I
nibu
2toahwanc
si«u£i
5'ItKJ«Jv<j
^iniberle
Umlateosiijl
NGOSTAAT
zuid-afrika.
drenzen, 4
De Zuid-Afrikaanseiie Republiek
(Transvaal) en de Oranje Vrijstaat.
Deze beide republieken liggen in het Zuiden
van Afrika, tusschen 22 en 31 graden zuider
breedte, in het binnenland, aan alle zijden om
geven door Engelsch gebied, behalve in het
Noord-Oosten, waar de Transvaal de Portugeezen
tot naburen heeft. Daar nadert ze ook de zee;
ze is daar slechts 60 kilometer van de Delagoa-
baai verwijderd (ongeveer den afstand van Utrecht
tot Arnhem).
Ze zijn naburen; de grensscheiding is de rivier
de Yaal, die echter alleen in den regentijd, d.i.
in den zomer, die hier in de maanden December-
Pebruari valt, het verkeer belemmert; in het
overige van het jaar is ze meestentijds een smal
watertje, dat de overigens droge bedding heelemaal
niet vult. Bevaarbaar is ze nooit, wat van al de
rivieren in dit deel van Afrika geldt.
Het omgevende Engelsche gebied draagt cte
volgende namen: ten Noorden ligt Rhodesia, ten
Westen Betsjoeanaland en Griquawest (het land
der diamantmijnen met Kimberley), ten Zuiden
de Kaapkolonie en ten Oosten Basoetoland, Nathal,
Zoela- en Tongaland. Daaraan sluit zich ten
slotte in het Noord-Oosten het Portugeesche ge
bied aan.
De bovengenoemde Engelsche deelen vormen
niet een staatkundig geheelze staan in verschil
lende verhouding tot Engoland. De Kaapkolonie,
eenmaal een Hollandsche bezitting, hoewel toen
veel kleiner, en Natal zjjn zelfstandige koloniën
met een eigen bestuur; de overige deelen wor-
De Zuid-Afrikaansche Republiek wordt dikwijls
„de Transvaal" genoemd, maar dit is niet de offici-
eele naam. Het is er mede, als met ons Koninkrijk
der Nederlanden, dat in den regel „Holland" wordt
genoemd.
den door Engeland zelf beheerd, als bezitting ot
als protectoraat; alleen Rhodesia, het jongst ge
annexeerde gebied, in het Noorden, is door En
geland aan een particuliere Maatschappij, de
„Chartered" in beheer gegeven. Die Maatschappij
ontving daartoe een charter, d. i. octrooi, van
daar haar naam. Ze beheert een uitgestrekt ge
bied, en haar wanbeheer of, zachter uitgedrukt,
de teleurstellingen bij dat beheer en de gelde
lijke verlegenheid, waarin zij zich bevindt, waar
door de belangen van invloedrijke personen in
Engeland bedreigd worden, zijn zeker de hoofd
oorzaak van den dreigenden oorlog. Door het
gebied der Zuid-Afrikaansche republiek te ver
overen en met dat der „Chartered" te verceni-
gen, zou het dreigend bankroet worden afgewend.
De mislukte inval van Jameson had ditzelfde
doel.
Naast en boven al de verschillende Engelsche
bestuurshoofden van al die deelen, staat één man,
de zoogenaamde High Commissioner, welke be
trekking meestal, ook nu, vervuld wordt door
den gouverneur van de Kaap-Kolonie. Jaren lang
v/as dit Cecil Rhodes, de stichter van Rhodesia.
Nu is het Sir Alfred Milner.
Bij den oorlog, die nu is uitgebroken, zijn
twee zaken, die groot gewicht in de schaal leg
gen, nam. in de eerste plaats de absolute macht
der beide partijen, en in de tweede plaats de
omstandigheden, die op het voordeelig aanwen
den dier macht invloed uitoefenen.
In absoluten zin is Engeland verreweg de
meerdere in macht. De Transvaal endeOranje-
Vr ij staat zijn tegenover Engeland zeer kleine
staten, niet zoozeer in grootte, als wel door ge
ringe bevolking en door oneindig verschil in
hulpmiddelen.
De Transvaal heeft een oppervlakte van 326700
vierkante kilometer (ongeveer tienmaal zoo groot
al3 Nederland, iets gruoter dan Gr. Brittannië
en Ierland), maar het heeft slechts 1.158.156
inwoners, waarvan weder slechts 346.336 blan
ken, de overigen zijn Kaffers en andere inboor
lingen.
De bevolking van het Britsche Rijk in Europa
is 40.420.766 groot. Het geheele Britsche Rijk,
d. i. Groot-Brittannië met al haar koloniën, heeft
een oppervlakte van 28 millioen vierkante kilo
meter en een bevolking van 388 millioen. Het
is zoo groot als geheel Afrika en heeft zooveel
inwoners als al de Europeesche rjjken te zamen.
Haar jaarlijks budget bedraagt 1200 millioen
gulden in inkomsten en uitgaven, dat van de
beide republieken te samen 60 millioen.
Terwijl Gr. Brittannië gemiddeld 128 inwoners
heeft voor iederen vierkante kilometer, heeft de
Transvaal voor iederen vierkante kilometer nog
niet één inwoner. Die geringe bevolking springt
oo k sterk in het oog als wij de grootte der zoo
genaamde steden nagaan. Als wij de mijnstad
Johannesburg uitzonderen, die ruim 100.000 in
woners telt, meest vreemdelingen (uitlanders),
blijven er niet anders dan dorpen over. Pretoria,
de hoofdstad telt 8000 inwoners, Potchefstroom,
Heidelberg, Ljjdenburg 2000, Barberton, mede
een mijnstad, iets meer dan 3000. Ons Hooge-
veen met 10000 inwoners overtreft Pretoriaons
Klundert met ruim 3000 is groot in vergeljjking
van de andere genoemde plaatsen. In den Vrij
staat telt Bloemfontein 6000 inwonersde overige
plaatsen zijn dorpen. En al die plaatsjes liggen
ver uiteen, maar toch meest in 't Zuiden en in
het Oosten; het westelijk gedeeite der beide re
publieken is zeer eenzaam.
De krijgsmacht der beide oorlogvoerende par
tijen is zeer ongelijk.
Do Transvaal heeft een staand leger van 416
man het artilleriecorps, maar er bestaat al-
gemeene dienstplicht voor alle mannen van 16
60 jaar ouderdom, en zoo kan het ongeveer
27000 man te velde brengen, de Oranje-Vrijstaat
20000. Hiertegenover staat Engeland met veel
grooter macht.
Het Engelsche leger telt omstreeks 254.000
man, waarvan echter meer dan de helft over de
koloniën is verspreid; in Britsch Indië zijn nog
circa 143.000 Inlandsche troepen, geheel op Eu
ropeesche wijze gedrild en uitgerust.
Het is echter geheel onzeker, hoe groot de
macht is, die voor dezen oorlog kan worden af
gezonderd.
Wat eindelijk het terrein van den oorlog be
treft, zoo hebben de Engelschen gelegenheid tot
een aanval van iedere zijdezij houden de beide
republieken van alle kanten omsingeld.
De gemakkelijkste toegang is het westen, daar
ligt de grens open.
Dit hangt samen met den bouw van het we
relddeel. Zuid-Afrika heeft een zeer eenvoudigen
vorm. Het is in ieder opzicht een massieve massa
de kust heeft geen belangrijke insnijdingen, het
binnenland geen groote afwisseling van hoog en
laag. De bodem stijgt, van de zeekust af, van alle
zijden trapsgewijze omhoog, tot het geheel een
hoogte van 3 4000 voet heeft bereikt. De ran
den dier terrassen zijn steil naar de zijde der
zee, en vertoonen vandaar gezien de gedaante
van bergketenen. Naar het binnenland toe, waar
ze aan het hoogere terras grenzen, is hun helling
natuurlijk veel geringer.
De beide Republieken liggen grootendeels op
het hoogste terras, het eigenlijke hoogland; de
Transvaal voor een gedeelte op en over den rand
heen, ook op het tweede terras. Hun oostgrens
is dus grootendeels een naar de zeezijde steil ge
bergte; dit heet bij den Vrijstaat het Draken
gebergte, en de voortzetting daarvan in de Trans
vaal de Verzainelbergen.
De Transvaal strekt zich oostwaarts over dien
rand uit tot het Lebombo gebergte, dat verder
Noordwaarts Longwe geb. heet. In verband met
de ligging van de haven Durban in Port Natal
is de aanval uit het Oosten uit die richting te
wachten. Er is een spoorlijn, die van die haven
over Pieter Maritzburg naar Ladysmith voert en
zich vandaar vertakt naar de Transvaal over den
Dangspas (Laings-Neck), naar den Vrijstaat over
den Van Reenen Pas. Die wegen liggen in dat
deel van Natal, dat als een wig tusschen de beide
republieken indringt. In den vorigen oorlog had
ook hierlangs de aanval der Engelschen plaats.
Majuba Hill is een der hoogten aan dien pas
(doortocht) evenals Spitskop en Ingogo.
Het is niet waarschjjnlijk, dat zij Transvaal
aan die zijde zullen aantasten in de richting van
distrikt Utrecht en Wakkerstroom, omdat het
land daar zeer oneffen is en door tal van hoog
ten gemakkelijk to verdedigen. Het heet dan ook
het Banken ot Gebroken veld. Daarenboven voeit
vandaar geen pas van belang naar het Hoogland
zelf, hot zoogenaamde „Hoogeveld", waar Johan
nesburg op gelegen is,
Heeft de aanval van de Oostzijde het bezwaar,
dat de passen moeten bestegen worden, daarte-
genovor staat voor de Engelschen het groote
veerdeel, dat de haven Durban dichtbij is, wat
voor hen van het hoogste belang is, omdat hun
leger van die zijde van alles moet worden voor
zien. Bij de geringe bevolking, de weinige be
bouwing, de afwezigheid van groote plaatsen in
het land, waar zij komen, kunnen zij nergens
voorraad van levensmiddelen of fourage verwach
ten. Zoolang zij in Natal en dicht bij de de zee
zijn, is dit bezwaar geringer dan wanneer zij
aan de Westgrens een eenigszins sterke leger
macht willen bijeenbrengen. Daar ligt de grens
onverdedigdhot Hoogland strekt zich aan weers
zijden onafgebroken uit, maar zij zijn hopeloos
ver van de zee, en de spoorlijn, die lahgs de ge
heele Westgrens voert, staat juist daardoor op
alle plaatsen bloot aan het gevaar van door de
boeren te worden afgesneden, al dadelijk b.v.
door het vernielen van de brug over de Oranje
Rivier.
Belangrijke punten langs die grens zijn Kim-
berley en Mefeking. Te Kimberley zjjn de Dia
mantmijnen; Mafeking is het hoofddepot voor
den aanval op Johannesburg uit het Westen.
Daarvan ging indertijd de aanval van Jameson uit.
Niet onmogelijk ten slotte is een aanval uit
het Portugeesche gebied langs den weg, die door
de Komatipoort voert, indien althans Portugal niet
onzijdig blijft.
Het kleine kaartje van geheel Zuid-Afrika (in
den hoek onderaan) geeft de staatkundige lig
ging der beide Republieken aan, en men kan er
uit opmaken, hoeveel grooter de afstand is, die
eene legermacht van uit Kaapstad zou moeten
afleggen dan van uit Durban, in Natal.
TIJD VAN GREENWICH.
HOLLANDSCHE IJZEREN SPOORWEG-MAATSCHAPPIJ.
Van DEN HELDER naar AMSTERDAM.
Zijdewind
N oordscharwoude
Heer Hugowaard
Sint Pankras
Alkmaar
Heiloo
Castricum
Uitgeest
Krommenie-Assend.
Wormerveer
Koog-Zaandijk
Zaandam
Amsterdam
WINTERDIENST OCTOBER 1899.
Van AMSTERDAM naar DEN HELDER.
612
1618
104
566
636
648
578
1650
580
656
662
120
1678
160
690
5.12
7.05
7.51
9.18
12.28
1.53
~3l3
3.59
7.30
7.52
5.28
7.25
9.33
12.45
2.13
8.11
S
e
5.42
7.41
8.12
9.48
12.57
2.00
2,29
4.14
7.51
8.25
O
5,56
7.57
10.01
1,11
2.13
2,45
4.27
8.39
c
6.06
8.06
10.10
1.19
2.22
2,55
4.36
8.48
e
9
9
6.32
6,41
8.19
8.35
10.25
1.35
2.41
3.08
3.14
4.49
8.14
9.00
9.10
aank.
O
1.43
2,49
fifuik
9
aank.
6.52
7.03
10.41
1.53
3.00
e
8,56
9.04
10.47
10.52
2.04
3.06
3.32
3.42
5.13
8."33
9.27
9.32
7.11
aank.
11.00
2.12
m
aank.
3.52
5.21
8.41
9.40
7.16
9.09
9.15
11.05
2.17
I
3.57
5.26
CO <N
lO
00 cc
9.45
7.22
11.11
2.23
1
4.03
5.32
9.51
7.29
9.21
11.18
2.30
B
4.09
5.38
8.58
9.58
7.42
9.35
11.33
2.44
4.25
5.52
9.10
10.12
Treinnummeb.
603
611
617
107
645
655
1657
661
121
1689
695
Amsterdam V.
4.44
6.14
7.06
9.50
12.23
3.10
4.26
8.12
9.51
Zaandam
5.00
6.32
7.26
10.04
12.36
3.24
4.45
8.25
10.04
Koog-Zaandijk
5.06
6.38
7.32
12.42
3.30
4.51
8.31
10.10
Wormerveer
5.12
6.44
7.38
12.48
3.36
4.57
8.37
10.16
Krommenie-Assend.
5.17
6.49
7.43
12.53
3.41
5.02
8.42
10.21
Uitgeest
5.26
7.02
7.56
1639
2,8kl.
1.03
3.50
5.15
8.54
10.31
Castricum
5.33
7.10
stopt
3.57
stopt
10.38
Heiloo
jf 5.44
7.21
stopt
4.07
stopt
10.48
Alkmaar
1 6.03
7.35
8.16
10.35
10.43
1.29
4.14
4.26
5.43
9."l4
9.25
10.59
Sint Pancras
1
aank.
aank.
9
Heer Hugowaard
fl 617
7.47
10.57
1.40
4.42
5.53
9.39
stopt
Noordscharwoude
Zijdewind
6.29
7.56
11.06
1.49
4.52
e
6.02
9.49
Schagen
Oudesluis
6.42
8.11
10.55
11.21
2.01
5.09
6."l4
9.35
10.05
1L26
Anna Paulowna
8.25
11.37
2.14
5.26
6.27
10.21
9
Den Helder (N. Diep.) A.
8.40
11.15
11.55
2.29
5.45
6.41
9.55
10.39
11.51