De geldvernieuwing geslaagd
ONEENIGHEID
in het Indonesische kabinet
i
Nieuw NoordKoNondsch Dagblad
3
„Wij laten den zwarten handel
in zijn sop gaar smoren11
DE „KLEINE MAN"
De pensioentrekkers en
renteniers
INTERVIEW MET
Z. H. DEN PAUS
De Amerikaansche troe
pen in China
DE LINNENKAST
Leveranties op afbetaling
Gevonden klokken
MGR. P. HOPMANS
neemt afscheid
Haarlemmer hoorf
DOODSTRAF
tegen zich eischen
RADIOPROGRAMMA
PETROLEUM UIT EIGEN BODEM
Woensdag 14 November 1645
IN DE EERSTE PLAATS heeft Minister Lieftinck in zijn rede ge
wezen op de moreele winst van de geldsaneering. De bereidheid tot
het verrichten van nuttigen arbeid is belangrijk verbeterd. Reeds
den dag na de aankondiging van de'geldinievering begon het aan
bod van arbeidskrachten toe te nemen en deze toeneming heeft
sedertdien op verheugende wijze voortgang gehad. Dit is niet slechts
van groot belang voor de overwinning van de algemeene armoede
door een vergrooting van de binnenlandsche productie, het is ook
in het belang van de menschen zelf, die in en door hun arbeid het
innerlijk evenwicht hervinden en zich van hun plaats en hun taak
in de gemeenschap weer duidelijker bewust gaan worden.
Als er ooit een tijd was, waarin
het Nederlandsche volk tot het vor
men van een arbeidsgemeenschap is
geroepen, can is het nu. De geld-
overvloed' vormde daartoe een be
letsel en die Is thans weggenomen.
Behalve een vergrooting van den
arbeidslutt heeft de geldsaneering
den zwarten hancel een der zwaar
ste slagen toegebracht, die aan dit
euvel maar toegebracht kan worden.
Zeer duidelijk uit zich dit in de veel
lagere zwarte prijzen. Bij sommige
leden van
dit zWarte gilde
hebben de maatregelen, die werden
getroffen, weer een zeker respect
voor de regeering gewekt. Anderen
zjjn in woede ontbrand en hebben
dit niet onder stoelen of banken ge
stoken. Wij zullen deze lieden in hun
eigen sop laten smoren.
Het feit, dat de zwarte handel
thans bezig ig ook met nieuw
geld weer gif te brouwen, vormt
voor de regeering aanleiding om
thans ook met andere dan mo
netaire middelen krachtig te
gaan toeslaan. Het plan der cam
pagne is opgemaak en de uit
voering staat voor de deur. In-
tusschen wordt het tijd, dat het
inzicht doorbreekt, dat het meest
doeltreffende middel tot het uit
roeien van de zwarte handels
praktijken ligt In een algemeene
koopersstaking op de zwarte
markt.
Wanneer het publiek zich er voor
taan van onthoudt om zwart te koo-
pen is het met de zwarte hande
laars spoedig ui. De voorwaarden
daarvoor zijn thans aanwezig: De
voorziening met de eerste levensbe-
noodigdheden is thans ruim genoeg
om het koopen op de zwarte markt
overbodig te maken. Weliswaar is er
nog een groot tekort vooral aan
schoeisel en kleecing, maar ook dit
zal gaandeweg beter worden en als
men slechts eenige maanden geduld
betoont, zal men straks tegen rede
lijke prijzen en bovendien tegen be
tere kwaliteit kunnen koopen, dan
wat thans ó'oor den zwarten handel
met woekerprijzen wordt omgezet.
Het is dus ln uw eigen belang om
zwarte aanbiedingen af te wijzen,
maar er is een beter en hooger mo
tief om uw houding tegenover den
zwarten handel te herzien, indien gij
dit nog rdet ged'aan mocht hebben.
Slechts de overheid is in staat om
zich een oordeel te vormen over de
rangorde der dringendheid, volgens
welke in de behoeften van het volk
dient te worden voorzien en wie,
dank zij de beschikking over veel
geld, zich goederen zwart weet toe te
eigenen, verstoort d'e billijke verd'ee-
lir;g er van en onttrekt ze aan ande
ren, die daarvoor vanuit een sociaal
en economisch oogpunt gezien, meer
in aanmerking komen zooals de ve
len, die door het oorlogsgeweld
zwaar getroffen' zijn.
Daarom landgenooten, ö'oet aan het
koopen van zwart niet Jheer mee. De
gel dzui vering heeft den grondslag
gelegd voor een terugkeer van het
fatsoen in dit opzicht, bouwt met dit
nieuwe geld in handen daarop nu
allen voort.
Ook de economische gevol
gen van de geldsaneering
geven reden tot voldoening.
De hoeveelheid bankpapier die
tot nog toe in omloop is gebracht,
vertegenwoordigt een waarde van
bijna 900 millioen gulden. Het be
drag, dat op girale rekeningen
staat, schat ik op ongeveer het
dubbele. Tezamen be teekent dit,
afgezien van de zilverbons en het
zinken geld, een circulatie van
ruim 2v2 milliard. De waarde
van het volksinkomen kan men
bij den huidigen bedrijvigheids-
graad en het thans bestaande
prijsniveau, berekend op jaar
basis op ongeveer 5 milliard
gulden ramen, zoodat de geldcir
culatie zich naar ruwe schatting
thans tot het volksinkomen ver
houdt als 1 tot 2. Naar vooroor-
logsche maatstaf gemeten is deze
verhouding aan te merken als de
normale. Dat dit resultaat reeds
na vijf weken kon wordeh be
reikt, is zeker verheugend te noe
men.
-Het opdringen van c'e girale beta-
nngsgewoonte tegen den zin der
burgerij ligt overigens allerminst ir;
mijn bedoeling, zei Minister Lieftinck
Zoodra d'e algemeene toestand dit
mogelijk maakt, zal de d'am tusschen
de girale rekening waarover slechts
door overschrijvingen .kan wórden-
beschikt en het g'ereede geld
dat var; hand' tot hand gaat wor
den doorgestoken. Dan zal men het
girale geld naar eigen voorkeur we
der in papier geld kunnen omzetten.
Daarvoor acht ik het geschikt mo
ment eehter nog niet gekomen. Nog
is de stuwing tegen dezen damwand
nog te groot, zoodat bij doorsteking
op dit moment een wilde overstroo
ming van het verkeer met bank- en
muntbiljetten zou zijn te vreezen,
waardoor een deel van de resultaten,
die zijn bereikt, ontijdig teloor zou
gaan.
Niettemin ligt de juist bedoelde
maatregel in het verschiet en ik geef
u gaarne de verzekering, d'at ik met
invoering niet langer zal wachten
dan met het oog op het algemeen
belang verantwoord is. De belasting,
die handhaving van de bestaande re
geling voor het bankapparaat betee-
kent, moeten wij op den koop toene
men. Ik heb de bankdirecties ver
zocht om te trachten aar; hun per
soneel die uitbreiding te geven, die
voor het vervullen van deze taak
noodzakelijk is. Tot nog toe was het
voor de meeste banken ondoenlijk de
1100.rekeningen volledig in de al
gemeene regeling te betrekken. De
vervulling van mijn toezegging in dit
opzicht is primair. Andere belangen,
waarvan ik de dringendheid niet on
derschat, zullen in verband met deze
ovefbelastng daarvoor helaas moeten
wijken, gelijkertijd wordt naar op
lossingen gezocht om deze belangen
op andere wijze te verschoonen.
De meeste zorg baart mij op dit
De SAMENSTELLING van een nieuw kabinet van „de republi-
keinsche regeering" heeft, zooals Aneta bet uitdrukt, een bewo
gen verloop. Sjarir, de formateur, beeft vérgaande plannen ter tafel
gebracht, die gepaard gingen met hevige protesten van Soebardjo en
aanhang. Deze willen Soekarno overhalen de voorstellen niet goed
te keuren. In een interview had Sjarir van te voren gezegd, dat, wan
neer zijn plannen er door kwamen, verrassingen te voorschijn zouden
komen en dat o.a. de nieuwe regeering verantwoordelijk was aan het
het volk en niet aan den President.
Hij verklaarde verder, dat het
,eschil tusschen Nederlanders en
Indonesiërs niet zoo groot was,
als men uit de ernstige wanorde,
lijkheden zou kunnen opmaken.
Professor Hadji Salim maakte
tijdens de besprekingen een op
merking, die de Britsche pers
wellicht tef harte kan nemen:
„Neder! andsch-Indië kan niet
werkelijk onafhankelijk zijn,
zoolang Britsch-Indië, Birma en
andere gebieden dat niet zijn".
Soerabaja.
Volgens Britsche verklaringen
zijn er in Soerabaja ook Japan
ners gesneuveld. Hoewel eerder
was gemeld; dat de Britten den 1
toestand meester zijn, wordt er j
nog steeds gevochten en kwamen I
er zelfs weer vliegtuigen aan te
pas. Een derde der stad is vast
m handen der geallieerden.
De Japansche generaals. Na-1
gano en Yamamota, die ter spra
ke kwamen in verband met het
verdwijnen van 20.000 Japanners
zouden zich overgeven aan de
Britten.
Geen Nederlandsche troepen?
A.N.P.-Aneta seinde, dat, vol
gens welingelichte kringen, de
Britten nog geen landing van
Nederlandsche troepen op Java
zouden toestaan. Er zijn reeds
troepen onderweg tot een sterkte
van ruim 6000 man. De schepen
zijn op weg naar Singapore.
De Britsche bemanning van de
„Moreton Bay" heeft hét voorstel
van de Australische vakvereeni-
ging verworpen, zoodat zij zijn
uitgevaren, nog wel gesleept door
booten bemand met leden van de
vakvereeniging. Zooals men zich
herinnert, kwam er een voorstel
niet uit te varen, omdat er Ne
derlandsche troepen aan boord
waren gekomen.
oogenblik de toestand van den
„kleinen man" d.w.z. van de klei
ne zaken en van de pensioentrek-
kenden en renteniers. Voor zoover
kleine zaken in moeilijkheden ge
raken, wegens gemis aan vol
doende vrij bedrijfskapitaal, zal
een ruimere deblokkeering wor
den toegestaan onder de noodige
waarborgen dat misbruik wordt
voorkomen. Overigens zijn deze
zaken er zeer mede gediend, in
dien hun cliënten in afwijking
van hetgeen vroeger misschien
gebruik was, de aangeboden re
keningen snel betalen. Langs de
zen dubbelen weg zullen de be
zwaren voor de genoemde groep
in hoofdzaak zijn te ondervangen.
Ten aanzien van de gepension-
neerden schuilen de moeilijkheden
vooral in het feit, dat de groote
pensioen betalende instellingen
hun geheele betalingssysteem
hebben ingesteld op gebruikma
king van de giro, terwijl, zooals
ik eerder reeds heb vermeld, met
name de postcheque- en giro
dienst niet in staat is gebleken
in de practijk een verschil te ma
ken tusschen een girale en een
vrije" rekening waarbij dan on
der het laatste moet worden ver
staan een rekening, waarvan men
het geld naar believen kan op
nemen. Voorloopig is daarvoor de
oplossing gevonden, dat iedere
rekeninghouder bij den post
cheque- en girodienst (en voor
de spaarbanken geldt hetzelfde)
die kan aantoonen, dat hij over
onvoldoende vrije middelen uit
andere bronnen beschikt oih in
zijn levensonderhoud te voorzien,
f 50.— in de veertien dagen ten
laste van zijn rekening in contan
ten kan opnemen. Ik erken, dat
deze regeling niet bevredigt.
Daarom heb ik opdracht gegeven
de toegelaten uitbetalingen van
f 50.per veertien dagen tot
f 100 te verhoogen.
Z H de Paus Leeft, volgens een
Keuterbericht uit Parijs aan een
Franschen journalisten medewerker
var; het blad' Paris Matin, een van
zjjn zeldzame interviews toegestaan.
Toen de journalist, die tijdens den
oorlog naar Duitschland' werd gede
porteerd, aan den Paus mededeeling
deed var; de verbazing onder gede
porteerden in Duitschland over het
feit, dat het Vaticaan tijdens den
oorlog geen hulpactie voor hen had
ondernomen en nimmer onomwonden
de oorlogsmisdaden var; de nazi's
had veroordeeld, antwoordde Z. H.
de Paus: "Wij wisten dat er in
Duitschland ernstige vervolgingen
plaatsvonden, maar wij werden nooit
in kennis gesteld van het onmensche-
lijke karakter van de nazi-terreur.
Het werd ons nimmer toegestaan om
tusschenbeid'e te komen of hulp te
zendèn. Eerst na d'e bevrijding kwa
men wij op de hoogte var; den wer-
kelijken toestand. Wij hebben een
hulpactie georganiseerd, welke haar
uiterste best doet om gedeporteerden
te helpen."
De journalist wees er voorts nog'
op dat duizenden priesters in de
nazikampen werd'en gefolterd en
gedood en hoe het dan mogelijk was
geweest, dat de katholiekè priesters
in Duitschland d'en Paus hiervan or;?
kundig hadden gelaten. Hierop ant-
woorde de Paus, dat d'e Tapporten,
welke hij uit Duitschland had' ont
vangen onvolledig' moeten zijn ge
weest, terwijl het bovendien moeilijk
was deze rapporten aar; het Vaticaan
te doen toekomen.
Op de vraag van den Franschen
journalist of d'e Paus het plaatsvin
den van het a.s. proces tegen d'e
Duïtsche oorlogsmisdadigers in Neu
renberg goedkeurde, antwoordde Z.
H."Ja, niet alleen keuren wij het
hierbij gevolgde beginsel goed', doch
wij zijn var; meening, dat de schul
digen spoedig en zonder uitzonde
ring gestraft moeten worden. Niet
alleen zijn zij (de Duitsche oorlogs
misdadigers) verantwoordelijk voor
de stoffelijke schade, welke zij heb
ben veroorzaakt, doch ook voor de
geestelijke misdaden welke zij heb
ben begaan door het weigeren van
godsd'ienstigen bijstand aar; hun
slachtoffers. Zij moeten gestraft
worden, teneinde het mogelijk te
maken, dat de Duitschers, wien
niets ten laste kan worden gelegd,
weder om kunnen terugkeerer; naar
normale levensomstandigheden en
geholpen kunnen worden."
Tijdens het interview wees de
Paus voorts r;og op de omstandighe
den, waarin de sudeten-Duitschers
en d'e uit Polen verwijderde Duit-
schers' zich thans bevinden, welke
Z. H. Werkelijk verschrikkelijk"
vond.
(Ten overvloede vestigen wij er
de aandacht op, dat de inhoud van
dit interview voor rekening van Reu
ter en d'en Franschen journalist
blijft. Red.)
Naar de correspondent van de
Times meldt, heeft generaal "Wed'e-
meyeide Amerikaansche opperbe
velhebber in China, eenig licht ge
worpen op de politiek van de Ver-
eemgd'e Staten aldaar, door te ver
klaren, dat alle Amerikaansche
strijdkrachten tegen het voorjaar
uit China zouden worden terugge
trokken. Er zou slechts een militaire
missie achterblijven, die het leger,
de vloot er; de luchtmacht-zou ver
tegenwoordigen. Zij zou 2.000 tot
6.000 man sterk zijn en behulpzaam
zijn bij de opleiding en organisatie
van de Chineesche legermacht.
Tot de vraagstukken, die hem na
de reeds genoemde op het oogenblik
het meeste bezig houden, behoort het
vrijgeven of verschaffen van de noo
dige middelen ten behoeve var; een
aanvulling van de linnenkast. Mi
nister Lieftinck vat daaronder ge
makshalve samen alles wat noodig is
voor de herinstallatie der gezinnen
met kleedmg, schoeisel en huisraao'.
De zorg voor de voorziening met
deze goederen behoort tot de taak
van mijn ambtgenoot van Handel en
Nijverheid, het geld' dat voor de aan-
koopen van deze goederen door de
belanghebbenden benoodigd' wordt,
valt onder mijn bemoeienis. Op dit
stuk zijn verschillende gevallen te
onderschelden. Sommigen hebben
voldoende middelen vrij of Op giro
rekening om wanneer zij een toewij
zing voor goederen krijgen, deze ter
stond' te kunnen betalen. Anderen
met name de oorlogslachtoffers, zul
len daarvoor gebruik kunnen maken
van de tegemoetkoming wegens oor
logsschade, die hun daartoe door het
rijk wordt verschaft. Voor de uitbe
taling daarvan, eventueel bij wijze
van voorschot, zijn; onder zekere
waarborgen voor een besteding over
eenkomstig het doel, de benoodigde
regelingen getroffen.
Ook velen, die niet tot de oorlogs
slachtoffers kunnen worden gerekend
behoeven echter dringend een aan
vulling van hun linnenkast. Een deel
van ,hen zal over geblokkeerde te
goeden beschikken, een ander d'eel
daarentegen ontbreekt liet aan d'e
noodige koopkracht in welken vorm
dar; ook. Uiteraard kunnen niet allen
tegelijk worden g«eholpen. Daarvoor
ontbreken eenvoudig de goederen.
Maar het is een klemmende sociale
eisch, dat ook deze laatste groep aan
het allernoodzakelijkste wordt gehol
pen. Verschillende sociale hulpdien-
Sen hebben dank zij d'e offervaardig
heid van binnen- en buitenland op
dit gebied reeds prachtig1 werk ga-
daan. Aan deze nulp ziji; echter
grenzen gesteld' en daarnaast moet
men er dus1 weer toe overgaan om
zich zelf te helpen en door arbeid
en spaarzin de middelen verwerven
om de tekorten aan kleeding en
schoeisel in te halen. Op zeer korten
termijn zijn groote lagen der bevol
king' daartoe niet in voldoende staat
en toch maakt d'e nood een aanvul
ling dringend.
Om hieraan tegemoet te komen,
gaan de gedachten der regeering
in de richting van de invoering
van leveranties op crediet met
en afbetalingsstelsel. Wie nog
over een voldoend, geblokkeerd
tegoed beschikt, zal zujk een cre
diet niet behoeven, want, zooais
ik reeds eerder heb toegezegd, is
voor deze doeleinden een déblok-
keering toegestaan. De regeling
daarvoor werkt echter nog niet
volmaakt en zal dus moeten wor
den verbeterd. Voor hen, die het
ook aan een geblokkeerd tegoed
ontbreekt, zal een afbetalings
regeling moeten worden ontwor
pen. In plaats, dat het sparen
aan de uitgaven vooraf gaat zal
dit in deze gevallen moeten vol
gen. Aan de voorbereiding van de
organisatie, die voor de uitvoering
i/an dit stelsel moet worden onge
zet, wordt thans hard gewerkt
en wij hopen haar gereed te heb
ben als de goederen beschikbaar
komen.
Ook de voorbereidingen van de
maatregelen tot het geven van
een meer bevredigende bestem
ming aan de tegoeden, die niet
kunnen worden vrijgegeven, ma
ken thans goeden voortgang.
De secretaris der Nederlandsche
Klokkenspelvereeniging deelt me
de, dat de op de bij Urk gelichte
schuit zich uitsluitend klokken
uit de provincies Noord-Holland,
Zuid-Holland en Zeeland bevon
den. Over de klokken, die zich
nog te Groningen en Hamburg
bevinden zijn bij hem geen gege
vens bekend.
In een herderlijk schrijven
heeft de Bisschop van Breda,
Mgr. P. Hopmans, afscheid geno
men van de geloovigen van zijn
diocees. Hij heeft het bestuur
van, het bisdom overgedragen aan
zijn pasbenoemden coadjutor,
Mgr. J. W. M. Baeten.
In zijn afscheidswoord zegt de
grijze kerkvorst o.a.: „Niet zon
der droefheid in het hart moeten
wij u een mededeeling doen, die
u wellicht niet zal verrassen.
Wegens onzen hoogen leeftijd en
een vermindering van krachten,
durven wij de verantwoordelijk
heid van het bestuur van het ons
zeer geliefd bisdom niet langer
alleen te dragen." Mgr. Hopmans
deelt dan mede, dat hij hoopt de
priesterwijdingen, te blijven ver
richten en de zorg voor de reli
gieuzen voor zichzelf te reser-
veerén. Ook hoopt hij, dat het
hem gegeven moge zijn, de door
hem namens de geloovigen be
loofde Mariakapel te Breda te
mogen inzegenen.
De Coadjutor zal zijn intrek
nemen in het bisschoppelijk pa
leis, terwijl Mgr. Hopmans zijn
fust genieten zal bij de Zusters
van het Gasthuis aan den Haag-
dijk 180 te Breda.
Voor het Bijzonder Gerechts
hof te Amsterdam is door den
advocaat-fiscaal de doodstraf ge-
eischt tegen A. v. d. Voet uit
Haarlem.
Verdachte was lid geweest van
de N.S.K.K. en als zoodanig is hij
de Feldgendarmerie behulpzaam
geweest met het vorderen van
meer dan 200 Cuto's en motoren,
waaronder Koode Kruis-wagens.
Tevens heeft hij een Haarlem
mer helpen arresteeren, die later
is gefusilleerd.
Hiervoor werden zeven getui
gen gehoord, die allen zeer be
zwarend materiaal aanvoerden.
De uitspraak zal over 14 dagen
plaats hebben.
Donderdag 15 Nov. 1945.
HILVERSUM I. 301 M. 7.30 Lichte
ochtendklanken; 7.50 Ochtendwijding
8.01 Nieuwsber.; 8.20 Muzikale ge
luidsfilms; 9.00 Radio-baken; 10.00
Muziek bij den arbeid; 10.45 Radio
ziekenbezoek; 11.45 Berichten var;
Krijgsgevangenen uit het Verre Oos
ten; 12.01 Fransche duettisten; 13.00
Nieuwsber.; 13.20 Orgelconcert; 14.3o
Operette-klanken; 15.00 Voor de
kleuters; 15.15 Kwartier voor de
vrouw; 15.30 London Symphony
Orchestra; 17.00 Jeugdkrant; 17.30
Lex van Spall en zijn orkest; 18.04
Ster var; den dag; 18.30 Kwartier van
den arbeid; 18.45 Tony Schifferstein
19.00 Nieuwsber. en reportage; 19.30
Cabaret-programma; 20.15 Caecilia
concert v. h. Concertgebouworkest,
solist Theo Olof, viool; 22.30 Voor d'en
laten avond; 23.15 Avondwijding.
HILVERSUM II, 415 M. 18.01 De
Nieuwsber.; 18.30 Secco's Gitanos en
Imperio Argentina; 19.30 Program
ma voor de B. S.; 20.30 Landbouw-
praatje: De chemische onkruidbe
straling in granen; 21.00 Regeerings-
voorlichtingvsdienst; 21.45 Avondwij-
ding door pater J. A. J. Linnebank
O.P.; 22.01 Nieuwsber.; 2215 Dans-
orkest.
Te Schoonebeek, een der oudste Drentsche dorpjes, zijn, gedeelte
lijk tusschen de boerderijen, boortorens verrezen, om de kostbare
olie uit den bodem te halen. Een der tankwagens wordt met de juist
uit den Drentschen bodem opgepompte olie gevuld. (Foto v. Buiten-P),
