SLUIER VAN MEI 1940
eenigszins opgelicht
Wel paraat, doch niet geschikt
*ÏDe dag der -f-4eiligen
Woensdag 31 October 1945
Nieuw Noordhollandsch Dagblocl
3
£^ENERAAL H. G. WINKELMAN, tijdens de oorlogsdagen in Mei
1940 commandant van de Nederlandsche strijdkrachten en na
het vertrek van H. M. de Koningin en de Regeering, naar Londen,
korten tjjd drager van het gezag in het Rijk in Europa, heeft een
en ander verteld over gebeurtenissen, welke nauw verband houden
met hetgeen zich direct voor, tijdens en na de Meidagen 1940 fieeft
afgespeeld. De Duitsciiers hebben van het oogenblik af, dat zij in
ons land waren, getracht de feiten te verdraaien en het Generaal
Winkelman en anderen onmogelijk gemaakt,, ronduit te zeggen, wat
er in ons land gebeurd is. Bovendien was de verwarring in de eerste
dagen tamelijk groot, hetgeen er toe bijgedragen heeft, dat geruch
ten van eiken aard overal ingang vonden.- Daarom is het goed de
feiten, zooals zij zich werkelijk hebben voorgedaan, door deze gezag
hebbende figuur openbaar te maken.
Gebrekkige uitrusting
De oorzaak van den snellen af
loop van den oorlog in. Nederland
wijt Generaal Winkelman in de
eerste plaats aan het gebrek aan
uitrusting van de Nederlandsche
troepen. „Het was voor mij"
aldus de generaal „een zware
en weinig uitzichtbiedende taak,
toen ik in Februari 1940 van ge
neraal Reijnders het commando
overnam. Mij was bekend, wat er
aan onze paraatheid ontbrak. Wel
heeft minister Dijkxhoorn gedaan
wat in zijn vermogen was om den
achterstand in te halen, maar
het is nu eenmaal onmogelijk om
in korten tijd te herstellen, wat
langen tijd is verwaarloosd. Wij
hadden een groot gebrek aan
moderne wapens, pantserwagens,
luchtafweergeschut en vliegtui
gen. Vooral dit laatste telde
zwaar en is de directe oorzaak
geweest van de capitulatie. Als
bewijs, hoe onze weinige vliegers
moesten worden overwonnen,
herinner ik mij, dat reeds na
enkele dagen, toen ergens onmid
dellijke ondersteuning door de
luchtmacht vereischt werd, de
commandant, generaal Best, mij
moest melden, dat hij aan de
uitgeputte .vliegers geen nieuwe
opdrachten meer kon geven. Wel
zou hij trachten of enkelen zich
nog vrijwilig daarvoor beschik
baar zouden stellen.
Wat betreft de capitulatie,
vertelde de generaal dat hjj
op 14 Mei werd opgebeld door
kolonel Scharroo, comman
dant van Rotterdam, met de
mededeeling, dat hij een on-
geteekend briefje had ont
vangen waarin de Duitschers,
die de zuidelijke Maasoever
bezet hieldenj een ultimatum
van twee uur stelden, in wel
ke tijd Rotterdam zich zon
moeten hebben overgegeven
of het zou er aan moeten ge-
looven. De generaal gaf ten
antwoord, dat op een derge
lijk ongeteekend briefje niet
kon worden ingegaan en dat
is aan de Duitschers medege
deeld.
Daarop is een nieuw, thans be
hoorlijk onderteekend ultimatum
binnengekomen, maar alvorens
het antwoord daarop ontvangen,
was, hebben de Duitschers het
bombardement gedeeltelijk uit
gevoerd. Het gebrek aan vliegers
en de absoluut onvoldoende sterk
te aan luchtdoelartillerie wij
hadden een bestelling voor mo
dern afweergeschut in Duitseff-
land loopende. maar onder aller
lei voorwendsels hebben de
Duitschers ons niet meer dan één
vuurmond afgeleverd hebben
de aanvallende Duitsche vlieg-
Ziel en lichaam één
Zooals ree.ds eerder werd ge
meld is prof. dr. C. N. J. Friet
hoff O.P. benoemd tot hoog
leer aar in de Thomistische wijs
begeerte aan de Amsterdamsche
Universiteit.
In zijn inleidende rede heeft
Prof. Friethoff de grondbeginse
len van deze wijsbegeerte open
gelegd en zeer sterke en troost
rijke bewijzen aangevoerd om
wetenschappelijk aan te toonen,
dat de ziel na den dood zijn
vo.ortbestaan heeft en eens zal
worden vereenigd met het li
chaam „dat hem in noesten ar
beid voor de kennis der waar
heden een menschenleven lang
zoo trouw heeft gediend. Neemt
men aan, dat de ziel blijft voort
bestaan; dan dient men ook aan
te nemen, dat die ziel, die een
geestelijke functie heeft, verstan
delijke kennis bezit.
Prof.<lr. Friethoff O.P. heeft
10 jaar aan de Pauseijke Univer
siteit gedoceerd en daarna 5 jaar
aan de Zwitsersche Universiteit
te Freiburg.
tuigen volkomen vrij spel gege
ven. Zij konden daar doen wat
zij wilden.
De capitulatie
Inmiddels was door dezelfde oor
zaken te situatie in de Grebbelinie
eveneens onhoudbaar geworden en
daar ik begreep, dat achtereenvolgens
Delft, Utrecht, den Il'aag, Amsterdam
en andere steden m ons land het lot
van Rotterdam zouden deelen, wan
neer wij in onze hopeloozen tegen
stand zouden blijven volharden, be
sloot ik te capituleeren.
Ik hoop een ding aldus ge
neraal Winkelman en dat Is,
dat de gebeurtenissen in Mei 1940
voor ons een goede les zijn ge
weest die ter harte zal worden
genomen. Voor een klein land; dat
militair gesproken zoo ongunstig
is gelegen als'het onze, is een tot
het uiterste doorgevoerde neutra
liteitspolitiek naar mijne meening
niet aan te bevelen. Wij zijn ver
plicht, willen wij met succes tegen
een vijand optreden, ten eerste te
zorgen voor goed uitgeruste en
opgeleide strijdkrachten en ten
tweede tijdig te zorgen voor bond-
genooten. Wij zullen nooit kun
nen verwachten, dat eenig land
bereid is ons krachtdadig te hel
en, wanneer wij tot den laatsten
dag ons afzijdig houden onder het
motto dat wij neutraal zijn. Zijn
deze offers voor ons te groot, dan
doen wij beter met ieder militair
vertoon te laten varen en ons land
open te zetten voor iedereen, die
hier hinnen wil komen vallen. Dan
sparen wij tenminste slachtoffers."
HET RIJWIELEN
PROBLEEM
Vóór den oorlog telde ons land 4
4Vj millioen fietsen, een cijfer, dat,
als gevolg vooral van het gestadig
groeiende aantal inwoners, zich in
stijgende lijn placht te bewegen.' Voor
de binnenlandsche behoeften werden
hier jaarlijks rond 400.000 fietsen ver
vaardigd.
Hoewel er In den oorlog nog rij
wielen gefabriceerd zijn, was dit van
zoo weinig beteekenis; dat er, prac-
tisch gesproken, geen nieuwe fietsen
zijn bijgekomen.
Er zouden dus 2 millioen fietsen
noodig zijn, doch er zijn nog twee
andere belangrijke factoren in het
spel: de vorderingen door de Duit
schers van honderdduizenden rijwie
len en de overbelasting der fietsen
door handengebrek en zware trans
porten.
Meer dan de helft d'er onderdeelen
werd en wordt hier niet ver
vaardigd' en dtxs geïmporteerd, in
hoofdzaak uit Duitschland. Dit is nu
natuurlijk uitgesloten en daarom
moet men het thans (in hoofdzaak)
i» Engeland zoeken, waar men die
veel-vragende nieuwe klanten met
weinig animo begroet.
Ook de Engelsche rijwielindustrie
heeft gedurende den oorlog' slechts
op geringe capaciteit gewerkt, daar
het overgroote deel werd overgescha
keld op oorlogsproductie. Daarbij
komt, dat de heele wereld schreeuwt
onf* fietsen; allereerst Engeland zelf
en zijn Dominions. Dan komen tege
lijk met ons: Denemarken, Frankrijk,
België, Zwitserland, enfin; vrijw.el
geheel Europa.
Kunnen er geen fietsen in Amerika
besteld worden?
Neen, want de fietsenbouw in Ame
rika wijkt, wat vörmen en afmetin
gen betreft, sterk af van de Euro-
peesche en dus zouden we aan
onderdeelen niets hebben.
Wel zouden we er eventueel com
plete rijwielen kunnen koopen, maar
dat wenscht onze regeering zeer
terecht niet te doen, want de fa
bricage van vele onderdeelen en ten
slotte van de fiets geeft vele duizen
den werk en bespaart ons dus devie
zen, die we voor andere doeleinden
dringend nood'ig hebben.
Reeds vóór de bevrijding heeft-onze
regeermg in Londen honderdduizend
complete fiesen besteld', waarvan tot
nu toe 13.000 stuks geleverd zijn. Wij
hebben de toezegging gekregen, dat
er in de naaste toekomst 5000 stuks
'per maand zullen volgen, welk cijfer
waarschijnlijk bij volledige inbedrijf-
stelling der Engelsche fabrieken aan
zienlijk-zal worden o gevoerd. Niet
temin: de huidige s+aking' der Brit-
sche havenarbeders heeft nu al vijf
weken den aanvoer belemmerd.
F\EZE DAG is niets meer en niets minder dan het feest
van alle heiligen. Van hen, die zijn verheven tot de
eer der altaren, maar ook van hen, die naamloos zijn
en waarover velen nog treuren zullen. Het is de groote
symboliek van „de gemeenschap der Heiligen".
Lezen we het Epistel van dezen feestdag, dan zien we
in een grootsch visioen van den H. Johannes deze ge
meenschap vóór ons in de volle pracht van heerlijkheid
en schoone eeuwigheid. Want het hemelsch Jerusalem
is eeuwig en zal niet het einde hebben, dat ons hier in
een kleine wereld steeds benauwt. Zullen wij dan niet
verrukt zijn, als die schoone gebeden uit het vesperboek
tot ons doordringen en Joannes spreekt van een mach
tige schare, die niemand tellen kan, van alle landaard?
Daar is de vrede eindeloos en er zal geen gerucht meer
zijn van wapens en van oorlogsstormen. Want de
eeuwige rust, die wij verwachten en waarop wij allen
onze oogen richten, zal daar als vanzelf ons deel zijn.
Laten wij ons daarom verheugen, vierende dezen dag
der Heiligen en laten we God aanbidden en zeggen:
Amen, Lof en heerlijkheid en wijsheid komt onzen God
toe in alle eeuwen.
Daarom ook zullen wij, de acht zaligheden voor oogen
houdend, steed.s blijven denken aan hen, die in witte
kleederen het Lam volgen, waar het gaat, want ook wij
zullen eens bij hen kunnen behooren in het juichende
Rijk.
DE ATOOM-BOM
KIA DE AANKONDIGING
dat minister-president
Attlee de Vereenigde Staten
een bezoek zal brengen werd
er in het Engelsche Lager
huis gesproken over het feit,
dat Churchill en Roosevelt te
Quebec in September 1943
een geheime overeenkomst
hebben gesloten met betrek
king tot de atoombom.
Het Labourlid kapitein Black
burn vroeg den minister-presi
dent deze overeenkomst zoo
spoedig mogelijk te publiceeren,
zoodat het Huis in overweging
zou kunnen nemen de overeen
komst te ratificeeren. Hij drong
er op aan, dat alle inspanningen
zouden worden geconcentreerd
op het gebruik van atoomenergie
in vredestijd.
Op de vraag welke firma in
Amerika door het Amerikaan-
sehe Ministerie van Oorlog be
last is met de leiding van de
fabrieken voor atoomenergie
luidde het antwoord: fa. Dupont.
De naam firma Dupont klinkt
den Russen zeer onaangenaam in
de ooren, omdat deze onderne
ming overeenkomsten had met
de Imperial Chemical Industries
in Londen en met de I. G. Far-
benindustrie In Duitschland,
overeenkomsten die gesloten wa
ren met het doel hun eigen her
leving na den oorlog veilig te
stellen, aldus Blackburn. Zij wer
den door de Russen beschouwd
als een onderdeel van deTRnsin-
gelingspolitiek gericht tegen de
Sowjet-Unie.
Ter gelegenheid van de 1-jarige bevrijding van Breda werd aan den
commandant der Poolsche troepen, generaal Maczek, een vlag over
handigd door den burgemeester van Breda. Foto Anefo-P.
De heer W. Leeuwenberg, die juist
terug is van een missie naar Enge
land. waar nieuwe bestellingen zijn
gedaan, schatte de huidige behoefte
aan ieuwe fietsen hier te Iar.de op
2 4 3 millioen. Onze productie-capa
citeit kan worden opgevoerd tot
600.000 800.000 stuks per jaar. De
benoodigde grondstoffen en produc
ten- zullen, wanneer Engeland een
maal op volle toeren draalt, zeker ln
voldoende mate kunnen worden aan
gevoerd.
Maar. rekening houdende met de
intusschen r.og uitvallende fietsen,
schatte de heer Leeuwenberg dat het
nog' wel drie vijf jaren zal duren,
eer we met onze productie ;,bij" zijn.
Eers(t in 1947-1948 zal men gaan
merken, dat er schot in komt en
distributie op dit terrein zal dan ook
voorloopig r.og wel noodzakelijk blij
ven. De perspectieven voor wielrij-
dend Nederland' zijn dus nog niet bij
zonder rooskleurig.
Marinus gearresteerd
Het hoofd van den P.O.D. te
Amsterdam maakt bekend, dat
Hendrik Jos. Joh. Marinus, gebo
ren te Boxmeer 21 Januari 1913,
wiens opsporing was verzocht,
door den A'damschen P.O.D., te
Den Haag is gearresteerd en naar
Amsterdam overgebracht. Hij zit
in het gebouw Hirsoh in bewa
ring.
Walvischvleesch in blik
De drijvende walvischfabriek de
Southern Venturer", met een water-
verplaatsing van 32.000 ton is onlangs
vertrokken, naar de Zuidpool. Deze
eerste Britsche walvischvaardër wel
ke na den oorlog gebouwd werd zal
koers zetten naar het station voor
d'e walvisclrvaart in Zuid-Georgië.
K'et seizoen voor de walvischvangst
zal zooals internationaal is overeen
gekomen, dit jaar iets vroeger begin
nen en wel op 24 November. Het sluit
op 24 Maart 1946.
De producten welke de drijvende
fabriek zal afleveren zijn o.a. traan
voor de productie van margarine en
zeep en walvischvleesch in gede-
hydreerden vorm. Het laatste product
is een nieuwe vinding en men hoopt,
dat het succes heeft. In elk geval
zal het eiwitgehalte zeer hoog zijn,
terwijl het vleesch licht verteerbaar
is.
Het schip zal 24 blauwe walvisschen
per dag* kunnen verwerken, waarvan
iedere visch ongeveer 100 tot 150 ton
weegt. De Koeveelheid vleesch, welke
men per dag verkrijgt, is gelijk aan
die van 10001500 stuks vee. Per sei
zoen kan de Southern Venturer circa
1200 blauwe walvisscben verwerken.
Geblokkeerde f 100-
rekeningen
Een regeling is in voorberei
ding, om van de geblokkeerde
tegoeden uit hoofde van de inle
vering van f 100.biljetten, een
bepaald deel voor giraal verkeer
vrij te geven. Daar het destijds
om technische redenen niet mo
gelijk was deze tegoeden al aan
stonds te laten deelen in de al-
gemeene regeling tot splitsing
van een giraal gedeelte, werd al
leen op dat punt verschil ge
maakt met andere geblokkeerde
saldi. Na de binnenkort te ver
wachten nieuwe regeling zullen
de saldi uit ingeleverde f 100.
biljetten, die ook nu reeds met
andere geblokkeerde tegoeden
kunnen worden samengevoegd,
zich op geen enkele wijze meer
van die andere tegoeden onder
scheiden. Hiermede is dan te
vens voldaan aan de destijds ge
geven belofte van gelijke behan
deling.
Kabinet der Koningin
Bij K.B. is met ingang van 1
Januari 1946 aan J. L. Verbeek
Wolthuys, administrateur bij het
Kabinet der Koningin, op zijn
verzoek, in verband met het be
reiken van den pensioengerech
tigden leeftijd, eervol ontslag
verleend, onder dankbetuiging
voor de langdurige en trouwe
diensten aan den lande bewezen
en onder toekenning van den
persoonlijken titel van raad
adviseur.
TWEEDE KAMER
(Vervolg van pag. 1)
De heer S m e e n k gaf college
in Calvinistisch staatsrecht. Met
zijn grondslag zijn wij het stel
lig eens: geen wereldrijk en geen
superstaat, maar ook geen over
spannen souvereiniteitsbegrip,
waarbij niet in ernst wordt ge
zocht naar samenwerking. Deze
spreker meende namens de anti-
rev. fractie, dat het wel moge
lijk geweest zou zijn, een for
mule te vinden, waarbij interna
tionaal tot uitdrukking zou zijn
gebracht, dat ook voor het inter
nationale leven goddelijke nor
men gelden. Hij betoogde verder,
dat er nu van eenzijdige ontwa
pening geen sprake meer kan
zijn. De liberale heer B i e r e m a
achtte het met name voor de
kleine naties weinig bevredigend
dat zooveel zaken 'naar den Vei
ligheidsraad worden verwezen,
waarin de groote mogendheden
den toon aangeven. Een van de
zwakke punten is, dat. het Hand
vest geen poging doet, om de be
wapening te beperken. Alle groo
te volken zijn thans tot de tan
den gewapend De heer
J o e k e s V.D. sprak de hoop uit,
dat bc>alve Amerika, ook Rus
land een steunpilaar van de vre
desorganisatie zou zijn.
In zijn algemeene beantwoor
ding heeft de minister van Bui-
tenlandsche Zaken, de heer mr.
van Kleffens verschillende
punten nog eens toegelicht. Een
breeder debat over de buiten-
landsche politiek zou hij gaarne
tot later uitstellen. Het zijn in
derdaad, zooals dr. Beaufort had
opgemerkt, de kleine landen ge
weest, die ten aanzien van hun
souvereiniteit offers hebben ge
bracht. Deze houding stak schril
af bij die der groote mogendhe
den. Wat de blokvorming betreft,
mag Nederland niet verzeild ra
ken in groepeeringen, welker
optreden tot oorlogen zouden
kunnen leiden.
De zetel is een netelig punt.
Nederland, Engeland en Frank
rijk wenschten een zetel in Euro
pa, alle andere landen zagen den
zetel liever in de nieuwe wereld.
Er is nietè in het Handvest,
dat zich verzet tegen het toetre
den te zijner tijd van de „vijan
dige" staten. Er zal echter tegen
gewaakt dienen te worden, dat
er een uitholling van de organi
satie plaats heeft.
De kleine landen hebben te
San Francisco weinig be
reikt, maar zij hebben dat
weinige verkozen boven
niets. Wat deze nieuwe orga
nisatie kan beteekenen, zal
de toekomst Ieeren. Een ge
matigd optimisme is geoor
loofd. Nederland zal alles in
het werk stellen om de orga
nisatie te doen slagen.
Het wetsontwerp is z.h.st.
goedgekeurd met aanteekening,
dat de heer Zandt tegen is.
