De Alkmaarsche Kermis Liefde en Misdeed Plaatselijk Nieuws De gevolgen van de uitvinding van den verrekijker Dit den Omtrek De Moord van Saint-Ouen. NOORDSCHARWOUDE. DE A.S. KERMIS. Door de ondernemers van de Centraal Bioscoop alhier is voor den Maandagavond van de a.s. ker mis beslag gelegd op de film „Watt en half-Watt." Deze film wordt gegeven in het vaste gebouw, dus in de tooneelzaal van het hotel „Het Bonte Paard" van den heer J. de Bakker. Wij mogen zeker een bezoek ten zeerste aanbeve len, gezien de goede prestaties van deze bioscoop gedurende de kermisdagen te Oudkarspel. En zeker niet minder zal het de rolprent zelf zijn die bezoekers op dezen Maandagavond zal lokken. Voor nadere bijzonderheden verwijzen wij naar de in dit nummer voorkomende advertentie. NOORDSCHARWOUDE—OUDKARSPr.L. Hoezeer het werken en streven van de winkeliers van Noordscharwoude en Oudkarspel door de bur gerij op prijs wordt gesteld, moge blijken uit het feit, dat door de bewoners van de Spoorstraat op spontane wijze wordt medegewerkt. Op welke wijze zal deze medewerkink plaats neb ben, zal men zich onwillekeurig afvragen. Welnu, wordt met lijsten geloopen om geld in te zamelen bij de burgers aan beide zjjden van de Spoorstraat, dus bij de bewoners van Noordschar woude en Oudakrspel. Waarvoor? Wel om luister bij te zetten aan deze zoo grootsch opgezette winkelweek. De Spoorstraat zal aan beide zijden gemeenschap pelijk worden versierd met groen, bloemen en lam pions, zoodat bij mooi weer een schitterend effect zal worden verkregen met de verlichting vooral mee door den rijken boomengroei aan weerskanten van den weg. We zouden de bewoners van de andere dorpsge deelten willen opwekken het gegeven voorbeeld te volgen of uitvoering te geven aan daarvoor gekoes terde plannen. Het zal waarlijk een feestweek zijn. OUDE NIEDORP. Naar wij vernemen wordt voor kostelooze vacci natie aan ingezetenen gelegenheid gegeven op 28 Augustus a.s. des namiddags 4 uur (n.t.) in een der schoollokalen van de r.k. school ta 't Veld en op 31 Augustus a.s. namiddags 4 uur (n.t.) op het raad huis te Oude Niedorp. SINT PANCRAS. Door den bekenden toonkunstenaar Fred. J. Roes ke werd een repetitie bijgewoond van de plaatselij ke zangvereeniging „Zanglust" in het gewone repe titielokaal, café Gerritsen, zulks in verband met 't feit, dat de directeur, de heer Zaal, door hem is opgeleid. Nadat enkele liederen waren gezongen werden door den heer Roeske enkele opmerkingen gemaakt en aanwijzingen gegeven, overigens zijn voldoening uitende over het gepresteerde, vooral daar dit koor nog slechts anderhalf jaar bestaat, doch, volgens den heer Roeske onder zijn tegen- woordigen directeur zoor doorgaande, een goede toekomst tegemoet gaat. Deze repetitie is voor „Zanglust" een zeer leer rijke geweest, waarmede zij, naar wij hopen, haar voordeel zal weten te doen. bliek in extase bracht, zich ontladend in een storm achtige ovatie. „Het Volk": Wat is dat alles zeer levendig, boei end, sprankelend vap geest, en tinteling van voort durende activiteit. „De Tijd" zegt over het alleraardigste blijspel: „Nummer zeventien" Het was een prachtavond voor I Bart Kreeft en voor zijn publiek. Kostelijk 1 heeft men zich geamuseerd. 1 De verslaggever van „De Nieuwe Langedijker Cou rant" voegt erbijWie zich een kermisavond van on bedaarlijk pleizier en gezonde leverschuddende lach wil verschaffen, meldde zich present bij „Nummer zeventien". Zoowel Bart Kreeft, de onverwoestbare I humorist als koning Christiaan XVII, alsmede Eli- as van Praag, kunstenaar bij uitnemendheid, in elk genre, in de rol van den kruier en dubbelgan ger van den vorst, dragen er zorg voor, dat de op-, gewekte stemming geen oogeriblik wordt onderbro- ken. Tenslotte schrijft de „Alkmaarsche Courant" over het sterk dramatisch „Het teeken op de deur" dat ook met succes is verfilmd, het volgende: De vertooning was vlot, en de dames en heeren maakten opnieuw een krachtig gebruik van de ge legenheid, die hun werd geboden tot het geven van krachtig en boeiend spel. I De inhoud van het tooneelwerk is zeer drama- tisch, geeft spanning en emotie, met een bevredi- gende en niet van goede moraal odntbloote oplos- sing. Summa summarum: In „Het Gulden Vlies" valt lederen avond voor liefhebbers van mooi en artis tiek tooneelspel een smakelijk vorkje mee te pik ken. HET NIEUW NEDERLANDSCH TOONEEL, REGIE LOUIS SAALBORN IN „HET GULDEN VLIES." HEERHUGOWAARD. Dezer dagen was men bezig met graafwerk op het erf van den heer M. Spaan aan den Westdijk alhier, toen de spade afstuitte op steenwerk. Opge dolven werden twee tamelijk gave zandsteenblok- ken, leeuwenkoppen voorstellende en vermoedelijk afkomtsig van een oud bouwwerk. HEERHUGOWAARD. Voor rekening van den heer K. Twisk alhier werd aanbesteding gehouden van een te bouwen kool- schuur naar teekening en bestek van den heer A. Groot. De inschrijvingen waren als volgt: A. Kalf 2695. C. Beers ƒ2691. Goed en Boekestein f 2598. P. Hittema ƒ2585. W. F. Kuiters ƒ2575. N. Bolten 2398.K. Hoogzand ƒ2389. De 5 eerstgenoemden te Heerhugowaard. de laatstgenoemden respectievelijk te Heiloo, en Spanbroek. Het wekr werd gegund aan den laagsten inschrijver. OUDE NIEDORP. Van de 15 ingeschrevenen voor den dienstplicht 1930 werden er 4 ongeschikt verklaard en 7 vrijge steld wegens broederdienst. Van de 4 overgebleve nen werden er 3 nl. C. Th. Broersen, Jb. de Groot en P. J. Raatgers aangewezen voor den dienstplicht terwijl 1 persoon J. Moras is vrijgeloot. OF „Ik kom u enkele inlichtingen vragen en wel betreffende uw eigen vak als magnetiseur. Wilt ge oprecht tegen mij zijn „Dfrömmels, dat is een heel netelig vraagstuk," lachte O'Brien. „U moet in elk' geval, wat je we ten wilt, mij duidelijker omschrijven." „Welnu dan, wat is er voor waarheid in het magnetisme, het somnabulisme, het hypnotisme „Gekker vraag, mijn waarde. Alles is waar en is tegelijk weer niet waar.W:aar is de strikt-wetenschappelijke kunst, boerenbedrog wat men noder alle omstandigheden aan lichtgeloo- dge menschen weet te vertoonen om er geld mee te verdienen. Ik wil daarover op dit oogen- blik nu geen wetenschappelijke verhandeling gaan houden, maar ik kan u met de 'hand op het hart verzekeren, dat hypnotisme en somnabulis me, toegepast op de genees- en heelkunde zulke verwonderlijke resultaten hebben opgeleverd, dat zelfs de meest ongeloovige geneesheeren thans niet meer zouden durven volhouden, zooals ze dat vroeger deden, dat alles maa r„apenkool" is.'" ,,'tls niet over het somnabulisme, toegepast op de geneeskunde, dat ik u wilde spreken, mijn waarde heer O'Brien. Wel over het zoogenaamde dubbel-zien." „Goed Preciseer mij uw gedachten." „Ka\n 'een suejt, in magnetischen slaap ge bracht, tegen wien gij zegt: „Ik wil weten, wat er gebeurd, is op dien dag, op dat uur, op die Plaats," u naar waarheid daarop antwoorden?"' O'Brien zag Bobert glimlachend aan. „Kom aan," sprak hij, ,,daar komen wij aan het magne tisme van Cagliostro „En hoe luidt uw antwoord?" „Mijn antwoord luidt ja, mits het sujet is in geslapen op de plaats zelvfy waar de feiten ge schied'zijn of in aanraking worde gebracht met hem of haar, van wien men de verschillende In aansluiting va nons bericht betreffende het optreden van dit voortreffelijk gezelschap, laten we nog eenige diverse persbeoordeelingen volgen: Over „Robert en Bertram" schrijft „De Telegr.": „Ik geloof niet, dat ons Nederlandsch Tooneel ooit een betere uitvoering van deze klucht heeft ge geven. Elias van Praag wiens declamatorisch ta lent we dezer dagen voor den luidspreker mochten bewonderen, speelt hierin zijn meesterrol „Het Volk": Het N. N. Tooneel geeft volkomen te recht een heropvoering van Heijermans satyrische klucht. Het publiek toonde zich voor het gebodene zeer dankbaar. Met betrekking tot „Jongen of Meisje" uit zich de tooneelrecensent als volgt: „Magda Jansen speelt met geest, temperament en charme. Naast haar is Oscar Tourniaire een prachtige grijsaard, Lord Ca vendish. „De Maasbode": Magda Jansen is Freddy en komt voor het voetlicht als een voorjaarsbui: een lach, een traan en een fijn geestig masker, waarop zich j elk oogenblik nieuwe aandoeningen wearspiegelen. I Oscar Tourniaire is nooit één oogenblik uit zijn rol als de oude jichtige Lord Cavendish en slechts wei nigen bevroeden hoe knap hij dit weergeeft. I „De Tijd": Tintelend van guitigheid, van brui send leven, van jongen overmoed en vrouwelijke teerheid is Magda Jansens spel Omtrent „De getemde Feeks" het steeds nog in ongedoofden glans schijnend meesterwerk van Sha kespeare schrijft „De Telegraaf": j „In één woord Een Shakespeare-perimère I zoo tintelend en bruisend als er in jaren en jaren geen gegeven werd. .Algemeen Handelsblad": Het was een avond van mooi en boeiend Tooneel. Langdurig applaus en tal van bloemen „De Tijd": Een hoogtepunt van kunst was het zaalveroverend samenspel van Magda Jansen en Louis Saalborn, wier geestspattend talent het pu- handelingen weten wil." „Hoe kan die aanraking geschieden? Wordt daartoe de persoon zelf vereischt?" „Dat is 't best, maar 't kan ook geschieden, door te leggen in de hand der somnabule een voor werp, dat bedoelde persoon heeft toebehoord." „Alzoo," ging koortsachtig sprekend Bichards broeder voort, „alzoo kan uw sujet, als zij oen voorwerp in handen heeft, verloren b.v. op de plaats van de misdaad door den misdadiger zelf, in magnetischen slaap den persoon uitduiden,, die van dat voorwerp de eigenaar is geweest?" „Zelfs de geheele toedracht beschrijven, ja, honderdmaal ja!" „Is dat uw meening, Oi'Brien „Het is onomstootelijke overtuiging, door tal van feiten ontstaan en gestaafd Maar om tot zulke resultaten te komen, moeten twee dingen samen gaan, die men niet dan hoogst zelden'ver- eenigd vindt. Van den magnetiseur moet een ge weldige kracht uitgaan en de somnabule moet' bizonder clair-voyant zijn." B'obert wischte zich het zweetvan het voor hoofd af. „Als derhalve over een uur, iemand bij u kwam, voorzien van eenig voorwerp op het too neel van de misdaad door den misdadiger achter gelaten, zoudt ge dan dien misdadiger in aw| macht hebben?" „Ja, zeer zeker, 'Vernière. Maar ik moet er in één adem bijvoegen, dat, al gaat de wetenschap met reuzenschreden vooruit, de justitie daaren tegen een slakkengang volgt. Voor haar hebben de op zich zelf staande onthullingen, eener somna bule hoegenaamd geen waarde. Ik ga nog verder: Nu, je mijn oprechtheid hebt gevraagd en'ik tegen over jou ook oprecht wil wezen, moet ik jei ook zeggen, dat de misdadiger hier van de mag' netische kunst niets hoegenaamd te duchten heeft." „Waarom riïet?" „Omdat er bij al mijn collega's niet een enkele somnabule bestaat, die werkelijk helderziend is. Ze zijn dat alleen in hunne opgeschroefde re clames." „Bat wil dus zeggen, dat al uw confraters?...., I Men neemt aan dat uit het werken met lenzen de uitvinding van den verrekijker omstreeks 1590 I als het ware vanzelf is voortgekomen, i Nochtans hebben onze landgenooten Zacharius Jansz. en Hans Lipperhey te Middelburg zich zeer i verdienstelijk gemaakt, meer nog zijn beroemd ge- i worden door het bgelangrijke verbeteren van den kijker. Het is mijn bedoeling in het onderstaande i de wereldhistorische beteekenis van deze uitvinding in het licht te stellen. U te laten zien, hoe zij er machtig toe heeft medegewerkt de bestaande we- reldleer onderste boven te werpen. Wat was die we reldleer.? i Karakteristiek voor de middeleeuwsche maat- I schappij is het verbonden zijn van christelijke denk i beelden met heidensche philosophie. De philosophie I van den denkreus Aristoteles (384323 v. Chr.), i wiens uitspraken nog algemeen voor onaantast baar golden. De aarde was het midden van het heel al. Ze bestond uit vier elementen aarde, lucht, wa- I ter en vuur. Aarde en water waren zwaarder dan I lucht en vuur. gingen daarom naar het midden van het heelal toe. Lucht en vuur waren lichter, gingen naar boven. Ieder element kreeg zoo zijn natuurlijke plaats. De lucht die de aarde omgeeft van alle kanten wordt op groote hoogten steeds ijler en gaat over in vuur. Gaan we nog verder dan het vuur, dan komen we in het „quinta essentia", het werelddeel slechts bewoond door goden, waar geheel andere wetten gelden dan op aarde. Waar zon, maan, planeter. en vaste starren zie bewegen in zuivere cirkels. Natuurlijk, immers in de vol- maakste lijn. Ook de platneten bewogen zich in cir kels. Had immres Ptolemaens 3 eeuwen na Aris toteles met zijn epicykeltheorie het zekere nog ni^t eens gewezen. De planetenbeweging was alleen maar een combinatie van> 2 cirkelbewegingen. Geen veranderingen in het „quinta essentia." Daar is 't eeuwige, onveranderlijke, het vaste, niet af wij ken - l de, het hemelsche. In tegenstelling tot het aard- sche waar alles beweegt, verandert. De godheid beweegt de sfeer van vaste sterren, deze de platneten en vari hieruit wordt de aarde bewogen. Zoo wordt het levenslot der menschen bepaald door, in verband gebracht met het gebeu ren aan den hemel. En groot was daarom de taak der astrologen die de menschen in kennis brachten l met den wil des hemels. Geen wonder, dat geen I „Charlatans zijn, die leven van de lichtgeloo- vigheid der menigte." „Maar als men bij u kwam?"' „Zou dat geen verschil maken." ,Maar <£ij zijt toch zelf geen charlatan, O'Brien?" „Neen op mijn woord niet. Maar, herhaal het u, om de resultaten te verkrijgen waarvan _gij spreekt, is een operateur noodig met groote mag netische kracht en een in waarheid helderziend sujet. De operateur is er, ikhet sujet ontt- breekt." 1 „Uw somnabule dan?" „Eva Mariani... een mooi meisje zeer intelli- i gent, die haar rol met de uiterste perfectie speelt, en mij als groote comedienne het verlangde re pliek geeft, maar op wie overigens de magneti sche stroom weinig vat heeft. Maak u dus vol strekt niet ongerust over uw veiligheid!" „Mijn veiligheid?" herhaalde Bobert. „Wat veronderstelt ge dan?" „Niets. Ik ben zeker van mijn zaak. Je ziet mij toch, denk ik, niet voor een domoor aan Het voorwerp, waarvan daareven sprake was, is door u verloren op de fabriek van Saint Ooien in den nacht van 1 op 2 Januari." „Zwijg! Zwijg toch!" „Vrees niets. Niemand hoort ons hier. Ik weet heel goed, dat jij des avonds een reisbiljet hebt genomen voor den trein van zes uur zooveel, maar eerst veel later bent vertrokken mei/den sneltrein over Brussel, zoodat je te Berlijn, na hier uwi zaken te hebben afgedaan, slechts enkele minuten later zijt gearriveerd dan 't geval zou zijn ge weest ,als je met den trein van zes uur zooveel waart gegaan. Je ziet dus, dat hier alles bekend is van A. tot Zj." „Hoe weet je 't?'" stamelde de broedermoorder. „Als 't mij te doen was om reclame, zou ik je wijzen op de almacht mijner kunst, maar te genover u wil ik liever niet met zulke draaie rijen omgaan en je eenvoudig de waarheid zeg gen: Je bent nagegaan mijn waar.de!" „Ik? Nagegaan? Door wie?" „Door de spionnen van 3e Duitsche ambas sade. Maar ik heb je met hand en tand verde- potentaatje, maar ook niet de paus, buiten êen as troloog kon, er een of meerder aan zijn hef ver bond. Juiste voorspellingen eischten echter juiste waarnemingen. Met de grootste nauwgezetheid be spiedden de astrologen den hemel. Ei veel heeft daarom de sterrenkundige wetenschap aan deze as trologen te danken. Zoo zijn de. bekende wetten van Keppler gebaseerd op de waarnemingen van den beroemden astroloog Tycho Brake, welke waarne mingen beoogden de leer van Copernicus te doen vallen. In zijn sterfjaar (1543) publiceerde nl. Copernicus (1473—1543) zijn „De revolutionibus orbium Libri VI" Copernicus bracht in zooverre verandering in de bestaande wereldleer, dat hij tegenover het geo centrische stelsel stelde het heliocentrische. Niet de zon draait om de aarde, de aarde draait om de zon. De zon is het middelpunt van draaiing. Algemeen achtte men deze uitspraak niet van groote betee kenis. Men beschouwde het meer als een „rechne- rische Spielerei." De kerk heeft zich dan ook in den aanvang tegen de leer van Copernicus in het ge heel niet verzet. Zijn boek is opgedragen en aan vaard door den Paus. Ook de beroemde weten van Keppler (1571—1630) hierboven reeds genoemd, brachten geen noemens waardige verandering in de wereldleer (wet der perken, de planeten bewegen zich óm de zon in ellipsen; de harmonische wet.) Neen, de ontzaglijke verandering in de wereldbe grippen kwam eerst door de ontdekkingen van Gal- lllei (15641642) met den kijker. Daardoor werd al les onderste boven geworpen de philosophie van Aristoteles volkomen te gronde gericht. De juist heid van de leer van Copernicus kon niet worden ontkend. Want wat zag Galilei? Hij zag de vier wachters van Jupiter. Deze manen schommelden afwisselend ter rechter en ter linkerzijde van de planeet heen en weer evenals Venus en Mercurius ten opzichte van de zon heen en weer schomme len. Hier was nu duidelijk te zien dat de aarde onmo- gelij het middelpunt van alle cirkelbeweging kon zijn en dat er naast haar nog andere middelpunten Maar Galilei zag nog veel meer. Hij zag bergen op de maan, bergen als op de aarde. De maan was een lichaam als de aarde. Ook zag hij een duidelijk verschil tusschen de vaste sterren en de planeten. De vaste sterren ver toonden zich nooit cirkelvormig begrensd, maar door trillende, schitterende stralen omgeven. Ze zien er in den kijker evenzoo uit als met het bloote oog. En de planeten? Deze vertoonden zich door den kijker als volkomen, ronde, cirkelvormige bolle tjes, met kwartieren als kleine maantjes, met licht gedrenkt. Volgt daar echter dan niet uit, dat ook de planeten lichamen zijn als de aarde. Echter was dan ook de door den godsdienst ge heiligde opvatting, dat de aarde het hoofdlichaam van het heelal was, en dat dit heelal voor de bewo- neers der aarde, voor den menschen, geschapen was, niet juist. De aarde nam geen bijzondere plaats in. Ze was een gewone planeet als alle na dere. Maar daarmede werd ook de aarde volledig ont troond. En wat bleef over van het „quinta essen tia?" Wat de Kerk ontstelde, was niet alleen het feit, dat er verschil was tusschen het Woord van de Schrift en de ontdekkingen en theorieën der nieu we geleerden, maar vooral het besef, dat er iets nieuws kwam dat men de wereld ging verklarei* uit haar eigen orde, de scheppingsdaad van God ging ontkennen en ervaring en waarneming als grondslag van alle kennis nam. Terwijl, zooals ik u boven vertelde, in den aan vang de Kerk zich tegen het werk van Copernicus niet verzette, werd dit thans anders. Ondanks alle moeite, die Galilei bij de hem bevriende Kardina len deed, kon hij niet verhinderen, dat de congre- fatie van den index in 1616 de leer van Coperni- us en alle boeken, waarin zij als waarheid geleerd werd verbood. Alleen als eenvoudige hulponderstel ling voor wiskundige doeleinden mocht ze worden gebruikt. Zelfs werd Galilei in een proces voor de inkwisitie gewikkeld, toen hij in 1632 zijn prachtig geschreven „Dialoog over de beide belangrijkste we reldsystemen" uitgaf. Galilei legt door zijn onderzoekingen den grond slag tot de mechanica. Straks verschijnt Newton (1643—1727) en brengt ons de wet der algemeene aantrekkingskracht: alles trekt aan. Ze is algemeen en geldt dus voor de aarde maar ook voor het „quin ta essentia." Het is de overwinning der natuurwetenschap. digd." „Jij?" „Ja, een maand geleden was ik nog verbonden aan het inlichtingsbureau der ambassade, zoöals in uw tijd te Berlijn." „Maar wanneer men daar alles weet, ben ik verloren!" riep Bobert, zich zelf geheel verge tend uit.- „Dat ben je niet, want ik heb bij den baron Sehwarts jou zaak zoo goed bepleit, dat hij in zijn meening aan 't wankelen is gebracht; maar zét in 's hemels naam niet zoo'n onthutst gezicht, want daarmede zoudt ge u zélf, op m'ijn woord, aan de heele wereld verraden." „Wat kan die baron Sehwarts tegen mij heb ben?" „Tegen u persoonlijk niets, maar hij is be ducht, dat jij, eenmaal in Frankrijk zijnde, aan 'tFransche gouvernement sommige geheimen van de> Duitsche bewapening zoudt kunnen verraden. En waarom vertel ik je nu al die dingen? In de eerste plaats omdat je mijn vriend bent en dan misschien' ook, omdat ik een verfoeilijken haat heb gekregen'aan de Pruisen, om allerlei redenen. 't Voornaamste is maar, dat jij doordrongen wordt van de zekerheid, dat ik je nooit zal gaan verraden. Je bent vermetel als ik, evenals ik zonder veel gewetensbezwaren, voor niets terug deinzend, dat vormt een band tusschen ons. Over eenigen tijd ga ik Parijs en Frankrijk ver laten om mijn fortuin te beproeven in alle groote steden van Europa maar voor het daartoe komt, kunt ge in alle omstandigheden op mij rekenen." Zooals jij 't op mij kunt doen, O'Brien!" zeide Bobert ,den dokter de hand drukkend. „In spijt van dat alles maak ik mij'toch nog zeer ongerust. Het#voorwerp, dat de vrouw, die met mij heeft geworsteld, mij van 't lijf heeft gerukt, kan voor mij een vernietigend stuk van overtuiging wor den..." „Wat is 't?" „Een cachet van een horlogeketting, een zeer bizonder stukje antieke kunst, een leeuw met een smaragd tusschen de klauwen." „En letters op den steen misschien?" "(Wordt vervolgd).

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Nieuwe Langedijker Courant | 1929 | | pagina 3