NIEUWE
In Philips' Wonderland
Mm
Donderdag *3 Mei 1929
38e Jaargang
lij)]...- B». i y kik» Redacteur I. H. KtlZtR. Burnet HonitetharwDude. GlooK k"eB°aM
Stemmingsbeeld-» Groentenland
fluitenlandsch Overzicht
- We,iikte
NO 60 IHTERC. TELEPHOOR 92
LAMCrEDlJKElR COURANT
Dinsdag, Donderdag en Zaterdag Nieuwsblad v. Holl. Noorderkwartier
per 3 maanden f 1.15
Ad ver tent iën van 1-5 regels 75
cent, elke regel meer 15 cent.
De mooie, door heerlijk zonlicht rijk bedachte
Pinksterdagen liggen weer achter ons. Hoe heb
ben we nu kunnen genieten van de rijke gaven der
natuur, waar 'fr gelaat des aardrijks in enkele da
gen is vernieuwd.
'tls nu, één betooverende schittering en uitstal
ling van tinten en kleuren; ons aan natuurschoon
zoo arme Noord-Holland is nu waarlijk verrukke
lijk. Hoe genoot nu elk mensch, in staat naar
buiten te gaan. De jeugd trok er op uit, per fiets
of autode motorscheepjes droegen nu eens vrouw
en kinderen en vader toonde zijn huisgenooten
de akkers ,die prijken in heerlijk voorjaarsgroen.
Hoe zijn de vroege aardappelen gegroeid, zeker,
de achterstand zal wel niet ingehaald worden,
men hoort zelfs van dezen en genen al weer som-
Ik hoorde van bloembollenkweekers al voorspel
len ,dat de oogst 't eerste jaar weinig beteekenen
zou als gevolg van vorstschade.
'kKan 't niet beoordeelen, en wacht de uit
komst maar kalm af. Dit heb ik echter al lang ge
schoten, dat een flink omzetcijfer voor 't artikel
bollen, wat de geldswaarde betreft, nog minder
afhankelijk is van de hoeveelheid, dat zulks met
groenten 't geval is. Dat kan dus nog best mee
vallen.
Over nog een punt, de vorige maal besproken,
wil ik het nog even hebben ,n.l. over de offers,
die eventueel de Noordermarktbond zich zou moe
ten getroosten voor de uitbreiding van de laad
plaats.
In 't vorig artikel is reeds gewezen
bere toekomstvoorspellingen. Want doo rden ach- gunstige oplossing van soortgelijke zaak voor
terstand zeereen de pessimisten valt 't ver- GrootebroekBovenkarspel, waar een zeer groot
Bovenkarspel,
bedrag, meer dan drie ton gouds, aan de laad"
plaats is ten koste gelegd, welk bedrag geheel
door de Spoorwegen is gefourneerd.
'k Had wel korter bij kunnen blijven, want pre
cies als te Grootenbroek is ook te Broek op lan"
gendijk de oplossing verkregen. De spoorwegen
hebben ook daar de vernieuwing betaald, en vor
derden van de L.G.C. een garantie van een be
paalden omvang van 't vervoer. Noch de veilings-
1-uK.üonjii.o wCCi, uxj r, - vereeniging te Groótebroek, noch de L.G.C. heb-
den van 't teere, zachte groen, zwartgallig wezen? ben geschroomd, die garantie te verleenen.
I En nimmer vernam ik, dat moest worden bijge
Zaterdag vóór Pinksteren zag ik 'n goede be- past. 'tls dus zoo ernstig niet, als men het ter
kende ,oud-Langendijker, die nu zijn „home" in jaarvergadering voorstelde.
't Duitsche industriegebied gevestigd heeft. Na- Ter jaarvergadering van den Bond is door
tuur lijk informeer je naar eikaars welstand, Vereeniging te St. Maarten een de practijk nauw
't Dieed me bepaald genoegen, uit diens mond te rakend voorstel ingediend en door den heer Hart-
l~-ai"- land uitnemend, (wijl zakelijk en nelder) verde-
terstand zeggen de pessimisten
schil weg tusschen vroeg- en laatrijpe akkersde
kans is groot, dat alles op ééns op de markt wordt
gebracht, wat lage prijzen tot gevolg moét neb
ben.
Verheugen we ons in 't heden, en laat ons maar
eens kalm afwachten.
'k Verbeeldde me nu al weer verschil in stand
tusschen diverse akkers op te merken; och, 't
loopt wel los, geloof ik. Wie kan nu, bij dit ver
rukkelijke weer, bij tintelend zonnelicht, te mid
Men zegt ,dat Mussolini hierdoor aan de be
zwaren tegemoet wilde komen va ndat deel dier
fascistische partij, dat de toeneiging "tot de Ka
tholieken met leede oogen en wantrp(uwten aanziet
Maar Mussolini pleegt niet zoo nauwkeurig met
anderer overtuiging rekening te houden- En boven
dien had hij wel andere middelen om- dit eel zijner
vórgehngerr ,-evreaen te stenen- Thans heelt hij
slechts bereikt, dat de pas herstelde goedle ver
standhouding alweer min ,ofm- eer verstoord is.
Want de Paus heeft Mussolini's terechtwijzing niet
op zich laten zitten, maar haa rbeantwoord met.
een beroep op de Kerk in zake de opvoieding-
Muossilini zal wel zoot verstandig zijn in dit ge
val het openbaar twistgesprek niet voort te zetten,
al pleegt hij dan den strijd eer te zoeken dan te
ontwijken. Dat laatste heeft hij met de meestle
gemeen. i
In Spanje strijdt Primo de Rivera tegen pro
fessoren, studenten en andere intelLectueeten. In)
Polen en in Servië, waar de absolute monarch]
de Groot-Servische paditiën van vorige regeerin-
'gen voortzet ,gaat het hard tegen hard- En in
OChina, waar we het trouwens wel gewoon zijn-
Tsjang-Kei-Sjek, de Chineesche dictator, heeft
Feng, de zoogenaamden christen-generaal, een ul
timatum gesteld om zijn leger van 200.000 man te
ontbinden. Blijkbaar acht hij de gelegenheid thans
-002 xBuaqat jb tuaxmouoo uazsp iaui SnsunS
dat, terwijl de troepen van Kwangzi nog tegen de
nationalistische regeering in verzet zijn ,nu ook een
strijd tusschen Tsjang en Feng te verwachten is.
(Uitgave Brusse's Uitgeversmaatschappij
Botterdam).
vernemen, dat hij en zijn huisgenooten, trouwe 1
zers van ons blad, hun instemming betuigden met
deze rubriek. We weten daardoor zoo ongeveer,
wat er in de koolstreek voorvalt, we zijn in staal
mee te leven. Ons interesseert Langendijk mst
zijn kool, zijn wortelen, zijn aardappelen in hooge
mate.
Zoo ongeveer sprak hij.
Inderdaad aardig op die manier, gul en oprecht,
waardeering voor deze persarbeid te mogen ver-
Wordt 't geen tijd, hebben de tuinders van St.
Maarten, Stroet en omgeving zich afgevraagd,
eens 't vraagstuk van de emballage van de vroege
aardappelen te bestudeeren? Is de zak nu eigen
lijk wel de gewenschte verpakking voor het voofal
in 't begin zoo teere product? Voor de binnenland-
sche markt heeft de zak plaats moeten maken
voor de krat, waardoor 't product een veel beter
aanzien ter bestemming behoudt. Moet het dien
weg ook niet op voor export? Dn de verdediger
somde de voordeelen op; minder gevaar voor broei,
beter aanzien, waardoor in staat te concurreeren
op de buitenlandsche markt. Natuurlijk is bedoeld
een eenmalig fust, dat weg blijft.
Zooals de lezers zich zullen herinneren, is be-
de overkapping (nieuwe gedeelte) te bestemmen
voor monsterplaats ten dienste van de tulpenvei
ling. Men is aan de uitvoering bezig schreef ik.
Dit was niet heelemaal juist, toen t vorig
Stemmingsbeeld in ons blad werd afgedrukt, was
de vloer in de overkapping, nog binnen bestektijd,
reeds kant en klaar, 'k Ben eens wezen kijken, nu
't, moet gezegd, 't werk ziet er keurig en stevig
uit. Die bloembollen kunnen straks komen, er is
voldoende plaats.
Dien vriendelijken lezer mijn dank.
Naar aanleiding van 't laatste Stemmingsbeeld
werd ik de vorige week op straat aangeklampt,
'k Kon waarlijk wel met mijn vollen naam onder
teekenen.
'kHad de vorige maal geschreven over de uit-
't blijken, dat de uitkomst op groote n
stuitte ,dat ik niet kon nalaten, de idee even te
releveeren.
Z.e is me aangenamer dan het met de regelmaat
van een uurwerk ter jaarvergaderingen altijd
weer verschijnend bonnenstelsel. ^Wie kan nu nog
één argument pro of contra verzinnen, niet reeds
eerder geuit?
Die wijsgeer is waard lid van de Fweede Ka
mer te worden.
Er zijn menschen, «1 de slechtste gewoonlijk
niet, die eenvoudig aan den vorm hechten m
in *nun open oprechtheid vaak «rndere omgangs
vormen als zinleding veroordeelen- Zij vergeten,
dat het lieze vormen zijn, die ons leveh ver
gemakkelijken, maar ook, dat de vorm beteekems
heeft en zich in dezen vorm het wezen uitspreekt,
dat iedere vorm de innerlijke gesteldheid naar
lïg". 00°,r„, die de opheffing die, tegenyel-
de hoffelijkheid, ,-Ws van i;„„en haast onmoeeliik schijnen te maken door
deze eenstemmigheid, die de Duitschie schuldkwes
tie en daarmee de opheffing van een dSeel van den
druk die nog op Europa weegt, beteekent- We
gaan nog altijd gebukt onder de erfenis van den
oorlog. Heb ik al niet zoo vaak gezegd, .dat we,
om haar te liquideeren, de m or eel e ontwapening
noodig hebben. Is het niet de onderlinge hoffe
lijkheid in het verkeer tusschen de volken, zoo-
als die zich in de Fransche daad uitspreekt ,die
deze ontwapening schijnt aan te kondigen en voor- voli„D„ <CM1 e
bereidt tevens? Ik weet wel, dat er duepere oor- -nnen De vaders zulien hier hun brood
7 aken ziin van de felle internationale tegen stiel- ,iOT, t,,;T1v,nlnw. a.ls de kinders werk-
Om tien uur 's avonds wacht mijn leidsman mij
weer, om den tocht over de fabrieksterreinen
voort te zetten, 't Meeste nachtwerk is maar tijde
lijk, om te voorzien in 't tekort aan arbeiders en
omdat er steeds nog niet genoeg machines ge
plaatst kunnen worden. Zooveel mogelijk wordt er
naar gestreefd, om den arbeid tot den dag te be
perken, op dan die enkele werkzaamheden na,
,die nu eenmaal continuïteit vereischen.
'Maar van de nachtelijke rust op de terreinen
en van de leegte aan menschen moet nu voorloo-
'pig wel gebruik worden gemaakt om aan al die
''niéuwe bouwwerken op te schieten. De Italianen
gaan er voort met het in orde maken van dé
vloeren, anderen stellen er liftdeuren, ruimen de
pas voltooide verdiepingen op, bouwen steugers.
Aanhoudend wordt zand en grint aangevoerd voor
het betonwerk. En ze zijn er ook hier en daar
naarstig aan 't storten. Op den hoornstoot van
hun voormannen trekken heele gelederen van
grondwerkers op verschillende plaatsen de kilo
meters lange kabels door de ondergrondsche go
ten. In het laboratorium wordt een ketel opge
steld. En ginds hijschen ze een zware ijzeren ver-
bindingsbrug, die tusschen twee hoofd-gebouwen
gelegd moeten worden.
Inmiddels werken er nachtploegen in de ver
schillende afdeelingen van A machinefabriek, van
de proeffabriek, in de metaalwarenfabriek, totaal
'n zeshonderd menschen.
In Philipsdorp, over de terreinen, rijden de
nachttreinen binnen met bouwspecie, worden er
gelost, en we hooren hoe dit alles naar boven]
ruischt in de torenmasten, gestort wordt, daar
hoog, om er een vijfde verdieping op te zetten.
De tractors voeren de risten spoorwagens aan
met grondstoffen, kolen, bouwijzer, deelen van
ijzerconstructies; zoo'n honderd wagons, weg-
gestooten over de emplacementen, en andere trac
tors schuiven de met fabrieksproducten gevulde
wagens samen tot treinen, die morgej^un de vroeg
te doorgaan naar het goederen-terrein van de
Staatsspoorwegen....
Den volgenden ochtend al weer vroeg staat de
auto voor, en "door de drommen van duizenden
menschen, die er opnieuw optrekken om de fabrie
ken te bevolken, rijden we voort naar de gemeente
gon> Waar op de grens van Eindhoven ru
dorp verrijst van 'n veertigtal boerderijtjes voor
lingen haast onmogelijk schijnen te maken dooir
bitterheid en haat, die wellicht meer gevolglen
dan oorzaken zijn en hooghartige afwijzing en
onverbiddelijkheid en harde woorden.
Fransche regeering de Duitsche luchtvaarders van
ide Graf Zeppelin ter will© zijn geweest en waar
mee ze aan het Duitische luchtschip, toen diS
'op reis naar Amerika tot een noqdl^dmg op
Franschen bodem gedwongen wa's, hulp hebben
verleend, bijzondere beteekems-
Duitschers en Franschen zijd niet juist vnen-
den van êlkaar. En het Ts 'het ontbreken van
deze vriendschap, die Europa ook nu ti^g ui on
rust houdt. Het is daarom met alleen voor hen
maar ook voor ons allen van beteekems warnieer .ze
elkaar hoffelijk bejegenen. Want die
die de Franschen tegenover de bemanning de
Zeppelin toonden, was eeo hoffelijkheid te^en-
over Duitschland en is blijkbaar doOT Dhitedr
land als zoodanig gevoeld. En deze
openbaarde een Fransche stemming, een. F^cWe
srezindheid, die meerdere toenadering wogelijk
maakt. Er sprak die welwillendheid, die vnen-
Ske toeneiging uit, di© vaak aan vmtoP
vooraf kan gaan en die .in elk geval het verkeer
tusschen twee volken mogelijk maakt .en waaraf
het verkeer tusschen Duitschland en Frankrijk J
Wan' t *Z A r t ,V,.i».n »og-s =p «q
verdienen in den tuinbouw, als de kinders werk
zaam zijn bij Philips.
We tuffen voort, naar den rijksweg Eindho
ven—Den Bosch. Vijftien minuten van de fabrie
ken verwijderd is hier een uitgestrekt dorp van
'1Faaraan''hëéft~ Mussolini ai., gedacht,
aijn in de Italiaaa.che Kamer qa soo^6nde!ijke buurtje vaa honderd vijftig huis-
rede over het tractaat met het Vaticaan me a j D|e Bazed gebouwd), keeren
Mussolini is de man van krachttermen en w6'-n philipsdorp terug. In de nabijheid van de
die meer aan de Maar' honderd Emmensche woningen verrijzen er nog
ging dan aan die van Hoffelijkheid geloott. Maar driehonderd uit den grond. En eindeloos is
zijn overenkomst me thet Vaticaan was toch een d tractors, die voorraden
daad van toegeeflijkheid, die de felle tëgenstel- ^TVmillioenen beschikbare waal-
hng tusschen het Vaticaan en den ltaliaamch^ yaQ hout) kalk enzoovoort, uit de scher
staat moest opheffen en het Vaticaanl tot ItaU gon Maar met een bresd
1 Wat rzln kan het hebbSn'" gebaar wees mijn leidsman mij: „Daar ginds zet-
hnirZATl nil.
vriend maken- Wat voo
het Vaticaan te prikkelen en te kwetsen door zoo
ostentatief en op zoo, weinig hoffelijke wijze Ita
lië's oppermacht uit te bazuinen en het de Kerk
duidelijk te maken ,dat zij de mindere blecfien
zich naar Italië's heerschappij en wenschen had
'te schikken? Was dit niet het gewenschte resultaat
van de' eigen daad voor een deel wejer opheffen?.
Htali ëhield immers toch de macht en de Jtaat
|de volle bevoegdheid om het onderwijs onder zijn
(heerschappij te brengen en den invloed die/kerk,
|te weren. Waarom was het dan noodig dit net
villa-park gesticht met 'n dertig grootere en klei
nere buitenhuizen. Die architect Hanrath heeft
de laatste jaren 'n honderd villa's naar zijn ont
werpen tot stand gebracht en in dit nieuwe buur
tje verrijzen er nog weer 'n vijf en twintig, alle
maal voor de hoogere beambten, voor doctoren en
ingenieurs.
Maar nog altijd zijn we niet klaar mét onzen
rondrit door de gebieden, waar Philips woningen
laat neerzetten. Nu brengt mijn gids mij naar het
dorp Aalst. Op vier K.M. van de werkplaatsen
zijn er honderd aardige huisjes in wording, die
over één a twee maanden betrokken zullen wor
den. En omdat de toevloed van arbeiders wassen
de blijft, staan er aan de grens Eindhoven-Gel-
drop nog 'n duizend pp 't program, om gezinnen
van buiten onder te brengen.
Mijn leidsman rijdt mij vervolgens naar "het
kanaal in Eindhoven, dat opgepropt ligt met
schepen, die soms dagen moeten wachten eer ze
gelost kunnen worden. Daarom worden er nu,
zeven kilometer verder, aan het Wilhelmina-ka-
naal te Best, eigen tijdelijke losplaatsen ingericht
met electrische kranen, tot die eindelijk kun
nen worden overgeplaatst naar Tiet nieuwe Eind-
hovensch-Wilhelmina-kanaal, om den afstand n
vier kilometer te bekorten.
En tenslotte toont mijn gids mij aan één der
spoorwegen de nieuwe halte Eindhoven Zuid voor
de. treinen met Belgische arbeiders, om het station
Eindhoven te ontlasten en menschen bij 't aan
gaan en uitgaan der fabrieken telkens tien minu
ten tijd te besparen.
Weer is 't avond geworden. Van 't „buiten-
bedrijf" van Philips in het huidige stadium heb
ik den indruk van overweldigend scheppende ac
tie en ik meen met mijn leidsman, dat een „massa-
bouw" zooals daar nu gaande is, in dit snelle
tempo nooit in Europa is vertoond.
Maar al deze opsomming, en al het gerucht,
heel die reppende beweging, nu ik eenmaal
weer in den trein zit naar huis/ verdwijnt die
verbluffende realiteit in 't sprookje, waaraan
mijn oogen zich verlustigen, 'tls als een tafreel
uit den duizend en een nacht ia onze moderne
tijden van overheersehende techniek. Die schijn
werpers verlichten de fabriekscomplexen in een
roerloos-klaren schijn, en daar boven is in groen
vlammenschrift de wereldvermaarde naam Philips
aan den hemel geschreven. Hoog langs de in gou
den gloed glanzende gevels van de massale gehou
wen ,waar de gloei- en radiolampen gemaakt wor
den, die over de géheele aarde gaan, stralen de
neon-letters in vurig rood en va nde torenverdie
pingen kaatst het vlammend karmijn in laaien
luister. De sportterreinen liggen in 't duister,,
maar daaraan grenzen weer de lichtende puien
Van de geestig gestyleerde kleuterschool, van de
lagere school, van het groote, nieuwe ontspan
ningsgebouw, alle drie, door den architect Han
rath in zuivere harmonie met elkander ontwor
pen als een boeiend motief in het wonder van dit
tooversprookje. En wederom als goud-doorgloorde
kristallen paleizen verrijzen er verdere fabrieks
complexen, met hun schoorsteenen als slanke,
lichtende torens, waaruit de rook doorlaaid is
van den feilen gloed. En groene, roode en blauwe
neon-letters, als flonkerende inscripties tegen den
avondhemel, beduiden telkens het speciale bedrijf
dat daar binnen bij dag zoo rusteloos voortrept.
ten we er nog 'n vier-, vijfhonderd huizen bij,
en 'n kwartier verde rhebben we alweer terreinen
in handen om nóg 'n zeshonderd tal woningen op
te trekken. In het gindsche park hebben de arehi-
Villa's gewï. ffi inWrvSend. te„p. ven den „«h-
AAmrilav xro-n Trilt
renne te ra.nja v,—O her jvaticaan nog eens
toeSTHenrVth "iaVvSf''en' twintiggeriefelijke Mn» rde avond brengt voor schier allen, die daar
villa's gebouwd, die reeds alle bewoond zijn door
leidende employe's, en een nieuw complex van vijf
en twintig is er in voorbereiding.'" van licht symboliseert
We racen al weer verder in de richting waar de
vroegere gemeente Tongelre aan Eindhoven grens
de. Want hier, 'n kwartier loopen van -de fabrie
ken, heeft wijlen D|e Bazel nog een bekoorlijk
tigcn arbeid, de weldadige rust, die deze sproke
ln „Philips' wonderland" is 'de dag de cul
minatie van moderne arbeidzaamheid tot de hoog
ste spanning opgevoerd en de nacht: een fan*
tastiscbe droom.