlone Sarto, die den Apostoli
schen Stoel zou bestügen als Paus Pius de
Tiende, werd op 2 Juni 1835 uit zeer eenvou
dige ouders geboren te Riese in Italië en den
volgenden dag aldaar door den pastoor der
4 parochie gedoopt. Hü was het tweede kind
uit het huwelük züner ouders, die op 13
Februari 1833 getrouwd waren. Een ouder
zoontje, dat eveneens Giuseppe heette, was kort
na de geboorte overleden. Reeds op de dorps
school te Riese muntte hü uit door groote
schranderheid en deugd, .zoodat de pastoor hem
Latün leerde om hem vervolgens naar het
Gymnasium van Castelfranco te sturen, waar-
1 heen hü dagelüks te voet op en neer ging, om-
i dat zün behoeftige familie de intemaatskosten
niet kon dragen. HU was een buitengewoon
student. De kardlnaal-aartsbisschop van Vene
tië genoot het privilege, enkele plaatsen in het
semingrle van Padua kosteloos te mogen bezet
ten, en zelf uit Riese geboortig koos
Mgr. Jacopo Monico zün Jeugdigen dorpsgenoot
Sarto voor zulk een plaats uit. In 1850 ging
deze, reeds grootendeels in de humaniora be-
kwaamd, naar dit seminarie; hü werd, met
Pauselüke dispensatie, omdat hü den vereisch-
i ten leeftüd van 24 jaar nog niet bereikt had,
op 18 September 1858 door den bisschop van
Treviso, Mgr. Farina, tot priester gewijd in de
1 domkerk van Castelfranco.
Kort’, daarna werd hü benoemd tot kapelaan
te Tombolo, waar hü in den aartspriester, don
Antonio Constantin!, een büzonder deugdzaam
pastoor trof, die zün geestelüke leidsman werd.
In Mei 1867 werd Jozef Sarto, twde en dertig
jaar oud, benoemd tot pastoor van Salzano, in
1875 tot kanunnik te Treviso, in 1879 tot vica
ris van het kapiteel aldaar, op 10 November 1884
werd hü tot bisschop van Mantua gewüd.
Een enkele, treffende anecdote, die Zanetti
verhaalt, moge hier ons relaas onderbreken. Na
zün blsschopswüding bracht Mgr. Sarto enkele
dagen door bü zün moeder en zün zusters te
Riese. Zoodra hü aankwam, kuste zün moeder,
een eenvoudige vrouw, op de gebrulkelüke wijze
den bisschopsring, en bekeek dien ring daarna
aandachtig. Ze zag, dat hü versierd was met
I een kostbaren steen. Haar zoon dacht, dat zü
daarvoor die groote belangstelling had, maar
de moeder glimlachte en zei schalkséh:
„Gü zoudt dien ring niet dragen, wanneer
ik dezen niet gedragen had."
En ze wees haar zoon op haar trouwring.
Op 12 Juni 1892 werd Mgr. Sarto door Paus
Leo XIII tot kardinaal der Heilige Roomsche
Kerk gecreëerd, het volgend jaar werd hü be
noemd tot Patriarch van Venetië. Op 4 Augus
tus 1903 werd kardinaal Sarto tot Paus ge
kozen.
Hier beginnen de mémoires van kardinaal
Merry del Val, die het bewogen Conclaaf van
1903 meemaakte.
„Hoe vreemd het schünen moge” aldus
de kardinaal „het is nochtans een feit,
dat ik Züne Eminentie kardinaal Sarto nooit
had ontmoet vóór het einde van Juli 1903,
toen het Heilig College in conclaaf büeen-
kwam wegens den dood van Züne Heiligheid
Paus Leo XIII. Ik kende alle andere kardi
nalen, die bü deze gelegenheid te Rome aan
wezig waren, tenminste van aanzien, en ik
wist ze allen te herkennen. Gedurende de
acht jaar, die ik in het Vaticaan had door
gebracht in het gevolg van Leo XIII. had ik
herhaaldelük gelegenheid ongeveer alle leden
van het Heilig College te ontmoeten, maar
door welke reden dan ook, had ik een ont
moeting met kardinaal Sarto altüd gemist.
Het was op Maandag 3 Augustus 1903 (dus
daags vóór de Pauskeuze) dat ik het voor
recht genoot, hem voor het eerst te spreken.”
Volgens de „Cinématographie Francaise" is
de oude veteraan der filmtechniek. Louis Lu
mière. bezig de laatste hand te leggen aan een
relieffilm die niet meer de gebreken zal hebben
van hetgeen tot dusver op dit gebied gefa
briceerd werd. Lumière noemt znp nieuwe uit
vinding „Ie cinéma plastique”. Deze zal direct
op het scherm kunnen worden geprojecteerd,
zoodat het publiek geen hulpmiddelen meer noo
dig zal hebben, om de relieffilm te volgen. In
middels is het waarschünlijk dat de practische
toepassing nog wel eenlgen tüd op zich zal laten
wachten
stroomden uit zün oogen en ik hield mün
adem in om zün antwoord af te wachten.
„Si. si, Monsignore, dica al cardinale che
ml laccia questa cariti” antwoordde
vriendelük. („Ja. ja, monseigneur, zeg
kardinaal, dat hü mü deze liefdedaad
wüzel”)
Het was, r‘
de woorden van Zün Goddelüken Meester in
Gethsemanl; „dat deze kelk aan Mü voor-
büga.”
Het „fiat" moest echter nog komen,
eenige woorden, waartoe ik de kracht i
en die naar mün lippen stegen, alsof
ander ze mü dicteerde, waren: „Emlnenza,
si faccia coraggio, 11 Signore 1’aiuterA”
(„Eminentie, houd moed, de Heer zal
helpen").
De kardinaal keek mü strak aan met dien
diepen blik, dien ik zoo goed zou leeren
kennen: „Grazie. grazie" („dank u") her
haalde hü, en dit was alles wat hü zei.
Opnieuw verborg hü het gelaat In
handen om zün gebed te hervatten en
verliet Ik hem. Ik zal nooit den indruk
geten, dien deze eerste ontmoeting op mü
maakte door den aanblik van een zoo hevl-
gen angst. Het was de eerste gelegenheid,
die ik kreeg om met Züne Eminentie in con
tact te komen en ik voelde, dat ik in tegen
woordigheid was geweest van een heilige.
Enkele uren later, voordat de kardinaal-
deken zün verzoek kon uitbrengen, gaf kar
dinaal Sarto gehoor aan ’t dringend en vol
hardend beroep, dat meerdere leden van het
Heilig College op hem deden om af te zien van
zün weerstand, en na de avondzitting was het
duidelük. dat hü den volgenden ochtend met
een groote meerderheid zou worden gekozen.
Dramatische bijzonderheden van dezen aan
drang der kardinalen op het gemoed van kar
dinaal Sarto worden medegedeeld in het boek
van Francesco Zanetti, die van de herinnerin
gen van kardinaal Merry del Val. toen ze nog
ongepubliceerd waren, althans naar den Inhoud
kennis moet hebben genomen, want hü ver
haalt dezelfde feiten in verkorte weergave, en
haalt dezelfde -. of ongeveer dezelfde woor
den aan.
Het waren de kardinalen Satalli, Gotti,
Agliardi, Gibbons en Ferrari, die den toekom
stigen Paus overtuigden.
Kardinaal Ferrari zou gezegd hebben: ..Keert
u naar Venetië terug, wanneer dat uw ver
langen is, maar u zult er heen gaan met uw
ziel ten prooi aan een wroeging, die haar tot
aan den dood zal blüven vervolgen."
Sarto: „Paus
verantwoorde-
Terwül büna geheel Europa is meegesleurd
in den maalstroom van een allerverderfelüksten
oorlog, waarvan geen mensch de gevaren, slach
tingen en gevolgen kan overdenken zonder zich
bevangen te voelen door droefheid en*vrees,
kunnen ook Wy niet anders doen dan Ons er
mede bezig houden en Wü voelen onze ziel
verscheurd door de bitterste smart om het
welzyn en om het leven van zoovele burgers en
zoovele volkeren, die ons allen na aan het hart
liggen.
In dezen grooten nood gevoelen Wü levendig
en begrüpen Wü goed wat de vaderlüke liefde
en de uitoefening 'van ons Apostolisch Ambt
van Ons vraagt, te weten, dat Wy de zielen
zullen verheffen tot Hem, van Wien alleen
hulp voor ons kan komen, tot Christus, den
Vorst des Vredes en den allermachtigsten Mid
delaar van de menschen bü God.
Wü wekken daarom de katholieken van de
geheele wereld op om vertrouwvol hun toe
vlucht te nemen tot Zün troon van Genade en
ontferming; den clerus wekken Wü op om in
de onderscheiden parochies de geloovigen voor
te gaan en volgens de voorschriften der bis
schoppen openbare oefeningen van gebed uit te
schrijven teneinde van God in Zün barmhar
tigheid te verkrijgen, dat zoo spoedig mogelük
de verderfzaaiende oorlogsfakkels worden ult-
gebluscht en dat Hü aan de regeerders der
volkeren gedachte ingeve van vrede en niet
van kwelling.
Uit het Vaticaan, 2 Aug. 1914.
Een groote rampokbende men sprak van
ongeveer 15 personen drong in de desa Njan-
gegeng Jonggob de woning van de eerste vrouw
van Hadji Sapië binnen. Na de vrouw te heb
ben mishandeld en alles in het huls kort en
klein te hebben geslagen, trok de bende naar
de woning van de tweede vrouw van den Hadji,
waar de Hadji en de vrouw werden mishandeld,
terwül de bende verder te keer ging als in het
eerste huis.
Een zoon van den Hadji wist echter te ont
snappen en sloeg alawn. waarop de bevolking
te hoop liep.
Het gevaar voor arrestatie vreeaende, ging de
bende zonder buit op de vlucht.
eraan, dat de
verantwoordelykheid van uwe weigering groo-
ter is."
Kardinaal Sarto: „Ik heb een zwakke
zondheld en ik zal spoedig sterven."
Kardinaal Ferrari: .Fast u de woorden van
Caïfas op uzelven toe: „Het is beter, dat één
mensch sterve voor het heil van allen
Hierop gaf kardinaal Sarto zich gewonnen„
Den anderen ochtend. 4 Augustus 1903, werd
hü gekozen tot Paus van de Heilige Katholieke
Kerk. Op de ritueele vraag van den kardinaal-
deken. of hü de canoniek geschiede benoeming
tot Opperpriester aanvaardde, antwoordde hij:
goed, doch allerminst „goedig" was en dat de
Paus zeer energiek wist door te tasten, vooral
wanneer het de rechten der Kerk gold. Men
heeft nogal eens de meening. dat de „heilige”
paus uitermate meegaand zou geweest zün. Dit
wordt hier ten stelligste Bkitkend. Ook was deze
Paus een uitnemend stylist, die groote 'waarde
toekende aan een zuiver gebruik van de taal.
Dit zün dingen, die men veelal niet weet.
Kardinaal Merry del Val hecht er klaarblükelük
groote beteekenis aan, en zooals hü korte
hoofdstukken wüdt aan de naastenliefde en de
nederigheid van Pius XTzoo spreekt hü ook in
afzonderlüke caplttels over diens kunstliefde en
muzikale gevoeligheid.
Toen het schot in Serajewo gevallen was.
bracht kardinaal Merry del Vil het bericht
hieromtrent persoonlük bü den Paus: het was
een telegram van Mgr. Scapinelli, pauselyk nun
tius te Weenen. Plus X zei dadelük: .Eminentie
dat is de eerste vonk van den grooten brand
„De Inval in België en de berichten omtrent
de eerste véldslagen vervulden hem van de
bitterste droefheid. Hü wachtte koortsachtig
op de documentaire bevestiging van deze
berichten, teneinde daarnaar zün definitieve
gedragslün te regelen en in staat te zün.
zün onbevreesde stem te verheffen om de
heilige beginselen van rechtvaardigheid en
vrede te verdedigen. Doch zün Meester riep
hem tot zich, voordat hü de gelegenheid
gekregen had méér te doen dan het uitvaar
digen eener korte aansporing van voorloopt -
gen aard, gedagteekend 2 Augustus.”
Matthieu mededeelt in zün boek: ..Les demiers
jours de Léon XIII et le Conclave, par un
témoin".
Vierde zitting: Rampolla 30; Sarto 24; Gotti
3, verdeeld 5.
VUfde zitting: Sarto 27; Rampolla 24; Gottl
6, verdeeld 5.
Zesde zitting: Sarto 39; Rampolla 16; Gottl 7,
verdeeld 4.
Zevende zitting: Sarto50; Rampolla 10; Gotti3.
Het Oostenrijksche veto werd uitgesproken op
2 Augustus.
„Het is mün vaste overtuiging” aldus
kardinaal Merry del Val „dat kardinaal
Rampolla in géén geval zou gekozen zün, want
de meerderheid van de kiezers was vast voor
nemens, een anderen kardinaal te kiezen.
Doch hü scheen een goede kans te hebben, de
vereischte meerderheid te behalen, toen de
Verontwaardiging, gewekt door het optreden
van kardinaal Puszyna namens den Keizer
van Oostenrük, een reactie van het gevoel
opriep en allen aanspoorde om eenlg protest
te doen hooren ter verdediging van de vrij
heid van het conclaaf en de rechten van
de Heilige Kerk. De kardinaal-deken. Mgr.
Oreglla di Santo Stefano, sprak ontniddel-
lük na de morgenzitting van Maandag 3
Augustus in de Sixtynsche Kapel mü zeer
ernstig en uitvoerig over zün toenemende
vrees betreffende de Pauskeuze. Er scheen
weinig kans zoo meende hü op een
spoedig verloop, wanneer Kardinaal Sarto,
die steeds meer stemmen vereenigde, vol
hardde in zün afwüzende houding en beslist
bleef weigeren, zün éventueele benoeming tot
Paus te aanvaarden. Züne Eminentie voelde
zich in geweten verplicht te voorkomen, dat
de zaken een onbeslist verloop zouden nemen
en vroeg mü deswege, kardinaal Sarto namens
hem een boodschap te brengen. Ik moest den
kardinaal v/agen, of hü volhardde in het
verzet tegen zün benoeming en of hü in dat
geval den kardlnaal-deken machtigde, in den
namiddag, ten overstaan van het vergaderde
College een verklaring af te leggen. In dat
geval zou de kardlnaal-deken zün ambtge-
nooten In overweging geven, of het niet wen-
schelük ware, op een anderen candidaat hun
stem uit te brengen.
Ik ging in overeenstemming met deze op
dracht kardinaal Sarto zoeken. Ik vernam, dat
hü niet in zün kamer was, maar dat ik ham
vermoedelük zou kunnen vinden in de Pau»
lünsche kapel, waarheen Ik mü spoedde om
mün orders tot uitvoering te brengen. Het
moet al tegen den middag geweest zün, toen
Ik de donkere en stille kapel binnenstapte;
de lamp bü het Allerheiligste brandde hoog
en er waren kaarsen ontstoken op het altaar
aan iedere züde van de afbeelding van Onze
Lieve Vrouw van Goeden Raad. Ik zag een
kardinaal, in gebed neergeknield op den
marmeren vloer voor het tabernakel, op
korten afstand van de communiebank, met
het hoofd in de handen, de elbogên geleund
op een der lage houten zitbanken en ik
herinner mü niet, dat er op dat—aagenblik
iemand anders in de kapel aanwezig was. Het
was kardinaal Sarto. Ik knielde naast hem
neer en fluisterde hem toe om mü te ver
zekeren, dat hü luisterde. Vervolgens fluis
terde ik hem mün boodschap in het oor.
Züne Eminentie stond op en wendde lang
zaam zün gelaat naar mü. terwül hü luis
terde naar de vraag, die ik hem voorlei. Tranen
haalt dr. Chaves over zün laatste audiëntie
bü den Heiligen Vader, op 30 Mei 1913, waar
in Züne Heiligheid hem toevoegde: „U is
gelukkig, mflnheer, dat u naar huls kunt
gaan in Brazilië, u zult geen getuige zün van
den wereldomvattenpen oorlog.”
„Ik dacht.” schrijft dr. Chaves ...dat Züne
Heiligheid zinspeelde op den Balkanoorlog,
maar hü vervolgde: ..De Balkan is het begin
van een grooten wereldbrand, en ik ben
machteloos, dien te vermüden. zooals ik niet
in staat zal zün. hem te weerstaan.”
Dit was werkelük in Mei 1913, en niet
zooals men vindt in de vertaling van Pleraml's
en Zanetti's boeken. in Mei 1914. Tot zün
huiskapelaan Mgr. Bressan zei Pius X in den
Vaticaanschen tuin, staande voor de Lourdes-
grot: „Ik beklaag mün opvolger. Ik zal het zelf
niet meer beleven, doch het is maar al te waar,
dat de „Rellgio depopulata” op handen is.”
De beoordeelaars dezer uitlatingen schrijven
ze toe aan de profetische begaafdheid, waarover
Paus Pius X moet hebben beschikt.
Kardinaal Merry del Val legt er grooten na
druk op en bevestigt zün getuigenis met de
uitspraken van de kardinalen Baudrillart en
Mercier, dat Paus Plus X weliswaar zeldzaam
derheid van twee derden fier stemmen. Over
het verloop der keuze geeft Mgr. Marchesan de
volgende cüfers:
Eerste zitting: Rampolla 34; Gottl 17; Sarto
5; verdeeld 10.
Tweede zitting: Rampolla 29; Gottl 16; Sarto
10; verdeeld 7.
Derde zitting; Rampolla 29; Sarto 21; Gotti
9, verdeeld 3.
Na deze derde zitting maakte kardinaal Pus
zyna, aartsbisschop van Krakau, aan het Heilig
College bekend, dat Oostenrük zün veto uit
sprak tegen een eventueele benoeming van kar
dinaal Rampolla Deze mededeeling wekte ten
zeerste het misnoegen van het College. De
kardlnaal-deken antwoordde, dat het conclaaf
deze mededeeling niet kon accepteeren. Bü de
keuze werd er ook geen rekening mede ge
houden. De candidatuur van kardinaal Ram
polla Is ook niet op het Oostenrüksche veto ge
strand. maar op het feit, dat Rampolla geen
nieuwen aanhang kreeg, terwyl de stemmen op
kardinaal Gottl, die voor den Duitschen candi
daat gold, geleldelük slonken en zich steeds
meer stemmen op kardinaal Sarto vereenigden.
Ziehier het verdere verloop der Pauskeuze van
1903 volgens de gegevens van Mgr. Marchesan.