K. V. P.
De humor van den Martelaar
LAF VERRAAD BIJ OVERVAL
HET NEDERLANDSCHE BOEK
NA DEN OORLOG
GROOTSCHE INTOCHT
VAN DE „ORANJE"
4
Nieuw NoordhollandscH Dagblad
Voor het Gezira
ft
Het drama aan de Weteringschans
Gebrek aan goede literatuur
De boekenliefhebber
„WIE HEEFT ER WATER
BIJ GEDAAN?"
Enthousiasme te Amsterdam
ZATERDAG 20 JULI 1946
AVONTUREN DER HEILIGEN
Lieden die voor grappig
■willen doorgaan zijn meestal
onuitstaanbaar vervelend. Ze
denken dat onzin praten hu
moristisch is, maar echte hu
mor komt altijd van philoso-
phische en van heilige men-
schen, die het betrekkelijke
van alle aardsche zaken te
diep hebben leeren beseffen,
om ze absoluut ernstig te ne
men. De verstandige fronst
het voorhoofd, de wijze glim
lacht.
De quasi-humoristen drij
ven met anderen de spot,
maar hun eigen gewichtig
persoontje moet doodelijk-
ernstig worden genomen. In
benauwdheid of doodsgevaar
vergaat hun alle lust tot
scherts, ofwel er rest hun nog
een even duistere, als wrange
en bittere galgenhumor.
De galgenhumor der heili
gen is echter mild en sterk.
Het verhevenste voorbeeld
daarvan heeft ons de H. Tho
mas More gegeven, de groote
kanselier van Engeland, die
onder Hendrik VIII als „ver
rader" ter dood werd veroor
deeld, omdat hij den EngeL
schen koning niet als paus en
diens huwelijksopvattingen
niet als wettig wilde erken
nen.
Een terechtstelling was in die
dagen een soort volksvermakelijk
heid, waarbij niemand wilde ont
breken. Vooral wanneer het een
beroemd man als Thomas More
betrof, want de massa ziet gaarne
datgene wat boven haar uitsteekt,
vernederd.
Een groote menigte volgde den
H. Thomas op zijn weg naar het
schavot.
Daar schoot een vrouw op hem
af met den eisch dat hij haar ter
stond „die papieren" zou terug
geven die zij hem op zijn kanse
larij had toevertrouwd! (Alsof een
ter dood veroordeelde op weg naar
den beul zijn archief bij zich zou
dragen!) Die vrouw wist natuur
lijk wel, dat ze onzin sprak, maar
ze wilde „het" hem nog eens goed
„laten voelen".
Mevrouwtje, zei Thomas
More, nog een half uurtje, en dan
word ik door de Goddelijke Ma
jesteit zelf van iederen zorg om
trent papieren ontheven.
Het volgende incident werd
eveneens door een vrouw ver
oorzaakt. Deze begon te schreeu
wen, dat hij zijn verdiende loon
kreeg, want toen en toen, toen hij
nog rechter was, had hij een be
paalde zaak die haar betrof,
schandelijk verkeerd berecht!
Ik herinner me uw zaak nog
heel precies, antwoordde Thomas
More, maar ik moet u zeggen: als
ik opnieuw een oordeel moest uit
spreken, zou ik hetzelfde vonnis
vellen als toen!
Maar toen de stoet aan het
schavot gekomen was, viel het
Thomas op, dat dit nogal slecht
in elkaar was getimmerd, hij
vond het een wankel gevalletje.
Toen zei hij tegen den luitenant
die op de voltrekking van het
vonnis moest toezien:
Mijnheer de luitenant, wees
zoo vriendelijk mij erop te helpen!
En hij voegde er aan toe:
Er af komen zal ik zelf wel!
Op het schavot staande, hield
hij een korte toespraak tot de me
nigte. „Bidt voor mij", zei hij, „ik
zal voor u bidden! En bidt voor
valt ook in de ge
meenteraden nog wel
het een en ander te
doen. Er is maar één
Partij, die welbewust
en weldoordacht de
g e z i n s politiek in
haar vaandel schrijft
Dat is de Katholieke
Volkspartij.
Stemt daarom op 26 Juli
de lijsten van de
den koning, dat hij goeden raad
zal ontvangen". En tot slot riep
hij allen tót getuigen, dat hij
stierf in en voor het geloof aan de
Katholieke Kerk, „als trouwe
dienaar van den Koning, maar in
de eerste plaats van God!" En
daarna bad hij geknield het „Mi
serere".
Volkomen kalm stond hij weer
op, haalde een goudstuk uit zijn
beurs, gaf dat aan den beul en
zei: „Raap je moed bijeen, man!
Aarzel niet je plicht te doen, en
houd je eer hoog!"
De beul stak de fooi bij zich en
zag, hoe zijn slachtoffer een doek
voor den dag haalde en deze zich
zelf voor de oogen bond.
Daarna bukte de heilige marte
laar zich, en tastte naar het blok
en toen hij dat gevonden had,
ging hij voorover liggen en legde
zijn hals nauwkeurig op het blok,
als wilde hij het den scherprech
ter zoo gemakkelijk mogelijk ma
ken.
Maar eerst streek hij zijn baard
die in de gevangenis erg lang
geworden was van het blok
weg, met de woorden: „Die baard
heeft geen kwaad gedaan!"
Dit was zijn laatste woord in
deze wereld, want het volgende
oogenblik rólde zijn hoofd naast
het blok, en wandelde hij den he
mel binnen, biddend voor Enge
land, voor alle huisvaders, voor
alle staatslieden en diplomaten
enom de genade der milde
humor voor een al te gewichtig en
dikdoend menschdom.
Als onderdeel van de lustrumfeesten ter gelegenheid van het 310_jarig be
staan der Utrechtsche Universiteit werden hij het theehuis Rijnauwen
militaire oefeningen gehouden. Pant serwagens trekken over een pas ge
slagen pontonbrug over den Kromme Rij". A.N.P.
die zich van tijd tot tijd
eens een goed boek aan wil,
schaffen en daartoe een tocht
langs de boekenwinkels en
stalletjes onderneemt, kan
moeilijk een gevoel van te
leurstelling onderdrukken als
hij de bonte warreling voor
de ramen ziet.
Bij nadere beschouwing blijkt
dat net overgroote deel der zoo
royaal te koop aangeboden wer
ken helaas de toets van een
scherpe critiek, die wij voor den
oorlóg gewend waren, niet kan
doorstaan. Waar er vanzelfspre
kend na de bevrijding een groote
leeshonger wife, werd allereerst
voldaan aan de verlangens van
velen om iets meer te weten
te komen van spionnage, illegaal
werk, kampleven etc. Het ge
volg daarvan was, dat 'wij in d'en
waren zin des woords over
stroomd werden met verhalen,
waaronder, er zeer zeker heel
goede warén, doch helaas te wei
nig over de grfiwelen, die. God
beter 't, in het „beschaafde"
Europa hebben kunnen plaats
hebben. Op den duur kon echter
deze literatuur den min of meer
ontwikkelden lezer niet bevredi
gen. Men zag uit naar werken,
die den mensch iets positiefs te
geven hadden, hem op een hoo-
Deze week op een laten avond
en een nacht moesten achtereen
volgens vijf, zes auto's in en om
de Wieringermeer door een
kraanwagen uit Wieringen wor
den versleept, omdat zij niet ver
der konden Bij onderzoek bleek,
dat alle wagens leden aan het
zelfde euvel: water in de benzine.
Een d'er slachtoffers vertelde
ons, dat hij een liter water uit
zijn benzinetank gepompt had!
Alle automobilisten hadden bij
dezelfde pomp, ergens op den
Afsluitdijk, aan de zijde van het
Noordhollandsche land, getankt;
Aan klachten bij den leveran
cier natuurlijk geen gebrek. Er
wordt nu onderzocht, wie er 'wa
ter bij de benzine gedaan heeft.
Maar vijf, zes automobilisten met
hun gezelschappen hadden uren
vertraging, en kwamen ver in
het nachtelijk uur weer op hun
bestemming, nadat kilometers
waren afgelegd om hulp te be
reiken!
Her niveau konden verheffen. En
het is een gebrek van dezen na-
oorlogschen tijd, dat deze be
hoefte aan iets schoons, iets be
ters, niet voldoende kon worden
bevredigd Waar ligt de fout? Bij
het publiek, dat grootendeels lie
ver een Engelsche detective-
story leest; bij den uitgever, die,
een enkele uitzondering daarge
laten. het experiment van een
uitgave in het betere genre bijna
niet aandurft; of bij de auteurs,
waarvan velen zich moeilijk tot
het oude peil kunnen verheffen?
Het is moeilijk te zeggen. Intus-
schen wordt en is er tóch van
verschillende kanten op dit ge
bied goed en veel werk verricht,
maar we zijn nog lang niet daar,
waar wij in 1940 bleven steken.
Een volgenden keer hopen wij
op eenige in den laatsten tijd uit
gekomen werken, die speciaal de
aandacht verdienen, nader in te
gaan.
LOU STEYGER
In Juli '44 besloten een aantal
leiders van de K.P.'s in Amster
dam, met het voorbeeld van Ger-
rit v. d. Veen voor oogen. om een
overval te doen op de gevangenis
aan de Weteringschans waar een
70 gevangenen zaten opgesloten.
Om van succes verzekerd te zijn
werd contact gezocht; met de
S.S.'er Boogaard, van wie bekend
was dat hij ontevreden was over
de Duitsche behandeling Zij be
legden met hem verscheidene be
sprekingen en Bogaard, die een
niet onbetrouwbare indruk maak
te, Iiet zich overhalen zijn mede
werking aan een overval te ver-
leenen. Boogaard deelde mede,
dat hij naar het Oostfront moest
en zich daaraan wilde onttrekken.
Overeen werd gekomen dat Boo
gaard, die als S.S.'er in het be
zit was van alle sleutels, zijn me
dewerking zou verleenen en als
belooning met zijn moeder tot het
eind van den oorlog naar een on
derduikadres zou worden ge
bracht. Een week lang duurden
de besprekingen en men begon
groot vertrouwen in Boogaard te
krijgen. Het was wel riscant, een
S.S.'er te vertrouwen, maar men
moest terwille van de 70 men-
schen wel eenig risico nemen.
Het verraad
Boogaard hield echter van den
eersten avond af ruggespraak met
den beruchten S.D.'er Lages, naar
wien Maarten Kuiper hem had
verwezen. In overleg met dezen
maakte hij lijsten waarop de na
men der te bevrijden gevangenen
voorkwamen, alsmede eenige
„zware" gevallen.
Op Vrijdag 14 Juli '44 kwamen
zestien gewapende K.P.'ers in een
naast de gevangenis gelegen ge
bouw, waar zij tot drie uur in den
nacht verbleven. Om vijf over
drie opende Boogaard volgens af
spraak de verbindingsdeur met
de gevangenis en de K.P.'ers slo
pen de binnenplaats op. Boogaard
zou de deur naar de gang met
cellen openen, doch niets gebeur
de. Tegen half vier werden er
Duiische bevelen geschreeuwd,
de K.P.'ers zaten in de val!
De kogels vlogen over de bin
nenplaats en naar alle kanten
zochten de mannen dekking, zij
verweerden zich heftig en via
muren en ramen wist een deel
der bedrogenen te ontsnappen
naar het gebouw van instructie.
Met z'n tienen poogden zij de
straat te bereiken, maar ook daar
hadden de Duitschers een val op
gesteld. De soldaten waren echter
slechts'met geweren gewapend en
konden niet /tegen den stroom
van kogels uit de stengun's op
Een wilde jacht werd op de K.P.
ers ingezet, waaraan de heer J
Paff slechts kon ontkomen door
in de Stadshouderskade te duiken
en onder een sluisje, met alleen
het hoofd boven water, 4 uur lang
te blijven zitten.
De slachtoffers
Den volgenden dag werden er
zes van de gearresteerden met ze-
De binnenkomst van de
„Oranje" in de haven van
Amsterdam na haar zeven
jarige zwerftocht als hospi
taalschip over de wereldzee
ën, is een grootsche intocht
geworden. Toen het vlagge-
schip van de Amsterdamsche
Scheepvaart omringd door
talrijke bootjes, hef IJ op
voer, brak een fluitconcert
los van de vele in den haven
gemeerde schepen en klonk
het gejuich van de groote,
aan beide oevers geschaar
de menigte, waarvan vele
menschen zelfs op de daken
der gebouwen geklommen
waren. Vuurpijlen ontplof
ten tegen den blauwen hemel
en een militair muziekcorps
speelde het „Wilhelmus".
Statig voer het schip langs het
Centraal Station, waar een loco
motief zich mengde in de fluit-
groeten van de schepen langs de
kaden. In dikke hagen stonden
de toeschouwers on bruggen,
steigers, pieren en straten, wui
vend naar de opvarenden, die nu
voor het eerst na vele jaren de
hoofdstad terugzagen.
Op de Surinamekade bij de
groote loods van de repatriee-
ring hadden zich vele autoriteiten
met het personeel in slagorde
geschaard.
Namens het hoofd van de re-
patrieering werden in het bij
zonder de kapitein en de beman
ning na hun langdurige afwe
zigheid. in het vaderland wel
kom geheeten, waarop kapitein
I. Bakker, gezagvoerder van de
„Oranje" met een krachtig „Dank
u wel" antwoordde.
Het aantal passagiers bestond'
uit 800 repatrieerenden, 100 niet-
repatrieerenden, 166 brancardzie-
ken 49 loopende patiënten en 10
oorlogspleegkinderen.
Aan boord bevond zich ook de
matroos C. Beek, die reeds in
1942 als gesneuveld aan zijn
ouders was opgegeven. Deze
matroos had aan boord van de
„De Ruyter" aan den slag in de
Balistraat. deelgenomen, was ern
stig gewond in het marinehospi
taal te Soerabaja opgenomen en
ondergedoken, toen de Jappen
Java bezetten. Door dit laatste
had het Roode Kruis hem als
gesneuveld gemeld.
ven gevangenen doodgeschoten.
Ook „Arie" (Hilvert van Dijk) en
de knokploegleider Post werden
gegrepen en doodgeschoten. Zij
hadden zich naar het huis van
Boogaard begeven om hem en
zijn moeder na ce overval in vei
ligheid te brengen. Ook een daar
aanwezige koerierster werd ge
grepen; deze werd naar een con
centratiekamp vervoerd en is ge
lukkig levend teruggekomen.
Gisteren stond de verrader voor
het bijzonder gerechtshof te Am
sterdam. Als getuigen traden de
K.P.'ers Paff en Meeuwis, de ge
detineerde Duitscher Lages en de
S.D.'er Maarten Kuiper op.
VERVOLG VAN PAG. 1
Steinbauer liet er, toen hij
Seyss' rol in Nederland begon
te behandelen, geen twijfel
over bestaan, dat het Neder-
landsche volk hem als ver
drukker beschouwt en hem
haat. „Maar ik heb vaak ge
dacht, zoo zeide hij in een ka
rakterschets van zijn cliënt,
dat een man, die zoo fijnge
voelig over Bach, Mozart,
Beethoven en Bruckner kon
praten, geen onmensch en ze
ker geen onmenscheljjk koel
bloedig misdadiger kon zijn."
Het was volgens Steinbauer de
tragiek van Seyss, dat hij, met
welke plannen hij ook bezield
was, naar Nederland kwam als
de vertegenwoordiger van Adolf
Hitler en een door de wereld ge
haat systeem.
Steinbauer betoogde dat Seyss
bij zijn bestuur van het stand
punt was uitgegaan, dat het Haag-
sche Landoorlogsreglement door
ontwikkeling van den totalen oor
log onbruikbaar was geworden en
dat deze ontwikkeling moest toe
laten, dat het potentieel van be
zette landen tot aan door de men-
schelijkheid gestelde grenzen
mocht worden ingeschakeld.
Voorts had de ontwikkeling van
het ondergrondsche verzet geleid
tot de strengste preventieve maat
regelen.
Steinbauer gaf vervolgens een
overzicht van de toenemende hy
perorganisatie en centraliseering
van het nationaal-socialistisch be
stuur.
Behalve het rijkscommissariaat
waren er zeven organisaties, die
maatregelen troffen, waarop Seyss
Inquart volgens Steinbauer gee
nerlei invloed heeft gehad: leger,
politie, Goerings Vierjarenplan
Rosenbergs „einsatzstabe", Sau-
ckel, Speer en de NSDAP
De onafhankelijkheid van het
land zou niet door Seyss zijn aan
getast. De genomen maatregelen
waren volgens hem geen inbreuk
op het volkenrecht, „want tijdens
een bezetting beslist de bezetier
zelf, inhoeverre een noodzaak tot
wettelijke maatregelen en tot ver
andering der wetgeving bestaat".
Opheffing der politieke par'ijen
was volgens spreker het goed
recht van den bezetter geweest,
daar de partijen zich tegen hem
keerden Daar stelde hij tegenover
dat Seyss de vorming van een re
geering consequent had afgewe
zen.
Steinbauer sprak uitvoerig over
de gijzelaarskwestie. Het was in
beide ten laste gelegde gevallen
aan hem te danken, dat niet veel
meer menschen waren gedood
De Amerikaansche leening aan Enge
land. Bovenstaande, per radio over
gebrachte foto, geeft het moment
weer, waarop president Truman de
overeenkomst der leening aan Enge
land ten bedrage van 937.500.000
onderteekent. Staande achter den
president de Amerikaanschc staats
secretaris Byrnes en de Engelsche
ambassadeur Lord Inverchapel.
Ass Press P.