Herinneringen aan Pius X
van
Herdenking
Vondels bekeering
t
VAN KARDINAAL
MERRY DEL VAL
SI
de
De Paus en
oorlog
>p
pros p.p.x
Rampok in de Desa
N
Een stemmige feestviering
op 21 October
Een nieuwe uitvinding
Lumière
k Cl
8
in
Z. Em. Raf taele kardinaal Merry del Vai
genomen door kardinaal Merry
Conclave,
et
Paus Pius X
intsel
I
hlk-
aUeen
u
oer
ok
Se
van
Z. Em. Joseph. PauuMis kardinaal Hays
a'fitWniilari e»- rts
b
a
Z. Em. Joseph kardinaal Sarto vertrekt
uit Venetië voor het conclave
vu
oen
I OP
reel-
rkt-
De
isch
lur
ad.
Bet geboortehuis van Z. H. Paus Pius X. (foto
del Val)
un
der
niet
doche
niet
zaal-
sclale
uariz
rone
mde-
een
tend
de
ts
w.
id,
met deze op-
Ik vernam, dat
nort.
■e le
lt nog
i de
den
r-
ei
re
i-
De
vond
een
welke
ver-
e re-
elken
1
Ff-
tu
nine
van
inr-
•dj
iet
ad
ds
de
'oor-
rtof-
:hi»-
niet
l do
die
im-
der,
nen
rul-
in-
ver-
r-
jd
k-
W
et
en-
J.
less
htt
ten
vij
len,
len.
ver
ri
st.
ge
et
ld-
klnd
op 13
ouder
Het was de laatste boodschap van Ptus X
aan de wereld. Op 8 Augustus werd hü lichte
lijk ongesteld, maar niemand zag nog gevaar.
Na Maria ten Hemelopneming verergerde de toe
stand. op 18 Augustus lag de Paus op sterven.
,Jk Ujd voor degenen, die sterven op de slag
velden," zei hü. Op Donderdag 20 Augustus 1914
om 1 uur 20 overleed Paus Pius X.
eraan, dat de
grop-
zant b(j den Heiligen Stoel, die lange Jaren
deze betrekking had bekleed, nam zijn ont
slag in 1913. Paus Pius X had hem altijd
een groote genegenheid toegedragen, en sprak
vrU-ult met hem. In een brief, dien hij my
uit Pelotas schreef op 24 October 1917, ver-
Teneinde de omstandigheden te begrepen,
waaronder deze ontmoeting plaats vond, moet
men zich herinneren, wat er gebeurde in het
conclaaf van 1903. Dit conclaaf begon op 31
Juli; er namen 62 kardinalen aan deel. Tijdens
de eerste stemmingen bleêk. dat de voorkeur
der kiezers niet uitging naar een dlocees-kardl-
naal. maar naar een curie-kardinaal. Met
name kardinaal Rampolla, staatssecretaris van
Leo Xin, vereenigde de stemmen van de
Pransche. de Spaansche en verscheidene andere
kardinalen. Hü had bij de eerste keuze reeds
een meerderheid, hoewel niet de geëischte meer-
z-ooals wij onlangs gemeld hebben zal in
den herfst van dit Jaar herdacht worden
het Telt dat driehonderd jaar geleden
Joost van den Vondel tot den katholieken
godsdienst overging.
Men heeft er over gedacht, de viering in
verband met de tijdsomstandigheden niet
te laten doorgaan, maar tenslotte toch be
sloten wél een herdenking te organlseeren.
Nu Europa aan het brute geweld is over
geleverd, is het misschien méér dan ooit
noodig eraan te herinneren, dat er in het
leven der volkeren blijvende geestelijke
realiteiten zijn, die hun Invloed zullen laten
gelden wanneer het krijgsrumoer lang is
verstomd en de gruwel der verwoesting
vergeten.
Zoodoende is men er toe gekomen in de
hoofdstad een herdenking voor te bereiden,
die zal geschieden op 21 October aa., dus
op den feestdag van Sinte Ursula, de pa
trones van Keulen. Vondels geboorteplaats,
en tevens patrones van het Begijnhof.
Des morgens wordt een H Mis opgedragen
in het kerkje aan het Begijnhof door
Z. H. Exc. Mgr. J. P. Huibers, bisschop van
Haarlem. Daarna vindt er een z.g. aca
demie plaats in het Maagdenhuis, recht
tegenover het Begijnhof. Hier zal Prof.
Molkenboer een rede houden over Vondels
bekeering. Dr. L. Kat uit Haarlem zal met
zijn Scola Cantorum muziekstukken uit
voeren. die zijn gecomponeerd op teksten
van Vondel.
Des avonds is er in de tooneelzaal van
het Maagdenhuis een kemopvoering uit het
treurspel Maegden van den prins der
dichters, door leerlingen van de Tooneel-
school. onder leiding van. Balthazar Ver
hagen. Deze opvoering geschiedt in co-
stuum doch zonder décors.
Aldus zal de herdenking van Vondels
bekeering plaats vinden op een wijze, die
in overeenstemming is met den ernst van
de gebeurtenis die gevierd wordt: gods
dienstig en stemmig.
De tekst van aeze rauaeiyse boodschap wordt
door den schrijver bekend verondersteld; in
deze dagen kan het nochtans goed zijn, hem
opnieuw af te drukken, vertaald uit de „Osser-
vatore Romano" van 3 Augustus 1914:
Volgens de „Clnématographie Franqaiae" ia
de oude veteraan der filmtechniek. Louis Lu
mière. bezig de laatste hand te leggen aan een
relieffilm die niet meer de gebreken zal hebben
van hetgeen tot dusver op dit gebied gefa
briceerd werd. Lumière noemt zijn nieuwe uit-
- - ,je cinéma plastlque". Deze zal direct
scherm kunnen worden geprojecteerd,
iet publiek geen hulpmiddelen meer noo-
hebben, om de relieffilm te volgen. In
is het waarschijnlijk dat de practiache
ng nog wel eenigen tyd op zich zal laten
Wü hebben hier dus te doen met een oor
spronkelijke uitgave, die In Engeland, het
geboorteland van kardinaal Merry del Val, ge
publiceerd wordt. Het is een welkome aanvulling
van de meer uitvoerige boekwerken, die aan
het leven van Paus Plus X gewijd zün. om te
beginnen de groote, tijdens diens pontificaat, In
1906 verschenen biografie van Mgr. dr. Angelo
Marchesan: „Papa Pio X. nella sua vita en
nella sua parola", dat de jeugd van Giuseppe
Ssrto behandelt, zijn studiejaren, zijn priester-
Uike werkzaamheid, zijn arbeid als bisschop
van Mantua en kardinaal-aartsbisschop van
Venetie. Voorts mógen wij wijzen op het mooie
boekje van Benedetto Pleraml, abt der Bene
dictijnen van Vallombrosa, dat door de Com
missie van voorbereiding voor de Zaligver
klaring van Plus X werd uitgegeven. Hiervan
verscheen een Nederlandsche vertaling door
Alexis Paulsen bij de firma W. van Eupen te
Eindhoven in 1929. Dan is er nog het boek
van den tegenwoordigen Apostolischen Vicaris
»»n Tripolis, Mgr. fr. Vlttoriano Pacchlnettl
OfK, getiteld „L'anima dl Plo declmo". Ein
delijk verdient de volle aandacht het aantrek
kelijke werk van Francesco Zanetti. getiteld
-Plus X”, dat door Machteld Borel, de dochter
van den Dekenden Haagschen schrijver, Henri
Borel, die op het einde zijns levens tot de
Katholieke Kerk toetrad, in het Nederlandse!)
vertaald werden in 1938 werd uitgegeven door
Paul Brand te Hilversum.
Wy geven een opsomming van deze littera
tuur, omdat zy den achtergrond vormt, tegen
welken men de Herinneringen van kardinaal
Merry del Val het helderst zien kan; bU onze
bespreking sullen wü ook eenige gegevens uit
deze werken putten. Het spreekt vanzelf, dat
^e kardlnaal-stastseecretsria, die uitsluitend
persoonlijke herinneringen ten beste geeft, den
levensloop van Paus Plus X in groote lijnen bij
■ta lesera bekend acht, Wü geven derhalve eerst
„De inval In België en de berichten omtren.
de eerste veldslagen vervulden hem van de
bitterste droefheid. HU wachtte koortsachtig
op de documentaire bevestiging van deze
berichten, teneinde daarnaar zijn definitieve
gedragslijn te regelen en In staat te zijn,
zijn onbevreesde stem te verheffen om de
heilige beginselen van rechtvaardigheid en
vrede te verdedigen Doch zijn Meester riep
hem tot zich, voordat hij de gelegenheid
gekregen had méér te doen dan het uitvaar
digen eener korte aansporing van vnorloopl-
gen aard, gedaete*Auvu«t,i«
haalt dr. Chaves over zijn laatste audiëntie
by den Heiligen Vader, op 30 Mei 1913. waar-
in Zijne Heiligheid hem toevoegde: „U is
gelukkig, mynheer, dat u naar huls kunt
gaan In Brazilië, u zult geen getuige zijn van
den wereldomvattende)’, oorlog.'*
,Jk dacht." schrijft dr. Chaves dat Zijne
Heiligheid zinspeelde op den Balkanoorlog,
maar hij vervolgde: „De Balkan is het begtn
van een grooten wereldbrand, en ik ben
machteloos, dien te vermijden, aooals ik niet
in staat zal zijn, hem te weerstaan.’*
Dit was werkelijk in Mei 1913, en niet
zooals men vindt In de vertaling van Pieraml's
en Zanettl's boeken. In Mei 1914. Tot zijn
huiskapelaan Mgr. Bressan sei Pius X In den
Vatlcaanschen tuin, staande voor de Lourdes-
grot: „Ik beklaag myn opvolger. Ik aal het zelf
niet meer beleven, doch het Is maar al te waar,
dat de „Religio depopuiata" op handen is."
De beoordeelaars dezer uitlatingen schrijven
ze toe aan de profetische begaafdheid, waarover
Paus Pius X moet hebben beschikt
Kardinaal Merry del Val legt er grooten na
druk op en bevestigt zijn getuigenis met de
uitspraken van de kardinalen Baudrillart en
Mercier, dat Paus Pius X weliswaar zeldzaam
goed, doch allerminst „goedig" was en dat de
Paus seer energiek wist door te tasten, vooral
wanneer het de rechten der Kerk gold. Men
heeft nogal eens de meening. dat de „heilige"
paus uitermate meegaand zou geweest zijn. Dit
wordt hier ten stelligste ontkend. Ook was deae
Paus een uitnemend stylist, die groote waarde
toekende aan een zuiver gebruik van de taal.
Dit zijn dingen, die men veelal niet weet.
Kardinaal Merry del Val hecht er klaarbiykelyk
groote. beteekenis aan. en aooals hjj korte
hoofdstukken wydt aan de naastenliefde en de
nederigheid van Pius X. zoo spreekt hij ook In
afzonderlijke captttels over diens kunstliefde en
muzikale gevoeligheid
Toen hel fchot in Serajewo gevallen was,
bracht kardinaal Merry del Val het bericht
hieromtrent persoonlijk bij den Paus: het was
een telegram van Mgr Scaplnelll. pauselyk pipt- r
tius te Weenen. Pius X zei dadeiyk: „Eminentie
dat is de eerste vonk van den rooten bran'-'
oerheld van twee derden der stemmen. Over
bet verloop der keuze geeft Mgr. Marchesan de
volgende cüferz:
Eerste zitting: Rampolla 24; Gottl 17; Sarto
6; verdeeld 10.
Tweede zltUng: Rampolla 2»; Gottl 10; Sarto
10; verdeeld 7.
Derde zitting: Rampolla 29: Sarto 21; Gotti
9. verdeeld 3.
Na deae derde zitting maakte kardinaal Pus-
syna, aartsbisschop van Krakau, aan het Heilig
College bekend, dat Oostenrijk zijn veto uit
sprak tegen een eventueels benoeming van kar
dinaal Rampolla. Dege mededeellng wekte ten
zeerste het misnoegen van het College. De
kardinaal-deken antwoordde, dat het conclaaf
deze mededeellng niet kon accepteeren. BU de
mede ge-
I Ram-
veto gr
een korten cuniculum vttae met enkele orién-
teerende jaartallen.
Giuseppe Melchione Sarto, die den Apostoll-
schen Stoel zou bestygen als Paus Plus de
Tiende, werd op 2 Juni 1835 uit zeer eenvou
dige ouders geboren te Rlese In Itallé en den
volgenden dag aldaar door den pastoor der
parochie gedoopt. HU was het tweede
uit het huwelijk zUner ouders, die
Februari 1833 getróuwd waren. Een
zoontje, dat eveneens Giuseppe heette, was kort
na de geboorte overleden Reeds op de dorps
school te Rlese muntte hU uit door groote
schranderheid en deugd, zoodat de psutoor hem
Latyn leerde om hem vervolgens naar het
Gymnasium van Castelfranco te sturen, waar
heen hU dagelijks te voet op en neer ging, om
dat zUn behoeftige familie de intemaatskosten
niet kon dragen. HU was een buitengewoon
student. De kardinaal-aartsbisschop van Vene
tië genoot het privilege, enkele plaatsen In het
seminarie van Padua kosteloos te mogen bezet
ten. en zelf uit Riese geboortig koos
Mgr. Jacopo Monlco zyn Jeugdigen dorpsgenoot
Sarto voor zulk een plaats uit. In 1850 ging
deze, reeds grootendeels In de humaniora be
kwaamd. naar dit seminarie; hU werd, met
Pauselljke dispensatie, omdat hy den verelsch-
ten leeftüd van 24 jaar nog niet bereikt had,
op 18 September 1858 door den bisschop van
Treviso, Mgr. Farina, tot priester gewijd in de
domkerk van Castelfranco.
Kort daarna werd hl) benoemd tot kapelaan
te Tombolo, waar hU In den aartspriester, don
Antonio Constantin!, een bijzonder deugdzaam
pastoor trof, die zijn geesteiyke leidsman werd.
In Mei 1867 werd Jozef Sarto, twee en dertig
Jaar oud. benoemd tot pastoor van Salzano. In
1875 tot kanunnik te Treviso, in 1879 tot vica
ris van het kapittel aldaar, op 10 November 1884
werd 'hU tot bisschop van Mantua gewijd.
Een enkele, treffende anecdote, die Zanetti
verhaalt, moge hier ons relaas onderbreken. Na
zün blsschopswyding bracht Mgr. Sarto enkele
dagen door by zyn moeder en zün zusters te
Rlese. Zoodra hy aankwam, kuste zUn moeder,
een eenvoudige vrouw, op de gebruikeiyke wijze
den bisschopsring, en bekeek dien ring daarna
zandachtig. Ze zag. dat hy versierd was met
een kostbaren steen. Haar zoon dacht, dat zij
daarvoor die groote belangstelling had, maar
de moeder glimlachte en zei schalksch:
„Gü zoudt dien ring niet dragen, wanneer
ik dezen niet gedragen had."
En ze wees haar zoon op haar trouwring.
Op 12 Juni 1892 werd Mgr. Sarto door Paus
Leo XIII tot kardinaal der Heilige Roomsche
Kerk gecreëerd, het volgend jaar werd hij be
noemd tot Patriarch van Vcnetié. Op 4 Augus
tus 1903 werd kardinaal Sarto tot Paus ge
kozen.
Hier beginnen de memoires van kardinaal
Merry del Val, die het bewogen Conclaaf van
1903 meemaakte.
„Hoe vreemd het schijnen moge” aldus
de kardinaal „het is nochtans een feit,
dat ik ZUne Eminentie kardinaal Sarto nooit
had ontmoet vóór het einde van Juli 1903,
toen het Heilig College in conclaaf by een-
kwam wegens den dood van zyne Heiligheid
Paus Leo XIII. Ik kende alle andere kardi
nalen, die by deze gelegenheid te Rome aan
wezig waren, tenminste van aanzien, en ik
wist ze allen te herkennen. Gedurende de
acht jaar, die ik in het Vaticaan had door
gebracht In het gevolg van Leo XIII. had Ik
herhaaldelyk gelegenheid ongeveer alle leden
van het Heilig College te ontmoeten, maar
door welke reden dan ook. had Ik een ont
moeting met kardinaal Sarto altyd gemist.
Het was op Maandag 3 Augustus 1903 <dus
daags vóór de Pauskeuze) dat ik het voor
recht genoot, hem voor het eerst te spreken.”
Hierop antwoordde kardinaal
zijn beteekent een ontzaglyke
Ujkheid."
Kardinaal Ferrari: „Denkt u
verantwoordeiykheid van uwe weigering i
ter Is."
Kardinaal Sarto: ,Jk heb een zwakke
zondheld en ik zal spoedig sterven."
Kardinaal Ferrari: „Past u de woorden
Calf as op uzelven toe: „Het is beter, dat één
mensch sterve voor het helkvan allen
Hierop gaf kardinaal Sarto zich gewonnen
Den anderen ochtend. 4 Augustus 1903, werd
hy gekozen tot Paus van de Heilige Katholieke
Kerk. Op de ritueele vraag van den kardinaal-
deken. of hy de canoniek geschiede benoeming
tot Opperpriester aanvaardde, antwoordde hy:
„Accepto in crucem. 81 calix late a ma transire
nen potest, flat voluntas Del” „Ik neem
haar aan in het kruis. Als die kelk niet aan
mU kan voorbijgaan dan geschiede de Wil
Gods."
Een lichte flauwte overviel den nieuwen
Paus. Hy duizelde even, maar herstelde zich
spoedig. Met klare stem gaf hy te kennen, dat
hy den naam Plus kooe. Op de vraag, of Hy
den zegen Urbl et Orbl zou geven binnen de
vensters van de loggia, geiyk Leo XIII had
gedaan, dan wel buiten op het balcon. gaf hy
te kennen, dat hU zich voegen sou naar het
Inlicht van het Heilig College.
„Hierop" zoo verhaalt kardinaal Merry
del Val „wendde de Heilige Zich tot my
en vroeg, wat in dit opzicht de meening was
van het Heilig College. In opdracht van den
kardinaal-deken. aan wlen ik de vraag van
den Paus overbracht, deelde ik zyne Heilig
heid mede, dat het College van Kardinalen
de zaak vóór het conclaaf besproken had in
een vergadering, waarby hy niet aanwezig
was geweest, doch by het uitspreken van de
meening, dat de Pauselyke Zegen het best
gegeven kon worden binnen de vensterdeu
ren. overeenkomstig het voorbeeld van Leo
XIII. wenachten de kardinalen in geenen
deele de vrUheid van den Paus te belemme
ren en lieten aan Hem de beslissing over.
„Ik zal my laten lelden door het oordeel
van het Heilig College," ws h-t antwoord
van den Paus.
Op mUn vraag, of hy nu dadeiyk zich tot
dit doel naar den Sint Pieter wenschte te
begeven dan wel dit liever uitstelde tot later
op den dag, antwoordde hU, dat het hem
onverschillig was en dat hU doen zou. wat
het best schikte. Ik gat toen met eerbied myn
opvatting te kennen, dat het wellicht beter
zou zUn. de plechtigheid niet uit te stellen
en hU handelde volgens deze opvatting.
Aan het eind van dien bewogen dag was Paus
Plus X doodmoe, ja werkeiyk „doodop”, ge
lijk men zegt. Mgr. Merry der Val wilde hem
alle verdere vermoeienissen besparen, maar de
Paus had alleen aandacht voor de vermoeidheid
van den kardinaal. „Hy dacht altyd aan
anderen en byna of heelemaal nooit aan zich
zelf." Dit zyn de eerste woorden, die kardinaal
Merry del Val wijdt aan de karakteristiek van
Plus X. wiens geesteiyk portret in deze aan
doenlijke herinneringen met klare lynen wordt
geschilderd.
Een aardige anecdote vertelt de schryver
nog over den avond van dienselfden vierden
Augustusdag. De nieuwe Paus moest eenige stuk
ken onderteekenen en plaatste eerst, als ter
oefening, zyn nieuwe handteekeningPtua
P P. X op een afsonderiyk blad papier. Daarna
teekende hy de documenten.
„Toen ik terugkeerde naar myn kamer"
verhaalt kardinaal Merry del Val „ont
moette Ik Monseigneur della Chlesa.' die by-
zonder verlangend was om de handteekening
van den Paus te zien en dadeiyk vaststelde,
dat zU sterk overeenkwam met de signatuur
van Plus IX. Hoe weinig moet hU zich op
dat oogenblik hebben voorgesteld, dat de
volgende Paus, die soortgelijke documenten
teekenen zou. niemand anders zou zyn dan
hyzelf onder den naam Benedlctus XV
De geschiedenis van de benoeming van kar
dinaal Merry del Val tot staatssecretaris is reeds
uit de biografie .door Zanetti en uit andere
bronnen bekend. Hy vertelt haar hier zelf met
aardige onbekende détails in levendige kleuren:
Plus X overhandigde hem een gesloten enve
loppe. waarop Hy eigenhandig den naam van
den kardinaal heeft geschreven. Ongewoon was
dit niet. De Paus dceB het steeds met stukken,
die byzondere aandacht verdienden. Kardinaal
Merry del Val nam de enveloppe dus ongeopend
mee naar zyn kamer. Onderweg ontmoette hy
kardinaal Moncennl, met wien de Paus reeds
over deze benoeming had gesproken. Deze was
hoog verbaasd, dat kardinaal Merry del Val
nog niet wist, wie staatssecretaris zou worden.
n groote rampokbende men sprak vau
veer 15 personen drong In de desa NJan-
ig Jonggol) de woning van de eerste vrouw
Hadji Saplé binnen. Na de vrouw te heb-
mlshandeld en alles in het huls kort en
te hebben geslagen, trok de bende naar
onlng van de tweede vrouw van den Hadji,
de Hadji en de vrouw werden mishandeld,
jl de bende verder te keer ging als In het
e huls.
a zoon van den Hadji wist echter te ont
ken en sloeg alarm, waarop de bevolking
sop liep.
t gevaar voor arrestatie vreezende, ging de
e zonder bult op de vlucht.
keuze werd er ook geen rekming me<
houden. De candldatuur van kayj i-.aal
polla is ook niet op bet OostenrUxlche i
strand, maar op het feit, dat Rampolla geen
nieuwen aanhang kreeg, terwyi de stemmen op
kardinaal Gotti, die voor den Duitschen candi-
daat gold, geleldelyk slonken en zich steeds
meer stemmen op kardinaal Sarto vereenlgden.
Ziehier het verdere verloop der Pauskeuze van
1903 volgens de gegevens van Mgr. Marchesan,
overeenstemmend met die. welke kardinaal
Matthieu mededeelt in zyn boek: „Les dermers
jours de Léon XIII et le Conclave, par un
témoln”.
Vierde zitting: Rampolla 30; Sarto 24; Gotti
3. verdeeld 6.
vyfde zitting: Sarte 27; Rampolla 24; Gotti
8, verdeeld 5.
Zesde zitting: 8arto 35; Rampolla 16; Oottl 7,
verdeeld 4.
Zevende zltUng Sarto 50; Rampolla 10; Oottl 2.
Het OostenrUkache veto werd uitgesproken op
3 Augustus
„Het is myn vaste overtuiging" aldus
kardinaal Merry del Val „dat kardinaal
Rampolla In géén geval zou gekozen zyn, want
de meerderheid van de kiezers was vast voor
nemens, een anderen kardinaal te kiezen.
Doch hü scheen een goede kans te hebben, de
verelschte meerderheid te behalen, toen de
verontwaardiging, gewekt door het optreden
van kardinaal Puszyna namens den Keizer
van Oostenryk. een reactie van het gevoel
opriep en allen aanspoorde om eenlg protest
te doen hooren ter verdediging van de vry-
held van hetconclaaf en de rechten van
de Heilige Kerk De kardinaal-deken. Mgr
Oreglla dl Santo Stelano. sprak onmiddel-
lyk na de morgenzlttlng van Maandag 3
Augustus in de Slxtynsche Kapel my seer
ernstig en uitvoerig over zyn toenemende
vrees betreffende de Pauskeuze Er scheen
weinig kans zoo meende hij op een
spoedig verloop, wanneer Kardinaal Sarto,
die steeds meer stemmen vereenigde, vol
hardde in zün afwijzende houding en beslist
bleef weigeren. zUn eventueele benoeming tot
Paus te aanvaarden. Zyne Eminentie voelde
zich in geweten verplicht te voorkomen, dat
de zaken een onbeslist verloop zouden nemen
en vroeg my deswege kardinaal Sarto namens
hem een boodschap te brengen. Ik moest den
kardinaal vragen, of hy volhardde in het
verzet tegen zyn benoeming en of hy in dat
geval den kardinaal-deken machtigde, in den
namiddag, ten overstaan van het vergaderde
College een verklaring af te leggen. In dat
geval zou de kardinaal-deken zyn ambtge-
nooten in overweging geven, of het niet wen-
scheiyk ware, op een anderen candldaat hun
stem uit te brengen
Ik ging in overeenstemming
dracht kardinaal Sarto Boeken.
hy niét In zyn kamer was, maar dat ik hem
vermoedelyk zou kunnen vinden in de Pau
ly nsche kapel, waarheen ik mU spoedde om
mUn orden tot uitvoering te brengen. Het
moet al tegen den middag geweest zyn. toen
Ik de donkere en stille kapel binnenstapte;
de lamp by het Allerheiligste brandde hoog
en er waren kaarsen ontstoken op het altaar
aan iedere zUde van de afbeelding van Onae
Lieve Vrouw van Goeden Raad. Ik zag een
kardinaal, in gebed neergeknield op den
marmeren vloer voor het tabernakel, op
korten afstand van de communiebank, met
het hoofd in de handen, de elbogen geleund
op een der lage houten zitbanken en ik
herinner -mU niet, dat er op dat oogenblik
Iemand anders in de kapel aanwezig was. Het
was kardinaal Sarto. Ik knielde naast hem
neer en fluisterde hem toe om mU te ver
zekeren. dat hy luisterde. Vervolgens fluis
terde ik hem myn boodschap in het oor.
Zijne Eminentie stond op en wendde lang
zaam zün gelaat naar my. terwijl hü luis
terde naar de Vraag, die Ik hem voorlel. Tranen
stroomden uit zUn oogen en ik hield myn
adem in om zün antwoord af te wachten.
.a3i, si. Monsignore, dica al cardinale che
mi faccia questa caritk" antwoordde hy
vrlendeiyk. („Ja. ja. monseigneur. zeg den
kardinaal, dat hy my deze liefdedaad be-
wyzel”)
Het was. alsof hü een weerklank gat op
de woorden van Zün Goddeiyken Meester in
Gethsemanl: „dat deze kelk aan MU voor-
büga."
Het „fiat" moest echter nog komen,
eenige woorden, waartoe ik de kracht
en die naar myn lippen stegen, alsof
ander ze mü dicteerde, waren: „Eminenza,
si faccia coraggio, 11 Signore l'aluteré."
(„Eminentie, houd moed de Heer zal
helpen").
De kardinaal keek my strak aan met dien
diepen blik, dien ik zoo goed sou leeren
kennen: „Grazle, grazie” („dank u") her
haalde hU. en dit was alles wat hU zei.
Opnieuw verborg hy het gelaat In de
handen om zyn gebed te hervatten en zoo
verliet ik hem. Ik zal nooit den indruk ver
geten, dien deze eerste ontmoeting op mü
maakte door den aanblik van een zoo hevi-
gen angsL Het was de eerste gelegenheid,
die ik kreeg om met ZUne Eminentie in con
tact te komen en ik voelde, dat Ik In tegen
woordigheid was geweest van een heilige.
Enkele uren later, voordat de kardinaal-
deken zyn verzoek kon uitbrengen, gaf kar
dinaal Sarto gehoor aan 't dringend en vol
hardend beroep, dat meerdere leden van het
Heilig College op hem deden om af te zien van
zyn weerstand, en na de avondzltting was het
duideiyk, dat hjj den volgenden ochtend met
een groote meerderheid zou worden gekozen.
Dramatische büzonderheden van dezen aan
drang der kardinalen op het gemoed van kar
dinaal Sarto worden medegedeeld in het boek
van Francesco Zanetti. die van de herinnerin
gen van kardinaal Merry del Val, toen ze nog
ongepubliceerd waren, althans naar den inhoud
kennis moet hebben genomen, want hy ver
haalt dezelfde feiten in verkorte weergave, en
haalt dezelfde of ongeveer dezelfde - woor
den aan.
Het waren de kardinalen Satalll, Oottl,
Agllardl. Gibbons en Ferrari, die den toekom-
stigen Paus overtuigden.
Kardinaal Ferrari zou gezegd hebben: ..Keert
u naar Venetië terug, wanneer dat uw ver
langen is. maar u zult er heen gaan met uw
ziel ten prooi aan een wroeging, die haar tot
aan den dood zal biyven vervolgen."
Sarto: „Paus
verantwoorde-
„Hy zei. dat ik onmogeiyk onkundig kon
gebleven zün van het besluit, dat ZUne Hei
ligheid genomen had. Ik herhaalde hem. dat
niets ongewoons was voorgevallen tijdens myn
onderhoud met den Paus en dat er geen
woord was gesproken over den toekomstige!)
staatssecretaris, doch dat Ik als gewoonlUk
myn stukken by my had en een enveloppe
met documenten, die de Heilige Vader my
had ter hand gesteld."
„Een enveloppe!" riep kardinaal Moncennl
uit. „Waar is die? Waarom hebt ge die niet
geopend?"
Ik opende hem en keek den brief door, die
enn zat. Zeg Ik te veel, als Ik veraeker. dat
ik my voelde duizelen by het kennla nemen
van den Inhoud?
De oude kardinaal keek mü aan met een
begrüpenden glimlach en klopte my vertee-
derd op den schouder. Tegelyk met 's Pausen
eigenhandlgen brief was er een aanaieniyke
som aan bankbiljetten Ingesloten, hetgeen ver
klaart. waarom de enveloppe zoo dik was. In
zyn vaderiyke goedheid verlangde de Paus dat
ik deze vergoeding zou aannemen, omdat Ik
tot dusver geen salaris had ontvangen en
omdat hy wenschte by te dragen In de be
strijding der onkosten, die ik zou moeten
maken by mUn promotie.
Geiyk alle levensbeschrijvers van Paus Pius X
verzekert kardinaal Merry del Val, dat deze
Paus den wereldoorlog reeds jaren tevoren
heeft voorspeld, en dat hy in 191; reeds zei:
„De dingen gaan slecht, het zal niet langer
duren dan 1914."
Dr. Bruno Chaves, de Brazlliaansche ge-
Terwyi büna geheel Europa is meegesleurd
in den maalstroom van een allerverderfelyksten
oorlog, waarvan geen mensch de gevaren, slach
tingen en gevolgen kan overdenken zonder zich
bevangen te voelen door droefheid en vrees,
kunnen ook Wy niet anders doen dan Ons er
mede bezig houden en Wy voelen onze ziel
verscheurd door de bitterste smart om het
welzyn en om het leven van zoovele burgers en
zoovele volkeren, die ons allen na aan het hart
liggen.
In dezen grooten nood gevoelen Wy levendig
en begrijpen WU goed wat de vaderiyke liefde
en de uitoefening van ons Apostolisch Ambt
van Ons vraagt, te weten, dat WU de zielen
zullen verheffen tot Hem. van Wien
hulp voor ons kan komen, tot Christus, den
Vorst des Vredes en den allermachtigsten Mid
delaar van de menschen ly God.
WU wekken daarom de katholieken van de
geheele wereld op om vertrouwvol hun toe
vlucht te nemen tot ZUn troon van Genade en
ontferming; den clerus wekken WU op om In
de onderscheiden parochies de geloovigen voor
te gaan en volgens de voorschriften der bis
schoppen openbare oefeningen van gebed uit te
schrijven teneinde van God in Zyn barmhar
tigheid te verkrijgen, dat zoo spoedig mogelyk
de verderfzaalende oorlogsfakkels worden
gebluscht en dat HU aan de regeerders
volkeren gedachte ingeve van vrede en
van kwelling
Uit het Vaticaan. 2 Aug 1914.
Kardinaal Hlnaley, aartsbisschop van West
minster, leidt bU het katholieke publiek van
Qroot-Brittannië een aardig, klein boekwerkje
in, dat door Barns Oates Washbourne in
den handel wordt gebracht onder den titel
„Memories of Pope Pius X by Cardinal Merry
del Val'
Jn de taal der eenvoudige eerlijkheid”
aldus de kardinaal-aartsbisschop „verhaalt
hier een man Gods over zUn omgang met
een anderen man Gods, aooals de heilige
Bonaventura het leven beschreef van den
heiligen Franciscus van Assisi. Beider groot
heid als mannen, die in het geestelUke en
tljdeiyke leven een hooge waardigheid be
kleedden, gaat schuil achter hun eenvoud.
Een pauseiyk staatssecretaris ziet op naar
den Plaatsvervanger van Christus met de
oogen van de bewonderende liefde jegens een
heiligen Meester. Kardinaal Merry del Val
dient Paus Plus X en volgt hem na. Dit
kleine boekje zal al degenen, die het lezen,
bekoren en aantrekken. De toewüdlng en de
liefde van den arlstócratlschen staatssecretaris
geven de hoedanigheden weer van den nede-
ngen boerenzoon, die opklom tot de hoogste
waardigheid op aarde. Deze belden vereenlgden
zich in net dienen en volgen van hun God-
deiyken Meester. Naar het ulteriük waren
SU tegenstellingen, doch hun inneriyke ge
steldheid vereenzelvigde hen meer en meer.”
Wülen de kardinaal-aartsbisschop van New-
Tork. Mgr. Hayes, voegde hier voor het
Amerikaansche publiek, dat van deze merk
waardige uitgave kennis zal nemen, een korte
beschouwing aan toe, waarin herinnerd wordt
aan het karakter van Paus Pius X als zie
lenherder en als verbrelder van de Gods
vrucht jegens het Allerheiligste Sacrament
des Altaars. Het was Immers deze Paus, die
de kinderen van hun zevende jaar af toellet
tot de Tafel des Heeren.
Belde getuigenissen geven ons de verzeke
ring. dat het werkje van tachtig bladzyden
een heel byzonder boek is. Hoe komt het
plotseling onder het publiek, tien Jaar' na
den dood van den schrijver? De uitgever be
richt het ons:
.JJeze publicatie van de Herinneringen van
kardinaal Merry del Val aan Paus Plus X
danken wfj aan de vriendeiykheld van Z.Em.
kardinaal Nicola CanaU, die geduredde der
tig jaren innig bevriend is geweest met kar
dinaal Merry del Val, en door dezen als zün
«Kecuteur-testamentair werd benoemd. Met
groote zorg rangschikte hU de nagelaten
handschriften van den kardinaal en daar
onder bevonden zich deze herinneringen. In
antwoord op den aandrang van verscheidene
hoogstaande bewonderaars van kardinaal
Merry del Val in Engeland en in Amerika,
gaf hy thans verlof tot publicatie. Het voor
woord van wülen kardinaal Hayes werd kort
voor diens dood geschreven voor de Ameri
kaansche uitgave van den tekst.”
?r-
an
er
to
rn.
