msmrnm sÊsSmssss. s&s&asssK SHSbSBHSSSS ras* Feestelijke herdenking van het 100-jarig bestaan van het Departement Oudkarspel der Maatschappij tot Nut van 't Algemeen ffas&ïïAi LJTi'SeSeSwSS den ,CTe"S- ss S» k suss KINDERWAGENS en VACHTEN JACOB KUIJT, Laat 115-117, Tel. 982, Alkmaar. Dit Departement heeft Zaterdag in de zaal van den heer Vis te Oudkarspel zijn honderdjarig be staan feestelijk herdacht. De Operettevereeniging welke eenige weken gele den zulk een succes behaalde met de operette „RO LANDA" had spontaan aan de uitnoodiging van het Departement voldaan, hiervan een reprise te geven Zeer velen waren opgekomen om bij deze tweede opvoering tegenwoordig te zijn. Aan de bestuurstafel merkten wij op het bestuur van de Nutsspaarbank en het eerelid van het Departement den 89-jarigen heer M Kroon Cz., die met het honderdjarig be staan tevens zijn 70-jarig lidmaatschap herdacht Ook was er heel wat publiek van buiten, o.a. uit Alkmaar, in verband met een te verwachten ou- voering voor de radio van „Rolanda" voor de VA RA door een Alkmaarsch dubbel kwartet en het Dameskoor Pro Arte, beide onder leiding van den componist van Rolanda, den heer Jac. Jansen van Bergen. De Opening. De heer J. KEIZER sprak als voorzitter een kort openingswoord, waarin hij allen en enkelen in het bijzonder welkom heette, en den aanwezigen een aangenamen avond toewenschte. Daarna gaf hij het woord aan de Operettevereeniging, die onder directie van den heer H. ZAAL, regie van den heer ningen gereed, het schip wordt op stapel gsze:. Steeds verder vordert men. De electrisch gedreven klinkhamers drijven de bouten, door des arbeiders hand geleid in de stalen wanden en worden de pia ten eaneengeklonken. Tot uiteindelijk geest en hand woiden vereenigd in het product „het schip.' Het is de opbouw. Het zijn de twee grootmachten, die elkande aanvullen, waarvan de een voor den ander onont heerlijk is Het was een klein voorbeeld maar zoo ook is het in het groot maatschappelijk gebeuren. Zonder en derscheid, arm of rijk, dient men mede te werken aan dezen opbouw. In vele gevallen zal het vorstand ons den weg moeten wijzen, waarop wij eikander kunnen vinden, en zoo dit tekort mocht schieten, dan spre.ekt het hart, het egvoel. Nogmaals: waardeering voor elkander hebben, el kander trachten te begrijpen, allen eendrachtig sa menwerkende aan de verheffing van het arbeidsvet mogen en den levensstandaard, onafhankelijk van kerkelijke of staatkundige partij, en het eeuwige lied van den arbeid, aller arbeid, zal leiden tot het zoo zeer begeerde volksgeluk. Zoo gezien is ons streven geen ideaal meer, maar een streven naar iets bereikbaars, dat bereikt kan worden En nu 100 jaar geleden. Toen het Departement werd gesticht stond men voor dezelfde levensvraig- feest en dan mogen wij hem zeker ook feliciteeren dat hij het eeuwfeest op dezen leeftijd nog heeft mogen meemaken. Mijnheer Kroon, namens het Bestuur onze geluk- wenschen." Ook U bestuuideren van het Departement feli citeer ik met het 100-jarig bestaan. En dan de neveninstellingen, waarvan zeker de Spaarbank een zeer en zeer belangrijke plaats is gaan innemen in ons gemeentelijk leven en daar buiten. Ik wil de namen van de tegenwoordige bestuur ders noemen en wel: C. Butter, President, G. Prijs, Kassier, P. Kroon, C. Wagenaar, Jb. Eecen en J. Schrieken. Wij weten dat u op onverholen wijze van uw sympathie en medeleven hebt doen blijken en dat deze mijlpaal u een oogentolik doet toeven en U in gedachten zult nagaan wat er in den loop der jaren zich heeft voorgedaan en wat voor werk er door de Spaarbank is verricht. Voor het eerst vonj} ik de Spaarbank genoemd in het jaar 1889, of zij er al reeds eerder was kon ik niet navorschen maar wel mogen wij met U constateeren dat deze instelling recht, zeer veel recht van bestaan heeft. Onafscheidelijk zijn Departement en Spaarbank aan elkander verbonden, en ook U feliciteerende met dit jubileum, U toewenschende, 'dat ook eenmaal door de bank het 100-jarig bestaan mag worden herdacht, hoopt het Departementsbestuur nog vele jaren met U te mogen samenwerken, zoowel het geestelijk als het materieel belang der menschen neer XI. £jxVTVJ_i, iCgiv vcm vbv/i* WCIU co «iV/U 1/ owhu axi-v-ii. V UOÜVÜWO met den componist aan den vleu- stukken ging men arbeiden aan de verwezenlijking gel, een tweede geslaagde opvoering van de operet- te Rolnada gaf, waarvoor wij onze lezers verwijzen naar het betreffende verslag. De Herdenkingsrede. Tusschen het eerste en tweede bedrijf van de ope rette vroeg de voorzitter van het Departement de heer J. KEIZER, nogmaals de aandacht voor het uitspreken van de herdenkingsrede, die door het publiek met aandacht gevolgd werd. Deze rede was van den volgenden inhoud Wanneer ik thans eenige oogenblikken van uw aandacht vraag om in korte trekken het 100-jario bestaan van ons Departement der Maatsch. tot Nut van het Algemeen te schetsen, dan hoop ik daaibij u niet alleen niet te vervelen, maar tevens, dat het mij gelukken mag u in gedachten terug te Y°®ren naar rustiger dagen, dan waartowj ttums leven, al moet in het jaar van de oprichting 9 Aug. ïaaz, de herinnering aan den tiendaagschem veldtocht nog levendig zijn geweest. Toen, ja toen. Of er van zoo n geweldige econo- mische ontwrichting sprake was, of er zoon geest van wantrouwen rondwaarde, of men er zoo op uit was elkander te vernietigen, of men ontiei ne,, mom van mooie woorden en holle f1 bedoelingen verborg als thans, .^e®tJ^fstukken iir Vieh het ook niet m onze oude archieistUKKen kuiirfeii vinden Maar wel weet ik, dat menigeen zal terugverlangen naar een tijd van bezonkenheid, rust, orde, saamhoorigheid en gemeenschapszin, m- plaats van te leven in een tijd, waarin de harts tochten worden opgezweept, verdeeldheid en twee dracht wrdt gezaaid, de fundamenten waarop on ze maatschappij rust, worden ondermijnd, tot ^ha- de voor ons maatschappelijk economisch en geeste- 1UHit mer^hheikaveSheeft veel en velerlei ge- nerfectionnS veel heeft het menschdom gekre gen, dat moet dienen tot veraangenanmg van het leven, maar daarmede stegen ook, deA^^steL d''SrMtm^tet,1SSnêr v<£rt ging het. Zoo Werkloosheid, armoede, nood, zajn^de sp d«rniet ï?vSen ^gezamenlijk te arbeid^n aan ken ogsddienst aigemeen vo sg t fc verbe- Te dien einde tracht zij mede te wenmaat_ tering van den verstandelijken, door schappelijken toestanddesTO JP ondevwijs invloed te oefenen opvttwrinoen en de verheffing tandaard. En art. 2 der wet leei* dóeï"onafhanke streeft naar de bereiju^ van hataatkundig2 partij, lijk van eenige k^kelijke of doelsteiiing idea- Nu zullen er velen ÖP® el onverwezenlij kt zal listisch vinden, omdat er vee vergete niet, blijven. Goed, alles goed, maar heo- dat wij menschen het aan°en leven niet weten ben, wanneer wij het ons gege n wet,R aan te leven, wanneer wrj ^^tandigheden. te passen aan de uitwendige aarde> maar dan Voor alien is e^n plaato op willen samenwer- paard en dit begrijpende zai zed8lijken en verbetering van den verstandehjken, maatschappelij ken toestand5ek eningen en bereke- De ingenieur heeft teCkenrngen van het gestelde doel. En onder zoo geheel andere omstandigheden en behoeften. Toen nog geen gas. electriciteit, waterleiding, spoor, of andere voor ons thans onontbeerlijke zaken. Toen ging men aan het werk voor verbetering van wat men toen bezat. Het zij mij vergund u uit een oud rekeningboek van 1849 eenige dingen voor te lezen, die men onfier de huishoudelijke uitgaven moest rangschikken, en wat men deed voor de volksontwikkeling. Zoo vinden wij op 3 Mei 1849: aan J. Zomer oly en kaarsen f 8.171/:!, terwijl eveneens deze benoo digciheden werden aangëkocht bij P. de Geus, J Kepnel en W. Stam. Op 1 Mei 1849 lees ik: van het hoofdbestuur toelage herhalingsschool f49.—, van A. de Wie res titutie van 2 kinderen voor vuur en li cht i 1.64. cn voor hetzelfde van A. van den Eelaart f2.12. Zoo werkte dus het Departement terdege aau de volksontwikkeling door het geven van herhalings onderwijs, waarvoor wij onder de uitgaven weer vinden m 1849 ten behoeve van den aankooo van ïpprmiririp fn aan A. de Wit en A. van den Leraart leermiddelen aan A. dè Wit en A. van den f »A.*t2'/ï. En dat het hiermede ernst was bewijst wel, dat in 1850 van 27 leden 25 cent extra contributie werd geheven voor den aankoop van een schoolkaart voor de herhalingsschool te Noordscharwoude. Ook het Zangonderwijs mocht in 1856 de aandacht hebben van het Departement, en werd een subsidie verleend van f 30.—, terwijl het Departement in dat jaar ender leiding stond van den heer J. van ame ren voorz., C. Kroon secretaris en J. Zomer, Pen ningmeester. Ja, men wist er in die jaren ook wel de gezellig heid in te brengen, want in het jaar 1862 werd er aan vertering op den Vrouwenavond uitgegeven een bedrag van f 35.60. Het eene jaar bracht dit, het andere dat, maar een zeer belangrijk jaar was het voor het Departement zeker, toen in 1869 van het hoofdbestuur wera ont vangen een subsidie van f900.— voor het bouwen van-een bewaarschool, en op de spaarbank werd geplaatst, terwijl in 1871 een bedrag van f307.25 werd betaald aan de gemeente Oudkarspel ten be hoeve dezer instelling. Het is zeer interessant in deze oude gegevens te bladeren, waarin wij voor ons onbekende namen vinden, zooals die van bode Riesz, E. Boon als lid van het bestuur en nog vele anderen. Zoo gingen de jaren wisselden de menschen, en veel is er gedaan om belangstelling en leering te wekken door het oagniseeren van huisvlljttentoon stellingen floraliatentoonstellingen enz. Wat onnoemelijk veel gegevens vallen er te putten uit deze oude archiefstukken en onwillekeurig komt de lust boven om al deze oude herinneringen op te halen en voor u te memoreeren. Echter, mijn tijd is te beperkt, zoodat ik deze lust moet op zij zetten, om u te voeren naar het Depar tement van heden, dat toch ook veel heeft gedaan voor de volksontwikkeling door zijn tentoonstellin gen, reciteerwedstrijden enz. Moet ik u herinneren aan de vroegere zangver eeniging en het symphoniegezelschap, gesteund door het Nut? Moet ik u herinneren aan de avonden dat mej Scalé haar lezingen placht te houden? Moet ik u herinneren aan de zoo schitterend ge slaagde voordrachtwedstrijden, waarin mededongen de dames Gr. Pranger, S. van Zalinge, mevr. Root jes-Hofland, C. van Loo, J. van Loo, N. Schagen, C van Dort, J. Ruis, E. Smit, M. Slooves e.a. om niet te vergeten de heeren G. Kooiman, A. Timmer man, F. van der Molen, T. PrangerL. Kuiper, S Kuiper, G. Kramer, T. Kostelijk. Slikker e.a. Moet ik u herinneren aan den feestavond, genou den na dezen voordrachtwedstrijd, waar opgevoerd werd 't Verloren Balboekje" met als vertolksters en vertolker N. Eecen-Schoorl, de dames N^ en L Böttger, Mevr. Vogelenzang en de heer W. Bottger Ep dat alles tot viering van het 75-jarig besteaK van het Departement, met het Concert van de mluziek der Kon. Marine te Den Helder in de Ned Herv. Kerk alhier. Nu het1 EeuwfeestS Geen feest, maar een eenvou dige herdenking. „En dan zie ik hier aan de ^^urAtaHr°en eerelid den heer M. Kroon Cz., thans 89 jaar en 70 jaar lid van het Departement De oudste^ maar ook nog de jonge, want ik weet dat hij met dit jubileum meeleeft als gold 't hem zelf. En dan geldt t hem ook. Want om zoö'n lange ^s van jaren leed te deelen van het Departement, is 84 jaren ben ik in de boeken doorgeloopen en evenzooveel jaren heb ik daarin gelegen over de leesinrichting. Ook een neveninstelling, thans onder den naam van Volksbibliotheek. Het mag een verheugend verschijnsel worden ge noemd, dat men thans weer tijd begint te vin den voor het lezen van goede lectuur, en van harte hoopt het Departementsbestuur dat ook deze instelling den opwaartschen lij nzal .blijven volgen, waarin zij thans gaat. Heb ik U thans een beeld gegeven in vogelvlucht van ons Departementale werken, een oogenblik wil ik nog uw aandacht vragen voor onze geheele Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. De stichting der Maatschappij tot nut van 't al gemeen had plaats den 16 November 1784 en hangt ten nauwste samen met de groote gebeurtenissen in het laatst der achttiende eeuw. Gelijk elke in het volksleven ingrijpende her vorming en iedere door het kloek optreden van enkele personen tot stand gebrachte verbetering moet worden verklaard, niet alleen uit het edel streven dezer personen zelve, maar in de eerste plaats uitd en tijdgeest, waarvan deze zoowel de volgelingen als de dragers zijn, zoo moet ook het streven onze Maatschappij met de zinspreuk „tot nut van 't algemeen" worden verklaard uit den geest van vrijmaking, die in het laatst der vorige eeuw in bijna alle landen van Europa zich openbaarde en ook in ons vaderland het besef deed ontwaken van de rechten des volks. Den 14 Juli 1789 werd te Bastille te Parijs, het zinnebeeld der middeleeuwsche dwingelandij, door het volk ingenomen en van dien tijd af was het in Europa met de volstrekte alleenheerschappij der vorsten gedaan en werden allengs overal „de rech ten van den mensch" .bepleit en geëerbiedigd. Die beginselen echter waren reeds vóór 1789 ver dedigd door mannen als Voltaire, Rousseau en de Encyclopedisten. Gelijk een krachtige bergstroom, langzaam zich ontwikkelend, afrolt van de helling, alles meeslepend in zijn vaart en overal zich een weg banend naar de vlakte, zoo waren de nieuw opgekomen denkbeelden van vrijheid, gelijkheid en broederschap allengs ook van de studeerkamers der denkers onder het volk in alle landen verspreid. In den aanvang was het betreurenswaardig gevolg van die denkbeelden, dat men tot het tegenovergestelde uiterste oversloeg en nu het volk, dat vroeger was verguisd, bewierookte. Ja, men kende, in theorie althans, geen schaduw, waar sprake was van de lagere standen. Zóó werd velerwege de ontevredenheid des volks gevoed zijn verbeelding door voorspiegeling van ij dele droombeelden in verkeerde richting geleid; zóó moest het ook straks in züjhe verwachtingen van de toekomlst worden teleurgesteld. De stijgende ontevredenheid werkte dan ook als een vulkaan, binnen welks schijnbaar koude steenen omhul sel het vuur steeds werd gevoed, totdat niet de fransche revolutie de uitbarsting volgde, die de ge heele bestaande maatschappij het onderst boven wierp. Dit geschiedde In 1789. En in 1784 zagen enkele mannen in ons vader land dien bergstroom komen; zij hoorden in het hart van den berg het dof rommelend geluid dat de uitbarsting voorspelde en, terwijl zij het drei gend gevaar zagen, poogden zij het te bezweren en trachten nu 'den stroom te leiden in de goede rich- ting. Ook zij juichten ongetwijfeld den dageraad der vrijheid, die kwam aanlichten, toe; ook zij erkenden het onvermijdelijke, het noodzakelijke en het on weerstaanbare der groote volksbeweging. Maar, ter wijl zij voor het volk recht en vrijheid begeerden stelden zij zich tevens op de bres om die vrijheid voor de ontaarding in losbandigheid te behoeden en haar te verlossen uit de handen eener woeste harde, die, veel minder nog dan de despotische vorsten van weleer, de rechten van anderen vermocht te eerbie digen. Onder deze mannen behoorden ook huijzen en zijn zoon Martrnus, de stichters onzer Maatschappij. De eerste was een gemoedelijk denker, een vroom vermaner der doopsgezinden m het dsckf stedeke Monnikendam, een man met een hart jol smart over het gedaalde peil der algemeene zede lijkheid. De tweede was een jong en veelbelovend geneesheer met een hart, gloeiende van geestdrift voor een betere toekomst van zijn volk een man van de daad. En deze twee, vader en zoon, helden gevormdd oor den tijdgeest in de laatstejaren der 18e eeuw, vulden elkander aan, om samen tot heil des volks te arbeiden, „de vermeerdering van ken nis, recht en deugd bij het volk te bevorderen en het op die wijze op te voeden voor de vnjheid de gelijkheid en de broederschap, die ookaj voor de samenleving van hunnen tijd wenschten. Zij was de eerste, die het meisjes-vakonderwijs ter hand nam. Zij was de eerste, die krachtig ageerde voor hoo- ger onderwijs buiten de Universiteit. Zij was de eerste, die een seminarium voor de paedagogiek schiep. Zij was de eerste, die in breeden kring de aan dacht vestigde op de moderne werkmethoden 'bij het onderwijs aan volwassenen. Zij was de eerste, die gelegenheid schiep deze methoden ook voor 't platteland mogelijk te maken. Zij was de eerste, die cursussen organiseerde waar leiders van 't platteland kennis konden maken met de wijze, waarop volkshuiswerk moet worden beoefend. Zij was de eerste, die een voor Nederland geheel eenig tijdschrift uitgaf, geheel gewijd aan het inge wikkelde vraagstuk der volksontwikkeling voor alle leeftijden binnen en buiten de school. Zij was de eerste, die ontwikkelingscursussen per radio organiseerde. Zij zal in den tijd, waarin wij leven en in de naaste toekomst zich meer dan ooit hebben te con- centreeren op de geestelijke ontwikkeling van ons volk, zonder daarbij in eenzijdige intellectualisme te vervallen. Dertig duizend leden telt onze Maatschappij en deze offeren jaarlijks vele tienduizenden voor het werk, dat door de departementen verricht wordt; daarnaast enkele tienduizenden voor het leidende werk, dat van 't hoofdbestuur uitgaat. Noch het een, noch het ander is genoeg voor de behoefte, die in deze tijden grooter is dan ooit te voren. Zoo heeft de stichter, Jan Nieuwenhuizen, zakdr nooit kunnen denken, dat zijn werk, de grondsteen door hem gelegd, de eeuwen zou weer staan. Steeds weer vinden zijn gedachten nieuwe aan hangers, worden deze meer en meer volksbezit. Dat ook U, geachte aanwezigen, bij dezen over gang overtuigd zult worden van het goede der ge legde grondslagen, opdat wij allen zullen voortarbei- den aan het doel in de wet van onze Maatschappij vastgelegd. U leden, bestuurderen nogmaals majn gelukwen- schen, en dat onze rijzen versterkt mogen worden door toetreding van velen, om met elkander onver zwakt en met nieuwe energie op den ingeslagen weg voort te gaan. Ik dank U. Applaus. Ds. Van Dijk spreekt namens de aanwezigen, Ds Van Dijk, meende namens alle aanwezigen te spreken, als hij de jubileerende vereeniging ge- lukwenscht. Spreker noemt de beginselverklaring van het Nut een mooie gedachte, die ook In deze dagen nog groote kracht heeft. Spr. gaf aan, hoe het Nut, ontstaan in den z.g. tijd der encyclopedis ten een tijd, waarin men van het intellectualisme alle heil verwachtte, zich aangepast heeft aan de structuur van den tijd. Men noemt „Tante Nut" wel eens een patiënt, die niet dood kan gaan door haar neveninstellingen als spaarbanken enz., maar was Ds. Van Dijk van oordeel, dat het Nut nog groote beteekenis heeft als stille kracht voor Volksont wikkeling. Spr. wenschte het Nut nog een lang leven! (Applaus). Het eere-Ud Kroon spreekt. De heer Kroon, het 89-jarige eere-lU, tevens 70 jaar lid der vereeniging, moet en kan niet anders dan zijn dankbaarheid betuigen, dat hem dezen dag gegeven is. De heer Kroon vond het jammer niet meer zoo'n flux de bouche te hebben, als de voor gaande sprekers, maar wilde daarom niet minder gemeend, den voorzitter danken, voor de hartelijke woorden tot hem gesproken. (Applaus). Sluiting en bloemenhulde. J Nadat het scherm voor de operette Rolanda voor den laatsten keer gevallen was, nam de Voorzitter van Caecüia", de heer Borst het woord. Hij feli citeerde in eenige welgekozen woorden namens de operettevereeniging de jubilaresse en bood een prachtige bloemenmand aan. De heer Keizer richtte eenige hartelijke woorden van dank tot de vereeniging „Caecilia", die dezen avond weer op een bijzonder geslaagde opvoering kon terugzien. Spreker had niet durven denken, dat Caecilia" het Nut met een bloemenmand zou ver- ëeren en gelukkig maken, en memoreert de spon- taan toegezegde medewerking voor dezen avond Spreker dankte ook den heer Zaal, als directeur en den heer Jansen als componist, die ach „na tuurlijk" beschikbaar had gesteld, dezen avond door zijn medewerking te doen slagen. Spreker riat ook ander werk van den heer Jansen no& eens voor het voetlicht zou komen. Het orkest was spreker dankbaar voor de welwillende medewerking. Spreker wist niet wie de buste van Jan meuwen hulzen een krans toegedacht had maar danltte hati nnhpkenden gever. Ook de heeren K-ist en Swager de oude getrouwe bal en ammusements- musici 'van het Nut, hedenavond het trio, met me ewerking van den'heer van der Weerd uitgebreid werden vriendelijke dankwoorden gesproken waarna de avond als officieel gesloten werd be- I^°Medë muziek van bovengenoemd trio noodde ^htl? nog tot een dansje na, waarvan velen ge bruik maakten. verslag Van de operette „Rolanda" eerste blad. Wij meenen te mogen zeggen dat onze Maat schappij steeds pionierswerk heeft vemcht ZU liep steeds op de gebeurtenissen vooruit en niet achter hÏ/tos de eerste, die populaire ontwikkelende lectuur verspreidde tegen billijken PUJ®'.j t. Zij was de eerste, die op een goede onderwijswet gezïwaasadereerste, die zich het bewaarschoolwezen antr Zij theken voorzag het lief en leed te deelen van net J^c^ijn ontwikkeling bracht, niet voor iedereen weggelegd. Het is toen ook zjjh de eerste, die het spaarbankwezen tot Landbouwcomité, gegeven door de Hoïlandsche Maatschappij van Landbouw." De leiding beruste bij den heer P. Zwetman, voor zitter der coöperatie, die het welkom aan de aan wezigen toeriep, inzonderheid den heeren Bos en Kleinhout, den heer Kleinhout dankt voor het woord ven den voorzitter en geeft een overzicht van net auUfU Alou AJlV.il 6VI1/ CCU CCl" rekenen, de vrouwen in hun zoo moderne zaak te mogen ontvangen, te mogen rondleiden, en heil een keuze te zien doen uit de zoo rijke verscheidenheid en voorraden. Morgen opent de firma haar nieuwe zaak, en wij twijfelen er niet aan of het zal haar niet aan be langstelling ontbreken. Groote keuze. Lage prijzen bij

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Nieuwe Langedijker Courant | 1933 | | pagina 3