NIEUW
DOOR GETEISTERD NEDERLAND
27.000 ton gaskolen
uit Amerika aangekomen
Dubbele ring om Potsdam
Verwoeste Veluwezoom
MobHIsafie
voorden oogst
In afwachting
ZATERDAG 14 JUtï 1945;
BUREAUX:
Luchtvloot
verrast Japan
liDereldmeuws
Weg met valsche
persoonsbewijzen
land
Uu eigen
De bankbiljetten-
blokkeering
(2aaisle
nieuws
Twee milliard schade
Ernstige spanning
Griekenland en
Albanië
NOORDHGUANDSCH
DAGBLAD
41a JAARGANG - NUMMER 18679.
Buiten God is 't nergens veilig (Vondel)
Abonnementsprijs f 1.10 per maand: f 3:30 per kwartaal
ALKMAAR
Langestraat 42 A
Telefoon 4330
DEN HELDER
Loodsgracht 69
Telefoon 2383
•SCHAGEN
Molenstraat 52
Telefoon 459
Ik kon aan een gedetailleerde be
schrijving van de oorlogsverwoesting
niet beginnen, alvorens, na een alge-
meenen indruk ervan te hebben ge
geven, de bede om hulp door gezags
dragers in Provincies, steden en dor
pen en door de getroffen bevolking
zelf ons zoo hartroerend gedaan, voor
de lezers van de Noordhollandsche
bladen te herhalen. Ik kón daar niet
langer mee wachten.
Nu gaan we onze reportagetocht
beginnen. De streek tusschen Amster
dam ons ui*gangspunt en Ren-
kum liet het oorlogsmonster onge
rept. Slechts sporadisch zag ik puin;
oa. in Utrecht nabij het station. De
Sfcichtsche waranda leek ons nog een
lustoord voor vacantiegangers. Eerst
in Renkum openbaarde zich de niets
ontziende en alles-verwoestende
wreedheid van het oorlogsgeweld.
Den Helder en Velsen zijn gedeel
telijk afgebroken en hadden ook van
bombardementen te lijden; maar de
ontreddering en het leed daar is niet
te vergelijken met de ravage en den
nood in de Veluwezoom; 3lechts de
radicale uitwerking van het bombar
dement van 3 Maart op het Bezu'.den
hout-Kwartier te Den Haag, bena
dert de verwoesting van deze streek,
die eens het centrum was van vreem
delingenverkeer en nu twee maal ir.
vijf jaar door den geesel van den
oorlog werd geschonden. Huis-aan.
huls in Renkum werd beschadigd.
We rijden door wallen van puin. In
en om Renkum speelde een belang
rijke episode zich af in den slag om
Arnhem; hier werden de geallieerde
parachutisten afgeworpen, aanvanke
lijk met succes, doch na felle gevech
ten met zware verliezen den strijd
stakend. Geen huis? is meer bewoon
baar door verwoesting en plundering;
geen akker is te bebouwen, omdat ze
bezaaid zijn-met mijnen en granaten,
met bunkers en bommen en door
ploegd met loopgraven. De papierfa
brieken van Van Gelder aan den
Rijn, die voorzag in 20 pet. van onze
papierproductie liggen eveneens in
puin. En toch de bevolking keerde
terug en is aan den arbeid gegaan;
met den moed der wanhoop.
In Rhenen is de na '40 herbouwde
Cunera-toren voor de zooveelste maal
tot een ruïne geworden, waarvdn res
tauratie onmogelijk lijkt. Het beeld
van Sint Cunera boven den ingang
staat er nog ongeschonden en hoog
in den stukgeschoten, toren liggen
op 'n brok muur nog de lijken van
twee Duitsche uitkijkposten onbe^
reikbaar.
De uit 1500 dateerende kerk van
Wageningen, eveneens na '40 hersteld,
ligt, opgeblazen tot een hoop puin,
e? midden op het marktplein, omzoomd
door na '40 nieuwgebouwde doch
thans weer zwaar gehavende wonin
gen en winkels.
Keelsum en Oosterbeek bieden een
zelfde treurig beeld van verwoesting;
huizen in puin; kapotgeschoten oor
logstuig langs de wegen, hier en daar
graven van gesneuvelden, soms 'n
enkel, «oms in massa bijeen; ver
woeste steenfabrieken langs de ri
vieren en door granaatvuur ontluis
terde bosschen en parken, vooral op
en om den Grebbeberg.
ArnhemStalingrad
De Arnhemmers noemen hun siad
het Stalingrad van het Westen. En
terecht. De stad is een puinhoop eif
vuilnisbelt tegelijk en men vraagt
zich af of hier herstel nog mogelijk
is. Zou het niet beter wezen, als hier
de aarde zich opende, om de puin-
resten te verzwelgen en zich weer
sloot, om een maagdelijk-nieuw ter
rein te bieden voor den herbouw van
een nieuw en nog schooner Arnhem?
Bombardementen, brandstichting,
granaatvuur, opblazingen met dyna
miet, plundering en moedwillige ver
nieling maakten Arnhem tot trooste-
looze puinmassa. Het lijkt onbegon
nen werk hier het herstelwerk &am
te pakken.
En toch word er aangepakt; door
Overheid en inwoners. De burge
meester van Arnhem en ds> Commis
saris der Koningin van Gelderland
verheugden zich in de komst v*n de
Hollandsche pers, die zij begroetten
als helpster in den nood. Door ver
nieling van nagenoeg alle groote en
kleine bruggen is het verkeer ont
wricht; op technisch gebied is er een
sfchrijnend tekort; de huizen zijn niet
alleen door artillerie-beschieting ver
woest of beschadigd, doch bovendien
leeggeplunderd. De Groote Kerk te
Arnhem is onherstelbaar beschadigd;
de met ijzer en beton ommantelde
graftombe van Karei van Gelder
bleef gespaard. De telefooncentrale,
die 'n knooppunt vormde van het
automatisch telefoonnet in Nederland
werd door 'de Duitschers opgeblazen
evenals vele andere belangrijke ge
bouwen, bruggen en kunstwerken.
Van de bevolking van bijna 100.000
zielen' is ruim cve helft weer terug m
Arnhem; men begrijpt niet waar de
menschen wonen. Ze zijn in hun be
schadigde huizen getrokken, waaruit
huisraad en meubels gestolen zijn.
Heel Arnhem is aangewezen op de
Cenrale Keuken, omdat niemand z'n
eigen potje kan koken.
Langs heel de Veluwezoom is 40 pet.
der bevolking dakloos; in sommige
dorpen als Horst en Breedenweg zijn
totaal verdwenen; Doetinchem Dir»x-
perloo, Zutphen en Putten nebben
zwaar geleden van de oorlogsver
woesting.
Gelderland vraagt om spoedige
technische en sociale hulp van het
Westen zonder welke wederopbouw
niet mogelijk is.
(Vervolg op pag. 2)
De Japansche tegenstand bij Man-
gaar, aan de Straat van Makassar,
is ineengestort. De Australische troe
pen zijn weer zes km opgerukt. Bij
Balik Papan hebben de Ned. Indische
troepen nieuwe vorderingen ge
maakt. De Amerikaansche vloot heeft
het Japansche moederland opnieuw
door een tactische manoeuvre ver
rast. Duizend vliegtuigen, opgeste
gen van vliegkampschepen, hebben
het Noordelijk gedeelte van Hondo
en het nog Noordelijker gelegen Ho-
kaido getroffen. Het betreft hier een
belangrijk landbouw- en mijngebied,
waar o.a. 25 vliegvelden en ver
scheidene belangrijke industriën ge
vestigd zijn. c
Volgens nadere berichten bevinden
Amerikaangphe oorlogsschepen zich
op nauwelijks 30 km van de Japan
sche kust. Eerst op 8 km afstand
zijn ze door de kustbatterijen te
treffen.
Er is goed nieuws voor de buisvrouwen: in Rotterdam zijn drie schepen
uit Amerika binnengeloopen, elk met ongeveer 9000 ton hoogvluchtige
Amerikaansche kolen aan boord. Het spreekt vanzelf, dat dit niet wil
zeggen, dat de gasvoorzlening van Nederland geen moeilijkheden meer
oplevert en dat we de kolen nu maar voor het grijpen hebben, maar de
komst van deze schepen illustreert wel het feit, m hoezeer onze bondge-
nooten ons willen helpen. Nu wordt althans de gelegenheid geopend bo
ven de groote rivieren niet alleen in vier groote steden, maar ook in
andere plaatsen, geleidelijk en op bescheiden wijze met de gasvoorzie-
ning een begin te maken, zoodat het geheele land straks hierbij weer zal
zijn ingeschakeld.
Voor elke gemeente zal het tijdstip
van begin in verband met plaatse
lijke omstandigheden afzonderlijk
moeten worden vastjfisteld. Wel
staat vast, dat de aangevoerde kolen
op de snelst mogelijke wijze ter be
stemder plaatse worden gebracht.
Onmiddellijk na aankomst van de
schepen is men met vier drijvende
kranen begonnen in een zeer snel
tempo te lossen. Zelfs in den nacht
van Maandag op Dinsdag werd door
de arbeiders doorgewerkt. «Tal van
binnenvaartschepen liggen langszij de
Amerikanen. Een deel dier schepen
ligt at met volle lading gereed' om
af te varen naar de plaats van be
stemming. De geheeje lossing kan
binnen tweemaal 24 uur klaar zijn.
Bovendien wordt met behulp van
eveneens uit Amerika geïmporteerde
gasöhe in daarvoor ingerichte gas
fabrieken gecarbureerd watergas van
hoog gehalte geproduceerd, zoodat'
ook op deze wijze de gasproductie
zal worden opgevoerc'
Op Sicilië is een aanslag gepleegd
op mgr. G. Battista, bisschop van
Agrigento, die doodeMjk gewond
werd; het is op Sicilië zeer onrustig.
In Tsjecho-Slowaklje zal een voor.
loopige nationale regeering hijeen
geroepen worden. In Amerika
houdt men zich ernstig bezig met de
problemen der beperkte voedselvoor
ziening en de minder igunstige voor
uitzichten van den oogst van som
mige producten. Nieuwe bespre
kingen zijn gevoerd tusschen Frank
rijk en Engeland, om te komen tot
ontspanning in de verhouding, die
door de gebeurtenissen in Syrië ver
slechterd was.
Naar A.N.P.-Aneta verneemt, ligt
het in de bedoeling, binnenkort een
landelijke regeling te treffen, waar
bij een ieder de gelegenheid krijgt,
een valseh persoonsbewijs, een ver
anderd persoonsbewijs of een per
soonsbewijs met een J er op, om te
wisselen voor een goed persoonsbe
wijs. Daarna zal zeker een strenge
controle komen, zoodat eventueels
ongewensehte elementen worden ge
ëlimineerd,
De Voedingsraad wijst er nog eeiis
op, dat versche visch door en door
gaar gegeten dient te worden. De
eerste halen katoen voor de textiel
fabrieken in Enschede zijn aangeko
men, meer transporten worden nog
verwacht. Hotels en café's krijgen
binnenkort echte koffie en thee be
schikbaar. De audiëntie van den
Commissaris der Koningin in de pro
vincie Noordholland zal volgende
week niet Woensdag, maar Donder
dag (19 Juli) van 10 tot 12 uur
zijn.
In zijn eerste radio-rede
he^jt minister Schermerhorn
Vrijdagavond gezegd, dat wij
economisch in een noodtoe
stand verkeeren. Dit kan
slechts zeer geleidelijk en op
vrij langen termijn weer nor
maal worden. De Regeering
zal ten aanzien van loonen en
prijzen met alle kracht zonder
reserve ingrijpen. De loonbe-
paling is in laatste instantie
een zaak van de Overheid,
evenals de prijsbepaling. Op al
het voedsel dat wordt inge
voerd, verliest de Staat 575
gulden. Dat is net zooveel als
in normale jaren het bedrag
van de Staatsbegrooting. Bij
stakingen zal de Regeering
niet lijdelijk toezien. Als er, na
onderhandelen toch gestaakt
wordtzal de Regeering met
kracht optreden. De Minister
zei, dat ook in het belang van
de kosten van het distributie
pakket, onze eigen producten
als graan en aardappelen op de
markt moeten komen. Om de
oogst volledig te doen binnen
halen, doet de Regeering een
beroep op vrijwilligers. Daar
over komen nadere (mededee-
lingen van Minister Mansholt.
Een organisatie daarvoor is in
voorbereiding. „Wij willen het
Nederlandsche volk mobilisee-
ren, om den oogst binnen te
halen en onze voedselpositie
voor den winter te verzekeren
op een dragelijke wijze".
Er ztfri reeds verschillende maat
regelen genomen om tegemoet te ko
men aan moeilijkheden in verband'
met de blokkeering van de ingele
verde honderd-gulden-biljetten, Zoo
wordt teruggave van geld in kleine
coupures aan gepensioneerden toege
staan en m^g een voorschot verstrekt^
worden voor loonbetalingen. indien'
de betrokkene niet over andere mo
gelijkheden beschikt, om zich daar
voor de benoodigde contanten te
verschaffen.
In Berlijn-Potsdam worden in de grootste geheimzinnigheid de laatste
voorbereidingen getroffen voor de bijeenkomst van de Groote Drie op
a.s. Dinsdag 17 Juli. Voor het eerst immers wordt deze bespreking ge
houden in een omgeving, waar zich veel nieuwsgierigen en waarschijn
lijk een groot aantal ondergrondsche strijders bevinden. Rondom de plaats
van de conferentie wordt een ring van Russische troepen gelegd, en
daarbinnen nog weer een ring van Amerikaansche en Britsché solda
ten. Nog verschillende andere veiligheidsmaatregelen zijn genomen. Sta
lin en Molotoff zijn naar Berlijn vertrokken. Truman's kruiser is In de
Britsche territoriale wateren aangekomen en werd door een escorte van
Engelsche marinevaartuigen begeleid. Men verwacht, dat de kruiser
„Augusta", aan boord waarvan Truman zich bevindt, in Antwerpen zal
aankomen, en dat Truman zich vandaar naar Berlijn zal begeven.
Do „Times" schrijft, dat het op d'e
conferentie vooral er om gaat, de
mate var^ samenwerking tusschen de
groote Drie vast te stellen. Daar
hangt voor het verder verloop alles
van af. In dit verband is het grootste
probleem of men voor de bezetting
van Duitschland tot een gemeen
schappelijke gedragslijn kan komen.
In verband' met de verwachting, dat
behalve de precaire Grieksche kwes
tie, ook de Spaansche kwestie aan de
orde zal komen, is het van belang od
te merken, dat volgens een bericht
uit Londen toch besprekingen ge
voerd zijn tusschen Churchil en
Franco. Een Argsntynsch bureau be--
weert een radiotelegram uit Madrid'
te hebben opgevangen, Franco
reeds afgetreden zou zijn. Het is on
waarschijnlijk; 18 Juli a.s. de dag der
herdenking van den burgeroorlog,
die in 1938 uitbrak, zal ons wel be
slissend nieuws brengen; dan zou
Franco spreken.
Kardinaal Bertram is in Duitsche
gevangenschap overleden. Het Va-
ticaan zal een Concordaat sluiten
met China. Bon 112 is aangewezen
voor schoenreparatie. Binnenkort
zal begonnen worden met de uitrei
king van de vijfde noodkaart en in
legvellen 508. Seys Inquart zit
thans met Goering in Luxemburg
gevangen.
De schade aan verwoesto huizen in
ons land' bedraagt twee milliard gul
den. Er zullen tienduizend noodwo
ningen worden gebouwd, waarvan
6000 in het Zuiden van het land. Uit
Engeland komen berichten, dat daar
op groote schaal aluminium huizen
gebouwd worden!
De ernstige spanning tusschen Grie
kenland en Albanië duurt voort.
Churchill heeft aan de Grieksche re
geering echter verzekerd, dat er
geen ehkele reden tot ongerustheid
is. Engelsche troepen, in Grieken
land nog steeds aanwezig, zullen de
onschendbaarheid van Griekenland
beschermen. In de Russische pers is
men verontwaardigd over een 'anti-
Russische bijeenkomst, welke 8 Juli
in Athene zou zijn gehouden.
IV
Vasthouden aan de gedachte
f der eigen katholieke partij-
formatie, met een beroep op het
vele goede, dat in het verleden is
gedaan en met de vaste overtuiging,
dat in de toekomst op dien grond
slag nog veel gedaan kan worden,
beteekent niet. dat wij de oogen
sluiten, voor critiek, welke er te ge
ven is. Dit werd ook in het verle
den zelfs in eigen kring, niet gedaan.
In een van de radiovoordrachten,
welke voor de verkiezingsactie 1933
werden gehouden, heeft pater mr.
D. Beaufort O.F.M., sprekend over
de katholieke politiek, en de betee-
kenis van de R. K. Staatspartij, ver
klaard, dat de arbeid vandie partij
niet volmaakt was. Ook aan dit stuk
menschenwerk „bleef het mensche-
lijk-onvolmaakte niet vreemd en
critiek, soms ernstige critiek, was
dan ook niet steeds misplaatst. Maar
wel misplaatst was en is de vaak in
matelooze taal zich uitend minach
ting voor heel den arbeid onzer
Staatspartij, waarbij soms nog een
grievende verdachtmaking kwam van
de bedoelingen har er leiders". Dik
wijls waren de beschuldigingen ken
nelijk een gevolg van zeer beperkt
inzicht! Dat is nu nog wel zoo! En
van nog meer gezaghebbende zijde
is in 1934, in het Herderlijk schrij
ven van de Bisschoppen over het
Fascisme en Nationaal Socialisme,
critiek gegeven! Wij weten zeer
goed, schreven de Bisschoppen in
1934, dat allerlei grieven worden, in
gebracht tegen de bestaande Inrich
ting van den Staat, tegen de ver
schillende partijen en ook tegen de
R. K. Staatspartij. Het is Ons niet
onbekend, dat ook vele goedgezin-
den doortastende maatregelen vra
gen ter vernieuwing van onze. ge
heele samenleving. De bestaande po
litieke instellingen zijn geenszins
onveranderlijk voor de eeuwen vast
gelegd. Ook is het verre van ons te
beweren, dat niet op menig terrein
ontzaglijk veel te verbeteren en ie
vernieuwen valt. Zoo spraken, letter
lijk, de Bisschoppen in 1934. Maar zij
betoogden daarnaast toch, dat de
Katholieken ook in het staatkundige
één moesten blijven, al wenachten
zij niet de politieke verdiensten van
een partij als zoodanig te beoordee-
len en al erkenden zij, dat. de Kerk
de geloovigen niet zonder meer tot
een bepaalde staatkundige organisa
tie pleegt te verplichten. Al wat de
Bisschoppen deden was „in naam
der groote geestelijke belangen, die
by deze vragen betrokken zijn, en
met het oog op de historische ver
houdingen en den tegenwoordige»
toestand' in ons land opwekken, tot
hechte eenheid, ook op staatkundig
gebied". De „tegenwoordige toe
stand" van 1934 is anders dan ede van
1945 maar hij eischt niet minder, dat
de ^Katholieken zich zelf zijn en de
gedachten van die Bisschoppelijke
waarschuwingen, nadien trouwens
(Vervolg op pag. 8, 1* kolom)
