Piotestveipderiiip
tegen Langedijk één.
No 12,
Woensdag 0 Februari 1021.
30e, i&argang
KNding naar Maat
RECLAME.
Pyramide-Peer,
1*-» k«n>. tcabst
NIEUWE
LASIiEDUKER COURAiïT.
kpr. aan Eindhoven, Waar men een jaar terug den wij centrale bureaux en centrale keukens.
aan - - Werd de centralisatie doorgevoerd tot in het ge
zinsleven en in vrijheid, en placht men met den
Duitschen Rijkskanselier von Bethmann Hollw'eg
te zeggen: „Nood kent geen gebod."
Wat beteekenl eigenlijk centralisatie. Centrali
satie is belichaamd in de Fransche Grondwet.
Daar wordt in de Grondwet gezegd: Frankrijk
wordt, verdeeld in: Departementen, de departe
menten in Communes, de communes in Arrondis-
gekomen is tot Groot Eindhoven, door all'er wil
en wensch. Toen werden bijgevoegd twee ge
meenten, die behoorden tot de aioht kapitaalkrach
tigste gemeenten van ons land. En nu? De finan-
tieele lasten en zorgen zijn drukkender dan ooit.,
volgens het 'woord van den wethouder van Finan-
tien.
Geachte vergadering! Reeds lang genoeg is
thans door mij gesproken, en verklaar ik thans
de vergadering voor geopend, en geef het Woord
aan den heer Ytsma, voor het uitspreken van
zijn rede.
De heer Ytsma neemt thans het 'woord, en zegt
Donderdagavond j.l. werden in de café's „Wel
gelegen" en „Markktzicht" te Broek op Lan-
gendijk, twee groote Volks-Protest-Vergaderingen
-gehouden. In het eerste lokaal trad op als Spreker
de heer Ytsma met ais leider der vergadering
de heer S. Wagenaar. Toen 'wij de vergadering
in „Welgelegen" bijwonende om ongeveer zeven
uur de zaal binnentraden, was deze reeds van voor
tot achter bezet met een se'hare van belangstel
lenden niet alleen, maar om het zoo eens te noe
men alle „activisten", om met kracht en klem
van het woord te protesteeren tegen de vereeni-
ging der vier Langedijker gemeenten.
De leider jder [vergadering, ide heer S- Wagenaar,
neemt het woord om de vergadering te openen en
zegt ongeveer het volgende:
Wij ziSethtns Inerdezervergadering Vereenigd ben wij niet gedaan wat gedaan moest worden?
nm te orotesteeren tegen de vereeniginig van onze Daarom kunnen wij er trotsch op zijn, tot de
,vier gemeenten. Wanneer wij zoo het wetsontwerp Broekers te behaorenMaar het gaat thans zooals
over de vereeniging, dat voor mij ligt, inzien, het met den man is gegaan, die Barbertje had
zou men geneigd zijn te zeggen, dat er weinig vermoord, en hangen moest, omdat hij leed aan
alt te protesteeren, omdat hierin reeds alles eigenwaan. Velen uwer zullen die geschiedenis
Moor rlie tp.o-p.n kennen, maar toch wil ik) ze u nog eens verhalen.
Thans Wordt de leer opzij gezet. De al'oude
"burgervader is weg, bestaat niet meer. Vroeger
had de burgemeester een laag salaris en was het
een eerebaantje. Maar hij deed zijn eigen zin, wat
hij in het belang achtte van zijn gemeente. Maar
nu geeft men hooge salarissen, en zijn het amb
tenaren die gedrild zijn en buigen, en gehoorzaam:
doen wat de Hooge Heeren in den Haag willen,
want zij kunnen misschien nog promotie maken.
Vroeger had men een burgemeester, die op de
sementen. Wanneer nu daar een of ander gedeelte .hoogte was met alle plaatselijke toestanden, nu
ongeveer het volgende:
Geachte Vergadering!
Wanneer ik in den laatsten tijd aan de vereeni
ging van onze gemeenten dacht, kwam mij steeds
weer in de gedachte het lied:
Wij leven vrij, wij leven blij,
Op Neer lands dierb'ren grond."
E>n was het dan wonder, dat men minder en
thousiast gestemd 'werd, bij het hooren van dat
lied? De voorgeschiedenis van het wetsontwerp
is u allen natuurlijk bekend. De heer Wagenaar
heeft u reeds zooveel meegedeeld en ook ik Vraag 'denmgen Gods
met hem of men ooit iets aan ons is tekort ge-
komen? Hebben Wij ons niet altijd gered? Heb
niet aan den innerlijken wensch van de regeering
voldoet, neemt men de revolutionaire schaar en
knipt dat stuk ai' om het bij een ander gedeelte
te voegen. Dat is de revolutie!
Het systeem van decentralisatie is echter ver
vat in de Nederlandsche Grondwet. Onze Grond
wet zegt niet: Nederland wordt verdeeld in....
maar: Nederland bestaat uit elf provinciën; en
.daarom is onze Grondwet opbouwend. Men be-
fgint hier van onder af, gelijk een vol'k groeit
„sturen" ze vanaf hoogerhand een baron of een
jonkheer; allfe ambtenaren, die afgeëxerceerd zijn
in de bureaucratie. Nu heeft men reeds op de
8 Nederlanders boven de 25 jaar 1 ambtenaar, die
alle een onderdeel vormen van de staatsmaehnie.
Dc plaatselijke belangen worden opgeofferd in
het- belang van vadertje Staat, die voor allen en
aLes ?orgt, maar op kosten van de burgers. Zoo
dat wij hier in ons land hebben een volkomen
geslaagd en in alle finesses uitgewerkt ambtena-
is decentralisatie.
uiteen en ineen is gezet. Maar wij, die tegen
.vereeniging zijn, Willen toch protesteeren, en on
danks dit wetsontwerp, zijn wij bij de behan
deling daarvan, reeds gevallen over art. 1, waarin
wordt gezegd, dat de vereenig]ing zal plaats heb
ben op 1 Januari 1922. De dubbele Raad, die
gekozen moest Worden volgens art. 133 van de
Gemeentewet, hetwelk is gebeurd zonder stem
ming. verklaarde zich Vereenigd ook nu zonder
stemming tegen de vereeniging. Wij hebben ons
toen afgevraagd: hoe kunnen wij tegen de ver
eeniging ageeren, en drie middelen deden zich
daartoe voor; le. door het advies van den dub
beien Raad; 2e. door het zenden van adressen
aan de maochthebbers3e. door het houden van
protestvergaderingen. De andere dingen, die ten
'dienste zullen zijn aan onze actie, zijn uitvloei
sels van deze drie middelten.
Onwillekeurig is de vraag ook naar voren ge
bracht: „Hoe is men gekomen tot de idéé van
vereeniging?" En het antwoord daarop is m.i.
licht te geven. Onze Minister van Binnenl'andsche
Zaken, Ruijs de Beerenbrouck, heeft een schrij
ven geznoden aan de verschillende C. der Ko
ningin om te onderzoeken, welke gemeenten naar
hun oordeel voor samenvoeging in aanmerking
komen .Hij toch, was voorheen C. der Koningin
in de provincie Limburg. Daar Waren veel kleine
plaatsen van 400 tot 600 inwoners, die zich
niet meer konden redden door de finantieele las
ten, die al zwaarder begonnen te drukken. En zoo
kwam hij op de idéé van die keine gemeenten,
vele tot één groote gemeente samen te voegen.
En daar is wat vóór te zeggen. Maar nu, na
dit rondschrijven Van hem aan de verschillende
C. is ook het oog gevallen op den Langedijk.
Konden die kleine gemeenten zich niet redden op
finantieel gebied, met Broek is dat anders, dat
kan zich zelf heel goed redden, en heeft dit al
tijd kunnen doen. Wanneer wij nu eens eenige
eeuwen terug gaan, naar het jaar 1730 den 17
Nov., toen werd door onze vaderen het Tiend
recht, dat van deze gemeente geheven werd, af
gekocht voor 20,300 gulden, terwijl Zuidschar
woude thans nog ieder jaar 500 gulden daaraan
moet betalen. Toen reeds 'Was onze gemeente dus
zelfstandig. En nog mag) Broek op haar zelfstan
digheid bogen, en zijn w'ij er ook altijd prat op
gegaan Broekers te zijn. Wij hebben ons steeds
in elk opzicht gered. En nooit is men. een cent
aan ons tekort gekomen. Zelfs het Rijk niet. Om
de vereeniging tegen te gaan moeten Wij met
kracht protesteeren. Dit is gedaan door den dub-
beenl Raad in zijn rapport. Er is geadresseerd
met een adres met zooveel handteekeningen, waar i
Stel u dan voor een gerechtszaal', met' een
tafel, waarover een groen kleed, en daar achter
gezeten de Rechter.
Gerechtsdienaar: Mijnheer de Rechter, daar is
do fm an, die Barbertje vermoord heeft.
Rechter: Die man moet hangen. Hoe heeft hij
dat aangelegd? i
Gerechtsdienaar: Hij heeft haar in kleine stuk
jes gesneden en ingezouten.
Rechter: Daaraan heeft hij verkeerd gedaan.
Hij moet hangen. 1
Tot IS FV.Grau.ri een groot.
Voor hen die gaan trouwen een zeer geschikte gelegenheid.
Stalen op aanvrage franco thnis.
Wij garandeeren al onze kwaliteiten.
Adres van vertrouwen.
SPAANDER Go.
ALKMAAR.
Btloeiiiisferü HE HliS 1"
biedt aan: 3 en 4 jarige
in de beste soorten, tegen zeer lage prijzen.
Nu de beste planttijd.
GEBRs GROEN, St. Panera».
Lothario: Rechter, ik heb Barbertje niet ver
moord. Ik heb haar gevoed en gekleed en ver
zorgd. Er zijn getuigen, die verklaren zullen
dat ik een goed mensch ben en geen moordenaar.
Rechter: Man, ge moet hangen. Ge verzwaart
uw misdaad door eigenwaan. Het past niet aan
iemand, die.... .van iets beschuldigd is, zich voor
een goed mensch te houden,
i Lothario: Maar, rechter, er zijn getuigen, die
het zullen bevestigen. En daar ik nu beschul
digd ben van moord
Rechter: Ge moet hangen. Ge hebt Barbertje
stukgesneden, ingezouten, en gij zijt ingenomen
met uzelf.... drie kapitale delikten. Wiet zijt
ge vrouwtje?
Vrouwtje: Ik ben Barbertje.
Lothario: Goddank. Rechter ge ziet dat ik
haar niet vermoord heb.
Rechter: Hm... ja.... zoo! Maar het inzouten?
Barbertje: Neen, Rechter, hij heeft mij niet
ingezouten. Hij heeft mij integendeel veel goeds
gedaan. Hij is een edel mensch.
Lothario: Ge hoort het Rechter. Ze zegt, dat
ik een goed mensch ben.
Rechter: Hm.... het derde punt dat blijft be
staan. Gerechtsdienaar, voer dien man weg, hij
moet hangen. Hij is schuldig aan eigen'Waan. Grif
fier, citeer in de piraemissen, de jurisprudentie
van Lessing's patriarch.
Thans wil ik in de eerste plaats aantoonen, dat
Eerst krijgt men het gezin. Dan de gemeente, renmonopolie. Na deze emer algemeene be
Daarna het gewest. Zóo is de Scheppingsoxdon- schouwingen, kom ik thans in het bijzonder meer
nantie des Heeren. Zij is decentraliseerend. Maar tot onze gemeente.
de centralisatie houdt geen rekening met de or- 'Ik !wil dan ook nu verder gaan met uiteen te
ningen Gods. zetten, dat: „Samenvoeging uit hisitoriacihe be-
Een plant bestaat uit afzonderlijke cellen. Ie- weegredenen niet toelaatbaar is.
derc cel vormt een zelfstandigheid. Deze voegen Reeds vele eeuwen is onze gemeente zel'fstan-
'zioh aanéén en vormen tezamen de plant. Dat dig. Vroeger behoorden wij aan Friesland, van
daar dan ook de naam West Friesland, maar de
natuurlijke scheiding, de Zuiderzee vormde zich,
en waren iwij van Friesland gescheiden. Niettegen
staande dat bleven wij Friezen, en wanneer deze
tegen de Hollandsche graven ten strijde trokken
sloten de menschen hier vandaan zich bij hen aan
Maar toch scheen men bang te zijn voor den
Graaf Jan van Avesnes, die woonde op het kasteel
„Toernenburg" bij Alkmaar. In 1299 .gingen de
gecomit teerden van hier dan ook naar hem toe,
om hunne onderwerping aan te bieden, en beloof-
'den trouw aan zijn gezag. Toen reeds was men
ook in Broek zoo energiek om het Tiendrecht af
te koopen voor een bedrag van 20,300 gulden. Ter
wijl Zuidscharwoude nu nog ieder jaar een groot
,bedrag daaraan moet betalen.
Vier eeuwen geleden kregen de drie zuidelijke
dorpen van Karei V, Keizer van Duitsehland
en Heer van Nederland, het voorrecht, tezamen
.te mogen vormen een stad als burgerlijke gemeen
te. en één parochie als kerkelijke gemeente.
Wat een onderscheiding! Maar Karei V werd
echter bedankt voor die eer. Hij, bekend echter
om zijn centraliteitspolitiek, heeft de samenvoe
ging niet geforceerd. Dus toen reeds in de Mid
deleeuwen, was men bezig aan centralisatie.
Voor de Hervorming waren wij Kerkelijk één,
maar ïia de Hervorming ging Noordscharwoude
afzonderlijk, en Zuidscharwoude en Broek op Lan-
gendijk bleven gecombineerd. Iedere -gemeente had
haar Kerk, maar in Zuidscharwoude, was de
Predikant. Wat echter was nu het geval. Het
harmonieerde niet tusschen Zuidscharwoude en
haar Predikant, en toen gaf de Minister van
Eeredienst verlof tot opheffing van de combina
tie En daarbij zijn wij indachtig aan Amos'
woord: „Hoe zullen twee tezamen wandelen,
tenzij zij bijeen zijn gekomen."
Toen bleek het ook dat wij waren een eigen
type Wij waren burgerlijk niet één, en Kerke-
llijk gescheiden, en hij de samenvoeging van de
gemeenten zou dit een streep halen door de fei
ten der historie. „Samenvoeging zou op histori
sche gronden onverdedigbaar zijn."
Thans wil ik aantoonen, dat samenvoeging om'
zedelijk-rel'igieuse redenen voor ons gevaarlijk is.
En dan denk ik terug aan het gesproken woord
door Mr. Ttroelstra, die eens heeft gezegd: „Ons
volk heeft nog meer behoefte aan de vervulling
zijner geestelijke nooden, dan aan de voorziening
in de economische behoeften."
Decentralisatie kent eigen rechten toe'aan ge
zin en gemeente.
'Centralisatie gaat uit van de gedachte: Er is
een landsbetsuur. Wijl' dit alles niet afkan, moe
ten gemeentelijke en gewestelijke besturen hel
pen optreden. En beschouwd het landsbestuur
dus als hoofd.
Decentralisatie zegt: het landsbestuur is aan-
Centralisatie zegt: er is een aardbol'. Nederland
is een stuk van dien aardbol. Dat stuk is te
groot om door één ambtenaar te worden bestuurd.
Dat moest dan natuurlijk een reuzenambtenaar
zijn, maar omdat die er niet is, zegt de centrali
satie: dat stuk wordt verdeeld in gewesten; de
gewesten in gemeenten; de gemeenten in gezin
nen de gezinnen in personen, en die personen
krijgen nummersj die geregistreerd, geadmini
streerd en beheerd moeten wtetrden. En alles
wordt dan ook opgeofferd aan die administratie.
En dat is niet de bedoeling van onze Grond
wet. Deze zegt: Nederland bestaat uit.... en niet
Nederland wordt verdeeld in. Onze Grondwet is
zónd; omdat zij is ophouwend. De gezinnen vor
men een gemeente; de gemeenten vormen het ge
west; de gewesten vormen het land.
Een architect ontwerpt een plan voor een ge
bouw en volgens zijn plan wordt het uitgevoerd.
Opgetrokken uit Limburgsche zandsteen, oude
Friezen en Waalklinkers, en zal na volltooiing
daarstaan als een grootsch werk van bouwkunst.
Nu geeft men iemand een hamer en een breek
ijzer, om er vier steenen uit te hakken, en om
Het geestelijke gaat bij ons voorop, en daarom
is het verschil van zedelijk godsdienstige opvat-
uit «preekt een spontane uiting van den volkswil, i wij op principieele gronden tegenstanders, van
uit spreeKi, oen spun au 6 z n. Maar wensch dan hierbij een
En door de protestvergaderingen moeten w'ij re
clame maken. Wanneer wij stilzitten, zijn wij
over een jaa rgeen Broekers meer. Als één man
moeten wij optrekken, om te komen tot „Broek
bllijft Broek." En waaraan hebben wij het ver
diend dat men ons onze zelfstandigheid wil ont
nemen? Hebben 'wij niet góed gezorgd voor het
geen w'ij doen moesten? Wanneer de Hooge Hee
ren de vereeniging wensehen, moeten zij ons zeg
gen, het 'waarom, en moet men niet aan. ons gaan
vragen „waarom willen jullie het niet? En zou
den dan de groote gemeenten in een betere condi
tie ver keer en? Wij; behoeven dan maar te den
samenvoeging zijn. Maar wensch dan hierbij een
woord van hulde te brengen aan de vrijzinnigen,
en aan de vooraanstaande mannen van hunne par
tij. Hoe zij zich hebben geschaard aan onze zij
de om samen op te trekken tegen het plan der
,'samenvoeging
Vanavond hier als spreker staande, wil' ik spre
ken als man, staande boven de partijen, maar niet
bove: dc beginselen,
Wat de vereeniging van onze gemeenten aan
gaat is het streven var'Gedeputeerde Staten ge
richt op centralisatie^ van gemeenten. Wij zijn
echter naoorlogische menschen. In dien tijd ken-
e bakken tot één steen, want, vraagt men, waar- .«l e—
om moeten op die plaats juist' vier Van die stee- tingen ook zoo groot dat wij nooit kunnen har-
nen zijn? En Wanneer dan voor die vier steenen, .monieeren, zoo min het ging na de Hervorming,
die ééne groote steen wordt geplaatst, zal die Maar ook daarom gevoel ik het alö plicht, als een
bouwmeester met welgevallen zijn oog laten rus- eer, de Vrijzinnigen in onze gemeente een woord
ten op het verkregen effect. Maar, het geheel is van hulde te brengen, omdat zij. ons nooit aan-
niet meer. Het geheel is gebroken. Dat is het stool geven, maar weten te eerbiedigen een anders
W MisschierdÏ^ol6 groote gemeenten annexatie ;Jwannfer nu richting
S°On^gtmeente"1 isarv^!rrons^en"monument van den burgemeester te vragen een voetbahvedstrijd
historische heteekenis. Het is voor ons een af te mogen Ihjouden op Zondag, dan gebeurde het
niet. want hij zou weigeren. Thans hebben Wij
g6l|er heeft gesmaald op onze nationalte dorps kier de Zondagsluiting en een ieder die de ©emeen-
trote, op onze algemeene mensohemnin, op onze te op Zondag doorgaat, zie. de winkels gesloten
'huisbakkenheid maar liever dit dan de voor en en de. blauwe, neergelaten gordijnen zeggen een
'door hén zoo verheffende kracht van het cosmo
politisms. TT
Een andere vraag komt naar voren„Hoe komt
het toch dat onze regeering zoo voor samenvoeging
is, niettegenstaande de gezonde opvatting van on
ze Grondwet?"
ieder, dat daar des Zondags niet verkocht en niet
gekocht wordt. Terwijl men in de andere gemeen
ten de mensehen ziet gaan met boodschappen, die
nog zijn gedaan. Maar wanneer de vier gemeen
ten tot é'én worden samengevoegd, dan krijgt
'men hier een gestuurden burgemeester, die met
