BEZUINIGING OP DEFENSIE
Feiten en Cijfers over School
en Onderwijs
Strijdende Zielen
Men heeft ons schoolstelsel wel vergeleken met
een groot-bedrijf. Er schuilt In deze vergelijking
veel, dat aantrekt. De analogieën liggen voor 't
grijpen. Letten wij vandaag eens op het reusachtig
staand kapitaal, dat er in ons lager onderwij s-
bedrijf is neergelegd.1) Volgens de Statistiek van
het Gewoon en Uitgebreid Lager Onder beschikken
onze lagere scholen tezamen over bijna veertig
Het is duidelijk, dat deze lokalen met hun in
richting een enorme waarde vertegenwoordigen. Hoe
wordt daarvan nu gebruik gemaakt? In de zooeven
genoemde statistiek vinden wij een opgave van de
gebruikte en de ongebruikte leslokalen afzonderfijk.
Wij leeren daaruit, dat er op 31 December 1929
ruim 2600 lokalen ongebruikt stonden, Dat is bijna
7 pet. van het totale aantal. Vooral in openbare
scholen staan er veel lokalen leeg, n.l. 10 pet. van
het totaal. Bij het bijzonder onderwijs is het onge
veer 4 pet.
Het is niet mogelijk op objectieve gronden vast
te stellen of wij hier te doen hebben met een ver
spilling, welke bij beter beheer vermeden had kun
nen worden. Immers de bevolkingsbeweging zal'
steeds het leegstaan van schoollokalen tengevolge
hebben. In de groote steden beschikt men door den
trek naar de buitenwijken, in de binnenstad, vooral
bij het openbaar onderwijs, over meer schoolruimte
dan noodig is. Daarnevens werkt hier uiteraard
ook de voorkeur der ouders voor scholen van een
bepaalde richtinig, welke in ons stelsel van onder
wijs wordt geeerbiedigd.
Nu nog een enkel woord over de moderne hulp
middelen, we ke men bij het onderwijs gebruikt.
blijkens de jongste onderwijsstatis-
tiek, bij het onderwijs nog niet een belangrijke rol.
Aan de schoolhoofden werd gevraagd: „Wordt er
geregeld gebruik gemaakt van radiolessen?" Hierop
antwoordden slechts 38 openbare, 42 Protestantsch
Christelijke, 13 Roomsch Katholieke en 5 niet-con-
fessioneele bijzondere scholen bevestigend. Relatief
volgen de Protestantsch Christelijke en neutrale bij-
zondere scholen nog het meest de radiolessen. De
vraagstelling bracht mede, dat alleen de geregelde
gebruikers bekend werden, er is waarschijnlijk een
grooter aantal scholen, waar zoo nu en dan eens
naar de radio wordt geluisterd..
Eindelijk lets over de schoolbioscoop. Een gere
geld gebruik wordt daarvan door 10 pet. der scholen
gemaakt. Vooral de leerlingen der openbare scho-
len en dan in 't bijzonder die in de groote steden
bezoeken de schoolbioscoop. Minder vindt nut het
bezoek dezer instelling bij de bijzondere scholen.
U Bijgewerkt door het Centraal Bureau voor de
Statistiek te 's-Gravenhage.
Het is gebleken, dat er reeds in 1932' een be
langrijk tekort op de Rijksbegrooting zal zijn.
Dit tekort zal in 1933 en 1934 zeer zéker nog
aanzienlijk vergroot worden (sommigen spreken
vain een deficit van 100 millioen gulden). In
verbaand hiermede zullen de Rijksuitgaven moe-
teU worden verlaagd en natuurlijk zullen de
militaire" uitgavén de beweging moeten volgen.
Defaitisten en anti-militairisten zijn dadelijk
gereed met hun advies, dat luidt: schrap 25 pet.
van de militaire uitgaven, waardoor 20 a 25
mllioen zou worden bespaard. Dé militairisten
én militairen, die geen rekening houden mét po
litieke mogelijkheden en andere belangen, zeg
gen dat besparing op militaire uitgaven niet
verder mogelijk is en dat er op de defensie al
genoeg bezuinigd is.
Dé waarheid zal wel in het midden liggen
tuesehën deze beide extreme uitingen. Om tot
een practisch resultaat te komen, kan men aan-
Inemén, dat indien het tekort werkelijk zoo
groot mocht worden als hierboven aangegeven
de uitgavén voor de defensie zeker met onge
veer 10 millioen gulden zouden moeten worden
verminderd.
Het is te hopen, dat de toestand zal meevallen
ejn dat het tekort niet de door pessimisten ver- j
wachte afmetingen zal aannemen, doeln het zou
gevaarlijk zijh ten deze eenige voorspelling te
doen.
Met het oog op bet te verwachten tekort en
de daardoor noodige bezuiniging op de militaire
uitgaven, is het van belang na te gaan, tot welke
besparingen men zou kunnen komen, indien de
van deze plaats nu reeds jarenlang gedane voor-
Van haar deskundigen medewerker
ohtving de Cpntrale Commissie voor
Bezuiniging de volgende beschou
wingen.
stellen in toepassing werden gebracht. In bet
navolgende wordt daarvan een beknopt overzicht
gegeven.
A. Beperking van het beroepspersoneel van
de landmacht, zonder de sterkte van bet oorlogs-
leger aan te tasten.
Het beroepspersoneel, waaro pde beperking op
do grootste schaal mogelijk zou z'ijn, is dat, '.iet-
wel k behoort tot bet Veldleger. In dat Veld
leger worden de dienstplichtigen opgeleid tot
soldaat en onderofficier en worden de officieren
verder gevormd. Om dit met succes te kunnen
blijven doen, behoort bet legerbestuur over een
aantal scholen te beschikken. Thans heeft men
per regiment infanterie 3 school compagnieën,
waarbij als regel een zeer klein aantal leerlin
gen is ingedeeld. Zoo treft men momenteel b.v.
in een garnizoen als Amersfoort in één kazerne
complex 4 X 3 12 schoolcompaghieën aan,
tervijl 4 van deze compagnieën op een bepaald
moment niet meer dan 12 leerlingen tellen. Niet
temin, staat er een kapitein aan het hoofd van
elk dier scholen en zijn er in totaal de noodige
luitehants, adjudant-onderofficieren, sergeant-ma
joors én sergeanten bij ingedeeld.
Het behoeft geen betoog, dat op dit gebied
concentratie dringend noodzakelijk is en zulks e HMI
j zou niet alleen om financieels redenen, maar j vsiëin met 'één, waardoor de oorlogssterkte met
zelfs ook uit militair oogpunt bezien een groot een divÏKietrmfm ynii -nrnrrlxiTi
voordeel oplevereh.
Naar dezerzijdsche meening zou bet aantal
sch ooicompagnieën bij de infanterie tot op on ge-
vee reen derde van het tegenwoordige aantal
FEUILLETON
ïn Heulen vond Von Diengern zonder al te
groote moeilijkheden jeugdkennissen van Hart-
wig, die daar met hem bet gymnasium hadden
bezocht. Ein na tallooze besprekingen met eer-
zamo kooplieden, een apotheker, een advocaat, een,
dokter en een bon-vivant, die zich als verzeke
ringsagent door het leven sloeg, ontwikkelde de
commissaris het volgepde beeld van Hartwig
als jongen.
Mih of meer angstvallig en terughoudend,
maar nooit een spelbreker. Hulpvaardig tegen
over minder begaafde vrienden, voor wie hij,
walmeer dat moest, tot diep in den nacht opstel
leb maakte. Hartwig was als knaap tot geen
enkele ruwheid in staat geweest, was bij ern
stige vechtpartijen steeds bemiddelend opgetre
den, maar kon bepaald boos worden, wanneer
hij dieren zag kwellen of mishandelen. D|en om
gang met zijn besten vriend had bij opgegeven,
omdat deze er niet van kon afzien kevers en
(vlinders te vangen en voor zijn verzameling
te prepareerén.
Voin Dengern kreeg van den rector van het
Wil helm-gvmjnasiuni in Keulen verlof de tot
bubdels verpakte, stoffige en half vergane school-
schriftén van vroegere leergangen door te snuf-
felén om te trachten eenige opstellen van Hart
wig onder de oogen te krijgen. Urenlang vocht
hij op dén zolder van bet gymnasium "in stof en
spijnnewebben, tot hij de cahiers vond, waarin
vijftien, twintig jaar geleden Thomas Hartwig
zijn stijloefeningen had gemaakt. Met dezen buit
haastte bij zich naar zijn hotelkamer, waar hij
al deze onnatuurlijke, kinderlijk onschuldige op
stelleen over ,,Hoe ik mijn Paaschvacantie door
bracht", „Die maagd vain Orleans", „Zondags bij
eeh voetbalwedstrijd" en wat een leeraar zijn
pupillen nog meer pleegt op te geven, doorwor-
moeten worden teruggebracht. Dé opleiding be-
hioort niet regiments- maar brigadesgewijze te
worden geregeld, daarbij rekening houdend met
de indeeling van garnizoenen (legerings-capaci-
j teit en oe'fengelegenheid).
j Ook bjj de artillerie is beperking mogelijk.
Het aantal scholen zo ubij dit wapen tot op on
geveer de helft kunnen worden teruggebracht.
Do uiteindelijke besparing, welke het gevolg
zou zijn van het uitvoeren van deze maatrege-
len, kan niet met, nauwkeurigheid worden vast
gesteld, omdat het thans nog niet mogelijk is
te bepalen, over hoeveel personeel de grootere
scholen zouden moeten beschikken. Er moet n.l.
op dit gebied mog de noodige ervaring wonden
opgedaan. Men mag om de gedachte te be-
palen - wel aannemen, dat de hierbedoelde be-
sparing bij goede uitvoering van het beginsel
I cp den duur per divisie zou komen op plm. één
j millioen gulden (f 1.000.000.—
Behalve b ijde scholen dient er in vredestijd
j Behalve bij de scholen dient er in vredestijd
°°k wn aantal beroepsofficieren en -onderoffi-
eieren bij de staven en de mobilisatie-bureaux
i Ook hierbij is inkrimping mogelijk. Zonder te
veel aan de fantasie over te laten is het noemen
va n be paalde bedragen ook ten deze niet wel
mogelijk, doch een globale berekening geeft voor
de hier bedoelde inkrimping eene uiteindelijke
besparing van pl.m. honderdduizend gulden,
(eveneens per divisie).
Rij het vernemen van deze bedragen houde
men wel terdege in het oog, dat zij eerst! dan
ten volle kunnen worden bereikt, wanneer het
wachtgeld t.z.t. zal zijn komen te vervallen.
Ook moé't natuurlijk met de pensioenlasten re
kening worden gehouden.
Met handhaving van de tegenwoordige oor
logssterkte en het daarmede verband houdende
getal van vier devisiën in vredestijd, zou met de
aanneming va nde hier geopperde voorstellen,
op den duur bereikt kunnen worden eene be
sparing van ongeveer 4 maal fl.100.000.— is
f4.400.000.—.
Bij een zeer intensief gebruik van verlofskader
in vredestijd zou vermoedelijk èene grootere be
zuiniging mogelijk zijn, doch het is verstandig
voorloopig geen hooger bedrag te noemen.
Uit het vorenstaande volgt, dat de vermelde
voorstellen met aanneming van een maxximum
mogelijk tekort geen toereikend resultaat zou
den opleveren. Etr zullen voor dat geval nog
andere maatregelen moeten toegepast worden.
Deze maatregelen zouden in de eerste plaats
'kunnen bestaan in beperking van het beroeps
personeel behoorende tot: de militaire admini
stratie, de genie, de militaire magazijnen, het
Departement van Defensie, de luchtvaartafdee-
ting, het korps luchtdoel-artillerie, enz.
Het totale bedrag, hetwelk op den duur door
deze beperking zou kunnen worden bespaard, mag
men zeker niet hooger schatten dan zevenhonderd-
vijftigduizend gulden, zoodat met behoud van
de tegenwoordige oorlogssterkte de uiteinde
lijke bezuiniging mag worden vastgesteld op
f4.400.000 -f f750.000 f5.150.0000.
B. Vermindering van de sterkte van het
oorlogsleger.
Die tweede belangrijke mogelijkheid om tot
eenigszins afdoende bezuiniging te komen, wordt
verschaft door vermindering van het aantal di-
vsiëin met 'één, waardoor de oorlogsster'
I een divisiegroep zou worden verkleind.
Voor het geval mén deze vermindering ge
paard zo ulatén gaan met de hiervoren onder A
genoemde efficiency-maatregelen (zulks kan men
de otnder R aangegeven beperking niet noemen,
stelde. E)doch, bij het vele onwezenlijke en ohbe-
teekenende stiet hij toch ook op taenige origineele
gedachte, maar vóór alles bewonderde Von Dten-
gern de absolute beheersching van de taal en
het zelfs pijnlijke streven onpathetisch en de
phrase uit den weg te blijven.
Von Diengern werd plotseling hevig geinteres-
feeerd. „Wat is de grootste misdaad welke de
mensch ka nbegaan F" luidde een in de vijfde
klasse behandeld thema en Hartwig had uiterst
minutieus, duidelijk en logisch uiteengezet, dat
de ernstigste misdaad de vernietiging van een
menschenleven, de moord, moest zijh. Diaar de
moord, voortkomende uit den wensch zichzelf te
bevoordeelen, dus louter uit zelfzuchtigheid, ver
nietigt men nooit vermoede mogelijkheden, be
gaat men een misdaad tegen de eeuwige harmonie
der natuur, verkracht men 't onkwetsbare. Voor
elke misdaad kain men boeten, elke misdaad kan
vergeven worden, alleen de moord niet, omdat
hij, die gedood werd, (niet meer vergeven kan.
Men doodt een mensch en vernietigt daarmee
hiet Slechts het slachtoffer, doch wellicht met
hem een grootséhe gedachte, welke deze mensch
tot heil vah de wereld zou hebben ontwikkeld
eh uitgevoerd. Wee de moeder, die, teneinde nood
én schande te ontgaan, haar pas geboren kind
doodt. Want wie weet, of zij in hem niet een
hieuwen Heiland, waar de wereld naar snakt,
heeft vermoord. Vergëving is er voor alle arme
zondaars, alle gestruikélden, alle slachtoffers van
een onzinnigen socialen strijd. Slechts voor den
moordenaar bestaat geen verontschuldiging, wijl
het uitdooven van een vreemd levenslicht het
vernietigen van een wereld beteekent.
Daar Hartwig ih het verdere verloop van zijn
opstel ook den oorlog als massamoord veroor
deeld had, kreeg hij een „onvoldoende" met de
aanteekening „niet bepaald patriotisch gedacht."
Vo(n Dtengern echter was sterk' onder den in
druk van hetgeen hij zooeven gelezen had. Hij
stak het colnier in zijn zak, trok zijn gelaat' in
een ondoorgrondelijke plooi en maakte een lange
wandeling langs den Rijn, waarbij hij zijn ge
dachten den vrijen loop liet.
Met Lotte Eröhlich had Von Diengern weer
cotatact gezocht, maar dat was op 'n mislukking
uitgeloopen. Hij had haar op straat opgewacht
en aangesproken, waar hij later geweldig spijt
vain had. Want Lotte had hem woedend tooge-
sitiauwd: Laat u mij alstublieft met rust! Als
een dief hebt u mij weten te naderen om' me uit
te hoorëu. Dat is laag en gemeen'
Eén vermoeide glimlach was op Von Dtengern's
lippen gekomen.
U hebt heusch nog niet zoo'n ongelijk, juf
frouw Eröhlich; 'tis geen aanlokkelijk beroep
jacht op mensch en te moeten maken. Maar 'tkan
toch altijd ook zijn goede zijde hebben.
Met deze woorden han Von Diengern zich haas
tig verwijderd en Lotte bleef min of meer be
schaamd. en verbluft staan.
Von Denger nstelde zich daarop in verbinding
met mevrouw Lammelein, bij wie Lotte aan de
Lützow Ufer haar intrek had genomen en hij
slaagde er werkelijk in het vertrouwen van de
oude dame te winnen en dit wel desi té spoediger,
toe nhij zich voordeed als reiziger in wijnen en
likeuren, die nooit op orders aandrong, maar
wel zeer vrijgevig was met monsterfleschjesMe
vrouw Lammelein droeg haar jonge knappe huur
ster een warm hart toe, maar den laatsten tijd
was die warme toegenegenheid todn wel wat ver
minderd.
'Neenn, die jonge meisjes van tegenwoordig,
klaagde ze. Vroeger was het altijd Hartwig hier
én Hartwig daar en als hij 's middags telefo
neerde, liet zij van haast den soeplepel vallen en
dan dacht ik aan een groote liefde, die vandaag
of morgen tot een huwelijk zou leiden. Maar
toén dat ongeluksmensch, die Hartwig, gear
resteerd werd dacht u, dat ze daar erg van!
(onder den indruk was ze heeft niet eens' ge
huild. Latén we daar niet over praten, zei ze tel-
kéns afwerend, als ik haar wilde troosten. Harte
loos, eenvoudig harteloos, zeg ik u.
Von Dengern stelde nog andere vragen, bracht
bij elk bezoek het gesprek steeds weer op "juf
frouw Eröhlich, zoodat bij mevrouw Lammelein.
tën slotte het vermoeden post vatte, dat de wijn-
agént zei fverliefd was op het meisje. E|n in dit
vernj.oe.den werd zij nog gesterkt, toen hij op
een dag verzocht, de kamer van juffrouw Fröh-
lich eens te mogen zien, daar hij, als vrijgezel,
daar de sterkte van het oorlogsleger belangrijk
wordt aangetast) zou in totaal ten slotte worden
f 7r-fo Ar,neT ^zumiging Van 3 x f 1.100.000 -f
t/SU.U00 de winst als gevolg van de afschaf -
fmg der divisie.
Uiteindelijk zou het vervallen van de vredes-
divisie een financieel voordeel opleveren van 3
a 4 millioen, zoodat het maximum aan bezuini
ging, als gevolg van de maatregelen onder A
1 f8 050 0001meW' bedra^en f7.050.000 a
Uit den Omtrek
DIRKSHORN.
Dinsdag J.l. heeft de Chr. Zangvereen. „Cres
cendo" onder leiding van den heer Paul Kok een
uitvoering gegeven in de Geref. Kerk te Dlrkshorn.
Na het zingen van Psalm 138 1 door de gemeente
ging Ds. Matter voor in gebed en sprak een woord
van welkom, hoopte dat de aanwezigen een aange-
namen avond zouden hebben. En laten wij er on
middellijk aan toevoegen dat het een mooie avond
is geweest.
Dit was de eerste uitvoering onder den „nieuwen
directeur" en het bleek alras dat er een vak-
musici voor stond. Dat alles goed was voorbereid,
bleek wel heel duidelijk, directeur zoowel als leden
dirigeerde en zongen zonder muziek. Natuurlijk
was niet alles vlekkeloos, een paar liederen waren
aan zakken onderhevig, doch het geheel kenmerkte
zich door beschaafden zang, met fijne p. p Bij
zonder goed vonden wij het bekende „Ave Verum
Corpus van Mozart en „Gebed" van D. Bortnianski
Het koor beschikt over mooie bassen, terwijl bij
de tenoren wel e,enige versterking noodig is.
Als solisten werkten mede J. Pluister, orgel J
Schoon, viool en K. Kok, tenor.
De heer Pluister bespeelde het niet mooie orgel
heel goed en begeleidde den zangsolist keurig. Het
vioolspel kon ons niet bekoren. De tenor K. Kok
zong 5 liederen, waarvan wij „Des Zeemans lot"
heel gaarne als mooi onderstreepen. Met veel ge
noegen hebben wij naar dezen heer geluisterd.
Aan het einde verzocht de voorzitter, de heer
G. Paarlberg, de gemeente het bekende „'k wil U
o God mijn dank betalen"' te willen zingen, en
sprak daarna het dankgebed uit.
„Crescendo" kan met genoegen op dezen avond
terugzien.
SINT MAARTEN.
Woensdagavond vergaderde de vereen. „IJsclub
St. Maarten" in het Café „Rust en Lust" alhier ter
bespreking van de te verwachten werkzaamheden.
De heer P. Breed, opende als voorzitter deze
bijeenkomst met een woord van welkom aan leden
en pers er bij voegende dat het wederom de courant
moet zijn welke het de leden zal doen weten wat
hier besproken wordt daar de opkomst ter verga
dering beneden het vriespunt is.
Hierna las de heer P. de Geus de notulen der
vorige vergadering, welke zonder opmerkingen on
der dank werden goedgekeurd.
Uit de rekening van den heer D. A. Blom, pen
ningmeester, bleek, dat ontvangen was f 17.38, uit
gegeven f5.15, zoodat er een voordeelig saldo groot
f73.23 is.
De rekening, nagezien door de heeren P. Koning
en J. Bij post werd door de heeren in de beste orde
bevonden en tot goedkeuring hiervan geadviseerd.
De heeren P. Koning en A. Kossen, aftredende
bestuursleden werden alszoodanig herkozen en wel
ke dit aanvaarden, terwijl in de vacature Aa de
Vries (vertrokken) werd gekozen de heer Wolters,
welke met deze benoeming in kennis zal worden
gesteld. t (fi
Op Voorstel van voorzitter werd besloten dit jaar
zoo het niet wintert, geen contributie te heffen.
Als uurloon bij voor de club uitgevoerde werkzaam
heden zal, evenals bij de werkverschaffing f0.32
per uur worden betaald. Voorts werd goedgekeurd
om bij betrouwbaar ijs, wakken en trekgaten in vrij
grooten omtrek af te zetten.
Hierna sluiting.
SINT MAARTEN.
Heeft men voor 1 jaar terug te Eenigenburg de
eerste vertooning van de mooie filmdemonstratie
van het thee, koffie en tabaksbedrijf van de firma
Van Nell te mogen aanschouwen en haar product,
koffie en thee te proeven, thans is het St. Maarten
en Valkoog welke zij zal bezoeken en wel alhier op
Woensdag 16 December a.s..
Voor de kinderen n.m. 2 uur en voor ouderen te
7.30 uur.
Deze filmavond kan heusch als een genot be
schouwd worden daar de bedrijfstechniek hier bij
vertoont tot het wonderbare grenst.
nog nooit in de gelegenheid was geweest den voet
in het vertrek:, van een jong meisje te zetten en
hij dood-nieuwsgierig was om eens te zien hoe
een alleen wonende vrouw haar kamer inrichtte.
Mevrouw Lammelein deed hem dat genoegen, ook
al, omdat zij ditmaal een fleschje advocaat als
monster had gekregen. En omdat zij juist op
dit moment aan de telefoon werd geroepen, had
Von Deijgern gelegenheid, zién eenige minuten,
alleen in Lotte's kamer op te houden.
Het groote proces.
Eindelijk dan konden de bladen van het groote
feit, dat stond te gebeuren, melding maken. Op
den 5en November zou het hof van gezworenen
het op twee dagen geraamde proces tegen Thomas
Hartwig beginnen, terwijl op den avond van
dienzelfden dag de première van „Drie mensehen';
in het Kleist-theater zou plaats hebben.
De Berlijnsche sociëty was één en al opwinding
en bereidde zich voor op de zware taak, welke
haar wachtte. Het kwam er hl. slechts op aan,
toegangsbewijzen machtig te worden tot de recht
zaal en de eerste opvoering van het stuk' van
den moordenaar. Het eene was nu eenmaal on
afscheidelijk met het andere verbonden. Men zou
overdag van alle phasen van het proces tegen
Hartwig getuige zijn, om des avonds in rok',
de dames in groot toilet, met evenveel belang
stelling te luisteren naar "de moorden van den
auteur, die in 't Kleisttheater anderen 'voor zich
zo ulaten spreken. E|n het werd een geweldige
jacht, een wedloop om de beste kaarten, het aan
voerden van allen invloed en de hernieuwing van
kennismakingen met parlementsleden en andere
invloedrijke personen. W;ant wanneer het ook
door betaling van den tienvoudigen prijs met
hulp Van kaartagenten gelukte een stallesplaats
pf zelfs een loge in het Kleist-theater machtig
te worden, bij het hof van gezworenen baatte
all erijkdom niets, wanneer men niet door bij
zondere connecties een aanbeveling had fij den
voorzitter van de arrondissementsrechtbank ,M,uhr
of bij dén officier van justitie.
