NIEUW
Guerilla-oorlog uitgeroepen
door de extremisten op Java
ENGELSCHE HOUDING
Batavia onder militair bestuur
WEKT ONTSTEMMING
KAN DE VEELEVERING
WORDEN OPGEHEVEN?
MAANDAG 15 OCTOBER 1945
BUREAUX
Moeilijkheden in
Soerabaja
Gevechten bij Bandoeng
Geen overeenstemming te Singapore
De toestand is zorgelijk
Kardinaal Macrory
overleden
De brug bij Hedel
Credietregeling voor
Middenstand
Bon voor Konden- en
kattenbrood
MINDER KOLEN UIT
AMERIKA
De Dardanellen
NOORDHOLLANDSCH
DAGBLAD
41a JAARGANG NUMMER 18756
ALKMAAR
Langestraat 42 A
Telefoon 4330
HOORN
Buitan God ia "t nergens veilig (Vondel)
Abonnementspriji f 4.10 per maand: 3.30 par kwartaal
Draaf singel 59
Telefoon 4712
DEN HELDER
Loodsgracht 69
Telefoon 2383
SCHAGEN
Muienstraat 52
Telefoon 459
UET „HOOFDKWARTIER van het Indonesische volksleger" heeft
een proclamatie uitgevaardigd waarin de oorlog wordt ver
klaard aan de Nederlanders, Indo-Europeanen en Ambonneezen op
Java. De proclamatie beveelt den Indonesiërs den guerillaoorlog te
beginnen, en zegt: „Wanneer de zon ondergaat zijn wij, het Indo
nesische volk, in oorlog met de Nederlanders. Bij deze verklaring
bevelen wij alle Indonesiërs hun eigen vijand te vinden een
Nederlander, Indo-Europeaan of Ambonnees. Oorlogswapenen zijn
alle soorten vuurwapenen, ook vergif, vergiftigde pijlen, brandstich
ting en alle soorten wilde dieren bijvoorbeeld slangen. De guerilla
oorlog zal gelijken tred houden met de economische oorlogvoering;
aan geen enkelen vijand mag voedsel verkocht worden. De markten
moeten streng bewaakt worden en zij, die voedsel verkoopen aan
onze vijanden zullen streng worden gestraft."
De
Tot ZONDAGAVOND waren
nog geen bijzondere berich.
ten over den nieuwen ernstigen
toestand op Java ontvangen. Dr.
van Mook zou vandaag een ver
klaring afleggen. Van Engelsche
en Nederlandsche zijde worden
de troepentransporten naar Indië
versneld. Uit de haven van
IJmuiden zijn Zondag zes mij
nenvegers naar de Indische wa
teren vertrokken. Dr. Soekarno
is uit Batavia vertrokken, maar
men weet nog niet waarheen. Er
hebben zich in Batavia enkele
schermutselingen voorgedaan,
maar deze droegen geen ernstiger
karakter dan die welke reeds
voor de „oorlogsverklaring" wa
ren voorgevallen.
De stad Batavia is met ingang
van Zondag 14 October onder
geallieerd militair bestuur ge
plaatst. De commandant van het
geallieerde landleger op Java,
generaal-majoor Hawthorne heeft
een proclamatie uitgevaardigd,
waarin hij mededeelt, het vol
ledige gezag in handen te nemen.
Alles wat in de „oorlogsverkla
ring" van Soekarno vermeld
staat valt onder de in deze pro
clamatie opgesomde overtredin
gen!
Soebardjo, de z.g minister van
buitenlandsche zaken van Soe
karno, heeft eenige verklaringen
afgelegd, voordat tot de oorlogs
verklaring was overgegaan. Daar
in heette het, dat geen Indone
sisch volksleger was gevormd,
maar slechts een politieleger,
waarin de geheele politiemacht
opgenomen zou zijn. Ook werd
een en ander weerlegd, dat in het
Indonesische blad „Merdeka" op
genomen is, hoewel de hoofd
redacteur van dat blad in voort
durend contact staat met de Soe-
karno-leiding.
De Nederlandsche ambassadeur
Loudon te Washington heeft in
een verklaring o.a. gezegd, dat
het optreden van de Japanners
op Java het bewijs is, dat Japan
zich niet verslagen acht. doch
slechts tot machteloosheid ge
doemd door de atoombom. Als
er geen groote geallieerde troe
penmacht in Nederlandsch-Indië
aan land wordt gebracht, aldus
Loudon, dan zal er verwarring
blijven heerschen en „dit zou
van invloed kunn-en zijn op den
toestand in andere deelen van
Azië".
(Het is nog nooit voorgekomen,
dat een „hoofdkwartier" den oor
log verklaart, meestal doet dat
een regeering, als is het dan een
revolutionaire, zooals die van
Soekarno. Een en ander bewijst
wel, hoe verward de toestanden
zijn! Er heerscht blijkbaar in
erge mate anarchie op Java en
berichten uit Indië via Den Haag
spreken van „volkomen teugel,
looze uitbarstingen van rampok-
partijen ten Zuiden van Batavia.
consequenties van de „oor
logsverklaring" acht men in
Hs^gsche kringen niettemin van
ernstigen aard, de toestand moet
als zeer zorgelijk worden be
schouwd, in het bijzonder wel
voor de duizenden geïnterneer.
den en krijgsgevangenen, die zich
voor het overgroote deel nog in
de kampen bevinden.)
Indonesische nationalisten heb
ben alle Japansche troepen in
Soerabaja gevangengenomen en
de verbindingen met Batavia ver
broken. Japansche tanks en pant
serwagens, die door de Indone
siërs zijn veroverd rijden door de
straten, bestuurd door gewapende
Indonesische chauffeurs. Zij heb
ben het vliegveld im handen en
staan niet toe, dat er vliegtuigen
landen of opstijgen.
Volgens berichten van een A.
N.P.-Aneta - correspondent uit
Bandoeng, werden ongeveer 50
Japanners en Indonesiërs dit
weekend gedood bij gevechten in
de nabijheid van Bandoeng. Ini
een geregelden veldslag bij Leles
een stadje tusschen Bandoeng en
Garoet, werden 200 Indonesiërs
op de vlucht gejaagd met achter
lating van 20 dooden. nadat zij
een aanval hadden gedaan op een
colonne van 100 Japanners, die
op weg waren ui Bandoeng. In
Bandoeng zelf is het veel rustiger
WIJ VERNEMEN uit diplomatieke en politieke kringen te 's-Gra-
venhage dat de houding van de Engelsche autoriteiten in de
Indische problemen veel ontstemming wekt, een ontstemming, die
zeker in het overgroote deel van het Nederlandsche volk wordt
gedeeld. Wij hebben reeds Zaterdag te kennen gegeven, dat de
conferentie te Singapore, waaraan Mountbatten en van Mook als
voornaamste vertegenwoordigers deel namen, geen volledige over
eenstemming had opgeleverd, in elk geval, was hier nog een vraag-
teeken op zijn plaats. Uit nadere berichten blijkt nu inderdaad, dat
het resultaat „veel minder gunstig" is, dan eerst kon worden ver
moed. Wel willen de Engclschen verder gaan op het gebied van
hulpverleening, maarzij verbinden daaraan zekere voorwaar
den ten aanzien van onze toekomstige staatsregeling! Wat dit be
treft, houdt men dus vast aan de lijn, die uit de eerdere houding
van generaal Christison was gebleken en waarvan men te kennen
had gegeven, dat de berichten daarover voor vier-vijfde onjuist
waren weergegeven! Met die onjuiste weergave schijnt het dus nogal
los te loopen.
Het wekt dan ook in Nederland
in breede lagen groote ontstem
ming, dat een al zij het bevrien
de toch vreemde mogendheid
zich op deze ongehoorde wijze
door het uitoefenen van druk
mengt in staatsrechtelijke, in
wendige aangelegenheden van
een anderen staat.
Een lichtpunt vormt de groo-
tere soepelheid, waarmede men
van Britsche zijde het vraagstuk
vani de scheepsruimte heeft be
handeld. De jongste stappen der
Nederlandsche regeering hebben
ten deze de bestaande belemme
ringen grootendeels uit den weg
geruimd. Doch onverminderd
blijft de moeilijkheid bestaan
van de uitrusting der troepen.
Kleeding en materieel zijn zaken,
waarvoor het uitgeputte en uit
gemergelde Nederland niet zelf
kan zorgen. Wanneer het „tua
res agitur" ook in deze tot het
Brische brein zal zijn doorge
drongen, zal eerst de Nederland
sche regeering in staat zijn het
beleid te voeren, dat voor de hui
dige situatie is geboden.
Wij hadden van Engeland een
andera houding mogen verwach
ten na alles, wat zich in het Ver
re Oosten heeft afgespeeld. Ne
derland was de eerste mogend
heid, die na den verraderlijken
aanval op Pearl Harbour den
oorlog verklaarde aan Japan. Ne
derland steunde zonder aarzelen
Engeland in den strijd om Sin
gapore, Nederland zond zijn
strijdkrachten met de opdracht
„strijden tot in den dood" op den
tienmaal sterkeren vijand in de
Javazee af.
De moeilijkheden, die thans zijn
ontstaan, zijn als het ware een
verlengstuk van dezen oorlog
Door de Japansche drijverijen is
men in de huidige impasse ge
raakt. De „United Nations" heb
ben zich tegenover elkander ver
plicht, elkaar op iedere wijze te
steunen tot het einde van den
oorlog. Het standpunt der Neder
landsche overheid is, dat het tot
de bondgenootschappelijke ver
plichtingen behoort om. nu Ne
derland in moeilijkheden ver
keert tengevolge van de Japan
sche oorlogspolitiek, ditmaal ons
terzijde te springen.
Het feit. dat dezer dagen ook
Britsche officieren ten slachtoffer
zijn gevallen aan de ongeregeld
heden, op Java, zal wellicht meer
indruk maken op de Britten, dan
overwegingen van moreelen aard
hebben vermogen te doen....
Op 84-jarigen leeftijd is plot
seling overleden kardinaal Josef
Macrory, primaat van Ierland en
aartsbisschop van Armagh. Hij is
door Paus Pius XI in 1929 tot
de waardigheid van kardinaal
verheven. Dit jaar nog heeft hij
zijn diamanten priesterjubileum
gevierd.
Ten gevolge van den lageri
waterstand in de rivieren is de
noodbrug bij Hedel dermate laag
komen te liggen dat alleen mo
torvoertuigen met zeer zware
motoren de hellingen kunnen
berijden. Teneinde ernstige ver
keersopstoppingen te voorkomen
wordt verzocht de route, die over
deze brug leidt, te vermijden en
de route te nemen over Nijmegen
en de Moerdijk.
Het Departement van Handel,
Nijverheid en Scheepvaart, heeft
een credietregeling bekend ge
maakt voor middenistandsbedrij-
ven. die onder de oorlogsomstan
digheden hebben geleden.
Aanvragen hiervoor kunnen
gedaan worden bij de Midden-
standsbanken. Deze credietrege
ling geldt over het algemeen al
leen voor de vóór 10 Mei 1940
opgerichte zaken.
Tot en met 31 October 1945
worden op bon nr. 11 van de
noodkaart voor honden- en kat
tenbrood met de serleletters B.
T. W. D. L. R. C. en BK, als
mede op bon nr. 11 met opdruk
„Asyl", de gebruikelijke hoe
veelheden honden- en katten
brood of -meel beschikbaar ge
steld. Na 31 October is bon nr. 11
ongeldig.
NAAR wjj vernemen stagneert
de aanvoer van kolen uit
Amerika als gevolg van de sta
kingen daar te lande. Er zijn
nog eenige schepen onderweg,
maar er worden momenteel geen
ladingen meer afgezonden.
Dit beteekent voor de kolen-
voorziening van ons land, dat
zoolang deze stakingen aanhou
den circa 4500 ton kolen per dag
minder ter beschikking komen,
zoowel voor industrieele als voor
huisbranddoeleinden.
Meer dan ooit zijn wij thans
op de productie van de Limburg-
sche mijnen aangewezen, want
het staat wel vast dat de invoer
uit Dultschland slechs in geringe
mate kan worden verhoogd.
Alleen wanneer de Limburg-
sche productie zich ln stijgende
lijn blijft bewegen, zal aan de
dreigende moeilijkheden 't hoofd
geboden kunnen worden.
Volgens den speclalen corres
pondent van A.F.P. hebben de
verklaringen van Byrnes, vol
gens welke de drie groote mo
gendheden afzonderlijke over
eenkomsten met de Turksche re
geering zullen moeten afsluiten
over de Dardanellen, in Turk
sche kringen eenige ongerustheid
veroorzaakt. Dit zou n.l. betee-
kenen, dat Turkije met Rusland
zal moeten gaan onderhandelen
over het meest dringende vraag
stuk tusschen beide landen. Men
is er van overtuigd in Turksche
kringen, dat de besprekingen met
Engeland en de Ver. Staten geen
groote moeilijkheden zullen op
leveren. Men dacht 't hier waar
schijnlijk, dat het afzonderlijke
contact, dat volgens Byrnes door
Turkije met de drie groote mo
gendheden moet worden gezocht,
de voorbereidende phase zal uit
maken van een meer algemeene
bespreking en mogelijk zelfs van
een internationale conferentie,
waarop alle belanghebbende lan
den zullen vertegenwoordigd zijn
Een urgent punt op de districts
vergadering van den l.t.b. in
Noordholland was de kwestie van
de veelevering. Van .verschillende
kanten is en werd betoogd, dat deze
maatregel moest worden losgelaten.
Van andere zijde is er met klemmen
de argumenten op gewezen, dat dit
in het algemeen nog niet mogelijk is.
Een deskundige als de heer Slot van
Westwoud verklaarde, dat de leve
ring \ran slachtvee niet kan worden
losgelaten. De prijzen zouden te hoog
worden. Voor gebruiksvee zou wel
licht vrijheid gegeven kunnen wor
den.
In dit opzicht, zoo bleek uit ver
schillende besprekingen gebeuren er
gekke dingen. De handelaren sturen
hier en daar e'en boel opzettelijk in
de war, hetgeen tot onverkwikkelij
ke tooneelen. o.a. op de markt te
Hoorn en Purmerend', aanleiding'
heeft gegeven. Sommigen meenen
„er is vleesch zat", maar in de groo-
tere steden ziet men het niet. Men
spreekt veel over invoer van koeien-
uit het buitenland, maar dit kost
deviezen. Trouwens. de 10.000
koeien uit Ierland lijken heel wat,
maar bij een gewicht van 5 k 600 kg.
per koe beteekent dit voor onze be
volking 1 ons per hoofd gedurende
1 week.
Toch was er in sommige gevallen
onverwachts veel slachtvee doordat
gebruikskoeien d'oor de handelaren
niet werden geaccepteerd en deswege
naar het abattoir gingent De veehou
ders dienen meer vrijheid! te hebben
om gebruiksvee aan te bieden en uit
te zoeken. Er bestaat willekeur bij
de aangewezen vertrouwensmannen.
Een ander bezwaar op dit punt,
dat in Alkmaar sterk ter sprake
kwam, was dat de grondslag van de
veelevering niet deugt. Als basis
geldt het middel-groote bedrijf, hèt-
geen de kleine bedrijven dupeert en
dit is juist een zaak, die in kathqlia-
ke kringen sterk leeft, omdat daar
Veel kleine bedrijven zitten, met
groote gezinnen.
Van ae ambtenarij moeten we af,
was de algemeene indruk. Het is d'e
bureaucratische uitvoering van de
veeleveringsmaatregelen, die d'e boe
ren dwars zit. En wat de toepassing
van de z.g. straf-leveringsbepaling'en
betreft, gebeuren er onbillijkheden.
Wie to de voorbije jaren velen tegen
redelijke prijzen aan melk geholpen
heeft, moet nu nog voor straf ver
schillende beesten leveren. Er ziin
andere, grootere bedrijven, die offi
cieel voor 20 koeien staan gere
gistreerd. maar werkelijk 22, 23, 24
beesten hadden, wat bij de contro
leurs' niet eens bekend scheen te
zijn! Deze konden met de melkleve-
rantie e.d. volop hun gang gaan,
want ze kwamen met hun „bovental
lige" koeien toch aan hun trek. De
fout was zoo betoogde de heer H.
Klaver uit Alkmaar, dat de melkpro
ductie gebonden is aan de hoeveel
heid vee. Ook de practijken in den
bonnenhandel, die weer opleven,
werden afgekeurd.
Van de verschillende belangrijke
punten, die ter sprake kwamen, noe
men we het probleem van de loonre
geling en ae prijzen van d'e produo-
ten. In dit opzicht is de verhouding
nog lang niet altijd' in orde. Niet al
leen kunnen de bedrijfsopbrengsten
veelal de nieuwe loonen niet betalen,
maar ook bestaat er concurrentie
tusschen verschillende loonen. Tot
voor kort, zoo betoogde ook de heer
Groen, namen o.a. in deri kop van
Noordholland de arbeiders geen ge
noegen met d'e vastgestelde loonnor-
men omdat er zooveel zwarte loonen
werden uitbetaald. In de omgeving
van Den Helder ondervond men con
currentie van de hooge D.U.W.-loo
nen, die 82 ets. per uur bedroegen.
Het gevolg was, dat de landbouwbe
drijven leeg liepen, bovendien had de
D.Ü.W. laarzen e.d'. Maar de bouwers
komen daar niet aan; zij kunnen hun
menschen op dit punt niets aanbie
den. Er zijn op dit en op andere pun
ten veel moeilijkheden, maar ze kun
nen niet alle, en ook niet allemaal
tegelijk worden opgelost, gezien de
ingewikkelde moeilijkheden, waar
voor het bedrijfsleven In hat alge
meen staat. Verschillende punten
zullen ter sprake komen bü de
Stlonting voor den Landbouw in
Noordhollana.