Herinneringen aan Pius X s J van de Herdenking Vondels bekeering VAN KARDINAAL MERRY DEL VAL De Paus en oorlog Rampok in de Desa Een stemmige feestviering op 21 October Een nieuwe uitvinding Lumière 1 h Z. Em. Raffaele kardinaal Merry del Vol genomen door kardinaal Merry Paus Pius X van PIUS P P. X alsof htf een weerklank gaf op u „Denkt u ge- Z. Em. Joseph Patricios kardinaal Hays Het geboortehuis van Z. H. Paus Pius X (foto del Val) Z. Em. Joseph kardinaal Sarto vertrekt uit Venetië voor het conclave het na De vond een de zoo ver- hü den be ll et was de laatste boodschap van Pius X aan de wereld. Op 8 Augustus werd hü lichte lijk ongesteld, maar niemand zag nog gevaar. Na Maria ten Hemelopneming verergerde de toe stand. op 18 Augustus lag de Paus op sterven. „Ik lijd voor degenen, die sterven op de slag velden." zei hü- Op Donderdag 30 Augustus 1914 om 1 uur 20 overleed Paus Pius X. Dr. Bruno Chaves, de Braziliaatische ge zant bü den Heiligen Stoel, die lange Jaren deze betrekking had bekleed, nam zijn ont slag in 1913. Paus Pius X had hem altijd een groote genegenheid toegedragfn, en sprak vrij-uit met hem. In een brief, dien hij my uit Pelotas schreef op 24 October 1917, ver- De tekst van deze Pauselijke boodschap wordt door den schrijver bekend verondersteld; in deze dagen kan het nochtans goéd zijn, hem opnieuw af te drukken, vertaald uit de „Osser- vatore Romano" van 3 Augustus 1914: Teneirgle de omstandigheden te begrijpen, waaronder deze ontmoeting plaats vond, moet men zich herinneren, wat er gebeurde in het conclaaf van 1903. Dit conclaaf begon op 31 Juli; er namen 62 kardinalen aan deel. Tijdens de eerste stemmingen bleek, dat de voorkeur der kiezers niet uitging naar een diocees-kardi- naal, maar naar een curie-kardlnaal. Met name kardinaal Rampolla. staatssecretaris van Leo XIII, vereenigde de stemmen van de Fransche, de Spaansche en verscheidene andere kardinalen. Hij had bü de eerste keuze reeds een meerderheid, hoewel niet de geeischte meer- Wy hebben hier dus te doen met een oor spronkelijke uitgave, die in Engeland, het geboorteland van kardinaal Merry del Val. ge publiceerd wordt. Het is een welkome aanvulling van de meer uitvoerige boekwerken, die aan het leven van Paus Pius X gewijd zijn, om te beginnen de groote, tijdens diens pontificaat, in 1905 verschenen biografie van Mgr. dr. Angelo Marchesan: ..Papa Pio X, nella sua vita en nella sua parola”. dat de Jeugd van Giuseppe Sarto behandelt, zijn studiejaren, zijn priester lijke werkzaamheid, zijn arbeid als blsschop van Mantua en kardinaal-aartsbisschop van Venetië. Voorts mogen wij wijzen op het mooie boekje van Benedetto Pleraml. abt der Bene dictijnen van Vallombrosa, dat door de Com missie van voorbereiding voor de Zaligver klaring van Pius X werd uitgegeven. Hiervan verscheen een Nederlandsche vertaling door Alexis Paulsen bU de firma W. van Eupen te Eindhoven in 1929. Dan is er nog het boek van den tegenwoordlgen Apostolischen Vicaris van Tripolis. Mgr. fr. Vittorlano Facchlnettl OEM., getiteld „L'anima dl Pio decimo". Ein delijk verdient de volle aandacht het aantrek kelijke werk van Francesco Zanetti, getiteld .Pius X". dat door Machteld Borel, de dochter van den bekenden Haagschen schrijver. Henri Borel, die op het einde zijns levens tot de Katholieke Kerk toetrad, in het Nederlandsch vertaald werden In 1938 werd uitgegeven door Paul Brand te Hilversum. Wij geven een opsomming van deze littera tuur, omdat zij den achtergrond vormt, tegen welken men de Herinneringen van kardinaal Merry del Val het helderst zien kan- bü onze bespreking zullen wjj ook eenige gegevens uit deze werken putten. Het spreekt vanzelf, dat öe kardinaal-staatssecretaris, die uitsluitend Persoonlijke herinneringen ten beste geeft, den levensloop van Paus Pius X in groote lijnen bij ■ta lezers bekend acht. Wü geven derhalve eerst Hierop antwoordde kardinaal zijn beteekent een ontzaglijke üjkheid." Kardinaal Ferrari Zooals wij onlangs gemeld hebben zal in den herfst van dit jaar herdacht worden het feit dat driehonderd jaar geleden Jóóst van den Vondel tot den katholieken godsdienst overging. Men heeft er over gedacht, de viering in verband met de tijdsomstandigheden niet> te laten doorgaan, maar tenslotte toch be sloten wél een herdenking te organiseeren. Nu Europa aan het brute geweld is over geleverd, is het misschien méér dan ooit noodig eraan te herinneren, dat er in het leven der volkeren blijvende geestelijke realiteiten zijn, die hun invloed zullen laten gelden wanneer het krijgsrumoer lang is verstomd en de gruwel der verwoesting vergeten'. Zoodoende is men er toe gekomen in de hoofdstad een herdenking voor te bereiden, die zal geschieden op 21 October a.s., dus op den feestdag van Sinte Ursula, de pa trones van Keulen. Vondels geboorteplaats, en tevens patrones van het Bagijnhof. Des morgens wordt een H. Mis opgedragen in het kerkje aan het Bagijnhof door Z. H. Exc. Mgr. J. P. Huibers, bisschop van Haarlem. Daarna vindt er een z.g. aca demie plaats in het Maagdenhuis, recht tegenover het Bagijnhof. Hier zal Prot. Molkenboer een rede houden over Vondels bekeering. Dr.- L. Kat uit Haarlem zal met «zijn Scola Cantorum muziekstukken uit voeren, die zijn gecomponeerd op teksten van Vondel. Des avonds is er in de tooneelzaal van het Maagdenhuis een kernopvoering uit het treurspel Maegden van den prins der dichters, door leerlingen van de Tooneel school. onder leitjing van Balthazar Ver hagen. Deze opvoering geschiedt in co- stunm doch zonder décors. Aldus zal de herdenking van Vondels bekeering plaats vinden op een wijze, die in overeenstemming is met den ernst van de gebeurtenis die gevierd wordt: gods dienstig en stemmig. Kardinaal Hlnsley, aartsbisschop van West minster, leidt bjj het katholieke publiek van Groot-Brittannlë een aardig, klein boekwerkje in, dat door Barns Oates Sc Washbourne in den handel wordt gebracht onder den titel „Memories of Pope Pius X by Cardinal Merry del Val”. „In de taal der eenvoudige eerlijkheid" aldus de kardinaalaartsbisschop „verhaalt hier een man Gods over zijn omgang met een anderen man Gods, zooals de heilige Bonaventura het leven beschreef van den heiligen Franciacus van Assist Beider groot heid als mannen, die in het geestelijke en tijdelijke leven een hooge waardigheid be kleedden, gaat schuil achter hun eenvoud. Een pauselyk staatssecretaris ziet op naar den Plaatsvervanger van Christus met de oogen van de bewonderende liefde jegens een heiligen Meester. Kardinaal Merry del Val dient Paus Plus X en volgt hem na. Dit kleine boekje zal al degenen, die het lezen, bekoren en aantrekken. De toewijding en de liefde van den aristocratlschen staatssecretaris geven de hoedanigheden weer van den nede- rigen boerenzoon, die opklom tot de hoogste waardigheid op aarde. Deze beiden vereenigden Zich in net dienen en volgen van hun God- deljjken Meester. Naar het ulterlük waren zij tegenstellingen, doch hun innerlijke ge steldheid vereenzelvigde hen meer en meer." Wijlen de kardinaal-aartsbisschop van New- York, Mgr. Hayes, voegde hier voor het Amerikaansche publiek, dat van deze merk waardige uitgave kennis zal nemen, een korte beschouwing aan toe, waarin herinnerd wordt aan het karakter van Paus Pius X als zie lenherder en als verbrelder van de Gods vrucht jegens het Allerheiligste Sacrament des Altaars. Het was immers deze Paus, die de kinderen van hun zevende jaar af toeliet tot de Tafel des Heeren. Beide getuigenissen geven ons de verzeke ring, dat het werkje van tachtig bladzijden een heel bijzonder boek is. Hoe komt plotseling onder het publiek, tien jaar den dood van den schrijver? De uitgever be richt het ons: „Deze publicatie van de Herinneringen van kardinaal Merry del Val aan Paus Pius X danken wij aan de vriendelijkheid van Z.Em. kardinaal Nicola Canali, die gedurende der tig Jaren innig bevriend is geweest met kar dinaal Merry del Val, en door dezen als zijn executeur-testamentair werd benoemd. Met groote zorg rangschikte hij de nagelaten handschriften van den kardinaal en daar onder bevonden zich deze herinneringen. In antwoord op den aandrang van verscheidene hoogstaande bewonderaars van kardinaal Merry del Val In Engeland en In Amerika, gaf hfj thans verlof tot publicatie. Het voor woord van wijlen kardinaal Hayes werd kort voor diens dood geschreven voor de Ameri kaansche uitgave van den tekst.” „Hij zei. dat ik onmogelijk onkundig kon gebleven zijn van het besluit, dat Zijne Hei ligheid genomen had. Ik herhaalde hem. dat niets ongewoons was voorgevallen tijdens mijn onderhoud met den Paus en dat er geen woord was gesproken over den toekomstigen staatssecretaris, doch dat ik als gewoonlijk mijn stukken bü mü had en een enveloppe met documenten, die de Heilige Vade# mü had ter hand gesteld." ..Een enveloppe!” riep kardinaal Moncennl uit. „Waar is die? Waarom hebt ge die niet geopend?" Ik opende hem en keek den brief door, die erin zat. Zeg ik te veel, als ik verzaker. dat ik mü voelde duizelen bü het kennis nemen van den inhoud? De oude kardinaal keek mü aan met een begrijpenden glimlach en klopte mü vertee- derd op den schouder. Tegelük met 's Pausen eigenhandigen brief was er een aanzienlüke som aan bankbiljetten ingeslotenMietgeen ver klaart, waarom de enveloppe zoo .dik was. In Zün vaderlijke goedheid verlangde de Paus dat ik deze vergoeding zou aannemen, omdat ik tot dusver geen salaris had ontvangen en omdat hü wenschte bü te dragen in de be strijding der onkosten, die ik zou moeten maken bü mün promotie. Gelük alle levensbeschrüvers van Paus Pius X verzekert kardinaal Merry del Val. dat deze Paus den wereldoorlog reeds jaren tevoren heeft voorspeld, en dat hü in 1911 reeds zei: ..De dingen gaan slecht, het zal niet langer duren dan 1914.” „Accepto in crucem. Si calix iste a me transire non potest, fiat voluntas Dei” „Ik neem haar aan in het kruis. Als die kelk niet aan mü kan voorbügaan dan geschiede de Wil Gods." Een lichte flauwte overviel den nieuwen Paus. Hü duizelde even, maar herstelde zich spoëdig. Met klare stem gaf hü te kennen, dat hü den naam Pius koos. Op de vraag, of Hü den zegen Urbi et Orbi zou geven binnen de vensters van de loggia, gelük Leo XIII had gedaan, dan^wel buiten op het balcon, gaf hü te kennen, dat hü zich voegen zou naar het Inzicht van het Heilig College. „Hierop” zo0„ verhaalt kardinaal Merry del Val „wendde de Heilige Zich tot mü en vroeg, wat in dit opzicht de meenlng was van het Heilig College. In opdracht van den kardlnaal-deken, aan wlen ik de vraag van den Paus overbracht, deelde ik Züne Heilig heid mede, dat het College van Kardinalen de zaak vóór het conclaaf besproken had in een vergadering.- waarbü hü niet aanwezig was geweest, doch bü het uitspreken van de meenlng. dat de Pauselyke Zegen het best gegeven kon worden binnen de vensterdeu ren. overeenkomstig het voorbeeld van Leo XIII, wenschten de kardinalen in geenen deele de vrüheid van den Paus te belemme ren en lieten aan Hem de beslissing over. „Ik zal mü laten leiden door het oordeel van het Heilig College.” was het antwoord van den Paus. Op mün vraag, of hü nu dadelük zich tot dit doel naar den Sint Pieter wenschte te begeven dan wel dit liever uitstelde tot later op den dag, antwoordde hü. dat het hem onverschillig was en dat hü doen zou. wat het best schikte. Ik gaf toen met eerbied mfjn opvatting te kennen, dat het wellicht beter zou zün. de plechtigheid niet uit te stellen en hü handelde volgens deze opvatting. Aan het eind van dien bewogen dag was Paus Pius X doodmoe, ja werkelük „doodop”, ge lük men zegt. Mgr. Merry del Val wilde hem alle verdere vermoeienissen besparen, maar de Paus had alleen aandacht voor de vermoeidheid van den kardinaal. „Hü dacht altüd aan anderen en büna of heelemaal nooit aan zich zelf." Dit zün de eerste woorden, die kardinaal Merry del Val wüdt aan de karakteristiek van Pius X, wiens geestelük portret in deze aan- doenlüke herinneringen met klare lünen wordt .geschilderd. Een aardige anecdote vertelt de schrüver nog over den avond van dienzelfden vierden Augustusdag De nieuwe Paus moest eenige stuk ken onderteekenen en plaatste eerst, als ter oefening, zün nieuwe handteekeningPius P P. X op een afzonderlük blad papier. Daarna teekende hü de documenten. „Toen ik terugkeerde naar mün kanjer" verhaalt kardinaal Merry del Val „ont moette ik Monseigneur della Chlesa. die bü- zonder verlangend was om de handteekening van den Paus te zien en dadelük vaststelde, dat zü sterk overeenkwam met de signatuur van Pius IX. Hoe weinig moet hü zich op dat oogenblik hebben voorgesteld, dat de volgende Paus, die soortgelüke documenten teekenen zou, niemand anders zou zün dan hüzelf onder den naam Benedictus XV.” De geschiedenis van de benoeming van kar dinaal Merry del Val tot staatssecretaris is reeds uit de biografie door Zanetti en uit andere bronnen bekend. Hü vertelt haar hier zelf met aardige onbekende détails in levendige kleuren: Plus X overhandigde hem een gesloten enve loppe. waarop Hü eigenhandig den naam van den kardinaal heeft geschreven. Ongewoon was dit niet. De Paus deed het steeds met stukken, die büzondere aandacht verdienden. Kardinaal Merry del Val nam de enveloppe dus ongeopend mee naar zün kamer. Onderweg ontmoette hü kardinaal Moncennl, met wien de Paus reeds over deze benoeming had gesproken. Deze was hoog verbaasd, dat kardinaal Merry del Val nog niet wist, wie staatssecretaris zou worden. een korten cunlculum vitae met enkele oriën- teerende jaartallen. Giuseppe Melchlone Sarto, die den Apostoli schen Stoel zou bestügen als Paus Pius de Tiende, werd op 2 Juni 1835 uit zeer eenvou dige ouders geboren te Riese in Italië en den volgenden dag aldaar door den pastoor der 4 parochie gedoopt. Hü was het tweede kind uit het huwelük züner ouders, die op 13 Februari 1833 getrouwd waren. Een ouder zoontje, dat eveneens Giuseppe heette, was kort na de geboorte overleden. Reeds op de dorps school te Riese muntte hü uit door groote schranderheid en deugd, .zoodat de pastoor hem Latün leerde om hem vervolgens naar het Gymnasium van Castelfranco te sturen, waar- 1 heen hü dagelüks te voet op en neer ging, om- i dat zün behoeftige familie de intemaatskosten niet kon dragen. HU was een buitengewoon student. De kardlnaal-aartsbisschop van Vene tië genoot het privilege, enkele plaatsen in het semingrle van Padua kosteloos te mogen bezet ten, en zelf uit Riese geboortig koos Mgr. Jacopo Monico zün Jeugdigen dorpsgenoot Sarto voor zulk een plaats uit. In 1850 ging deze, reeds grootendeels in de humaniora be- kwaamd, naar dit seminarie; hü werd, met Pauselüke dispensatie, omdat hü den vereisch- i ten leeftüd van 24 jaar nog niet bereikt had, op 18 September 1858 door den bisschop van Treviso, Mgr. Farina, tot priester gewijd in de 1 domkerk van Castelfranco. Kort’, daarna werd hü benoemd tot kapelaan te Tombolo, waar hü in den aartspriester, don Antonio Constantin!, een büzonder deugdzaam pastoor trof, die zün geestelüke leidsman werd. In Mei 1867 werd Jozef Sarto, twde en dertig jaar oud, benoemd tot pastoor van Salzano, in 1875 tot kanunnik te Treviso, in 1879 tot vica ris van het kapiteel aldaar, op 10 November 1884 werd hü tot bisschop van Mantua gewüd. Een enkele, treffende anecdote, die Zanetti verhaalt, moge hier ons relaas onderbreken. Na zün blsschopswüding bracht Mgr. Sarto enkele dagen door bü zün moeder en zün zusters te Riese. Zoodra hü aankwam, kuste zün moeder, een eenvoudige vrouw, op de gebrulkelüke wijze den bisschopsring, en bekeek dien ring daarna aandachtig. Ze zag, dat hü versierd was met I een kostbaren steen. Haar zoon dacht, dat zü daarvoor die groote belangstelling had, maar de moeder glimlachte en zei schalkséh: „Gü zoudt dien ring niet dragen, wanneer ik dezen niet gedragen had." En ze wees haar zoon op haar trouwring. Op 12 Juni 1892 werd Mgr. Sarto door Paus Leo XIII tot kardinaal der Heilige Roomsche Kerk gecreëerd, het volgend jaar werd hü be noemd tot Patriarch van Venetië. Op 4 Augus tus 1903 werd kardinaal Sarto tot Paus ge kozen. Hier beginnen de mémoires van kardinaal Merry del Val, die het bewogen Conclaaf van 1903 meemaakte. „Hoe vreemd het schünen moge” aldus de kardinaal „het is nochtans een feit, dat ik Züne Eminentie kardinaal Sarto nooit had ontmoet vóór het einde van Juli 1903, toen het Heilig College in conclaaf büeen- kwam wegens den dood van Züne Heiligheid Paus Leo XIII. Ik kende alle andere kardi nalen, die bü deze gelegenheid te Rome aan wezig waren, tenminste van aanzien, en ik wist ze allen te herkennen. Gedurende de acht jaar, die ik in het Vaticaan had door gebracht in het gevolg van Leo XIII. had ik herhaaldelük gelegenheid ongeveer alle leden van het Heilig College te ontmoeten, maar door welke reden dan ook, had ik een ont moeting met kardinaal Sarto altüd gemist. Het was op Maandag 3 Augustus 1903 (dus daags vóór de Pauskeuze) dat ik het voor recht genoot, hem voor het eerst te spreken.” Volgens de „Cinématographie Francaise" is de oude veteraan der filmtechniek. Louis Lu mière. bezig de laatste hand te leggen aan een relieffilm die niet meer de gebreken zal hebben van hetgeen tot dusver op dit gebied gefa briceerd werd. Lumière noemt znp nieuwe uit vinding „Ie cinéma plastique”. Deze zal direct op het scherm kunnen worden geprojecteerd, zoodat het publiek geen hulpmiddelen meer noo dig zal hebben, om de relieffilm te volgen. In middels is het waarschünlijk dat de practische toepassing nog wel eenlgen tüd op zich zal laten wachten stroomden uit zün oogen en ik hield mün adem in om zün antwoord af te wachten. „Si. si, Monsignore, dica al cardinale che ml laccia questa cariti” antwoordde vriendelük. („Ja. ja, monseigneur, zeg kardinaal, dat hü mü deze liefdedaad wüzel”) Het was, r‘ de woorden van Zün Goddelüken Meester in Gethsemanl; „dat deze kelk aan Mü voor- büga.” Het „fiat" moest echter nog komen, eenige woorden, waartoe ik de kracht i en die naar mün lippen stegen, alsof ander ze mü dicteerde, waren: „Emlnenza, si faccia coraggio, 11 Signore 1’aiuterA” („Eminentie, houd moed, de Heer zal helpen"). De kardinaal keek mü strak aan met dien diepen blik, dien ik zoo goed zou leeren kennen: „Grazie. grazie" („dank u") her haalde hü, en dit was alles wat hü zei. Opnieuw verborg hü het gelaat In handen om zün gebed te hervatten en verliet Ik hem. Ik zal nooit den indruk geten, dien deze eerste ontmoeting op mü maakte door den aanblik van een zoo hevl- gen angst. Het was de eerste gelegenheid, die ik kreeg om met Züne Eminentie in con tact te komen en ik voelde, dat ik in tegen woordigheid was geweest van een heilige. Enkele uren later, voordat de kardinaal- deken zün verzoek kon uitbrengen, gaf kar dinaal Sarto gehoor aan ’t dringend en vol hardend beroep, dat meerdere leden van het Heilig College op hem deden om af te zien van zün weerstand, en na de avondzitting was het duidelük. dat hü den volgenden ochtend met een groote meerderheid zou worden gekozen. Dramatische bijzonderheden van dezen aan drang der kardinalen op het gemoed van kar dinaal Sarto worden medegedeeld in het boek van Francesco Zanetti, die van de herinnerin gen van kardinaal Merry del Val. toen ze nog ongepubliceerd waren, althans naar den Inhoud kennis moet hebben genomen, want hü ver haalt dezelfde feiten in verkorte weergave, en haalt dezelfde -. of ongeveer dezelfde woor den aan. Het waren de kardinalen Satalli, Gotti, Agliardi, Gibbons en Ferrari, die den toekom stigen Paus overtuigden. Kardinaal Ferrari zou gezegd hebben: ..Keert u naar Venetië terug, wanneer dat uw ver langen is, maar u zult er heen gaan met uw ziel ten prooi aan een wroeging, die haar tot aan den dood zal blüven vervolgen." Sarto: „Paus verantwoorde- Terwül büna geheel Europa is meegesleurd in den maalstroom van een allerverderfelüksten oorlog, waarvan geen mensch de gevaren, slach tingen en gevolgen kan overdenken zonder zich bevangen te voelen door droefheid en*vrees, kunnen ook Wy niet anders doen dan Ons er mede bezig houden en Wü voelen onze ziel verscheurd door de bitterste smart om het welzyn en om het leven van zoovele burgers en zoovele volkeren, die ons allen na aan het hart liggen. In dezen grooten nood gevoelen Wü levendig en begrüpen Wü goed wat de vaderlüke liefde en de uitoefening 'van ons Apostolisch Ambt van Ons vraagt, te weten, dat Wy de zielen zullen verheffen tot Hem, van Wien alleen hulp voor ons kan komen, tot Christus, den Vorst des Vredes en den allermachtigsten Mid delaar van de menschen bü God. Wü wekken daarom de katholieken van de geheele wereld op om vertrouwvol hun toe vlucht te nemen tot Zün troon van Genade en ontferming; den clerus wekken Wü op om in de onderscheiden parochies de geloovigen voor te gaan en volgens de voorschriften der bis schoppen openbare oefeningen van gebed uit te schrijven teneinde van God in Zün barmhar tigheid te verkrijgen, dat zoo spoedig mogelük de verderfzaaiende oorlogsfakkels worden ult- gebluscht en dat Hü aan de regeerders der volkeren gedachte ingeve van vrede en niet van kwelling. Uit het Vaticaan, 2 Aug. 1914. Een groote rampokbende men sprak van ongeveer 15 personen drong in de desa Njan- gegeng Jonggob de woning van de eerste vrouw van Hadji Sapië binnen. Na de vrouw te heb ben mishandeld en alles in het huls kort en klein te hebben geslagen, trok de bende naar de woning van de tweede vrouw van den Hadji, waar de Hadji en de vrouw werden mishandeld, terwül de bende verder te keer ging als in het eerste huis. Een zoon van den Hadji wist echter te ont snappen en sloeg alawn. waarop de bevolking te hoop liep. Het gevaar voor arrestatie vreeaende, ging de bende zonder buit op de vlucht. eraan, dat de verantwoordelykheid van uwe weigering groo- ter is." Kardinaal Sarto: „Ik heb een zwakke zondheld en ik zal spoedig sterven." Kardinaal Ferrari: .Fast u de woorden van Caïfas op uzelven toe: „Het is beter, dat één mensch sterve voor het heil van allen Hierop gaf kardinaal Sarto zich gewonnen„ Den anderen ochtend. 4 Augustus 1903, werd hü gekozen tot Paus van de Heilige Katholieke Kerk. Op de ritueele vraag van den kardinaal- deken. of hü de canoniek geschiede benoeming tot Opperpriester aanvaardde, antwoordde hij: goed, doch allerminst „goedig" was en dat de Paus zeer energiek wist door te tasten, vooral wanneer het de rechten der Kerk gold. Men heeft nogal eens de meening. dat de „heilige” paus uitermate meegaand zou geweest zün. Dit wordt hier ten stelligste Bkitkend. Ook was deze Paus een uitnemend stylist, die groote 'waarde toekende aan een zuiver gebruik van de taal. Dit zün dingen, die men veelal niet weet. Kardinaal Merry del Val hecht er klaarblükelük groote beteekenis aan, en zooals hü korte hoofdstukken wüdt aan de naastenliefde en de nederigheid van Pius XTzoo spreekt hü ook in afzonderlüke caplttels over diens kunstliefde en muzikale gevoeligheid. Toen het schot in Serajewo gevallen was. bracht kardinaal Merry del Vil het bericht hieromtrent persoonlük bü den Paus: het was een telegram van Mgr. Scapinelli, pauselyk nun tius te Weenen. Plus X zei dadelük: .Eminentie dat is de eerste vonk van den grooten brand „De Inval in België en de berichten omtrent de eerste véldslagen vervulden hem van de bitterste droefheid. Hü wachtte koortsachtig op de documentaire bevestiging van deze berichten, teneinde daarnaar zün definitieve gedragslün te regelen en in staat te zün. zün onbevreesde stem te verheffen om de heilige beginselen van rechtvaardigheid en vrede te verdedigen. Doch zün Meester riep hem tot zich, voordat hü de gelegenheid gekregen had méér te doen dan het uitvaar digen eener korte aansporing van voorloopt - gen aard, gedagteekend 2 Augustus.” Matthieu mededeelt in zün boek: ..Les demiers jours de Léon XIII et le Conclave, par un témoin". Vierde zitting: Rampolla 30; Sarto 24; Gotti 3, verdeeld 5. VUfde zitting: Sarto 27; Rampolla 24; Gottl 6, verdeeld 5. Zesde zitting: Sarto 39; Rampolla 16; Gottl 7, verdeeld 4. Zevende zitting: Sarto50; Rampolla 10; Gotti3. Het Oostenrijksche veto werd uitgesproken op 2 Augustus. „Het is mün vaste overtuiging” aldus kardinaal Merry del Val „dat kardinaal Rampolla in géén geval zou gekozen zün, want de meerderheid van de kiezers was vast voor nemens, een anderen kardinaal te kiezen. Doch hü scheen een goede kans te hebben, de vereischte meerderheid te behalen, toen de Verontwaardiging, gewekt door het optreden van kardinaal Puszyna namens den Keizer van Oostenrük, een reactie van het gevoel opriep en allen aanspoorde om eenlg protest te doen hooren ter verdediging van de vrij heid van het conclaaf en de rechten van de Heilige Kerk. De kardinaal-deken. Mgr. Oreglla di Santo Stefano, sprak ontniddel- lük na de morgenzitting van Maandag 3 Augustus in de Sixtynsche Kapel mü zeer ernstig en uitvoerig over zün toenemende vrees betreffende de Pauskeuze. Er scheen weinig kans zoo meende hü op een spoedig verloop, wanneer Kardinaal Sarto, die steeds meer stemmen vereenigde, vol hardde in zün afwüzende houding en beslist bleef weigeren, zün éventueele benoeming tot Paus te aanvaarden. Züne Eminentie voelde zich in geweten verplicht te voorkomen, dat de zaken een onbeslist verloop zouden nemen en vroeg mü deswege, kardinaal Sarto namens hem een boodschap te brengen. Ik moest den kardinaal v/agen, of hü volhardde in het verzet tegen zün benoeming en of hü in dat geval den kardlnaal-deken machtigde, in den namiddag, ten overstaan van het vergaderde College een verklaring af te leggen. In dat geval zou de kardlnaal-deken zün ambtge- nooten In overweging geven, of het niet wen- schelük ware, op een anderen candidaat hun stem uit te brengen. Ik ging in overeenstemming met deze op dracht kardinaal Sarto zoeken. Ik vernam, dat hü niet in zün kamer was, maar dat ik ham vermoedelük zou kunnen vinden in de Pau» lünsche kapel, waarheen Ik mü spoedde om mün orders tot uitvoering te brengen. Het moet al tegen den middag geweest zün, toen Ik de donkere en stille kapel binnenstapte; de lamp bü het Allerheiligste brandde hoog en er waren kaarsen ontstoken op het altaar aan iedere züde van de afbeelding van Onze Lieve Vrouw van Goeden Raad. Ik zag een kardinaal, in gebed neergeknield op den marmeren vloer voor het tabernakel, op korten afstand van de communiebank, met het hoofd in de handen, de elbogên geleund op een der lage houten zitbanken en ik herinner mü niet, dat er op dat—aagenblik iemand anders in de kapel aanwezig was. Het was kardinaal Sarto. Ik knielde naast hem neer en fluisterde hem toe om mü te ver zekeren, dat hü luisterde. Vervolgens fluis terde ik hem mün boodschap in het oor. Züne Eminentie stond op en wendde lang zaam zün gelaat naar mü. terwül hü luis terde naar de vraag, die ik hem voorlei. Tranen haalt dr. Chaves over zün laatste audiëntie bü den Heiligen Vader, op 30 Mei 1913, waar in Züne Heiligheid hem toevoegde: „U is gelukkig, mflnheer, dat u naar huls kunt gaan in Brazilië, u zult geen getuige zün van den wereldomvattenpen oorlog.” „Ik dacht.” schrijft dr. Chaves ...dat Züne Heiligheid zinspeelde op den Balkanoorlog, maar hü vervolgde: ..De Balkan is het begin van een grooten wereldbrand, en ik ben machteloos, dien te vermüden. zooals ik niet in staat zal zün. hem te weerstaan.” Dit was werkelük in Mei 1913, en niet zooals men vindt in de vertaling van Pleraml's en Zanetti's boeken. in Mei 1914. Tot zün huiskapelaan Mgr. Bressan zei Pius X in den Vaticaanschen tuin, staande voor de Lourdes- grot: „Ik beklaag mün opvolger. Ik zal het zelf niet meer beleven, doch het is maar al te waar, dat de „Rellgio depopulata” op handen is.” De beoordeelaars dezer uitlatingen schrijven ze toe aan de profetische begaafdheid, waarover Paus Pius X moet hebben beschikt. Kardinaal Merry del Val legt er grooten na druk op en bevestigt zün getuigenis met de uitspraken van de kardinalen Baudrillart en Mercier, dat Paus Plus X weliswaar zeldzaam derheid van twee derden fier stemmen. Over het verloop der keuze geeft Mgr. Marchesan de volgende cüfers: Eerste zitting: Rampolla 34; Gottl 17; Sarto 5; verdeeld 10. Tweede zitting: Rampolla 29; Gottl 16; Sarto 10; verdeeld 7. Derde zitting; Rampolla 29; Sarto 21; Gotti 9, verdeeld 3. Na deze derde zitting maakte kardinaal Pus zyna, aartsbisschop van Krakau, aan het Heilig College bekend, dat Oostenrük zün veto uit sprak tegen een eventueele benoeming van kar dinaal Rampolla Deze mededeeling wekte ten zeerste het misnoegen van het College. De kardlnaal-deken antwoordde, dat het conclaaf deze mededeeling niet kon accepteeren. Bü de keuze werd er ook geen rekening mede ge houden. De candidatuur van kardinaal Ram polla Is ook niet op het Oostenrüksche veto ge strand. maar op het feit, dat Rampolla geen nieuwen aanhang kreeg, terwyl de stemmen op kardinaal Gottl, die voor den Duitschen candi daat gold, geleldelük slonken en zich steeds meer stemmen op kardinaal Sarto vereenigden. Ziehier het verdere verloop der Pauskeuze van 1903 volgens de gegevens van Mgr. Marchesan.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Noord-Hollandsch Dagblad : ons blad | 1939 | | pagina 21