TIMMERM
11. 0. V.
6YMNASTIEK-WEDSTRIJ0EN
Oproeping.
OUDE ISRUL
Lysol, Carbol, Creolioe
Geen Uitverkoop
GOMGBMT
GEURIGE TABAIS
Bemest
Chilisalpeter
E r w t e n-B u i t e r s.
Advertentiën.
in den Muziektuin te Alkmaar, op 12 Juli, nam. kwart v. ach
Prachtprogramma. HmT" Volledig- Symphonie Goncer
Het mooiste Orkest in Noord-Hoiland.
Mi
Do:
AANBESTEDING
op VRIJDAG 15 JULI a.s.
BEZOEKT ZONDAG 15 JÜLI a s.
Extra Slingerbal wedstrijd
VAN NELLE'S
25.2O.I5CENTPERHALF0NS
na M hooua ïïw Gr&sl&ndea mi 109 K.fi.
De echte zuivere Insectenpoedel
De Gekroonde Drie" JAN DE VRIES
Stroohoeden
Uit voorraad leverbaar:
T urfstrooisel.
N.V. 6. J. KROL Go's Kunstmesthandel, v.h. Fa. Joh. F. Morra, tik*
MAANDAG 2 JULI
10 °|0 extra korting.
J. G. ENGELN, Laat 114-116-118 en Vlaanderhof 5.
De geschiedenis der "kina.
Vrijwel iin elk land ter werelld liggen stre
ken, waar malaria voorkomt; heel elanden zou-
idein zelfs door het heerschen dezer ziekte on
bewoonbaar zijn, manneer niet een middel be-
'stond ,dat tot bestrijding van deze gevreesde
koortsen aangewend kan worden. De beteeke-
nis van dit middel ,de kina, is voor de beschaaf
de wereld dan ook even groot als die van
•benige wetenschappelijke of technische uitvin
ding der laatste eeuw; zonder kina zou menig
koloniaal rijk' een kerkhof gelijken, zou zelfs
in Europa menig rivierdal onbewoonbaar zijn.
Om ons tot eigen koloniën te beperken: i(n Ned.
Indië krijgt gemiddeld driekwart der bevolking
maelaria, welke in vele gevallen doodelijk zou
rijn ,als geen kina kon worden toegediend.
Het is voor ons Nederlanders altijd een vol
doening zegt „De Vrijheid" te weten
dat het landgenooten zijn geweest, die dit
kostbare geneesmiddel voor uitroeiing hebben
behoed en onder bereik van 'het groote publiek
hebben gebracht, terwijl Java thans vrijwel de
geheele wereldproductie voor haar rekening
neemt; maar er zijn eeuwen heengegaan, eer de
malaria-bestrijding door middel van kina de
algemeene bekendheid verwierf, welke zij thans
bezit.
Deeerste blanke kbortspatiënt, die aan de
kina zijn herstel had te danken, was de
Spaansche bevelhebber van de stad Loxa in
Ecuador, Don Juan Lopez de Canizeres, die
in 1630 een hoeveelheid „quima-quina" ge-
'droogde boombast) van een jezuïet ontving,
wien de werking van deze artsenij door de
inboorlingen was meegedeeld. De gouverneur
paste het koortswerende middel met goed ge
volg toe, o-a. in 1638 op Ide echtgenoote van den
vice-koning van Peru, gravin Anna de Chin-
thon; naar haar is de kina later door Linnaeus
(Cinchona" (eigenlijk had het „Chinchona"
moeten zijn) gedoopt.
Deze dankbare patiënte gaf overal rucht
baarheid aan haar snelle genezing en liet groo -
te hoeveelheden ronddeelen onder de bevol
king dier stad Lina, waar men het „gravinne-
poeder" noemde; in 1640 bracht haar lijfwacht
1 het eerste pond kina naar Europa ten zijzelf
nam, toen zij repatrieerde, eveneens een voor
raad mee en deelde deze in 'tdoor koortsen
steeds geteisterde stadje Chinehon uit.
De roep, welk evan dit nieuwe middel uitJ-
£injg, verspreidde zich spoedig over heel Euro
pa, daink zij1 de Jezuïeten, die het monopolie
'va|n den uitvoer hadden verkregen en 't door
de geestelijkheid lieten aanbevelen. Door de
hooge invoerrechten, welke de Spaansche re
geering hief, bleef het evenwel een luxe, die
alleen de welgestelden zich konden veroorlo
ven; lang na 1650 kostte een pond nog ruim
f240. In tijden van epidemieën werd 'het her
haaldelijk door de Jez-uieteiï kosteloos aan de
bevolking verstrekt en kreeg daardoor den
haam van „Jezuïeten poeder".
Een eigenaardige episode uit de geschiede
nis der kina vormt het optreden van den En-
gelschen apotheker Robert Talbot, die heftig
te velde trok tegen het nieuwe middel en in
plaats daarvan zijn „koortswijn" aanbeval!,
welke inderdaad zooveel succes had, dat de
Engelsche koning hem in 1678 in den adel
stand verhief, tot lijfarts promoveerde en hem,
hoewel onbevoegd, het uitoefenen der genees
kunst toestond.
Hij genas den koning herhaaldelijk van
koortsaanvallen en werd in 1679 aan bet Fran-
sche hof geroepen, waar vele personen zwaar
van de koorts te lijden hadden. Ook hen genas
bij met succes; Lodewijk XIV, den dauphin,
minister Colbert en anderen.
Als belooning kreeg hij een lijfrente van
2000 francs benevens een gift van 2000 Louis
d'Or, op voorwaarde, dat hij het geheim van
de bereiding van zijn wijn bekend maakte; en
de slimmerd, die nu „binnen" was, deelde mee,
dat hij zijn patiënten genas met Wijn, getrokken
op... het door hem steeds bestreden 'kinapoeder.
Intusschen' werd spoedig 'het gebruik van
kina zóó algemeen, dat het betrekkelijk ge
ringe aantal boomen, dat de bast leverde, uit-
geput dreigde te geraken. Wel werd voorge
schreven, dat voor eiken omgehouwen boom
eenige nieuwe moesten worden gepliant, maar
de oogst nam toch jaarlijks zienderoogen af.
Door tal van plant- en geneeskundigen werd
in het begin der 19e eeuw op het dreigende
kinagebrek gewezen; in 1830 stelden Hollan
ders een onderzoek in en werd voorgesteld, dat
men planten naar Indië zou overbrengen, maar
de regeering voelde voor deze onderneming
niets.
De Jezuieten en later de Fransche regeering
lieten stekken naar Algiers overbrengen, waar
'het woestijnzand deze echter bedolf; pogingen,
om levende planten naar Europa over te bren
gen, mislukten herhaaldelijk, ook op Réunion
•slaagde een overplantingsproef niet.
Ten slotte was men zoo gelukkig, één exem
plaar, gewonnen uit kinazaad, te bemachtigen;
dit werd van Parijs naar Leiden verkocht en
vandaar naar Java overgebracht, waar het zich
snel vermenigvuldigde, zonder evenfwel veel re
sultaat op tje leveren, want de bast bleek zeer
slecht te zijn.
Ten slotte ondernam Nederland op aandrin
gen van den Minister van Kolo|hiën Ch. P.
Tanud de poging, die de kinacultuur voor de
menschheid heeft behouden.
Een Duitscher, Karei Hasskarl, werd naar
Zuid-Amerika uitgezonden om daar zaden en
planten te bemachtigen, toen zijn zending be
kend werd, werd hij bij voorbaat al met den
dood bedreigd door de Zuid-Amerikanen, die
zich faun waardevolle cultuur niet wilden laten
ontstelen.
Onder valschen naam reizend, arriveerde
Hasskarl in Zuid-Amerika; ondanks tallooze
moeilijkheden en steeds gewantrouwd, verza
melde hij in eenige jaren tijds een 60-tal plan
ten eenige duizenden zaden welke hij naar
Europa zond. Alleen de zaden kwamen aan
en konden op Java worden uitgeplant.
Hasskarl wachtte in Zuid-Amerika het resul
taat der eerste zending af en vroeg toen om
een oorlogsschip voor een tweede poging; en
zoo beleefde men in 1854 het feit, dat het
joriogsfregat „Prins Frederik der Nederlanden"
van Holland naar Peru en vandaar naar Indië
Voer, alleen om eenige kistjes met zotfe
500 planten over te brengen. Maar deze
ding was inderdaad belangrijker dan mi
vlootdemonstratie van latere jaren.
Slechts een goede 50 planten kwamen lev
over en' konden in Tjibodas worden uitg-ep]-
deze zending en het zaad vormden, dai^
de zorgvuldige verzorging en geslaagde v«n
migvuldigingen, den grondslag voor de Javj
sche kinacultuur, welke thans de ljjj
menschheid van een overvloed van kinine
voorzien.
Later 'hebben de Engelschen eveneens
cultuur overgebracht maa rlhun Indische
niën, waar vooral op Ceylon de kinaculi
langen tijd bloeide, tot de geweldige daling
prijzen de planters er toe bracht, vele ij
plantages in theeplantages om te ztetten.
Nog lacer 'heeft men ook op Réunion, Jj
ritius, Madagascar, Ténériffe en in Togo fc
aanplantingen ondlerinomenen ten slotte
men ook op de oude vindplaatsen wakker
worden en hebben de Zuid-Amerikanen oj
Andes-hellingen plantages aangelegd va»
zelfde plant, welke zij eertijds doo,r hun
bouw vrijwel hadden uitgeroeid 1
Maar tiet is alleen aan een Nëdérlaiid,
initiatief te danken geweest, dat het zoo
Iniet gekomen is, waardoor een ramp voor
geheele menschheid is afgewend.
TB KOOP:
wegens verandering van bedrijf
een zeer goed beklante
Te bevragen, BASSERWEG B II,
Heer- H n 20 waard
Entree leden 30 cent op vertoon van kaart
OHHEöT VKKKljlNICilJNCjr (Dir. JN1CO GERHAK/
Niet-leden 75 cent, sted. hel, inbegrepen. Voorverkoop van kaarten aan den tuin. Woensdagavond van 7 tot 10
Het is
kelijk ve
en in he
en dader
denken
1)82
DE L
Alkr
OPENBARE
van een nieuw te bouwen
WOONHUIS
voor rekening van den heer C. SMIT
te Oudkarspel,
op Zaterdag 21 Juli,
des avonds 7 uur, bij den heer CORN.
VIS, waar vanaf heden bestek en
teekening ter inzage liggen.
De Opz., A. TIMMERMAN.
te geven door het
Fanfarecorps
„KUNST NA ARBEID"
te ZUIDSCH ARWOUDE,
Directeur P. PRANGER,
Aanvang s'avonds 8 uur (nieuwe tijd).
des namiddags 2 uur (zomertijd) de
v. d. Gymnastiek-Vereen. „Hercules" en „Hygiéa",
op het terrein van D.T.S te OUDKARSPEL.
tusscben G. V. „T.A.V.E.N.U." te Heerhugowaard en „Hercules" te Oudkarspel
Entrée 25 cent. Kinderen tot en met 12 jaar 10 cent.
BAL 's avonds 8 uur (zomertijd) bij den Heer
J. DE BARKER.
j SOLLICITANTEN naar de betrek-
j king van PENNINGMEESTER van
I de Banne Oudkarspel, op een traete-
ment van f 200.-, worden verzocht
hunne sollicitatiebrieven in te zenden
aan den voorz., den Heer M. ROOTJES
Cz. te Oudkasrpel
vóór den 12en Juli a.s„
met borgstelling voor het eventueel
tekort.
Oudkarspel, 4 Juli 1923.
De Voorzitter,
M. ROOTJES Cz.
De Secretaris,
M. KROON Cz.
per H.A.
dan kunt Ge veel etgroen verwachten.
per liter en per vat, voordeelige aanbieding;.
beslist afdoend middel voor Wandluizen.
Zaadmarkt 72-74. Tel. 324. Alk
HERM. DUGROCQ,
HOOGSTRAAT 4. TEL. 352.
Sproeimachines, merk „Vermorel" en „Calimax
Kopervitriool, Stuif kalk NORMA AL-PAPPOEDE1
en alle soorten Kunstmest.
Vraagt onze zeer billijke prijzen voor zomerlevering van
Aanbevelend,
vaarden,
lijk op di
den of g
delijke u
te slik
Voor i
nu de D
wel waa
Roergeb:
iden eiscl
sabotage
hinde Di
gen, of
Duits Chli
dien het
houding
der were
tegensta)
Dte D
meermal
thans of
de mog<
was dus
eisch w<
den Pai
ook wel
ligt. Dui
opsteller
kort get
als staat
de terro
België i
einde de
een erge
temim d
deeld, d
Daar uitverkoop altijd georganiseerd wordt om inferieure goederen, welke men ge
woon niet kan of durft te verkoopen doch met zoo'n gelegenheid van de hand doet, daarom
honden wij geen uitv rkoop doch geven vanaf
op al onze Heerenkleed-ng, Manufacturen, Werkmansgoederen. Bedden. Ledikanten,
Wollen-, Watten- en Moltondekens
Vraagt het aan nwe vrienden en kennissen die op zulke extra dagen bij ons kochten of
zij ook ten volle bevredigd waren. Daarom ALLEN naar de zaak van de Firma
Daar koopt men goedkoop en profiteert men van de 10°/o extra korting die ook op de lappen wordt gegeven.
De leden der Spaarkasvereeniging krijgen op hunne zegels ook dezelfde korting.
Niemand kan ons evenaren alleen reeds daarom, omdat wij het meest gecombineerd magazijn kebben
en weinig exploitatiekosten.
Zegt het voort. Zegt het voort.
iti de
tische o
Lage he
uitloldcë:
ten en o
tegen E
zoowel 1
geeringc
land tra
lijkheid
verlamrr
natuurlij
de Duit
deelt, h<
Oen beg
slagen v
Velen v;
de sabc
onverste
Belg
Waar d
daden
daad nc
op den
zoodalt
daartoe
vens he
veroord
den z ul
geen g(
Uuitsch
•tevreda
hebben
