HONGARIJE
't Engelsche en Amerikaansche
boek 1939-1946
VAN DEN HELD JAN TROMPETTER
HET LAND AAN DE DON AU
J
Nieuw NoordhollandscK DagblaH
5
ACHTER HET STALEN SCHERM
Een geschiedenis van
eeuwenlangen strijd
en onderdrukking
HONGARIJE
De „Holland Tours"
Het Engelsch—Egyptisch
verdrag
Eerste Belgische
Bedevaart rtaar Fatima
Generaal Spoor
bevorderd
El Dorado voor den boekenliefhebber
DINSDAG 10 SEPTEMBER 1946
ER wordt veel geschreven
en gesproken over de
toestanden, die in de door
Rusland bezette gebieden
heerschen. De censuur laat
vrijwel niets door en men
kan slechts gissen naar wat
zich daarginds afspeelt.
Soms komen er berich
ten binnen uit Hongarije,
die een, zij het summieren,
indruk geven van het leven
en de moeilijkheden waar
ender de Hongaarsche bevol
king gebukt gaat. In een paar
artikelen, die geenszins de
pretentie hebben volledig te
zijn, hopen wij U een en
ander mee te deelen omtrent
het land en zijn geschiedenis.
Tevens zullen hieraan eenige
actualiteiten worden toege
voegd.
Hoe gering was over het alge
meen onze kennis over het mooie
land aan den Donau: Hongarije.
Men wist in heit buitenland
practisch slechts aan de door
Europa zwervende zigeuners
Hongarije tot bakermat' fte geven.
Vaak stelde men dit lancf voor
als een zigeunerrijk bij; uitsltek en
daardoor is he misschien te ver
klaren, dalt het beschavingspeil
van dit land niet al te hoog werd
aangeslagen. Al is de leefwijze
in Hongarije over het algemeen
eenvoudiger dan die in West-
Europa, de eeble beschavng is er
niet geringer om. Zij is er na
tuurlijker en minder aangeleerd,
zij is er voornamer en niet 200
geraffineerd.
Heit onderwijs staat in Honga
rije op hoog peil. Op elk gebied
van kunsten en wetenschappen
hebben zich talrijke Hongaren n
wereldvermaardheid verworven
en getuigen van het vernuft en
den kunstzin van dit ridderlijk
volk. Voor den vreemdeling is 't
evenwel niet gemakkelijk de
Hongaarsche volkspsychose juist
aan te voelen en te begrijpen. De
Aziatische afkomst van dit volk
met zijn geheel aparte taal, be-
1 van een
waardee-
moeilijkt het aanleggen van^een
zuivere maatstaf van
ring ten zeerste.
Historische terugblik
De na den eersten wereldoor
log aangeknoopte vriendschaps
banden f.usschen Hongarije en ons
land hebben er echter veel toe
bijgedragen dat de verkeerde
meeningen omtrent land en volk
plaats maakiten voor respect en
bewondering. TJr
Toen na den dood van Karei
den Grooten het machtige rijk der
Franken uiteengevallen was, de
splitsing van de staten van het
moderne Europa nog in de verre
toekomst lag en er nog geen gra
ven van Holland waren, die hun
leengoed bestuurden, trok Arpad
aan het hoofd van zijn ruiters de
Karpaten over en vestigde zich
met zijn volk- aan de oevers van
Theiss en Donau, in het gebied
waar vier eeuwen voordien ook
hun stamgenooi'-en onder Attila
hun kwartier hadden opgeslagen.
In 1001 verhief Paus Silvester II
Hongarije tot koninkrijk en Ist-
van ontving de koningskroon.
Het zou te ver voeren de op zich
zelf belangrijke geschiedenis van
Hongarije op den voet. te volgen;
slechts enkele gewichtige gebeur
tenissen kunnen we memoreeren.
Koning Andreas II vaardigde in
1222 de „Gouden Bul uit, die tot
1848 als de grondwet voor Hon
garije is te beschouwen. Onder
Béla IV in het midden der der
tiende eeuw vielen de woeste
Tartaren Europa binnen, doch in
Hongarije werden zij gestuit. De
Hongaarsche dapperheid .bewaar
de toen ons werelddeel voor een
tweede Hunnenperiode.
Het droevigste tijdperk in de
Hongaarsche geschiedenis was
wel de Turksche periode. Met
hun leven en bloed hebben de
Hongaren eeuwen lang de Wes-
tersche cultuur tegen het opdrin
gen van den Islam voor den on
dergang behoed en zich hiermede
jegens de beschaving onschatba
re diensten verworven.
Door de herhaalde Turksche
aanvallen werd de Hongaarsche
kracht evenwel verzwakt en toen
door de verdeeldheid onder de
Europeesche vorsten Hongarije
aan zijn lot werd overgelaten, be
haalden de overmachtige Turken
onder sultan Soliman in den Moe
digen slag bij Mohacs, waarin
koning Lodewijk II den dood
vond, de overwinning (1526). Het
grootste gedeelte van Hongarije
het land, dat Nederland
na aan het hart ligt door
de vriendschapsbanden,
die tusschen bewoners
aan beide zijden zijn ge
legd. Een bijzondere me
dewerker publiceert over
dit land, dat met andere
Oost-Europeesche gebie
den in de wereldbelang
stelling staat, eenige ar
tikelen.
werd nu door Turken bezet en
Soliman sloeg zijn zetel op in de
burcht van Buda.
Na veel partijstrijd koos het
nog onafhankelijk gebleven ge
deelte des lands Ferdinand van
Habshyrg, aartshertog van Oos
tenrijk tolt koning, om zich hier
door de hulp van keizer Karei V
te verzekeren tegen de Turken.
Van de regeering der Habsbur-
gers (1526 tot na den eersten we
reldoorlog) hebben de Hongaren
over het algemeen weinig vreug
de beleefd. Hongarije werd be
handeld als een wingewest, dat
zoo spoedig en zoo volledig mo
gelijk verduitschlt moest worden.
Opbloei en hernieuwde
terugslag.
Keizer Frans Jozef, die in 1848
de regeering aanvaardde, zag
spoedig in, dat een verdrukt en
ontevreden Hongarije 'n voort
durend gevaar was. Na lange
onderhandelingen werd in 1867
een compromis gesloten, waar
bij Hongarije in een losser ver
band met Oostenrijk kwtftn te
staan. Het kon zich vrij en on
gestoord ontwikkelen en een
reusachtige opbloei van het
land was hiervan het gevolg.
In den staatsman Deak hadden
de Hongaren een leider, die om
zijn onkreukbare eerlijkheid en
groote vaderlandsliefde ue
Hongaarsche Washington wordt
genoemd.
De literatuur werd verrijkt met de
onsterfelijke werken van Petöfi; Jó_
kai en Vörosmarty, alsmede met die
van Graaf Sfcéchényi (vooral in Ne
derland bekend uit vertaalde werken)
en József Eötfvos. De hoogst weten
schappelijke vorming aan de Booge_
scholen van Budapest trok duizenden
studenten naar de Hongaarsche
hoofdstad; de bouw_; beeldhouw, en
schilderkunst vierden triomphen en
maakten Budapest tot een der
schoonste en prachtigste steden van
Europa. Zoo stond" in 1914 Hongarije
na een -^nelle ontwikkeling als een
gToot en welvarend land in den rij
van Europa's staten, toen het onge
wild in den oorlog van 19141918
werd meegesleept en waarin het zijn
ondergang tegemoet zou gaan. Het
was Hongarije dat door de politiek
der groote mogendheden bij het op
maken der vredesverdragen het
zwaarst werd getroffen. Ongeveer 2/3
gedeelte van het duizendjarig rijk
werd van het moederland losgerukt
en toegewezen aan Roemenië, Tsje_
cho-Slowakije en Joegoslavië. Zoo
ontstond wiat de Hongaren noemen:
Csonka Magyarorszdg, geschonden;
verminkt Hongarije.
Toen dan ook de tweede wereld
oorlog uitibrak was d e positie van
Hongarije geheel verschillend van die
waarin ons land zich' bevond. Hitier
beloofde herstel van de vóór 1914 be_
staande gTenzen, waardoor de rijkstte
gebieden, die waren verloren gegaan;
weer aan het land werden toegevoegd.
Als tegenprestatie moesten de* Bon-
garen hurfr verleenen in den strijd
tegen Rusland. Gedurende anderhalf
jaar zijn Bongtaarsche troepen aan het
Oostfront in actie geweest doch in
1943 toen de Duitschers Hongarije bij
overrompeling bezetten; trokken de
Hongaren hun troepen terug en werd
ook in dat land de terreur toegepast
zooals wij die gekend hebben.
Toen dè Russen het land binnenvie
len was er een deel» der Bongaren dat
niet, een andër deel in het Westen
dat wel tegen de Russen streed.
Hoewel niet goed te praten; is deze
handelwijze wel te begrijpen.
Het kan geen verwondering wek
ken, dat men huiverig was voor het
communisme, gezien de ervaringen',
opgedaan tijdens het schrikbewind
van BélalfKun; na den eersten we
reldoorlog. C. D. Ko.
(Wordt vervolgd.)
In Juli van dit jaar is het
Dutch Allied Goodwill Commit
tee begonnen voor Amerikaan
sche soldaten in Duitschland,
België en Frankrijk zoogenaam
de „Holland Tours" te organi.
seeren. Nu inmiddels gebleken
is, dat voor deze reizen groot
enthousiasme bestaat, zullen zij
deze week door major general
Bolling officieel worden ge.
opend
Major general Bolling was in
.1944 commandant van de 84ste
Amerikaansche infanteriedivisie,
die door Limburg heen naar
Duitschland1 doorbrak. Nu is hij
theatre chief vqn de special ser
vices van het Amerikaansche
leger in Europa.
De Egyptische minister-presi
dent Sidky Pasja, heeft mede
gedeeld, dat de onderhandelin
gen over de herziening van het
EngelschEgyptisch verdras van
1936 binnenkort zullen worden
hervat en dat hij den leider van
de Britsche delegatie, lord' Stans-
gate déze week nog zal spreken.
De besprekingen zijn drie weken
geleden afgebroken, toen Egypte
de Britsche voorstellen verwierp
Te Utrecht werd de traditio-
neele Singelloop gehouden,
waaraan 160 Nederlandsche
athleten deelnamen. Lataster,
van de vereeniging „Avion"
uit Heerlen, passeert als eer
ste de finish. (Anefo/'t Slicht)
Op 12 en 13 Augustus 1946 waren*
veertig Belgische bedevaartgangers'
in Cova da Iria onder leiding van de
paters Mgr. Justinus uit Leuven en
H. Jongen, Monfortaan, de beken d'e
schrijver van het boek: ''Onze Lieve
Vrouw van Fótima; Missionaris van
God". Met de Belgische bedevaart
gangers waren er de pelgrims van 't
diocees Leiria; ong. 50.000 personen;
met den Bisschop van Leiria. Ook uit
Lissabon was een bedevaart gekomen
met de parochianen van de Kerk de
Encarnagao. Bet retraitebuis was ge
heel bezet door de pelgrims en de
pensions te Cova da Iria waren over
vol.
Volgens gewoonte was op 12 Aug.
om 22 uujj; de kaarsenprocessie met
Rozenhoedje en gezangen. Te midd'er_
nacht was het uitstelling van het
Heilig Sacrament; tijdens de plechtig
heid preekte de groote kanselrede
naar, de Portugeesche Franciscaner
Diogo Crespo. De nachtelijke aanbid
ding was tot des morgens zes uur.
Op i3 Augustus werd om zes uur
tot sluiting van de nachtelijke aan
bidding de zegen met het Allerhei
ligste gegeven; daarna volgde de H.
Mis met algemeene H. Communie.
Om 11 uur volgde de processie met
het beeld van Onze Lieve Vrouw van
Fótima, vanuit het Kapelletje der
Verschijning' naar de trappen van de
Basiliek. De "Andor" (draagbaar)
met het beeld van Onze Lieve Vrouw
werd gedragen door Belgische bede
vaartgangers.
Na de processie en de andere plech
tigheden voègde de H. pis voor de
zieken, gecelebreerd door Pater B.
Joegen. Onder de H. Mis preekte
Pater Diogo Crespo. Na de H. Mis
volgde de gebruikelijke zegen aan de
zieken met het Allerheiligst Sacra
ment. Eenige zieken gaven zich als
genezen op, waaronder een meisje
van 15 jaren, Clarisse Rebelo Gam_
boa, dat; blind en verlamd was.
Voor het gekroonde beeld, van de
H. Maag'd werd de acte van toewij
ding- voorgelezen aan het Onbevlekt
Hart van Maria.
LOUIS P. SCHOLS.
Over den top der wereld. Te
Seattle (Amerika) is men be
zig een superfort B. 29 de „Pa-
cusan" uit te rusten voor een
nonstop-vlucht van Hawai
naar Egypte via de Noordpool.
Men hoopt dezen afstand bin
nen 45 uur af' te leggen. De
namen der leden van de be
manning zijn op het toestel
aangebracht. (I.N.P. P.)
De NecT..Indische legercom
mandant S| H. Spoor, die tijde
lijk luit.-géneraal was, is giste
ren benoemd tot luit.-generaal.
Zeven jaren literatuur
Hebben wij in ons nummer van
Zaterdag jl. reeds eenige aan
dacht aan de opening van de
tentoonstelling- van het Engelsche
—Amerikaansche boek gewijd,
thans willen wij nader op het ge-
exposeerde ingaan en een over
zicht geven van hetgeen in de
„Weeskamer" te 's-Gravenhage
al zoo Mjeengebracht is. Het is
uit den aard der zaak ondoenlijk
alle 3500 boekwerken te bespre
ken en in de uren die wij tus
schen de uitstekend verzorgde
stands doorbrachten konden wij
slechts onze aandacht op een be
perkt aantal exemplaren richten.
Wij willen daarom volstaan met
op enkele belangrijke werken de
aandacht te vestigen.
De verzameling omvat boeken op
alle gebied des levens; zooals min
Gielen zei. Oorlogsliteratuur, opge
steld rondom ©en vervaarlijke mi
trailleur; was uiteraard rijk verte
genwoordigd. Daaronder waren zoo
wel dagboeken van soldaten als le
vensbeschrijvingen van groote man
nen zooals Eisenhower; Churchill;
Milrailovitch e.a. Frontvertellingen;
werken over de vrouw in den oorlog;
geheime dienst, luchtbescherming;
statistieken vulden den stand. Zeer
interessant waren Hutchinson's ge_
teekende oorlogsgeschiedenis en de
•'Stem van China"; samengesteld door
39. Voor het distributie
bureau bleef hij staan.
Waarom dat juist voor het
distributiebureau gebeurde
zal wel altijd een raadsel
blijven. Misschien las hij
wel op het bord dat er
kaarten voor zwaren arbeid
werden uitgereikt en meen
de hij dat ook een leeuw
hiervoor in aanmerking
kwam.
Voor het distributie
bureau stond een agent die
zijn revolver trok en den
leeuw een kogel door den
kop wilde jagen. Tot zijn
schrik bemerkte hij dat de
revolver niet geladen was,
waarop hij het veiliger oor
deelde om maar aan den
haal te gaan.
Het zag er voor den ar
men agent niet al te best
uit. Hij liep zoo hard hij
kon, maar wat begint een
agent tegen een leeuw? Het
zou niet lang meer duren
of het ondier had zijn
slachtoffer ingehaald en
dan
V-
Maarschalk Tsjang Kai Sjek en zijn
vrouw.
Een prachtige verzameling oorlogs
herinneringen vormt het uit vijf en
twintig deelen bestaande "Pictorial
History of the war"
Aan Wederopbouw, Industrie, Geld
en Credietwezen, na_oorlogsche pro-
Dlemen waren aparte stands gewijd.
Onder de werken over geneeskunde
troffen ons een speciaal kanker
nummer van het "Medical Clinics" en
de toepassing van het wondergenees
middel Penicilline, beschreven door
Kolmer. Belangrijk voor verplegenden
leek ons ''The nursery Years" toe van
Susanne Isaacs.
Romans en Novellen waren rijk
vertegenwoordigd. Wij noemen slechts
namen als Pearl Buck, Agatha Chris
tie, Cronin, Sheila Kaye.Smith,
Priestly, Upton Sinclair; B. G. Wells;
vertalmgen van Francois Mauriac en
Daphne du Mourier; om er enkelen
te noemen.
In de afd. Letterkunde trokken ons
vooral twee prachtuitgaven van W.
Shakespeare's werken. Een Ameri
kaansche van 1944 en een Engelsche
van 1945; alsmede gedichten uit bezet
Nederland van Marsman.
De achterstand aan kennis omtrent
de Anglo-Amerikaansche literatuur
in te halen is practisch ondoenlijk;
doch wil men een goed overzicht
krijgen van de Engelsche en Ameri
kaansche letterkunde; dan zullen
tlwee werken van onschatbare ver
dienste blijken te zijn; nl. "On na
tive .grounds" en "The literature of
England".
Ook aan kinderboeken was aan
dacht^ besteed. Onder de groep
Godsdienst en Wijsbegeerte viel ons
°oe op ''Christendom en Democratie1'
van Jacques Maritain en "De Katho.
heike Kerk en haar sociale roeping"
van R. Smith.
In de afd. Boekwezen trok de aan
oacj;4."Opkomst en verval van 't huis
Ullstem
In de afd. Kunst zijn prachtige
reproducties van oude en moderne
meesters. Wij zagen o.a. een schitte
rend werk over v. Gogh.
Wij besluiten dit overzicht met te
vermelden een uitvoerige collectie
pamfletten en blaadjes zooals er des
tijds vele door de Geallieerde vliegers
boven ons land werden uitgeworpen
en velen zullen niet dan met ontroe
ring de prachtige series van "de Vlie
gende Hollander" en de "Wervelwind'
weer eens, en nu zonder vrees; ter
hand nemen.
Wij kunnen een ieder, die be
langstelling koestert voor het
Anglo-Amerikaansche boek, aan
raden deze zeer leerrijke tentoon
stelling te bezoeken. Dames van
den R.V.D en een keurig uitgege
ven caitalogus zullen den gang
door den doolhof vergemakkelijken
en evenals wij zal men niet alleen
tevreden, doch dankbaar gestemd
jegens onze bondgenooten, die zoo
goed begrepen, dat de mensch niet
van „brood alleen" leeft, huis
waarts keeren.
Vele der tentoongestelde wer
ken zijn via den boekhandel te
koop.
De tentoonstelling is tot en met
22 September geopend.
L, S.
