Bij de Zuurkoolmakers van Langendijk Hike Breijer's zyn gemakkelijk wordt het de gewone vraag is echter naar de zuurkool die aangesproken vat niet de prooi van allerlei slechts kort OtAcriftf. In Ao ff (Overgenomen uit „Die Nieuwe E|euw", week blad voor Nederland.) fm?' [wij ontvingen van bevriende hand een exem plaar van „De Nieuwe Eeuw", waarin onder de rubriek „Nijver Nederlan^" een artikel voor komt van „Mechanicus", dat tot opschrift draagt: „Bij de zuurkoolmakers vainj Langendijk';. iWjj nemen dit zeer interessante artikel over dn Wij twijfelen niet of het zal met belangstel ling tworlden gelezen, temeer omdat het hier geldt het product van een ons, en in hetj bin- Inern- en buitenland zeer bekende firma nl. DlE FIRMA K. KRAMER EN ZONEN TE ZUIDSCiHAEWODDE. Eerst had ik boven dit artikel als hoofd wil len zetten „Biij de zuurkool eters van Langen dijk", maar dat deed me direct denken aan "Stan ley's „Bij de mdnscheneters van Avisibba". Toen wilde ik er van maken „Bij de zuurkoolinma- kers" maar dat is technisdn niet geheel juist; de Lahgendijkers maken kool in en van die kool maakt een gistingsproces zuurkool. D|aarom is het hoofd van dit artikel tenslotte geworden wat het hu is, al is het nog niet heelemaal nauwkeurig. Lahgendijk is b.v. een zeer aanvechtbare naam. Het is geen plaats ge zult er tevergeefs 'naar zoekeh in het register van uw atlas of in) het spoorwegboekje het is een Legrip. Het is de lange dijk, waarop liggen in elkaar overgaan de Broek ojp Langendijk, Zuidscharwoude, Noordscharwoude en Oudkarspel. Geen van deze plaatsen ligt aan het spoor, al hebben ze stati onnetjes, die hun naam dragen. Men bereikt ze het .snelst v-an uit Alkmaar met de autobus. Die Lange dijk met zijn vier plaatsjes is een zeer schilderachtig geheel van een Noordhöl- landsch-Venetiaansche schoonheid, waarvan ge de weerga tevergeefs zult zoeken. Ben 'nauwe, lange, gelukkig niet rechte straat, met aan beide zijden huizen. Achter de huizen een sloot totaal dus twee die de allures van een kanaaltje heeft en waarover elk oogehblik een grappig kippenbruggetje voert, dat nooit open hoeft, om dat zelfs de hoog opgestapelde koolschuiteu er zonder meer onder door kunnen varen. Over die slooten liggen ook weer tal van woningen vandaar die bruggetjes zoodat op vele plaat- sein de Langendijk uit vier rijen huizen bestaat, zij het nergens vier gesloten rije n ach ter elkaar. Wel staan in 1 of 2 rijen de huizen wel eens als 'goede buren tegen elkaar geleund, maar dik wijls hebben de huizen een erf, altijd een achter tuintje met een wasch vlonder aan het water, indien die niet in het voortuintje wordt aange troffen. Aan bloemen, heesters en boomen is op den Langendijk geen gebrek en op een mooi en dag is het de moeite waard er equate gaan kijken. Op de beide hoofdslooten komen tal van breede dwarsslooteti uit. Naar het iWpsten voeren zij tot aah het Noord-Hollandsch kanaal, waarachter de duinenrij, die heel in de verte zich als een gol vende horizon af teekent. Naar het Oosten schij nen zij zich in de oneindigheid der koolvelden te verliezen. Alleen een 'enkel huisje is er op de velden te zien; de bewoners ervan komen des Zondags met de- koolschuit ter kerke gevaren hetzij dat de jonge kerels de boot er heen hoo rnen, hetzij dat de motor hen de taakruit handen heemt. Op die slooten groeit in September een hoogst merkwaardige kroossoort, die meer op dik ren diermos lijkt dan welk gewas ter wereld ook aan kroos doet ze zeer weinig denken. Ze vormt ih de herfstmaanden zoo'n flik tapijt op 't wa ter Jdat de onnadenkende er suf weg over zou wandelen om er door heen te zakken men sehen en honden is dat dan ook reeds overkomen. Dit kroos is uit Florida afkomstig, tijdens den oorlog moet het met houtladingen hier zijn ge komen. Het luistert naar den naam van azolla Carolina. De [Westenwind drijft het in den Noord-Zuid loopenden hoofdsloot ten Westen van den weg uit al de kilometers lange zijslooten bijeen; enkele dagen vorst doen het echter even snel verdwijnen als het gekomen is. Op en om den Langendijk wonen een driedui- zöudtal koolboeren, wier levenstaak en levens vreugde het is, millioenlen kooien te planten en te markten in de dagen van den oogst. In de vroege lente worden ontelbare koolplan tjes in zaadbedden onder glas uitgezaaid en als het op den kouden grond nog vriest schieten zij reeds snel omhoog. Zoodra zij groot genoeg zijn dn het weer blijvend zachter is geworden moeten op Langendijk is de eene veiling met een 1400 leden; te Noordscharwoude de tweede, de Noor- dermarktbond met een dikke 1500. In September werden verleden jaar alleen al 759.000 kilo witte kool geveild, in October de spitsmaand klom dit tot 2.538.600 kilo. Al deze kool wordt tot zuurkool verwerkt in de zuurkoolfabriekan,, vanwaar ze in blikken en vaten over Nederland en de geheele wereld wordt gedistribueerd. Die IJslanders eten Nederlandsche zuurkool evengoed I als de blanken onder de keerkringen en persoon- j Bjk at, ik ze zelfs in een hotel op de Algereinsdne hoogvlakte, terwijl de Amerikanen indien ze hun tariefmuren maar wat willen verlagen zeker groote afnemers kunnen worden. j De zuurkool is een gistingsproduct. Natuurlijk heeft een D[uitsch professor een boek geschreven „D'as absolute sauerkraut und das Sauerkraut' ar- uud für sich" de groote fout' van Versailles is geweest,dat in het vredesdictaat niet opge- j nomen is een verbod tot het in het licht geven I van dergelijke publicaties. Elrkend moet echter worden, dat ze toch ook' hun goéde zijde hebben, ieder die op wetenschappelijk gebied zidn in de I zuurkool wil orienteeren verwijs ik naar: Das Sauerkraut (Sauerkohl) van professor Doctor W. Hennèberg. Abteilungsvorsteher im Institut für Garungsgewerbe in Bjerlin. Het schijnt, dat de zuurkool een uitvinding van de kloosterkeuken der vroege middeleeuwen is, wier streven er altijd op gericht was de •vleeschschotels terug te drinlgen en een meer vegetarische tafel in te voeren. Dit ter kalmee- ring van allerlei driften, welke in den mensch huizein en die bij vleeschvoeding veel sterker Spreken de kafferkoning Moselekatze wist bijv. wel wat hij deed toeii hij zijn krijgslieden uitsluitend met rauw vleesch ging voeren; zij sprongen letterlijk boven op de assegaaien hunner vijanden. Dit het Zuiden en uit den Romeinso'nen tijd kenden de monniken het bewaarbaar maken der olijven, door ze te zouten en dit zelfde recept hebben zij blijkbaar ook op kool toegepast, die ze echter eerst fijn sneden, omdat kooien nu eenmaal wat al te groot zijn en niet als olijven in hun geheel in potten kunnen worden gedaan. In de losse gesneden kool vinden de zoogenaamde wilde gistcellen, die altijd en overal in de lucht aan wezig zijn behalve aan de polen en boven de gletschers en ijsvelden in 't Inooge gebergte een prachtige voedingsbodem en wanneer maar gee'n overmaat van zout wordt toegevoegd, zoo als men dat bijv. bij het inleggen van boontjes juist wel weer doen moet, ontstaat direct een gistingsproces, dat tengevolge heeft, dat de inge legde kool zeer aangenaam van smaak en uiterst gemakkelijk verteerbaar wordt. Bij het maken, va!n zuurkool heeft het zout eigenlijk géén ander doel dan het water uit de cellen te trékken het water vertegenwoordigt tot 80 pet. van het koolgewicht. Dit product vati de kloosterkeuken of mis schien juister gezegd van de kloosteihuishou- ding heeft eene wer'eldreputatie gekregen en wel zeer terecht. Kool roode, savoye, witte enz. is wel een zeer smakelijk voedsel en bijv. een prachtige middenstof voor het bereiden van stamppot, maar kool „an und für sich" is nu juist geen licht verteerbare spijze of een zieken- kbstje. Daarvoor stelt kool aan cie verteringsor ganen te hooge eischen. [Maar de witte kool, door het gistingsproces waarbij; de melkzuur bacteriën "hun ontledend werk gedaan hebben tot zuurkool geworden, is zeer licht verteerbaar. De maag van volwassenen, kinderen en zieken kan het even gemakkelijk verwerken. In Ameri ka bottelt men zélf het overtollige sap, dat bij1 de gisting vrij komt en dat men in Holland weg laat loopën en brengt dat als „sauerkraut- juice" in den handel. Men drinkt het aan tafel en hoe de liefhebber van een goed glas wijn of bier bij zijn maaltijd daar ook om lachen zal, on- loochehbaar is tiet, dat het voor de spijsvertering ofngemeen bevorderlijk is en dat men er zijn volle verstand bij houdt. In Holland zal zuur- koolmost echter wel niet gauw in de mode komen. Wanneer tegen den herfst de kooien dikke ron de bolled gevormd hebben en de onafzienbare velden klaar staan voor het mes, begint op Lan gendijk de inmaak. Heel den zomer heeft men ialleén te wieden gehad, maar n;u js het de tijd van den blijden oogst. Vreugde is er in het snij den der kool, die men zelf geplant heeft, zou Multatuli zeggen. In Augustus begint het lang zaam aan en de aangevoerde kool kan nog direct verwerkt worden. Men begint zoo vroeg omdat prooi van allerlei schimmels. Hoe sneller een aangesproken vat of bus wojrdt leeggegeten hoe beter en dat is alleen mogelijk wanneer een groot aantal gezinnen mee- hjelpt, dus als regel slechts bij winkelverkoop;. gestichten en pensionaten kunnen natuur- 1 lijk' zeer hun voordeel doen met vaten of bussen j iü te slaan. I In September en October wordt het aan den j Langendijk steeds drukker. Voor de vorst invalt moet al de kool tehmmmste in de schuren onder dak en binnen zijn het inmaken zelf is zoowat half December afgeloopen. Het wordt tenslotte eene lawine van kool, die alles overstroomt. Ell- i ken dag opnieuw varen de schuiten, geboomd do°r gondeliers in blauwe kielen of bombazijn of voortgestuwd door ploffende motoren, naar de beide veilingen. Ik bezocht die te Noordschar woude ,de Noordermarktbond, (di-e denken doet aan een reusachtig ovetdekt zwembassin waar- j in een heele vloot koolschepen kan worden ge- borgen, die reeds 's morgens vroeg van alle kan ten komen opdagen. Soms 300 schuiten op één dag, schuiten, elk geladen met 3, 5, 6 of duizend kilo kool. Al heeft Vondel ze niet be doeld, men denkt onwillekeurig aan zijn dicht regels, wanneer men de vloot ziet aankomen: Ghy zult het va'n dien kant zoo heerlijk op tfieh dagen, Met schuyten zonder tal, eer u de zon I i beschijin. iWanneer men dan de prozaïsche waarsdnu wing in het veilingsgebouw leest: „Verboden ledige vaartuigen in de goot te leggen, moet) men j eerst even weten, dat met de goot het groote bassin bedoeld wordtde oude naam van de overdekte sloot bleeif behouden toen het vei- lingsgebouw tot zijn tegenwoordige ontzagwek kende grootte groeide. j f Als een brieschende leeuw zoekende wie hij kan verslinden, gaat de keurmeester en zijn hel per van schuit tot schuit, telkens hier en daar een kool uitnemende en met een reusachtig mes doorsnijdend, zoodat èn hij èn de koopers net inwendige van het genomen monster kunnen zien: Dat de kool ontdaan van stronk en losse bladen, zoo glad en vast moet zijn als een oude kanons kogel spreekt wel vanzelf stronk en "bladen zijn op het veld achtergebleven. Van de veiling gaan de schuiten naar de zuurkoolfabrieken. Wij mochten de bekende firma Kramer bereid vin den ons toe te staan eens bij haar hoe het 'zuurkoolmaken geschiedt. verspeend, uitgezet worden. Diaar komt heel er in September al liefhebbers zijin, die naar de Langendijk aan te paszelfs de scholen sluiten in die dagen hun deuren. Maar tevergeefs plan ted de 'kool planters als de Heer van den oogst zijh zegen niet geeft. En wat baat een schitte- de oogst wanneer de menschen zidn in hun dwaas heden verliezen zooals in onze dagen en de oogst onverkoopbaar wordt. Als 100 Kilogram prachtige kool op de velden totaal zestig cent opbrengt of zelfs heelemaal niet meer vérkoop baar is? Maar zij, die He kool uitzetten, zijn altijd weer vol goeden moed. Gedrieën doen zij hun w©rk, gansch den langen dag. E|en man steekt diet een graafje eim opening in den grond, met de rechterhand, de- linkerhand op den rug ont vangt van den achter hem loopenden jongen een koolplantje, dat hij plant, met zijn klomp weer dén grond dichttrappend. De derde man giet wat water om in den geroerden grond de wortel tjes wat aan te slempen. Voor de laté en inmaak- kcol wordetn de plantjes op eaadbedden in den «ouden grond uitgezaaid, het verspeenen .ge schiedt op dezelfde wijze. Rioode kool is wel het hoofdproduct van deze streek. Maar daarover zullen wij bet in dit artikel niet hebben; vermelden wij alleen even, dat de Noordermarktbolnd in het seizoen in nor male tijden 30 tot 40 wagons per dag van deze kool alleen naar Djuitschland stuurt. Te Broek zuurkool vragen in Limburg moet ze er bijv reeds zijn bij het begin van de patrijzenjacht'. 'Eleh patrijs of een fazant komt licht aange- bradeh en daarna in zuurkool gestoofd zeer bij zonder tot zijn recht. Met dergelijke wenscken heeft men aan dien Langendijk rekening te houden, want men bereidt er zoo wat 95 pet. van de 45.000 vaten zuurkool elk plus) minus van 180 K.G. netto die Nederland produceert en. voor negentiende zelf gebruikt. Dit fabriekmatige bereiden der zuurkool heeft eeh steeds stijgend verbruik van dit gezonde Voedsel tengevolge. H,et zijn alleen de eenvoudi- gën, die de wetten der hygiene niet kénnen, of er nooit over nadenken, die zweren bij „eigen inmaak". Het is op deze, dat de winkeltjes spe- cüleeren, dat het reclamebord van de fabriek' wegstoppen eh er voor in de plaats zetten een met in dikke letters „eigejn inmaak" er op, ter wijl ze rustig de zuurkool per vat laten komen. Maar de wereld wordt alleen bedrogen omdat ze bedrogen wil worden. Dje moderne zuurkool- fabriek, waar alles machinaal geschiedt onder voortdurende afwasschingen en de gesneden zuur kool practisch niet met de hand wordt aange raakt heeft natuurlijk alles voor op de „eigen inmaak", die alleen historische rechten en een eerbiedwaardige oude reputatie kan doen gelden. D'at de huisvrouw zelf zou inmaken is fneeleimaal De voorraadschuren barsten van kool en de kuipen vloeien over van most dat is het eerste wat men denkt, wanneer men de fabriek betreedt, Rappe handen werpen de kooien uit de ouder wétsche booten op zeer moderne door kleine elee tromotoren aangedreven transportbanden en an dere, even rap, nemen ze er weer af eni zetten ze op stapels. Eerst moet de kool eeh paar we ken narijpen en van groenig tot smétteloos wit opbleeken dat geeft de blankste zuurkool. Elke kcol, die nadat ze voldoende gelagerd heeft wordt voor ze naar de boor en daarna naar de snijmachine gaat eerst nagezien en ge ïnspecteerd; geen enkele „Sehönheitsfehler" mag zij hebbeh. Ook wordt telkens weer 'n monster- kool doorgesneden, blindelings genomen van den hoop, om te zién of er geen ziekte inj zfit. De firma Kramer is bijzonder streng met de keuring, waht zij heeft de reputatie van haar gedeponeerd merk op te houdenG. K. Z|. f dat) zou kunnen beteekénen Goede Kerngezonde Zuurkool of beteekén't het eigenlijk K. Kramer en Zonen Dit modern ingerichte en todn weer ouderwet- sohe familiebedrijf, waar Oom Jan leiding geeft en neef Piet voorman is, maakt een zuurkooltje dat noch mijne, noch uwe huisvrouw hoe voortre'ffelijk ze overigens ook zijn ooit zou kuunen namaken. Eerst gaan de kooien naar de boormachine te onderste boven worden ze tegen de boor aan gedrukt. Deze boor is geen spiraal maar een breed soort timmermans boorde boor trekt er ©en aantal spiralen door zooidat straks de snij machine van den stronk geen schijfjes maakt zooals u dezer dagen van uw ontbijtrammenas maar slechts lange dunne viespeltjes, zooal3 van 'de rest van de kool. In 'de snijinaehien, horizontale doozen, waar in 6 en meer kooien tegelijk worden gelegd, snijden de snelrondwentelende sikkelmessen de kool aah flarden het resultaat is groote bak ken vol dunne lange draden. D|eze bakken staan op wielen en worden naar de groote geftiètselde betonnen putten gereden, Hie de plaats van de oude houten kuipen innemen. De putten wor den eerst brandschoon gespoten en geschrobd, ©venals de planken schotten, welke op den bodem gelegd worden en tegen de wanden gezet. Achter deze schutten en langs den cementen wand ont snapt het gas, dat bij de gisting in groote hoe veelheid vrijkomt. In zoo'n put gaat dikwijls eéh dertig duizend soms zélfs 50.000 kilo versch gesheden kool. Laag na laag met gaffels uitge spreid. Elke laag wordt ihgeloopen, ingetreden, door mannen die met schoone klompen, welke zij alleen in den put dragen en verwisselen voor hun gewone Haagsd.ie zoodra zij er uitkomen, de zuurkool treden als eertijds de druiventreders de wijndruiven in de pers. Ze schijnen een geheim zinnige dans uit te voeren; men meent een soort vertraagde film te zien van de een of andere religieuse exotische dans, wier doel bezwering is. Op elke laag wordt wat zout gestrooid om het celwater vrij te makén. Men vult den put die veel langer dan diep is, maar toch altijd nog wel twee en eenj halve meter met een flinkén kop er boven op. Dan wordt op de kool, waarin de gistbacteriën uit de lucht bij het snijden reefls toegang vonden, een laag zeer zorgvuldig uitgezochte koolbladeren ge legd. Daaroverheen gaat een groote linnen doek', waarop weer planken, waarna men het geheel zwaar belast, met vaatjes zand of extra zware inmaak'steenen. 1 slechts kort gegist heeft. Voor verzending wordt de zuurkool in vaten ingekuipt of ook in bussen vapi 10.en 25 Ki.G. verzanden de bussen zijn voorzien van een veiligheidsklep je, zoodat de voortgezette gistihg ze niet 'kan doen barsten. Kort geleden heeft ondergeteekfende en een 150-tal a'nderen, journalisten en autoriteiten ge tracht de Brabantsdne industrie er boven op te eten. Naar de mate van zijn zwak kunnen heeft hij gedaan wat hij 'kon i iin hetf laatste carrlë doet men wat men kan. Maar ik geloof niet, dat het uiteindelijk veel resultaat heeft gehad. In het algemeen laten industrieën er zich nu eenmaal niet boven op eten. Voor de zuurkoolindustrie kan men echter zeer zeker eene uitzondering maken. "VV ie de handhaving van den goiiden stan daard aan het hart ligt, wie iets voor de vader- landsc-he nijverheid, voor zijn gezondheid en spijs vertering voelt, kan ik slechts één raad geven: eet meer zuurkool! MECHANICUS. Mien! 17 Alkmaar Tel, 526 Vertrouwd adres voor: goedpassende Buikbandan Elastieken Kousen Rechthouders en Rechthouder- Corsetlen „EEN PAKKENDE" RECLAME. EEN „SMAKELIJKE" RECLAME. EEN „GEZONDE" RECLAME. Zaterdagmorgen gingen wij als gewoonlijk de post uit onze postbus halen, teneinde de laatste copie te krijgen voor ons blad. Na deze te hebben ontvangen, verlieten wij het kantoor, maar werden teruggeroepen er was nog een paket een doos biskwie zoals men zei voor ons gekomen. Wij namen het paket in ontvangst keurig ver pakteen met plakstrookjes, waarop het woord „bis- Vanzelf wordt de ingemaakte kool nu door de gistbacteriën omgezet in zuurkool. Binnen 14 dagen a 3 weken is ze reeds' voor de consump tie gereed gas en wit schuim in groote inoe- veelhede'n ontwikkelend. (Maar voor transport naar Indië laat men ze eerst, in vaten een 3 (Biaan- den uiigisten, terwijl men ze zelfs wel 2 jaar in den put kan laten. De liefhebbers van een sterken smaak waardeeren deze zuurkool zeer; kwie" was afgedrukt. Als afzender stond zichtbaar aangegeven: „Sluis' Biskwiefabrieken", Deventer. Wij dachten op zijn minst een zending adverten tie cliché's te ontvangen, door middel waarvan de genoemde firma reclame in ons blad wilde maken voor haar artikel. Het zou toch waarlijk geen won der zijn, wanneer men in aanmerking neemt Let rayon, dat door ons blad wordt bestreken, en het enorme zielental. Op ons kantoor gekomen, eerst de correspon dentie behandelen, waarbij we natuurlijk tevens een opdracht van de fa. Sluis verwachtten. Ja, daar was de brief al. En die hield ook waar lijk een „opdracht" in. Een vriendelijke brief aan de Redactie en kunnen wij U verzekeren dat de inhoud van het blikje zich ook zeer wel doet smaken bij de thee, die op uw kantoren wordt geserveerd." Wij openden het blik en de kostelijke boudoir melange lokte tot snoepen, terwijl we met genot daarna dachten aan het kopje thee, waarvoor wij ons des middags een oogenblik tijd gunnen. Want nietwaar niet iederen dag krijgt men iets toe gezonden dat den tong zoo streelt als deze boudoir melange (duidelijker gezegd eter-biskwies. Een boekje, dat zich tevens in den brief had be vonden, hadden wij een oogenblik terzijde gelegd, maar na het herlezen van den brief, schonken wij daar eens meer aandacht aan. Het was een keurig uitgevoerd receptenboekje. Maar laten wij nu eens verklaren natuurlijk ten behoeve van onze kokkerellende lezeressen hoe Sluis' Biskwiefabrieken tot deze „innemende re clame zijn gekomen. In den winter, wanneer het fruit schaars en duur is kunnen wij ons vooorstellen, dat vele vrouwen naar hun „bobbed"-hoofd grijpen, en zich afvragen wat zij als „toetje" op tafel moeten zetten, indach tig aan het volksgezegde, dat bij de heeren der schepping „de liefde door de maag gaat!" Maar er is uitkomst voor U, vrouWen. Wanneer i den smaak van den man kent, speculeert daarop en zijn liefde zult ge honderdvoudig ontvangen. Laten wfj U een „tip" geven en koopt U steeds stijgende stukken van „Sluis Biskwiefabrieken" te Deventer. Wenscht uw heer gemaal een geurige pudding, geen nood. Gaat zijn smaak meer uit naar een pi kante vla, ook hieraan kan worden voldaan, wan neer ge de recepten, voorkomende in het recep tenboekje, samengesteld door mevrouw Wittkop- Koning, nauwkeurig opvolgt. U behoeft heusch geen huishoudschool te hebben bezocht, om het heerlijkste „toetje", bereid met Sluis eierbiskwie, op te dienen. De door ons ontvangen boudoir-melange vormen het middel daartoe, en geven die heerlijke aroma en pikante nasmaak aan een gerecht. In een blikken, goed sluitende doos verpakt be houden de eier-biskwies heel lang hun broosheid, en fijnheid van smaak, en vormen „de" delicatesse van uw nagerecht. Koopt deze boudoir-melange, schaft U tegen den prijs van 10 cent bij genoemde firma een recepten boekje aan en ge zult Sluis Biskwiefabrieken te Deventer, dankbaar zijn, dat zij door middel van het door ons ontvangen blik, u den weg hebben ge wezen, om een zeer smakelijk en goedkoop nage- ricnt aan uw huisgenooten voor te zetten.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Nieuwe Langedijker Courant | 1931 | | pagina 3