N I E WE
Mo, 81. ihtegic. TEiemsoB g2
Zaterdag 15 Juli 1922,
Ie Blad 31e Jaargaug
ÜMEDIJKER COUftAIT.
■■4 mm '.«tan ,-Sn i?Ü l
DIT NUMMER BESTAAT UIT TWEE BLADEN.
EERSTE BLAD.
REVUE VAN DE WEEK.
Wc hebben den electioralien slag ongeveer een week achter
den rug. De uitslag van den stembuskamp, den 5en Juli 1922
geVoerd. heeft niet slecnts beantwoord aain de verwachtingen
van hen, die teen 'zege der Rechtsche parteijn vpprspelden, maar
heeft die njog verre overtroffen. De nieuwie Tweede Kamer zal
weet mep bestaan uk 40 Linksche en 60 Rechtsche
leden. Waar de Senaat thans reeds ©ene overweldigende rechr
sc'he meerderheid bezit, daar beschikt het Kabinet over een
„working majority" slechts te vergelijken met den toestand
in 1909 toen het k!abj|net Heemskerk opgetreden met eene „zoo
groot mogelijke" minderheid in het Lagerhuis, bij de' verkie
zingen valn Juli 1909 de macht der bevriende partijen zeer be
duidend versterkt zag. Maiair toen mpest o;a. rekening wor
den gehouden met de beteekenis der Linksche groepen in den
Senaat.' Het kiezersvjo-Ik vh-eeft wor|dt door alle partijen
patuurlijk grif erkenid thans het zittend Ministerie een vo
tum van vertrouwen uitgereikt, dat zeep stellig aanleiding zal
schenken Voor zijn Exc. Ruijs en ambtgfenooten aam de groe
ne tafel., om de portefeuilles in handen te houden. De berich
ten over een te verwachten kabinetscrisis zijn dam ook al spoe-
jdig na' het bekend worden van den uitslag der gehouden ver
kiezing, pp die meest categorische wijze gelogenstraft. In con-
sd'tutipineele en politieken zin bestaat daar op het opgenblik
pok niet dte minste aanleiding yoor. Een andere vraag is, of
het kabinet geenerle iverandering zal ondergaan. De gade 'van
Minister de Grajalff heeft weet men reeds een pops ge
leden doen verluiden, dat haar echtgenoot zal aftreden. Voor
(de hand ligt djait in vier'bjamd ipet dat vopruitzicht de naam
van H. Cplijn op veler lippen kwam Terwijl ook de oud-mi
nister van koloniën, Idenburg, genoemd werd. Wat er waar
is va!n de ,pndlks" verzekerend dat ook de minister Konig
en Van IJsselsteiin, I het mjoment gekomen achten om hun
taak wieer nleer te leggen, mpet men rustig afwachten. De
jomigste verkiezingen beduiden eene „ppschuiving" naar
rechts, in den vWollen zin van het begnp. Velen trekken er de
ooindlusie uit, dat ze wijzen op den wensch der meerderheid
van pns volk om aan te sturen op bezuiniging, allereerst, en
vervolgens op maj%ilng in de sociale pojitjek' van Minister
Aa'lberse. Dat deze laatste bestuursman ei" aanleiding, in zp,u
v'iniden om pntslag te verzoeken, werd in enkele kringen waar
schijnlijk geacht, dpch is ook aaristppds officieus „ca-rrém-ent"
tegengesproken.
Van 5 Juli j.l| stip ik npg aajn, dat die Vrijheidtlsbónd het
gelag heeft moeten betalen. Van 15 ging deze bond (kopg-
si van Linksche groepen) terug tpt 10. De katholieke partij,
riog versterkt, bleef de sterkste in de rechtsche sfeer. De
Chr. Historische kan zich in niet onbeduidende vzooruitgang
verheugen. De anti revolutionaire wist. zich te handhaven.
Tpt veler verbaring bleef de vrijz. dpm op vijf. De heer Wijn
koop keert met zijn vriend co minimist Dr. van RaVenstein
terug. Ds Kruijt behoort tot de ,gewiptp|ii." Evenals de
tusschen „nood en vuurrood" vwievende heer Kolthek. De S
D.A; P. 'ging van 22 op 20. De, „kleine partijtjes" zijn van de
electorale vlakte weggevaagd.
Zes dames zullen in de nieuwe Ka<mer zitten waarvan
vier novities. De eerste Katholieke Volksvertegenwoordigster
zal hare „entree de Chambre" doen
iOver die „beweging" op 5 Juli zal ik .niet verder-nap leiten.
Het kieswerk werd rustig vetpicht. Natuurlijk bleken verschil-
schillen|de oudere en jongere kiezeressen nog „onbedreven."
Vandaa'r ook het 'geweldig getal ongeldige kaartien. In de
residentie volbracht de Koningin Moeder haar kiesplicht, en
ld© filé-makenden in het stemlokaal gaven H.M onmiddellijk
den vtoorrang tot de stembus. Een blijk van hoffelijkheid, dat
in onze dagen wiel eenige aandacht waard is.
■Het Parlement is nu „herboren" en op 25 Juli a.s zal het
bijeenkomen, ter behandeling van de voorstellen Grondwets
herziening in tweede instantie.
Er is nu een tijd van ernstig arbeiden in zicht. Voor het
Parlement zoowel als voor het kabinet is de taak, die te vol
brengen valt zwaar en in hooge mate ernstig.
De noodzakelijkheid om door welk'middel dan ook --
bel evenwicht in 's lands financien te herstellen, beheer sent
thans alles. Ingediend is het ontwerp tot wijziging der Lager
Onderwijswet. Wat Dr de Visser ter bezuiniging wsnschc, is
niet „vioor de poes." Beperking van bet getal onderwijzers,
uitbreiding van de klassen vap 25 tjot 35, en. nog meer „ex
tra-stevige" maatregelen. Het ging reeds stprtnen m de sfeer
Ider onderwijzers en men heeft zich voor, te bereiden op nog
menig ,jorkaantje" ontketend door deze plannen.
Intussc'hen... de-noodtoestand dwingt tot het snoemes-hajn-
teereto op de meest forsc'he voor menigeen inderdaad verschrik
'kelijkie manier. Dé Directie der Niedeiilatadschie sppprwegen
heeft ,een adres tót waterstaat en financien gericht, dat sterk
bp een „noodkreet" lijkt, Een tekort van om: en bij de 134
milJiiae® gulden. Hoe dat te dekken? Aap verlaging der wied
den zegt de Directie nogmaals ziajl niet te ontkomen zijn.
Verhooging van de tarieven zou heeft de ervaring genoeg
zaam geleerd de situatie slechts verergerfen.
'Bezuinigen over de gansche linie. Tot opheffing der Kamers
van Arbeid was reeds vroeger afgescheiden nog van de be-
ziiinigingseischen besloten. Thans is het ertoe strekkend
ontwerp ingekomen. Overwogen" wordt beduidende incrimping
va|n het getal derr 55-ja(rige die karichtiens de Pensioenwet
recht op pensioen bezitten. Aan allerlei Rijks-instellingen wor
den vaste en tijdelijke krachten van bóprd gezet. En er bp-
staat zieker aanleiding ,om te overwegen, of hierbij wel steeds
niet dien eisch van billijkheid en vap „bezja|digden tact" ge
noegzaam rekening wprdt gehouden.
Eien somber angstwekkende tijd van economische misère,
waarin men waarlijk niet tot'de „akelige alarmisten" behoeft
te 'behoioren, zooals Dé Gen-estet de „bibberende zwartkijkers"
npemde om in naargeestige stemming.te geraken. Gebeurte
nissen als bijvoorbeeld het faillissement van die Nederlandsche
Automobielen en Vliegtuigenfabriek „Trompenburg zijn
weinig geschikt om den „optimjstischen kijk" o riien toe
stand te versterken.
a tsl 7
Ra zenden storm, nu en dap tot orkjaan zwellend, -- stort
buien, „lecht hondenweer", bracjit de afgeloopen wetïik in
miid-Juli. De stfeïm kichtté hier erit daar ernstige schade aan.
Het noodweer is een ellendige „strop" voor allen, die het in
hotels, pensions, etc. van de miidsieizoen-periode moeten hebben.
Die jongste misdadigheidsrubriek bracht de ontzettende tijding
(dat in Den Haiag een aantal jongens v)m 19 a 20 jaar, uit de
zeer beschaafde kringen, zich gedurepde veie maanden hebben
schuldig gemaakt aap de gruwelijkste feiten- van vernieling,
sabotage vain de ruwste en gemeenste soort. Huizen, borden
ruiten, enz. werden vernield, louter uit zucht tot saboteeren,
Bovendien trachtten de jonge bapidieten, door het plaatsen
van een bank op de tramrails, een ramp te berokkenen, dip
dank zij de awakzaamheid van den bestuurder werd voorko
men. De apachen zijn achter sljot en grendel gebracht Over,
di't verschrikkelijke staaltje wajn zedenverwildering en vief-
dierlijking, zich openbarend in de beste kringen" is heel' wat
wat te bespiegelen. Bij menigeen zal1 hjet aan Quo, Yadis -—
„Waarheen gaat gij?" tot de arme maatschappij, waarin
wij nu leven, gericht, op de lippen hebben gebracht.
De „poode haan" heeft in de jongste week weer heel wat
önheil berokkend. Te Amsterdam kwam bij een brand in een
be'kend restaurant op de Leidsche Gracht, de echtgenoot©
van den eigenaar in de vlammen, om het leven. Den Haag
werden Zaterdagavond de gebouwen van de Zuid Hollaar*
schc- Bae:rbi|ouwerij geducht door het vuur geteisterd. In'
Drenthe werden acht boerderijen in de asch gelegd. De Juli-
stormen van 1922 waren, begrijpt men wakkere bond-
genlooten van het boozè „haantje."
Wenden wij tenslotte een blik van al deze „spmbecheden"
ai. Over de Hajagscbe Conferentie valt weinig aan te stippen
De hieeren wisselen hunne deiiberraties af met genoeglijke uit
stapjes. O vier hetgeen van deze samenkomst in het Vredes
paleis te wachten is „schommelen" de mie en i-ngen en opvat
tingen. De Koninklijke Familie is naar het Lpo vertrokken
vopr hei gewone zomerverblijf aldaar. Beweèijd riordt, dat H.
M. voornemens is in den aanstaanden herfst een officieel be
zoek aan Noorwegen te-brengen. Koningin Emma legde den
eersten steen voor het nieuwe Ziekenhuis van het Roode
Kruis, door de Haagsche af deel ing dier instelling in, de resi
dentie te stichten.
De Maatschapp ijtbt bevordering der Geneeskunde verga
derde te Maastricht en hare leden w-erjden de Aken op schit-
tonende wijze ontvangen. Wij zullen weldra met Engeland kun
oen telefoneeren. De kabel-ris gereed Aldus worden de af-
stanidien tusschen de volkeren steeds kleiner. Wane dit slechts
ook in Den Haag het geval in den zin van waarachtige ver
broedering. Wat dit betreft, lijken de „afstanden" bitter ewi-
nig in Ie krimpen. Mbge deze mijn zienswijze gevolg blijken te
ewzen van boosaardig mijdzomerweer en vloed jobstijdingen.
Moge zij op de geweldigste dvijze worden gelogenstraft.
BUITENLAND.
Het zal niiet lang meer dure'n of de kwestie betreffende dé
sdhadeloosslelling en het herstel zullen ewer op den voorgrond
staan. Het is de aanhoudende en steeds érnstiger wordende
val van den Duiitschen Rijksmark, welke deze kwesties weer
Op den voorgtrrond bifengt. In enkele weken tijds is het Duit-
schie geld weer 50 prolcent minder waand geworden. Het gevolg-
is dac ook de Fransche en Belgische wisselkoer sen 'dal-en, dat
Üe algemieene toestand slechter wordt, enzoovoorts.
Het zijn niet de oorzaken, die wij hier willen trachten te
bespreken, doch eerder de gevolgen. Hfèt vredesverdrag van
Versailles is het die meenSng wpirdt behalive in Frankrijk
- - door iedereen gedeeld. Algemeen vreest mtep thans, dat 'hef
Duitsche geld het OOstenrijksche zal volgen en dientengevolge
©en nog grooter stuk van Europa economisch verloren zal
zijn. Vooral de Engelsche bladen schreeuwen moord en brand
en aan' Frankrijk wordt verweten, dat dit land de schuld draagt
van 'hetmislukken van de bankierscpnferéntie te Parijs, waar
fcjfoor van een leening voor Duitschland nog niets is gekomen.
In Engeland ziiet men den toestand zoo ernstig in, diat de
kwesties reeds in het Lagerhuis zijn ter sprake gebracht. In
antwoord op een in het Lagerhuis gestelde vraag of de rfe;
geering er zidh van bewust was, dat de debacle van de mark
ëen ongunstigen invloed uitoefent op den Britscheh uitvoer
naar Dui'ischlaind, antwpp'rdde Baldwin, de voorzitter van den
Bloard of Trade, dat de regeering volkomen diep ernst van den
stand inzag. Lord Cavandish Bentinck, stelde een vraag, waar
ijn hij het denkbeeld opperde, dat met het oog op den nadieeli-
gen invloed op dien Europeesohen handel veroorzaakt, docij'
dat de 'kewstie der schadeloosstelling nog niet is geregeld, de
BHtscbe regeering haar rechten op schadevergoeding zou prijs
geveln ten .gunste van F rank rij en een voorstel doen voor de
regeling der schuld van Frankrijk apn het- Britsche Rijk. Jn
het anto'owird op deze vraiag weigerde Lloyd George iiet vr,aag
stuk te behandelen dat zoo gecompliceerd is.
lKenwp'rthy verzocht om een uiteenzetting van het stand
punt der 'regeering in deze kwestie. -Lloyld George .antwoord
de, Üa:t het waairschijiilijk is, dat in de eerstvolgénde dagen de
t'pesta.nd zich zoo zou ontwikkelen; dat een verklaring ge-
Wénscht zal zijn. Lljoyd Gieorge is overhaast- naar J_onden te
ruggekeerd ,om de zaak in den Kabinetsraad te bespreken.
lp antwoord op een in het Lagerhuis gestelde vraag, of dé
regeering niet de politiek kon formuleerlen tien einde de kwes
tie der schadeloosstelling te regelen, antwoordde Lloyd Geor
ge, dat de verantwoordelijkheid noch bij hem noch bij de
Blri'tsche iregeering lag. Zij ligt bij de verschillende naties,
welker belangen met elkander in overeenstemming moesten
worden gebracht. De premier wees nadrukkelijk op de groot©
rhonlijkbeicl van het vrapgstuk. Hij'voegde er aan toe, dat een
der moeilijkheden, waarmede rekenijng rnpest worden gehouden
bet feu was, dat Duitschlapd tot nu toe de termijnen niet heeft
betaald, ewlfce het aan Frankrijk en Belgie verschuldigd i.s
voor de schade aan eigendommen aangericht. De Duitsche
Tiegeeiimg heeft zelf ook de zaak weer aan het rollen gebracht
door biet vragen van een nieuw moratorium voor de betaling
in baar. Duitsche afgevaardigden zijn naar Parijs vertrokken
pm met de commissie van herstel te overléggen.
In Duitschland zelf broeit en gist het nog steedfs als ge-
vpl'g valn d el'aatste politieke moordaanslagen. De wet tot be
scherming der republiek is door den Rijksraad aangenomen
je(:i pa'1 nu wel sppedilg in den Rijksdag komen. O, fhet daar
bok zoo gemakkelijk zal' galap is de vraag. De mogelijkheid
Op Rijksdagontbinding is niet gering. Dé Duitsche re geer'tags
uitbreiding naar links laat nog stjeeds op zich wachten. De
BerKjhsche bladen kunnen niet verschijnen wegens een staking
ddet drukkers in het couranten bedrijf.
HET P.EN.
II.
(Vervolg).
Dat was dus Octbber 1921.
En nu zijn wij eindelijk waar wij komen wilden: a|an de
nieuwe phase.
Zo.oals men in ons avondblad van j.l Zaterdag' zal hebben
gezien, heeft er overleg plaats gehad tusschen een commissie
vanwege de gemeenten, dé Prov. Staten-commissiie voor het
P. 'E N. en ook' Gedeputeerde Staten. Resultaat is weer een
aantal voorstellen aan de gemeenten (eigenlijk aan de afge
vaardigden van de gemeenten, die ze dan weer bij 'hun res
pectieve raden moeten „aanbevelen). D|e korte zin van die-
voorstellen is deze:
Er moeten nieuwe tarieven komen, onafhankelijk van de
bedrijfsresultaten van het P. E' N(.als basis dienen de zjg.
kost prijs lijnen, van de Vereenigilng van Electriciteits-djper-
teuran. Het gemiddelde bedrag mag echter den prijs va'n
fU40 per K.W niiet te boven gaan. Waarborgen moeten er zijn
voor invloed der gemeenten in den Raad van Toezicht.
Wat is nu de portee van dit plan.
'Het is nilets dan een uitwerking van wat op 31 October
in -beginsel is aangenomen': de gemeenten willen, ofschoon
rechtens tot niets verplicht, wel de loopende contracten annu-
leeren en nieuwe sluiten, mits zij niet alleen medezeggenschap
krijgen, maar ook „weten w,aar zij aan toe zijn." 1
Men 'heeft uitgerekend: zop- en zooveel zou hiet ieder van
ons zelf kosten om stroom op te wekken... Welnu, méér
betalen wij niet'; laat de provincie dan maar zien, wat zij er
op u-Kort komt, en dat zelf bétalen.
Een berekening, wat de stroomopwekking, iedere gemeente
zelf zou kosten, is natuurlijk uiterst lastig. Met de theoretische
tabellen van de Vereeniging van Electriciteits Directieuren
in de hand heeft men een claiisulé gemaakt (op ©en basis van
1)20 per ton kolen), en daarbij voor iedere gemeente twee prïjs-
iactoren in aanmerking genomen; ten eerste voor de vaste
lasten de maximale belasting per K.W (gedurende „spitsuren)
len Ifen tweede voor de variabele kosten de hoeveelheid.afge
nomen energie per K.WjU. Het spreekt van zelf, dat de prijs
dpor bieiidie factoren hooger woridt naarmate de afnemer min
der rjoodig heeft; dat kan niet anders.
Maa rdat heeft bevens weer tot gevplg, dat het hqele systeem
ifoor die kleine gemeenten eigenlijk niet zou kunnen- gelden
vandaar de (geheel willekeurige) limiet van f 140 per K.W.
En dan nog moeten -er „zeer enkele" gemeenten voor 'Ben „ex
tra provinciale subsidie" in aanmerking komen, om de ze-
gennigeh der electriciteit te, kunnen blijven geniet-en.
Er is troiuwielns nog nreer, waarfop wij 'hier overigens niet
zullen ingaan. Eenige exitrabetalin-g dopr de gemeenten, die
meer dan een voediingspunt hebben, enzoovoorts.
De hoofdzaak blijft: is een voorstel van deze strekking re
delijk en nuttig te achten. i*
I .aten wij ons de zaak goed voorstellen. Dé verliezen van
vroeger zijn geleden, het. g-eld is op. Het heet, dat het be-
idrijf die gelden -ingeteerd heeft, en dat d|eze zijn „vtoorgescho-
ten" door de rpovincie. Maar dat is niets meer dan een fiétie,
want het P.E(N. heeft geen eigen geldmiddelén, wordt op de
boen gehoude-n met de opbrengst van de belasting. Kans,
fclat de ingeteerde millioene-n later uit de tarieven gerestitueerd
-kunnen worden of op de schouderrs van andere afnemers
wtord'en gésc'hoven, is er practibch niet, en nog steeds worden
nieuw (everliezen geléde-n, pndanks verhoogde tarieven.
IHei eclnige is dus: een mpdus viven-di. Hoe verkeerd én
tongewenscht het ook moge zijn, dat „de gemeenschap" aan
de verlichting en verwarming van de inwoners van „Nergens-
Panochie" meebetaalt, zooals wij het vroeger eens uitge
drukt 'hebben nu de feiten eenmaal zpo zijn, moet een re
geling wprden getroffen. Een afschrijven van de geléden (ea
misschien nlög te lijden) verliezen is nóodig.
Maar dan zfoud-en wij toch wel eens willen weten, hoe groot
idie afschrijving volgens het voorstel' der gemeenten zal zijn.
Hel bempeit zich eenvoudig -niet met die vraag, mfaar zegt
•djoodgewoonzooveel willen wij wel betalen, omdat zulk een
tarief „redelijk" is ziehier onze concessie.
Ja, 'maar... de provinciale belastingbetalers moeten de rest
bijpassen, ook zij, die in Amsterdam of H|aarlem wonen, en
met het PJLjNI. niets hebben te maken. (1) Opk aan dezen
kant zijn grenzen van „redelijkheid." Wij kunnen hiel 'be-
foordeelen, of de „koS'tprijsBjnen" van de Ver. van Electr.
Directeuren een juiste basis vormen voor een tarief bereke
ning. Maar wij meeinen, da-t het plan van de gemeenten
als 'het door Ged. Staten geheel of gedeeltelijk wordt overge
nomen niet mag worden behandeld, zonder d|at de fi-
nancieele gevolgen ook' voor de provincie ie overzien zijn.
Zoover is het trouwens nog niet. We zijn pas aan de prélé-
minairen tusschen de gemeenten onderling, want gaan enkele
kan tót' een schikking worde ingedwongen. A s. Vrijdag wordt
er weer eer vergadering van gemeente-vertegenwoordigers ge,-
houdiein te Amsterdam.
Wij zijn nieuwsgierig of daar ook eens op den provincialen
kant van 'het vraagstuk zal wprden gewezen zij het dan
in de tweede plaats. 1
(1) De technisch-iecpnpmische samenwerking van het P.
E,'Ni met de beide gemeentelijke pent-rales, de P.E.G.E„M dus.
laten wij hier buiten beschouwing. De grpote verliezen van het
P.E (NL zijn voor de oprichting van d-e P.-E.G.EM geleden en
Overigens hebbeh wij aan niets gemerkt, dat de stroomopwek
king sindsdien veel goedkooper is geworden.
PLAATSELIJK NIEUWS.
NÖORDSCHARWOUDE.
Geslaagd voor 'het eindexamen Handelsschool 3-jarige cur
sus J. Kooij en J Smit, Bevorderd naplr het 2de leerjaar
Waal.
