NI KI'W E
No 76
Dinsdag 8 Juli 1928
37e Jaargang
Stemmingsbeeld u» Groentenland
De Maan
INTERG. TELEPHOON 52
L4PEDIJKËR COURAIT
Dinsdag, Donderdag en Zaterdag Nieuwsblad v. Holl. Noorderkwartier tirr'ïLïTit.
Abonnementsprijs Groote letters naar plaatsruimte
per 3 maanden f 1.15 Uitgave Fa. J. H. KEIZER - Bureel Hoordscharweude redacteur j. h. keizer.
Die afgeloopen week is voor allen, die met 't
artikel vroege aardappelen te doen hebben, te
leurstellend geweest.
De prijzen zijn op zulk een niveau gedaaldj,
dat er van matige winat geen sprakte meer was.
De export heeft op 't eind van de week beneden
f5 per 100 Kg. ingekocht', prima aardappelen in
manden zijn voor f6.per 100 Kg. te koop ge-
weee't. Wat matige winst wie dit jaar duur
pootgoed heeft gekocht, krijgt ternauwernood
zijn plantgoed terug.
Vele akkers, wat klein van maat, leverden tot
heden vrijwel alle minder dan 300 Kg. per
snees. De reeds' gerooide gronden hebben heel
wat aan bemesting gekost; neem verder de pacht
en tel dan de winst, zoo ge kunt. Neen 't is niets
gedaan geweest m,et de piepers in de afgeloopen
week. i
Nu geven "de vroegste akkers dit jaar mis
schien slechter eindresultaat dan de latere, 't is
zeer wel mogelijk.
Op 't eind van de week liepen Je prijzen teen,
sikkepitje op, als 't siecht gaat, is men met een
dubbeltje al blij, precies als bij pikkedonker een
walmend nachtpitje zeer wfelkom en gewaardeerd
licht kan verspreiden. En ieder heeft een kleine
verademing gevoeld, toen Maandagmiddag de
aardappelprijs pittig boven de f6.begon te
loopen.
'tKan zeer wel zijn, dat 't verder beter gaat,
echter doet men voorzichtig te letten op 't feit,
dat de aanvoeren door de lagte prijzen zeer afge
nomen zijd, wat stellig het prijsherstel heeft be
vorderd.
Hoe zit 't nu toch met die aanvoer op «de bin
nen- en buitenlandsche markt van Italiaanscbe
aardappelen? ij nog meermalen gevraagd. Houdt
dat spoedig op of hebben we .daar tot het eind.
van de campagne uvee le concurreeren
Die grootste aanvoeren uit het land van Mus
solini zijn reeds achter den rug 'en zullen weldra
onze aardappelen weinig meer schaden. Maar
reeds hebben we een tweeden qoncurrent gtekregén
op de Duitsche markt in hét naburig België,
waar de teelt in de laatste jaren nog al is uitge
breid.
En België is een zwaren concurrent, want het
kan goedkooper leveren dan wij. De spoorvrach-
ten van Mecnelen tot Aken zijn laag, de axbeids3
leonen een stuk minder dan hier. Steeds zijn ae
nog altijd minder goed gesorteerde Belgische vroe
ge aardappelen fl.201.50 per 100 Kg. goed
kooper dan de onze. En al zal de uitkomst voor
den Belgischen tuinder evenmin rooskleurig zijn
als voor de onzen, 'txs. zeer wel mogelijk, lat
de Nederlandsche verbouwer geen aroog brood
verdient, terwijl zijn Belgische collega er nog
van komen kan.
De levensstandaard is er zooveel lager dan
hier, wat- trouwens ook voor Italië, geldt. i
Nu hoort men meer en meer de gedachte uit-
«preken door de tuinders zelf, dat ze dom in de
weer zijn geweest.
Nu breekt 't besef eindelijk door, dat het leve
ren van het beste Fries che- en N.H. pootgoed aan
België en Duitachlani fatale gevolgen heeft ge
had. We 'hebben onze concurrenten de wapenen
in handen gegeven, om ons te bestrijden.
Enkele wagens pootgoed (in vergelijking tol
de totaal verbouwde hoeveelheid iu ons .land)
hebben nu ettelijke tientallen guldens meer or
gebracht.
Thans betaalt de Nederlanilscihe bouwer 't ge
lag. 't Wordt tijd, lat hierop adht wordt geslagen.
'k Begin geen poterdebat dit jaar, dat hangt
vrijwel allen de keel uit; maar wel wil ik nog
eens met nadruk wijzen op het verkeerde, 't
beste pootgoed aan concurrenten af te staan. Zou
een fabrikant soortgelijk tegenover een concur-
rent doen?
Vertelde ik de vorige maal iets van Meiem- j
blik, thans is Wognum, dat voor luttel aantal j
jaren zekere beroemdheid hal door de daar be-
staande gemengde zangvereeniging Jacob Kwast.
Komt ge te Wognum, dan ziet ge op"'t landelijk
kerkhof bij de Ned- Herv. kerk, vlak langs den
weg een mooie gedensteen op 't graf van den
eens zoo gevierden directeur, den "heer W. Saai.
De aardsche grootheid vergaat, niets kan hier
zijn glans behouden-
Wognum is een zeer vriendelijk en zoo op 't
oog welvarend plaatsje, waar de veehouderij nog
wel hoofdbron van bestaan is voor de inwoners.
Wel breidt de tuinbouw *er zich uit, vindt men
hier en daar reeds' een kas, edoch deze marlet
is nog aan 't opkomen.
Een vriendelijk, voorkomend en meegevend volk1,
die Wognummers.
't Veilingsgebouw staat vlak bij 't station, alles
wordt per as aangevoerd, grootend|feels door
vrachtrijders, waarvan enkelen zich reeds een
auto hebben aangeschaft.
De veiling begint 's morgens om half tien (oude
tijd) en dan ziet men een fille van voertuigen
bij de veiling.
Die aardappelen worden niet^ voorgereden in 't
gebouw, hoewel zulks wel mogelijk* zou zijn.
Witlof en spruiten, welke artikelen daar veel
worden verkocht, pleegt mten wèl in 't gebouw
te presenteeren.
De aardappelenaanvoer wordt door üten keur
meester opgegeven, zooveel baal. Men veilt z.g.
en bloc, per wagon van 200 balen. De koopter
heeft 't recht minder tie nemen, 't Komt meer
malen voor, dat er aanvoer vain 500 balen "bijv.
in drie koopen is verkocht.
De bouwers krijgen de doorsnjee prijs van dien
morgen, een methode, die stellig op" weinig plaat
sten voorkomen zal.
Voor zoover ik 'kan oordeelen, is het prijsver
schil voor exportaardappelen tusschen Langtemdijk
en Wognum van weinig beteekenis.
De Wognummer tuinders voelen veel voor hun
jonge veiling eii^t moet tot hun eer gezegd wor
den, dat zij alles doen, om de koopers te lokken.
Hun goed mag gezien wórden-
Zeker, er komt ook te Wognum wel eens 'wat
voor, doch waar is nu alles altijd in orde?
De nog kleine Wognummer veiling heeft stellig)
een toekomst, honderiten H.A. grasland zijn in
de omgeving aanwezig.
met hun heldere kinderstemmetj-es een harte
lijk en aardig hulielieije toezongen-
Het hoofd der school, namens kinderen en per
soneel, bood den jubilaris, die hij huldigde in
een gloedvolle reie, als vriend van alle kinleren,
een eiken hoeksioeltej, terwijl zijn echtgenoote
bovendien een fraaie bouquet theerozen werd
Plaatselijk Nieuws
BROEK OP LANGENDIJK-
Aan het postkantoor Broek op Langemdijk en de
daaronder ressorteerende hulppostkanto'ren wera
gedurende de maand Juni ingelegd f2704.18,
terugbetaald f6383.19. 'Het laatste door dat kan
toor uitgegeven boekje draagt het» nummer 1218.
BROEK OP LANGENBIJK-
Het maken van een bergplaats voor bascules
enz. bij de laadplaats voor rekening der Lange-
dijker Groentenoentrale is gegund aan Gebr. v.
de Plas, alhier voor de somma van f 813. Hoog-
Bte inschrijver was de heer v. Ex ter te Ziui>dJsehar-
woude voor f1083.
De begrooting was 'f1000.
NOORDISCHABWOUDiE-
Het onderzoek '«Ier partijen Ohilisalpeter en
Kalkslalpeter door leden van „Tuiubouwbelang
betrokken van de firma Haijtema \e Alkmaar,
had den volgenden tfttslag: Chilisalpeter 15.55
pCt en Kalkslalpeter 15.7 pCt.
- BROEK OP LANGENDIJK.
Ingekomen en vertrokken persionen over de
maand Juni 1928.
Ingekomen: Neeltje Nieuw land, huishoudster,
van Callantsoog naar hier Dorpsstraat 252.
Trijntje Wagenaar, dienstbode, van Heerhugo-
waard naar hier, Dorpsstraat lila.
Neeltje M- Buijze, zonder beroep', van Haar
lem naar hier, Dorpsstraat 198.
Maarten Meijboom, bakker, van Velzen naar
hier, Dorpsstraat 537.
Vertrokken: Otto Koedijk, tuinbouwer, van hier
naar Sint Maarten, Groenveld. O 127b.
Gerritje, M- Buijf, zonder beroep, van hier
naar Kollum B 388.
Abraham den Hartog, met gezin, tuinbouwer,
van hier naar "Harenkarspel.
Aaltje v. d. Belt, huishoudster, van hier naar
Znidsicharwouie.
Jan Blokker met gezin, arbeidhr, van hier
naai- Oudkarspel A 340.
Cornelis Wagenaar, met gezin, koopman, 'van
hier naar Alkmaar, Kennemersingtel 2.
ZUIDSCHARWOUDE.
Tot tijdelijk onderwijzer aan de o.l. school is
benoemd de heer W. de Ruijter te Huisduinen.
- ZUIDSCHARWOUDE.
Onze plaatsgenoot, de heer K. Kliffen Tz., is
benoemd tot tijdelijk controleur van het U.C.B.
Uit den Omtrek
- ST. PA NORAS.
Op den len Juli herdacht de heer J. van
Kampen 'len dag, waarop hij voor 25 jaren bij 1.4e
Posterijen in dienst trad; wij zouden voor uit
eenvoudgi feit gevoegelijk met deze s'impele ver
melding hebben kunnen volstaan, ware het niet,
dat dit ambtsjubileum door de geheele burgerij
der gemeente St. Pancras en der gemeente Koe
dijk (Zuideinde) wera beschouwd1 als een gele
genheid om den algemeen 'geachten jubilaris te
huldigen.
Reeds Zaterdagavond heerschte een ongewone
feestelijke drukte in de omgeving van het Post
kantoor, waar van 810 uur receptie *werd ge
houden. Velen maakten van de gelegenheid ge
bruik tot felicitatie. Met den Burgemeester be
gaven zich alle raadsleden ter receptie, waar
de jubilaris hartelijk werd toegesproken en als
huldeblijk een prachtig inktstel in ontvangst
mócht nemen.
Intusschen waren de kinderen der Openbare
school, feestelijk in het Zondagsche pakje, in
optocht onder leiding van het sohoolpersoneel ge
arriveerd en hadden zich opgesteld in den tuin
vanwaar zij den jubilaris eu zijn echtgenoote,
De jubilaris, zichtbaar ontroerd, dankte in ge
voelvolle woorden voor deze aardige attentie van
de schoolkinderen, welke hierna op een heerlijke
versnapering werden onthaald- Deze huldiging
werd door een talrijk publiek bijgewoond.
Hierna kwam een commissie uit de burgerij
deT gemeente St. Pancras en afgevaardigden uit
het Zuideinde Koedijk den jubilaris, complimen
teeren onder aanbieding van stoffelijke blijken
van waardeering. Vender maakten vele officieele
en niet officieele personen van de gelegenheid!
tot complimenteeren, die ook op Zondag was
opengesteld, gebruik, waaronder ook vele leden
van het postpersoneel, zoodat deze jubileums-da
gen voor den jubilaris en zijn echtgenoote tot
onvergetelijke gemaakt zullen zijn, hetgeen hen
algemeen van harte wordt gegund door de bur
gerij van St. Pancras en Koedijk-Zuideinde.
- KRABBENDAM.
Jl. Vrijdagavond op den dijk' een vrachtauto van
een Alkmaarsche firma in ijzerwaren. Buiten de
aqto staken ijzeren staven. Toen op een smalle
plaats de auto een dresseerkar moest passeeren,
waarahter een tweetal paarden los werden meege
voerd, gebeurde een ongeluk. Een der dieren
kreeg een ijzeren staaf in de bes. Het nogal zwaar
gewonde dier moest worden gestald. De politie
maakte proces verbaal op.
De dierenarts heeft de wonden behandeld. Het
paard is gestald bij den heer J. Paarlberg.
- OUDE N1EDORP.
Onze plaatsgenoot de heer .G Ruiter, slaagde
te Alkmaar voor het examen handenarbeid.
ii.
Dat er van de aarue uit een kracht werkt, die
de eigenschap heeft, de lichamen naar zich toe
te trekken, is het eerst ontdekt door Newton. Als
jonge man van 23 jaar zat hij eens op 'een stillen
zomeravnod Duiten toen een appel van een naast
hem' staanden boom p. .tseling losliet en op den
grond viél. Daar óp dat oogenblik geen enkel
ander geluid Ie stilte om hem heen verstoorde,
trof hem deze nietige gebeurtenis. De gedachte
ging hem door het hoofd: hoe komt het nu, «lat
iets, dat aan de een of andere macht, die 'het val-
valt en dan nog wel altijd in een richting lood-
len belet onttrokken wordt, altijd naar beneden
recht op het horzontaal vlak der aarde? Toen
hij daar verder over nadacht, viel zijn oog op de
maan, die helder aan den hemel stond, en het 'be
vreemdde hem, dat die maan, toch ook een voor
werp, dat zich geheel vrij in het heelal bevindt,
niet naar omlaag viel. Dit nu bracht hem tot de
ontdekking, dat van de aarde uit een kracht moet
gaan, die cle voorwerpen naar zich toetrekt, die
op alle stoffen een soort magnetische werking uit
oefent, maar ook, dat er eveneens van andere he
mellichamen dergelijke krachten moeten uitgaan,
wier invloed evenwicht moet maken met die der
aardaantrekkingskracht.
Toen men de zwaartekracht eenmaal kende, was
dit als het ware het ei van Columbus. Immers1, als
die zwaartekracht er niet was, waaraan zou het
dan moeten woroen toegeschreven, dat bv. een
kanonskogel, die in een horizontale richting wordt
voortgeschoten, niet steeds die^ richting blijft hou
den, maar langzamerhand daalt en tenslotte op
den grond neerkomt? De sneLheid van die daling
nu-, zal altijd gelijk zijn aan de snelheid, waar
mede de kanonskogel zou gevallen zijn, wanneer
men hem eenvoudig van uit een rusttoestand had
losgelaten.
Ditzelfde kunnen wij nu op de maan ook toe
passen. 'Zooals bekend is, beschrijft de maan in
een tijdsverloop van ongeveer een maand een cir
kel rondom onze aarde. De juiste omloopstijd is
27 dagen, 7 uren, 43 minuten en 11 seconden.
De snelheid, waarmede de maan zich voortbeweegt
is 1017 M. per seconde. Vergehj'ken we dien toe
stand nu met den kanonskogel, waarvan wij zoo
even spraken, dan zou de maan, als andere hemel
lichamen niet mede hun invloed op haar deden
gevoelen, steeds in een horizontale lijn voortvlie-
gen. Werkte uitsluitend de aantrekkingskracht der
aarde op de maan, dan zou deze er zich steeds meer
en steeds sneller naar toe bewegen, en een hevige
botsing tusschen maan en aarde zou tenslotte onr
vermijdehjk zijn. Nu is de geheele werking van
ons zonnestelsel weer zoo prachtig ingericht, dat
'de combinatie van de zwaartekracht, die vanuit
de aarde op de maan ingrijpt, met de magnetische
invloeden, die vanuit andere hemellichamen op
haar worden uitgeoefend, juist tot eindresultaat
hebben, dat de maan zich steeds op gelijken af
stand van de aarde blijft bevinden, en er tevens
met een zeer regelmatige snelheid omheen
draait.
«Dat de maan zich betrekkelijk zoo dicht bij
de aardè bevindt, in verhouding met haar afstand
m rn SSf 0 PB VS: m m r<
tot andere wereldbollen, wijst er wel op, dat heft
aardmagnetisme wel de machtigste kracht is, die
haar stand in het heelal en haar bewegingen regelt.
Et bestaat, uit astronomisch oogpunt, als het wa
re een soort verwantschap tusschen aarde en maan.
De aarde is echter de voornaamste van 1de twee,
daar deze haar kringloop regelt vanuit het mid
delpunt van ons geheele zonnestelsel, vanuit de
zon, terwijl de maan haar baan weer regelt vanuit
den loop van onze aarde eu dan, draaiend omtoinze
aarde heen, natuurlijk tevens om de zon draait.
«De maan is, evenals de aarde, een donker li
chaam en alleen zichtbaar, als zij door de zon
verlicht wordt. aNtuurlijk kan de zon slechts de
helft van de maan gelijktijdig belichten. Hetzelfde
ondervinden wij op onze aarde ook. Heeft de'eene
helft van onzen aardbol dag, dan moet het op
de andere helft noodzakelijk donker zijn. Wordt
nu juist dat gedeelte der maan geheel verlicht, dat
naar ons is toegekeerd, zoodat we een volledig
cirkelvormig vlak aan den hemel kunnen zien, dam
noemen wij dit volle maan. Wordt juist de andere
(helft verlicht, zoodat de donkere zijde der maan
naar de aarde is toegekeerd, dan hebben wij nieu
we maan. De rest omvat natuurlijk alle tusschenlig-
gende gevallen. Deze verschillende vormen, waar
in wij de maan zien, noemt men de schijngestalten
van de maan. Zien we de maan den eersten! dag
nadat het volle maan is geweest, dan maakt zij op
ons den indruk van een zeer smalle sikkel, waar
van de bolle zijde, d'e zuiver cirkelvormig is,
naar de zon is toegekeerd, terwijl de holle zijde,
eenigszins elliptisch van vorm, naar het Oosten
is gekeerd. Die sikkel wordt dagelijks grooter.
Na vijf of zes dagen nemen wij een halven cirkel
waar, en zeggen dan dat de maan in haar eerste
kwartier is. Men kan haar dan gemakkelijk over
dag zien. Steeds meer groeit zij aan en .ver
loop van zeven of acht dagen is zij volkomen «cir
kelvormig geworden. Bij volle maan is zij den
geheelen nacht zichtbaar, en men zegt dat zij dan
staat in oppositie of tegenoversltand met de zon.
Na volle maan neemt zij weer af. We krijgen weer
een halven cirkel, dien we dan laatste kwartier noe
men. Dan weer den sikkelvorm, waarvan de
stand nu juist andersom' is als bij toenemende maan
(de horens van de sikkel zijn nu juist van de zon
afgekeerd) en eindelijk is de maan weer gleheel ver
dwenen. Het is dan weer nieuwe maan en we
zeggen dan, dat de maan staat in conjunctie of
sameristand met de zon.
Met nieuwe maan, als de naar ons toegekeerde
zijde geheel donker is, kan men de maan natuurlijk
niet waarnemen, maar zelfs geruimen tijd voor en
na nieuwe maan is zij voor ons oog onzichtbaar.
Men heeft zelfs proefondervindelijk vastgesteld, dat
de maan met het bloote oog reeds 27 uur voor
nieuwe maan niet meer is waar te nemen en ook
weer niet eerder te zien is dan 40 uurihai nieuwe
maan.
Al wordt slechts een deel van de maan door de
zon verlicht, toch is de rest niet geheel donker.
Men neme bv. bij helder weer den eersten dag ha
nieuwe maan, als slechts een zeer smalle sikkel
te zien is. Bij nieuwe maan is de geheele verlichte
helft der aarde naar de zon toegekeerd, en deze
aarde nu kaatst het zonlicht weer terug, van wel
ke teruggekaatste stralen een klein gedeelte door
de donkere helft der maan wordt onderschept
waardoor dit deel ook nog flauw verlicht wordt.
Men noemt dit verschijnsel hej aschgrauiwe licht
der maan. Men kan dit aschgrauwe licht het hel
derst waarnemen, als men het beschouwt vanuit
een plaats vanwaar men de lichte sikkel niet kan
zien. Men kan dan zelfs nog meer en mijnder heft-
dere deelen erin onderscheiden, waarvan de oor
zaak is, dat niet alle deelen van de aarde [het! op
gevangen zonlicht even sterk terugkaatsen. De
zeeën absorbeeren het grootste gedeelte van het
licht en kaatsen slechts een betrekkelijk klein
gedeelte daarvan terug, terwijl daarentegen groote
gebergten, waar men onmetelijke vlakten aantreft
die geheel met sneeuw en ijs bedekt zijn, een ster
ke terugkaatsing van het licht veroorzaken. De
maan is in dit opzicht als het ware een spiegel
van de aarde. Het duidelijkst is'het aschgrauwe
licht der maan waarneembaar drie dagen na volle
maan. Daarna begint de helderheid af te nemen
en liet verschijnsel verdwijnt geheel na het eerste
kwartier. Eigenaardig is het, dat we des winters,
als het grootste deel van ons halfrond met sneeuw
en ijs is bedekt en dus het terugkaatsingtsvermogen
van onze aarde zeer groot is, het aschgrauwe licht!
veel duidelijker kunnen waarnemen dan des zo
mers. Verder is het oc&f 'nog opvallend, dat wij
het verschijnsel voor nieuwe maan beter kunnen
1 bezien dan na nieuwe maan, omdat het oostelijk
deel der aarde het zonlicht beter terugkaatst dan
j het westelijk deel, waar zich de meeste Oceanen
bevinden en dus het grootste deel van het inval
lend zonlicht door het water wordt opgeslorpt.
Zoo hadden astronomen, nog voordat Australië
ontdekt werd, reeds vermoed, dat zich daar een
uitgestrekt vasteland moest bevinden, omdat de
lichtplekken, die op de maan werden terugge
kaatst, veel helderder waren dan het omringende,
door den oceaan teruggekaatste licht.
:De schijngestalten va nde maan hebben het aanf-
zijn gegeven aan het gebruik, om' den tijd te me
ten met maanden en weken. Wij mogen dit echter
bekend veronderstellen. i