-IMieuwsblad v. Holl.
Dinsdag 25 October 1927
36e Jaargang
NO. 126 IMTERC. TELEPHOON 52
NIEUWE
LANGEDIJKER COURANT
Deze courant verschijnt "TVT 111 TT" "11
per 3 maanden fl.15.
Redact.-Uitgr. J. H. KEIZER.
- Bureel Noordscharwoude
üitgeve
De nieuwere Stikstofmeststoffen.
Lezing van den Heer M;allekote, gehouden in
de vergadering der Vereen. „Tuinbouw belang"
te Noordscharwoude, op Donderdag 20 October.
(Vervolg).
Boven 1M2. bevindt zich ruim 7000 Kg. N.,
voldoende om 35000 Kg. zwavelz. almmoniak te
bereiden.
Boven 1 K.M2. is de hoeveelheid voldoende,
om gedurende 10 jaar de geheele wereld van N.
te voorzien.
En wat is 1 K.M2., vergeleken bij het groote
aardoppervlak! Ons kleine Nederland je is alleen
33000 K.M2.!
iWerkelijk, de voorraad N. is "ongelooflijk groot
en onuitputtelijk.
Veel scheikundigen hebben ziclh er mee on
ledig gehouden, door te trachten die N. aan een
andere stof te binden.
Men zou boekdeelen kunnen vullen mot al de
teleurstellingen, bij de pogingen ondervonden.
N. kreeg in de wereld der zoekers "den naam
van ,4e vagebond onder ide elementen."
Meer 'kans van slagen had men, toen de uitvin
dingen op het gebied der electriciteit voortschre
den.
Deze hebben er veel toe bijgedragen, dat het
N-vraagstuk uit de rij der te overwinnen moei
lijkheden is verdwenen.
De landen, waar de industrie der luchtstikstof-
fen .gezeteld is, zijn: Duitschland1, Noorwegen en
thans ook Engeland.
Lenige cijfers zullen u bewijzen, hoe groot
da voortgang is.
1913.
5G°/o der N. geleverd 'door chili.
37"/o der N. geleverd 'door steenkoolproducten.
7o/o der N. geleverd 'door de lucht.
1925.
30°/o der N. geleverd door de chili.
260/0 der N. geleverd door siteenkoolproducten.
440/0 der N. geleverd; door de lucht.
De luchtstikistof van 7 pot. tip 44 pet.ge
bracht en dan er bij in aanmerking genomen,
dat in die 12 jaren tijds het wereldverbruik
I1/2 maai zoo groot is geworden.
De profetie, dat de chili binnen enkele jaren
afgedaan zal hebben, heeft wel eenigen grond.
Duitschland heeft sterk sprekepdo cijfers voor
deze bewering:
Invoer chili in Düitóo'hland
1913 747.000.000 K.G.
1925 20.000.000 K.G.
Dos tot Vto deel ingekrompen.
Noorwegen voorziet al sedert eenige jaren in
eigen behoefte. Daar klomt geen baal chili m'eer.
Het eerste kunstproduct was d,e bekende Norge-
salpeter.
Na jaren lang zoeken, meende men in 1902' in
Amerika zoover gevorderd te zijn, dat mien er toe
kon overgaan een maatschappij op te riclhten,
om de bevindingen der geleerden in practijk te
brengen Het kapitaal bedroeg 1..000.000 pond.
Helaas, de slag was mis. De maatschappij ging
over den kop, de oenten waren gevlogen.
De hoop scheen in rook qp te gaan, toen 2 Noor-
sche .geleerden opnieuw eon proef waagden en
met succes.
Ik zal u eenigszins (de fabrieken houden veel
van de gevolgde methoden geheim) een idee ge
ven, op welke manier men te iwerk gaat.
Een electrisöhe booglamp wordt door'magne
ten uitgetrokken tot een vlakke schijf van IV2
2 M. middellijn.
De temperatuur in de schijf is dan p'lm. 3000
graden O. Nu wordt lucht door die s'öhijf ge
blazen, 5 pet. van de z'uursiitof en die stikstof
der lucht verbinden ziclh.
Hierop volgt een snelle afkoeling tot plm. 600
gr. O. om het ontbinden der gassen te voor
komen.
Door toevoeging van water ontstaat salpeter
zuur, dat op zijn beurt weer gebonden wordt
aan kalk tot een kalksalpeter, de Norgeeal-
peter, de bekende grijsachtige, korrelige massa.
In ons land zou die productie te duur uitko
men.
In Noorwegen heeft men te beschikken over
zeer goedkoope krachtbronnen in den vorm van
watervallen.
De energie kost daar een bagatel.
;Op kleine schaal begottnen, heeft de fabricatie
van die salpeter zich in latere jaren sterk uitge
breid.
In 1903 4 arbeiders, 15 P.K.
In 1911 1500 arbeiders» 200.000 P.K.
In 1920 werd geproduceerd 300.000.000 K.G,
d.i. 10 pet. van het wereldverbruik of 2 maal
zooveel als de -invoer van chili in Nederland
bedraagt.
100 Kg. Norge bevat '12.5 Kg. N. De benoo-
digde hoeveelheid is D/4 maal die van chili (151/2
pet. N). 100 Kg. chili komt overeen 'met 125 Kg,
Norge.
Een bezwaar van de Norgesalpeter is het sterk
aantrekken van water.
Verzenden in goed gesloten vaten of waterdich
te zakken is noodzakelijk.
In één adem dient mét Norge" genoemd te
worden de Kalksalpeter. Deze 2 worden heel
vaak verward.
De kalksalpeter is eveneens salpeterzuur, ge
bonden aan kalk.
Het is een witte, korrelige massa, die niet zoo
hvgroscopisöh is als Norge.
Dit product wordt bereid door de B. A. S. F,
(Badische Aniline en Soda Fabrieken) te Op-
pau in Duitschland.
Deze groote onderneming beslaat éen opper
vlakte van 190 bunder. Het 'bebouwde gedeelte
beslaat 20 bunder.
Zij omvat 143 'kleinere en 134 groo'tere ge
bouwen.
De kalksalpeter bevat 151/2 pet. N., evenveèl
dus als chili. Bovendien nog 20 ptot. kalk:.
Norgesalpeter 12,5 pet. N., 26 pot. kalk.
In kalkgehalte komt kalksalpeter dus overeen
met chili en de te gebruiken hoeveelheden zijif
even groot.
Zoowel chili als kalksalpeter behooren tot de
nitraten of salpeters, d.w.z., dat ze gemakkelijk
oplossen en direct kunnen worden opgenomen door
de planten.
Er wordt beweerd, dat ook de aminóniakzou-
ten (b.v. zwavelz. ammoniak) direct ten dienste;
staan der planten.
Zeker zijp er gewassen, die zich vlug vhn de.
amimöniak meester maken, doch vast staat, dat
de voor'keur wordt gegeven aam salpeters.
Van chili-, Norge- .en kalksalpeter valt een;
snellere werking te constateeren.
Door het snel oplossen zijn deze dan ook aan
te bevelen bij overbemesting.
Eenige voordeelen van kalksalpeter zijn:
Door de aanwezigheid van kalk, heeft kalk
salpeter geen nadeeligen invloted op de structuur
van den grond.
Bij toedienen van chili nemen we heel vaak
korstvormiug waar, die heel 'hinderlijk kan zijn,
In Zeeland zijn een groot aantal proeven ge
nomen om .dit feit te onderzoeken en daar is
heel duidelijk gebleken, dat "de chili het moest
afleggen degen de kalksalpeter.
Over de opbrengsten straks, bij het bespreken
der proefvelden, dit jaar aangelegd aan den 'Lan-
genidijk.
Over de schadelijke bestanddeelen, die in Chili
kunnen voorkomen, bewaar ik het stilzwijgen.
Die zijn voorgekomen tijdens de oorlogsjaren, doch'
de exploitanten zorgen er thans voor, dat ze tot
een minimum beperkt zijn.
Ook wil ik niet spreken over de prijzen. Ik'
laat het aan u óver, die met elkaar te vergelijken.
iWpl moet er op gewezen worden, bij het strooi
en van Kalk- en Norgesalpeter eenigte voorzorgs
maatregelen te treffen.
1. Men gebruike een zaaibak.
2. Men stroópe de mouwen op en voorkotaC
zooveel mogelijk het schuren en schaven,
waardoor de huid gevoelig wordt.
3. Handen en onderdeel der armen vette mten
in.
4. Men strooie beslist geen Norge- of Kalk
salpeter, als men wondjes aan zijn handen
of armen heeft.
De gevolgen kunnen zeer ernstig zijn.
In eiken zak bevindt zich een papier, waarop
duidelijk is vermeld, boe men heeft te handelen
Gaat men serieus te werk, dan kan mlen zon
der gevaar deze meststoffen verwerken.
In de practijk voldoet kalksalpeter heel góed.
Voor overbemesting is ze best ;te gebruiken
en de kans, dat het gewas „verbrandt" is niet
grooter dan bij chili.
Aardappelen laten een over bemeste n niet toe,
onze koolgewassen echter best, als men maar
zorgt» dat de planten .droog zijn.
i j -I .1 I 1 i i\ i i I
1
ZWAVELZURE AMMONIAK.
Voorheen verkreèg men zwavelz. ammoniak al
leen uit het g'aswater, "bijproduct der gasfabrie
ken en üit de mijndistricten.
In ,ons land wordt te Wieesp die amimöniak!
uit het gaswater daartoe verwerkt. Tijdens .den
oorlog hielden enkele gasfabrieken zélf zich met
die bereiding bezig; dit komt thans niet mieer
voor.
De productie ,in haar geheel genomen, nieeint
af.
'tls weer de B.A.S.F. geweest, die het eerst
kans heeft gezien, de N. uit de lucht te be
nutten en die te verwerken tot ammoniak.
Die fabrieken zijn in 1917 tijdens den oor
log opgericht in Merseburg en Leuna. De
terreinen der fabrieken zijn 500 H.A. groot. De
totale lengte der gebouwen "5 K.M.
13 Groote schoorsteenen van 127 M. 'hoogte
zijn noodig om de verbrandingsproducten gele
genheid te geven te ontwijken.
Die machtige fabriek heeft op 't oogenblik
een jaarproductie van 600.000.000 Kg. N., óver-
oenkoihend met 3000.000.000 Kg. meststof in den
vorm van zwavelz. ammoniak.
In spoorwagens verladen Wordt dit (per jaar)
300.000 spoorwagons van 10.000 Kg,
Die spoorwagens zouden, naast elkaar ge
plaatst, een lengte hebben van pl.m. 2000 K.M.»
dat is minstens 15 rijen van .dien Helder naar. Vlis-
singen. Elke seconde wordt 1 baal van 100 Kg
bereid.
Naast Duitschland begint Engeland ook- een
woordje mee te spreken.
1927. Per dag wordt verwerkt 65.000 Kg,.
Advertentiën van 1-5 regels 75
ent, elke regel meer 15 cent.
roote letters naar plaatsruimte
Brieven rechtstreeks aan den
j N. In den vorm van zwavelz. ammoniak is datj
per dag 325.000 Kg., of bij'na 33 spoorwagens,
j In 1928 zal het bedrijf zoo zijn uitgebreid!,,
dat per diag 82 spoorwagens zfwavelz. amtn. wor-
den geproduceerd. Dat is 21/2 maal zoo veel als
in 1927.
Engeland levert per jaar 250 millioen Kg. te-
gen Duitschland 3000 millioen. Dat is 12 maal
I zooveel als Engeland.
Engeland wordt dus een concurrent, waarmee
I men rekening heeft te houden en wanneer een
fusie tusschen deze 2 leveranciers achterwege
blijft, is te verwachten, dat de prijzen dalen
zullen.
1 De prijs der zwavelz. amimöniak is thans zeer
laag en na bovenstaande uiteenzetting verklaar
baar.
j Gehalte aan N- der zwavelz. ammoniak is 20
a 21 pot.
j Een eigenschap van alle amtmiohiakzouten is,
dat ze langzaam werken, langzamer dan de sal-
peters.
De chili-, norge- en kalksalpeter veroorzaken
een snellen, geilen groei, het weefsel wordt zW-ak-
ker, wat zich vooral bij langdurig bewaren uit.
1 Verder deel ik u mee, dat ammoniak' door den
grond wordt, vastgehouden, geabsorbeerd, zoodat
de kans op verliezen door uitspoeling gering'(er)
is dan bij de nitraten.
I Van de laatste geve men daaromi nooit meer
dan ©ogenblikkelijk noodig is en dan liefst bij
gedeelten.
(Wprdt vervolgd).
Rubriek van den Arbeid
DIE ECONOMISCHE POSITIE VAN
NEDERLAND.
Op de onlangs gehouden vergadering van het
Verbond von Nederlandsche Werkgevers heeft de
voorzitter, Dr- F. G. Waller, oud-Directeur van
de bekende Delftsche Gist- en Spiritusfabriek,
een redevoering gehouden, waarin 'hij op zeer
duidelijke wijze de economische positie van Ne
derland schebste en de middelen aangaf om daar
in de zoo noodzakelijke verbeteringen te brengen.
Hij wees er eerst op, dat volgens VerschiUencfle
officieele uitlatingen erkend wordt, dat de gang
van zaken, afgezien van een aantal gunstige uit
zonderingen, in de groote meerderheid der be
drijven onbevredigend is. Dit wordt ook beves
tigd door het geringe bedrag' der industrieele
emissies en de cijfers over de werkloosheid.
De oorzaken van deze verschijnselen zijn ten
deele van algemeenen aard' en wel voor zoover zij
voortkomen uit de verarming tengevolge van den
oorlog en het verlies van afzetgebied door ver
plaatsing der industrie naar buiten "Eiuropa ge
legen plaatsen. Inderdaad heeft Europa sedert
1913 heel wat afzetgebieden verloren, welke voor
namelijk thans door Japan en de Ver. Staten
worden bediend. Verder is Ë.uropa, inplaats van
dat het vóór den oorlog 4 milliard dollar van de
Ver. Staten te vorderen had, thans 5 milliard dol
lar schuldig. .Tenslotte hebben vrijwel alle Euro-
peesche landen zióh met tolmuren omringd, waar
door de onderlinge ruil van producten zeer wordt
bemoeilijkt.
Voor een ander deel zijn de oorzaken op Neder
land zelf terug te voeren. Uit een onderzoek is
Dr. Waller n.l. gebleken, dat in de ons omrin
gende landen de productiekosten, met naime voor
zoover deze veroorzaakt worden door de loonen
en arbeidstijden, heel wat lager zijn dan in ons
land. Nederland is omgeven door landen, waarin
de productievoorwaaxden gunstiger, ten deele zelfs
verbazend veel gunstiger zijn en het is dan ook
niet te verwonderen, dat ook in het bijzonier
onze industrie moeilijke tijden doormaakt. Men
tracht de oorzaak daarvan wel eens te zoeken 'in
de bewering, dat Nederland achter gebleven is
in de volmaking harer fabrieken, doch deze be
wering meent Dr. Waller, die ten deze toch zekfer
bij uitstek deskundig is, beslist te "moeten ont
kennen. De outillage der Nederl. industrie als
geheel kan volkomen de vergelijking met het bui
tenland glansrijk doorstaan.
Na op het groote belang te hebben gewezen,
dat onze koloniën voor onze Neder L industrie
slechts zeer moeilijk deu strijd met de overige
landen kan volhouden, omdat wij een duurto-
eiland zijn te midden van landen, waar de pror
ductiekosten veel lager zijn. Onzie productiekos
ten moeten dus naSr beneden en daarvoor zijn
3 dingen noodig: ten eerste sterke verlaging van
staats, maar vooral van gemeenteuitgaven, zoo
dat lage belastingen kunnen worden geheven;
ten tweede soepele toepassing der Arbeidswet met
zoo noodig wijziging op sommige punten en ten
derde verlichting van de hooge lasten, die in het
bijzonder de industrie treffen.
De publieke opinie zal haar stem zoo luid moe
ten doen hooren, dat de Overheid den .durf zal
hebben door een wel overjwogen energiek door
gevoerde bezuinigingspolitiek, een groot stuk der
abnormale duurte, te doen verdwijnen.
Nieuwstijdingen
HET SPOORWEGONGEVAL BIJ
DE VINK,
Naar „Hiet Volk" verneemt zal de tiecht-
bamk te 's-Gravenhage, naar aanleiding van het;
rapport der daardoor door haar benoemde com-j
missie van deskundigen overgaan tot vervolg
ging van „de schuldigen aan het spoorweg-onh
geval bij De Vink, op 8 September van het
vorig jaar.
DE EX-KEIZER.
Naar wij vernemen heeft de ex-keizer het;
plan opgevat, voor de gemeente Doorn als be
wijs van erkentelijkheid voor de hem verleen
de gastvrijheid een rosarium te doen aanleg
gen in het hem toebehoorende deel van de
Gezichtslaan. Met de uitvoering van dit plain;
is reeds een aanvang gemaakt.
Tot den rozentuin, waarin talrijke banken!
zullen worden geplaatst, zullen hoofdzakelijk
de inwoners van Doom en de logeergasten toe
gang hebben. De uitvoering is opgedragen aan
de firma van Noort en Zn. te Boskoop.
AAN DEN DOOD ONTSNAPT.
De familie A., wonende aan den Oostsingel
te Schiedam, begaf zich ter ruste, na vooraf!
den brandenden haard in de kamer, grenzen-i
de aan de slaapkamer, geheel te hebben afge-,
sloten, waardoor de gasdampen zich door de
kamer verspreidden. Mididen in den nacht werd
één der kleinen wakker. Het kind begon kort
daarna onwel te worden .door döu ingeadem-i
den kolendamp, welke eerst nog laag himig.
De moeder begaf zich uit het bed en viel,
toen ze zich bukte, in zwijm, maar kon inpg|
schreeuw geven.
Op dit geluid werd de heer A'. wakker,
sprong het bed uit, wankelde als een beschomv
kenc door de kamer. Gelukkig had hij nogj
de tegenwoordigheid van geest om alarm to
maken, waarop zijn zwager, die boven woon|t,f
wakker werd en op het hulpgeroep zich naar;
beneden begaf.
De heer A. geraakte in tusschen ook bewuste-;
loos en zou met vrouw en kind zeker doo;i1
den kolendamp verstikt zijtri, indien zij(n zwa-;
ger niet dadelijk alles open had geworpen.
De dokter, wiens hulp werd ingeroepen,!
slaagde er in, het bewustzijn bij map ein vrouvsl
weer op te wekken1
