Nieuwsblad v. Holl. Noorderkwartiei
Uit de Noordhollandsche Madi
Jaargang
""Hu: Fw» 1. UIZER. - Redacteur J. II. Kïïl - Bureel Mstkwoude.
Revue
van de Week
West-Friesche woorden uit
't laatst der 18e eeuw
TELEFOON INTERCOMMUNAAL NO. 52. DONDERDAG 8 JANUARI 1931
COURANT VERSCHIJNT
DINSDAG DONDERDAG
en ZATERDAG.
Abonnmen tspr ij s
per 3 maanden 1.15.
COIIRMT
ADVERTENTIEN:
Van 15 regels 75 cent;
elke regel meer 15 cent
GROOTE LETTERS
NAAR PLAATSRUIMTE.
6 JANUARI
Het nieuwe jaar is ongeveer een week oud En
1 reeds heeft 't al heel wat gebracht van „lotsmorel
1 en menigerlei geval" - zooals P. C. Hooft zijn „His-
J toriën" aanving. Onze gezant bij de Fransche Re
1 publiek, Jhr. Dr. Loudon, moest de opdracht ver
J vullen om de deelneming van Nederland met het
I verschelden van den grooten veldoverste, maarschalk
a Joffre, den overwinnaar van den slag bij de Marne.
I te Parijs over te brengen. In die eerste week van 1931
1 werd de doodenlijst aangevuld met verschillende
1 Nederlanders van groote reputatie op verschillend
gebied. Er is - naast veel schamend - nog niet veel
J licht te bespeuren in het jong geboren jaar.
1 De Eerste Kamer hield den 30en December een
J zitting, waarin o.m. het ontwerp tot opschorting
I van den indirecten vaccinatie-dwang en dat tot het
I verleenen van kas-voorschotten aan den Kon. Holl
I Lloyd werden goedgekeurd.
De Eerste Kamer staat voor een belangrijke
I werktaak. President De Vos van Steenwijk heeft
I aangekondigd, dat deze week door de Eerste Kamer
de ontwerpen - Rijksbegrooting - 1931 in de afdee-
lingen zullen worden onderzocht. Een paar weken
erna komen de Gemeente-wet en andere belangrijke
I wetsvoordrachten in openbare behandeling.
Voor het sensationeel groot-politiek debat zal de
I Pacht-wet in de sectiën worden besproken.
9 In de zitting van 30 Dec. hebben Mr. Rink en na
hem mevr. Posthuis-Smit het z.g. vaccinatie-wetje
op de veelmaals ontvouwde gronden bestreden. Mi
nister Verschuur herhaalde voor de zooveelste maal
dat de Regeering principiëel aan de wettelijke vac
cinatie-verplichting vasthoudt, doch ook: dat het
nog steeds voorkomen van encephalitis-gevallen, ook
met doodelijken afloop, aa inenting, de Regeering in
de onmogelijkheid brengt om in deze dwang tót
vaccinatie te doen voorschrijven. Met 19-15 kwam
het onderwerp er. Bij het debat over het Lloyd-
ontwerp wees Dr. Wibaut er op dat het z.i. dwaas
heid zou zijn de helpende hand van de maatschappij
af te trekken juist nu hare saneëring zal kunnen
beginnen. Minister Verschuur bleek t' hiermee vol
komen eens te'zijn en de beste verwachtingen ti
koesteren van de toekomst der hier bedoelde maat
schappij. Het ontwerp kwam er met 18-10.
De Tweede kamer is bijeengeroepen tegen Vrijdag
9 Januari a.s. Er is dan regeling van werkzaam
heden, terwijl voorts het ontwerp tot goedkeuring
der handels-overeenkomst van Geneve van 24 Maart
1930 op de agenda is vermeld. Misschien wordt het
weer een lange vergadering, waarna de Kamer
tot 9 of 10 Februari zou uiteengaan. Men weet, -
voor de lentecampagne van ons Lagerhuis staat heel
wat op het lijstje.
In de verhouding tusschen reeder en wérknemers
der treilvisscherij, die op staking scheen te zullen
uitloopen is eenige ontspanning gekomen.
J?e Rij ksbemiddelaar Ir. Van IJsselsteyn vroeg
inlichtingen en het besef bleek te ontwaken, dat
zeker in dezen crisis-tijd door „strike" al bitter
weinig voordeelen te behalen zijn!.... De werke
loosheids-ellende breidt zich al meer uit.
Te Haarlem namen nu en dan de relletjes, met
dit droevig verschijnsel verband houdend, - een
dreigend en bedenkelijk karakter aan. Ook hier
hebben - begrijpt men - de communisten volgers
„orders en recepten" uit Moskou - hunne sabotee-
renden, verderfelijken invloed.
Het sinds zoo lang in spanning verwachte rapport-
Rutgers over de wijziging der Lager Onderwijs-wet-
1920 is dan eindelijk door de leden ervan bekrach
tigd. Helaas! - overeenstemming is geenszins bereikt.
Een reeks van nota's, met uiteenloopende conclu-
sien, zijn ingediend. Er zal nog heel wat moeten
„geschreven en gewreven" worden, voor-en-aleer
men hier tot iets als een „commissie opinie" zal
zijn gekomen.
Van Minister Terpstra wordt 't aldus iets als een
toch door labyrinth.
Door het soc.-democratische hoofdorgaan „Het
Volk" werden eenigszins vage geruchten verspreid
met betrekking tot de benoeming, dat Mr. Van
Kempen, het Kamerlid der Vrijheidsbondsfractie, die
op 3 Juli 1929 gekozen werd, in ons Lagerhuis zou
zijn gebracht via „Deli-tabak-invloeden", welke een
halve ton gouds in de Vrijheidsbonds-kas zouden
hebben gestort met 't oog op deze verkiezing. Na
tuurlijk maak ik van een en ander melding zonder
de geringste commentaar. Ook deze muis zal wel
een „staartje" hebben
'f. Was in deze eerste 1931-periode die van de
Volks-tellerij met al haar avonturen en gebeurtenis
sen van humoristischen en ook wel tragischen aard,
- dat tal van tollen in den lande verdwenen. Zoo is
nu het geheele Gooi van tollen vrij. 't Wekt gejubel
en blijdschap, - terwijl zich toch ook nog enkele
aanhangers van het oude systeem van wegen-onder-
De ziekte-toestand van den oud-president baart
zeer groote zorgen; de jongste berichten vermeld
den dat de behandelende medicus nog niet alle
hoop op levens-behoud van den grooten jurist Mr
W. H. Lohman heeft opgegeven.
Prof. Jhr. Mr. W. J. van Eyzinga, de beroemde
kenner van het Volkenrecht is benoemd tot Com
mandeur in de Orde van den Nederlandsche Leeuw
Bij Kon. Besluit is benoemd tot directeur van de
Koloniale Landbouwschool, Dr. H. H. Zeylstra Fzn
leeraar aan die school te Deventer.
Kolonel J, H. Hardenberg, Inspecteur van het
wapen der Infanterie, is bevorderd tot generaal-
majoor.
Tot commandant van het regiment Genie-troe
pen is benoemd kolonel G. C. Beltman. Aan prof.
Dr. W. de Sitters, directeur van de Leidsche Ster
renwacht, is de Amerikaansche Bruce-medaille van
1931, een zeer hooge wetenschappelijke onderschei
ding, verleend.
Uit de doodenlijst:
Gep. luitenant-generaal W. G. F. Snijders, oud
inspecteur der Infanterie, 82 jaar, Den Haag.
Gep. kapitein van het Indische' leger, F. C J
Sneep, 44 j., Den Haag.
W. P. Bredius, oud-voorzitter van den Nederl
zwembond, Zwolle.
N. Molenaar, architect, bekende bouwer van R
Katholieke kerken, 80 jaar, Den Haag.
B. H. de Waal, 81 jaar, oud-administrateur aan
het departement van Buitenl. Zaken.
H. Kühlman, oud-referendaris aan Financiën, 79
jaar. Gep. generaal-majoor-titulair van het Indi
sche leger D. F. Bouman, Den Haag.
Mr. H. A. van Raalte, oud Kantonrechter te
s-Gravenhage, op 78 jarigen leefd. Prof. Dr M W
Beyermek, 79 jaar, oud-hoogleeraar in de micro
biologie aan de Technische Hooge School, Gorsel.
Jhr. A. A. Just de la Paisières, oud-inspecteur bij
de Mpy. tot Exploitatie van S. S„ 86 jaar Voorburg
Majoor-intendant der 1ste Divisie H. M„ M Buf-
51 jaar, Den Haag.
De dagen worden iets langer. De zon is aan 't
overwmnen!
Moge dit het onmisbare optimisme, de geestkracht
en den levensmoed van ons, menschen, prikkelen
sterken.
Ondanks zoovele verschijnselen, die ons tot smart
-en twijfelen aan de toekomst mochten stemmen.
Langcdijk in 1732.
fort,
Voor de jongste criminaHteitsrubriek is stof genoeg
aanwezig om er drie gansche week-kronieken mee
te vullen.
Ik doe enkele grepen uit de massa.
In de Hoofdstad is aangehouden eene 24-jarige
gescheiden vrouw, onder verdenking van doodslag
op haar pasgeboren kindje.
Te Rotterdam deed zich een echtelijk drama voor
waarbij de vrouw een revolver op haar echtgenoot
loste. Zij werd in arrest gesteld. De man is niet
zeer zwaar gekwetst.
Een Nederlander, diamant-koopman uit Antwer
pen, deed aangifte dat hij te Amsterdam op een
tram is beroofd van een portefeuille met f95.000
aan waarde.
Een lange, lange reeks van inbraken - speciaal
ditmaal te Nijmegen. Ik verwijs voor de bijzon
derheden naar de bladen.
Te Rotterdam wist men in het politioneele net te
vangen een tuinman, landgenoot, die bleek in een
Fransch kasteel inbraak te hebben gepleegd en daar
tal van kostbaarheden te hebben geroofd
De bekende financier Lieberman is twee maanden
voordat zijn straftijd was verstreken, uit de Sche-
veni/igsche strafgevangenis ontslagen - op grond
van gezondheidsredenen en per auto naar Antwer
pen vertrokken.
De beide Delftsche studenten, die in fuif-stemming
het Kon. Paleis te Amsterdam binnendrongen, zijn
door het Gerechtshof in de hoofdstad veroordeeld
tot een week gevangenisstraf, wegens huisvrede
breuk.
Te Rotterdam, in de Vinkestraat werd een 63-ja-
"ge vrouw door een 69-jarigen mede-bewoner van
't huis met een mes bij een twistpartij zeer ernstig
"erwond.
Hierbij zal men bezwaarlijk van een „drame
d'amour et-si joulousie" kunnen spreken.
Wél schijnt zoo iets het geval te zijn geweest
bij een afschuwelij „liefdesdrama" te Groningen,
waar een 50-jarige monteur eene 45-jarige vrouw
die weigerde met hem in 't huwelijk te treden, een
kogel door de hersens joeg en daarna zelfmoord
pleegde.
Nog een moordaanslag had te Groningen plaats.
Een echtgenoot, die ongewenschte Visite bij zijn
gade aantrof verwondde den bezoeker met een
dolk in ernstige mate. Hij werd in arrest gesteld.
1644 zijn bijzonderen leeraar gehad.
Zuidscharwou of St. Pieterkarspel mede, als
gezegd is, op de langedijk gelegen, daarvan werd de
Ambachtsheerlijkheid mede op den 17en November
1730 verkocht en waren koopers Mr. Jacob Mispel
blom en Johanna Grinnes voor 19100 gulden. Wegens
het kerkelijke van Zuidscharwou, zie op de naast-
volgende aanteekening. In de dorpen aan deze
langedijk bestaan de inwoners meest door het aan-
kweeken van papavers of slaapbollen, welke bloemen
in zoo groote menigte en verschillendheid van couleur
des zomers een ongemeen genoegen aan de aan-
schouwers geeft.
3. Broek op Langendijk, van ouds Broekkerspel
genaamd, is van Alkmaar af het eerste dorp op de
Langedijk en ligt tusschen St. Pancras en Zuid
scharwou of Sint Pieters Karspel. In het jaar 1573
werd door bevel van den gouverneur Sonoy alhier
een schans gemaakt. De rëgeering bestaat hier Uit
den schout en zeven schepenen, welke laatste jaar
lijks op Pinkster veranderen. Volgens besluit van
de heeren Staten van Holland, werd op den 17den
November 1730 de ambachtsheerlijkheid verkocht
en waren koopers de regenten zeiven voor 20300
gulden. Wegens het kerkelijke is Zuidscharwoude en
Broek van het jaar 1591 tot nu toe (1732) door
een leeraar te zamen bediend geweest.
De „printverbeeldingen" in de Arkadia brengen
een aantal kerken in beeld, waaronder de kerk van
Broek op Langendijk, die nog heel duidelijk te her
kennen is. Op de streek grond, die nu als kerkhof
wordt gebruikt, ziet men een paar boomen getee-
kend, benevens een schaapherder, eenige schapen en
een paar gebouwen, die waarschijnlijk schaaps
kooien moeten voorstellen.
In 1732 verscheen de Noordhollandsche Arkadia
van Claas Bruin, „verrijkt met aantekeningen van
den heer Gerrit Schoemaker en versiert met print
verbeeldingen".
Weetlust, Goedaard, Zedenlust en Waarmond ma
ken een reis door een groot deel van Noord-Holland
en deelen op rijm elkander mede, wat in de be
zochte plaatsen hun aandacht trekt. Van Oudkars
pel vertellen zij niets; zij rijden er door en dan
zegt Weetlust:
Maar 'k zie vooruit twee torenspitsen rijen.
Waarop Waarmond antwoordt:
Het eene is Noord- en 't ander Zuidscharwou,
Wier borgers zich met vee- en akkerbouw
Geneeren: want men weet in deeze streeken
Van zeevaart, noch van wisselblank te spreeken,
Noch rampspoed die de kiel brengt in gevaar;
Dies zoekt men hier na geen verzekeraar,
Op wien een koopheer rust, doch vaak onzeker.
Men sluit hier ook geen handel bij den beker,
Of 't moest geschiên bij varsche melk of wei.
Hier klinkt geen bas, maar wel een veldschalmei
En fluit, om zorg en kommer te verjaagen.
Hier z'et men ook geen diamanten draagen,
Die schittren in 't gezicht door straal op straal;
De hovaardij draagt roem op bloedkoraal
In dit gewest, tot halssieraad der vrouwen,
De jeugd, wanneer ze zich begeeft tot trouwen,
Gebruik geen koets, maar kuiërt slegts te voet.
De bruiloftsschuur kent hier geen overvloed
Van vreemde spijs, geschotelt in veel deelen,
Noch 't kunstwerk van gesuikerde kasteelen,
En alles dat den stedeling vol keurs
Begeert, en diep doet tasten in de beurs;
Ze is niet gewent aan zulk een dwinglandije,
Maar ze is tevreên met akkerlekkernije,
En wat den hof en vijver geeft; dies is
Men hier vernoegt en vrolijk aan den disch.
Weetlust merkt dan op:
Dat onderscheid is geestig voorgedragen.
Even daarna zegt Zedenlust:
Ik zie wij zijn te Broek op Langendijk;
en Weetlust spreekt:
Dit Broek is slechts (eenvoudig) en 't ander
n.l. Broek in Waterland) niet gelijk
Welks zindelijkheên ons hielden opgetogen.
Dat Broek (in Waterland) is ook van
krachtiger vermogen
Dan dit (op Langedijk), gelijk is op zijn plaats
gezegt,
Hoewel dit dorp in eene landstreek legt
iDie Waterland, hoe grasrijk, gaet te boven
In boomgewas, in akkers en in hoven,
't Geen 't oog door veel verandering behaagt.
Gerrit Schoemaker (die met Andries Schoemaker
door den schrijver der Arkadia onder de „keurige dagen Rieden;kluizen is alleen, zonder vrouw huis
In een aardrijkskundig werk, in 1791 of kort
daarna verscheen, komt iets voor over de taal, die
op Langedijk wordt gesproken. Een vader en'zijn
zoon doen een reis door ons land. Als zij op Lan
gedijk zijn aangekomen, vertelt de vader, dat „hier
een overvloed van uien, kool, wortelen en andere
aardgewassen geteeld wordt."
Vervolgens merkt de zoon op, dat hij eens een
Langedijker gesproken heeft, wiens bijzondere woor
den hij niet verstaan kon.
De vader zegt: 't Kan zijn, dat hij sommige
woorden sprak, zijner streek eigen; maar anders is
het zeker, dat men in gansch West-Friesland, vooral
ten platten lande, woorden hoort, ons niet onbe
kend, die elders vreemd luiden, en waarvan wel een
woordenboek zou te maken zijn. Zoo is een aan
stopper bij de West-Friezen, die elders een dood
graver genoemd wordt; een buikje is een kraamkind;
zij zetten een pop van stroo op iemands huis, als
zijn gewezen vrijster met een ander trouwt, en
noemen die (de pop zeker!) een dor; een end, voor-
enafterend is een kamer voor of achter; fartelen
is heen en weer loopen, zonder iets uit te voeren;
glad te vrijen noemen zij een meisje, dat zich ge
makkelijk laat overhalen; een handschuier is een
boerenarbeider; een hekje is een bezoekje, meest
van jongelieden; iemes dagen is te zeggen: eenige
heffing, die in periode
verkeer zeker niet meer was te handhaven.
Een beroep is gedaan door het steuncomité om
ï0®".ln ruime mate gevolg te geven aan de roepstem
rot het verstrekken van steun aan de slachtoffers
van de Javaansche Merapi-ramp. Reeds is gebleken
noezeer ons volk ook en zelf in benarde tijden als kunnen beperken,
welke wij nu doormaken, gereed staat om nood te
i ux u.mv--'eni8e"' De oproep zal dus zeer stellig met die van
irie, die echtf °en „clamans in deserto", - den weeklagende in
woestijn, - blijken te wezen.
kunstbeminnaaren" wordt geteld) geeft over de
Langedijker dorpen de volgende aanteekeningen
1. Oudkarspel aan de lange dijk gelegen, tus
schen Noordscharwou, Warmenhuizen en Heeren-
De boosaardige roode-haan heeft zich wederom karspel- Het is een fraai, groot dorp, van binnen met
geducht doen gelden. De gevaarlijke' pief-pafferij in I een besteende straat voorzien. De kerk staat een
de nieuwjaars-periode, dewelke al vóór Kerst tegen- weinig van het dorp af- voor het rechthuis staat het
uitstrekt, heeft^aar'hefhare ffbijgebJach^Te j waarschijnlijk dat der bouwtijd. In het
Amsterdam aan de Nieuwe Keizersgracht, woedde J 90 verbrandden hier vijftien huizen, en wer-
een geweldige brand in twee pakhuizen, waarbij den biJ de quotificatie in het jaar 1632 hier honderd
het grootste deel der hoofdstedelijke Brandweer en een en zestig huizen gevonden. Oudkarsnel is in sc^crP bestraffen van den leeraar;tutje beteekent
dft uit.prste mmonnino wrongel, ook wel zusje; twijg is een boomtak; de
vluin is een dorschvlegel; 't eten wordt zangerig
dat is: het brandt aan.
houden; een kokje zoeken is naar een vrouw trach
ten ;lezig, wordt iemand genoemd, die van lezen
houdt; maltentig is: zindelijk over huis; de mat
oprollen is sterven; nietemijtig is niets waardig,
maar wordt wel anders gebrukt; de de poot is 't
voorhoofd; zij zeggen: het gewas staat rempelig,
wanneer het te vreezen is, dat het niet goed zal
blijven staan;hij rijdt op de wit, dat is: hij wordt
boos; hij scheidt er uit zeggen ze, wanneer iemand
sterft; snakker is verfrisschendspoken noemen zij
houd doen hooren. De overgroote meerderheid geeft de uiterste inspanning moest betoonen om de ge- het jaar 1574 en 1575 nevens Heerpnknrsnpi Hnnr
hitusschen haar sympathie te kennen met het ver- vaarlijke uitbreiding van de vuurzee te voorkomen, i één leeraar bekend 'df™ of
dwijnen van een heffing, die in periode van snel- Te Haarlem spookte het roode-haantie ook ee- !!"J i f" diend' daarvan gescheiden
ducht in de TugMastaaat De° ern^tige^schatfe, ger met Zuid- en Noordscharwou, welk laatste
aangericht, was het gevolg van onvoorzichtigheid i gebleven is tot het jaar 1644, wanneer zit
bij 't ophangen van waschgoed bij een gloeiende j ieder een bijzonder leeraar beriepen.
dpCpf,LmetwWat beleid en voorzichtigheid zou men 1 2. Noord- en Zuidscharwou. Deze twee dorpen
2L^el^d!!Lv_an den rooden-haan ongetwijfeld zijn gelegen aan de langedijk, tusschen Broek en Pfaa$Se! ijk PUetflWS
Uit de Personalia:
Onder de tragische incidenten der afgeloopen week
is zeker zeer bedroevend het ongeval, bij Uden, op
een jachtpartij gebeurd, en waarbij een vader, door
struikelend tegen zijn geweer te trappen, zijn hem
ten jacht vergezellenden 15-jarigen zoon heeft dood-
Oudkarspel, en placht van ouds Noordscharwou St.
Jans- en Zuidscharwou St. Pieterkarspel genoemd
te worden. De Ambachtsheerlijkheid van Noord
scharwou werd op 17 November 1730 voor 205000
gulden gekocht door Mr. Willem Vlaardingerwoud.
ZUIDSCHARWOUDE.
Er zijn hier meer werklooze arbeiders dan in
vorige jaren omstreeks dezen tijd. Het is te hopen,
Roo^ oyn uftreden als President van den Hoogen geschoten. Alsook: het in een lift ten Postkantorê j Dit dorp werd 111 het kerkelÜke van het jaar 1574 dat in den raad, waar de werkloosheid ter sprake
nln t ^er Nederlander is Jhr. Mr. W. H. de Savor- te Amsterdam verpletterend worden van een 21- j nevens Zuidscharwou, Oudkarspel en Heerenkarspel zal worden gebracht, een middel kan worden eevon
n Lohman door zijn opvolger Mr. Fetener van Vlis- jarigen beambte. een jaar door één leeraar bediend, daarna weder den, om in dien toestand te voorzien