Verdeeldheid over het herstel
der Spaanse monarchie
De Salzberg, brandkast van Europa
Spiegel DER SCHOONHEID
HET LIED VAN BERNADETTE
NIEUW NOORDHOLLANDS DAGBLAD - Zaterdag 31 Mei 1947
PAG. 3
De epiloog van het Groot-Duitsedrama
Eigruber wilde Europa s kunstschatten
jn de lucht blazen
De boeren van Alt-Aussee zetten hem
de voet dwars. - Van een nazi, een Grietje
en het eind van 't liedje
av>
VERHOUDING
KERK EN STAAT
HET TERE PUNT
Drievuldigheids-
Zondag
Heeft Don Juan zijn kans
op de troon verspeeld
Een belofte ingelost
Ver kade heeft het toneel verlaten
IN HET HOLST van de nacht zit in een stal even buiten Alt-
Aussee een interessant gezelschap bijeen: een stuk of wat
bergboeren, arbeiders uit de zoutbergen, 'n paar ondergedoken
officieren van de Weermacht en de Volkssturm, artisten van het
theater en de film uit Wenen en adellijke inwoners van het dorp.
Een arbeider van de Salzberg voert het woord. Stotend, in het
rauwe dialect van de streek bericht hij, welk'een onzalig plan
de dictator van het laatste ogenblik, de gouwleider van Opper-
Oostenrijk, Eigruber, heeft opgevat
Een aantal Nederlandse architecten brengt een bezoek aan
Engeland onder auspiciën van het Instituut voor de Wederop
bouw en de Britse Raad. Het gezelschap tijdens een rondgang
door Londen. V.l.n.r.: dr. F. Bakker Schut, dir. van de Regerings-
dienst voor Nationale Opbouw; W. M. Dudok, R. H. Mathew,
architect van het Londense gemeentebestuur; J. Vink, hoofd van
de afd. Publieke Werken en Behuizing te Utrecht; C. van Traa,
uit Rotterdam en de heer Roos, hoofdingenieur afd. behuizing
van het Departement van Openbare Werken. (Barratt P.)-
Men heeft in de voormiddag op
het raadhuis een telefoongesprek
afgeluisterd van de secretaris van
deze geweldenaar met ergens een
militair commando, waaruit men
heeft opgemaakt, dat een SS-
Sprengkommando naar Alt Aussee
op komst is, om de Salzberg met
zijn milliarden aan kunstschatten in
de lucht te laten vliegen.
„Steirer", zegt de arbeider, „gij
weet wat dat betekent. De schoon
ste zaken zijn in geheel Europa bij-
eengeroofd en hier opgeborgen.
Schilderijen, beeldhouwwerk, het
beroemde altaar van de gebroeders
van Eyck uit Gent, kostbaarheden
uit het Louvre, uit Nederland, van
de Monte Casino, uit Polen, maar
ook uit Duits en Oostenrijks bezit
liggen hier weggeborgen. Mogen
wij toelaten, dat een gek dit gaat
vernietigen? Mogen wij onze Salz
berg laten vernielen, waarin onze
voorvaderen reeds meer dan zes
honderd jaren hun brood verdiend
hebben en die ook voor ons en ons
nageslacht van levensbetekenis is?"
Stemmen gaan op: „Weg met die
nazi-bloedhonden, weg met Eigru
ber.
Met een gebaar legt de spreker
de vergadering het zwijgen op.
„Stilte, de muren hebben oren.
Hoe verhinderen wij dat?"
Hij heeft zijn plan reeds klaar.
„Wij zullen korte metten maken.
Vannacht nog. De Brandlhofbauer
gaat met een man of acht naar de
hoofdingang bij het dorp en legt de
wachtposten om. Geweren hebben
we immers, ieder pakt zijn wapen
van de Volkssturm. Elk van onze
arbeiders kent de vergeten zij-in
gangen. Wij dringen daardoor in de
berg en zullen de lonten doorhak
ken. De luitenant hier zorgt voor
de dekking.... Wie heeft er wat op
te zeggen?"
„Hier, ik. Geen verraders. Wat
doet de Brandlhofbauer bij ons? Hij
is toch de plaatselijke commandant
van de Volkssturm? Hij heeft ons
toch gedwongen ons te laten inlij
ven? Waar heeft hij onze mannen
heengebracht?"
„De Brandlhofbauer is in orde.
Ik sta borg voor hem. Onze Volks
sturm moest naar de pantserver
sperringen bij Braunau. Weet ge
waar ze zijn? Boven in de Almhut
op de Appelweide. Die komen ons
straks nog van pas. Overigens maak
ik uit wie betrouwbaar is of niet."
De schatkist wordt afgesloten.
In de diepste duisternis en stilte
yoltrekt zich de operatie. Als de
overvaltroep bij de ingang is ge
komen, klinkt even een schrille
schreeuw door de nacht. Onvoor
zichtige schildwacht, die zich ver-,
zetten wou. Dan dringen de man
nen langs alle zijde binnen. Schuch
ter betreden zij de geweldige zalen
van zout. In zware houten opstan
den van dikwerf gigantische afme
tingen rusten daar de kunstschat
ten, waarom zovele musea van
Europa wereldberoemd zijn. Met
echte Duitse „Gründlichkeit" is zelfs
deze massaroof keurig gecatalogi
seerd en opgeborgen in rij en gelid.
Doch over de vloer spannen zich
reeds de kabels, die pakken dyna
miet onderling verbinden. Snel
worden ze op honderden plaatsen
doorgehakt en worden de contacten
verbroken. Als enkele uren later de
zware karwei is opgeknapt, geeft de
leider het sein voor de aftocht.
Doch nu wacht nog een noodzake
lijke bezigheid. Alle ingangen moe
ten vakkundig tot instorten ge
bracht worden. De in de berg ge
vonden dynamiet wordt opgestapeld
en tegen het krieken van de mor
gen davert het dorp van een reeks
ontploffingen.
Sabotage Razernij
Ophangen!
Als in de voormiddag het SS-
Sprengkommando arriveert, staat
het voor een berg van keislag en
ontwortelde bomen. Van de ingan
gen is niets meer te zien. Sabotage!
SabotageEigruber schuimbekt
van woede. Die schurken! Dat zal
hij ze betaald zetten. Ze zullen als
afschuwwekkend voorbeeld worden
opgehangen
Waar zitten echter die schurken?
'Wie zijn zij? Er wordt gespionneerd
en geprovoceerd, maar elkeen is
potdicht. Dan maar een flink aan
tal gijzelaars ingerekend. Een veer
tiental inwoners tegen wie men toch
reeds lang verdenking koestert, zal
bij het krieken van de dag worden
aangehouden. Enkele inwoners wor
den al direct opgepakt en op trans
port gesteld. Daartegen moet wat
gebeuren. Nog dezelfde middag ko
men de samenzweerders weer bij
een. Nu zijn er nog wat nieuwe ge
zichten bij, stoere bergwerkers. Men
is het er over eens, men moet een
paar hoge kopstukken in handen
zien te krijgen als tegen-gijzelaars.
De keuze valt op Kaltenbrunner, de
chef van het Reichssicherheitshaup-
tamt in de Kerry-villa, die zich in
Alt Aussee ogenschijnlijk geheel
veilig voelt. Bij het invallen van de
duisternis gaat de aangewezen groep
er op uit. Mis, er valt niet tot bij
hem door te dringen, want een uit
gelezen stelletje SS-ers vormt een
ondoordringbare lijfwacht. Weer
overleg, 'n Ander object is de par
ticuliere secretaris van Eigruber.
Een verliefd man, een kip
zonder kop
Deze jeugdige blagueur is verliefd
op een grietje uit het dorp, dat ech
ter niets van zijn opdringerige at
tenties meot hebben, en politiek
„goed ligt". Zij zal hem naar een
afspraakje lokken. De rest volgt dan
wel. Op weg naar zijn afspraakje in
het avondduister grijpen hem on
verwachts twee paar handen in de
zolder van zijn broek en voor hij
nog weet wat er met hem gebeurt
wordt hij reeds per auto weggevoerd.
In een afgelegen koestal wordt hij
opgesloten en onder handen geno
men. De vangst is nog beter dan
men dacht. Het jongmens nam niet
minder dan een actetas vol gehei
me documenten van zijn baas als
mede de nodige arrestatiebevelen
mee naar zijn avontuurtje. Blijkbaar
achtte hij de stukken onder zijn per
soonlijke hoede het best bewaard.
Wanneer hij al gauw door de knieën
zakt van schrik, belooft hij verder
een dubbele rol te spelen en een be
paald adres op de hoogte te houden
van de handelingen van zijn baas.
Een stoot met een revolver in de
streek van zijn maag maakt hem
duidelijk, dat het bittere ernst is
met de mededeling, dat verraad op
passende wijze vergolden zal wor
den. De gevonden papieren zijn van
het hoogste gewicht. Nog dezelfde
nacht worden diverse candidaten
voor het concentratiekamp van Eben
see gewaarschuwd en verdwijnen
tijdelijk in het gebergte.
Wanneer de zon opgaat, wanneer
in het dorp het stadse beweeg van
vrouwen en dochters van de Ber-
lijnse en Weense haute volé weer
begint en onder de handwijzer „Zum
Bürgermeister" den massa zich ver
dringt om schoenenbonnen of on
derdak, heeft niemand enig idee er
van, dat zich een bittere strijd op
leven en dood tussen de achterhoede
van een stervend en de voorhoede
van een komend regiem afspeelt
DE ABDIJ TE EGMOND
en haar betrekkingen
met Friesland
Op de Pinksterbijeenkomst van
Frisia Catholica te Bolsward sprak
de prior der St. Adelbertspriorij te
Egmond, Dom Dr. J. Huyben O.S.B.
over de betrekkingen die er bestaan
hebben tussen deze abdij en de
kloosters der orde in Friesland.
Naast de vele Cistercienser-kloos-
ters bezaten de Benedictijnen een
twintigtal abdijen en priorijen
waarvan die van Staveren, Heme-
lum, wel een der belangrijkste was.
Het St. Odulfus-klooster te Stave
ren was zo niet het oudste, dan toch
zeker een der meest bekende. .Het
dateert uit de twaalfde eeuw. Een
uitvoerige abtenlijst, archieven en
stukken in verscheidene bibliothe
ken zijn de bronnen waaruit een
groot deel van de geschiedenis van
deze abdij is te putten. Staveren is
altijd sterk naar Holland georiën
teerd geweest, speciaal naar Utrecht
van waaruit het bekeringswerk der
Friese gouwen door Bonifatius en
zijn opvolgers is ter hand genomen.
Een sterke band bond de kloosters
van Egmond en Staveren.
Over de oorsprong van het St.
Odulfusklooster worden wij inge
licht door de Vita Odolfi, waar
schijnlijk het qjidste letterkundig
werk, dat op Friese bodem ontstaan
is.
Odolfus werd te Oirschot uit een
adellijke familie geboren. Na aan
het hoofd van de kerk zijner ge
boorteplaats te hebben gestaan,
trok hij zich terug in „St. Salvator",
of Oudemunster te Utrecht. Prior te
Oudemunster geworden, werd hij
door bisschop Frederik naar Fries
land gezonden om daar het onder
broken kersteningswerk van Boni
fatius en Ludger te hervatten. Waar
hun poging faalde, slaagde de vol
hardende en opofferende werk
zaamheid van Odolfus, die dan ook
belast werd met het verder bestuur
van de Friese gouwen, die hij tot
het geloof van de Drie-enige God
had teruggebracht. Tegen het einde
van zijn leven keerde hij naar
Utrecht terug, waar hij rond 854 nog
de bisschopskeuze van St. Hunger
meemaakte.
FAMILIEGROETEN VOOR
DE WEST
Hoe ver de Nederlander ook van
zijn vaderland verwijderd moge
zijn, de band tussen hem en het
moederland blijft bestaan. Radio
Nederland-wereldomroep, station
PCJ, wil deze band helpen verste
vigen.
Iedere Maandagavond kunnen de
Nederlanders in West-Indië, de
stemmen van hun familieleden ho
ren. Zaterdagsmiddags stelt de we
reldomroep een kleine groep fami
lieleden van Nederlanders iA de
West in de gelegenheid een korte,
groet, van een minuut, uit te spre
ken, welke op gramafoonplaten zal
worden vastgelegd. Deze opnamen
worden dan in het daarop volgende
Maandagnachtprogramma van de
PCJ uitgezonden. Nederlanders die
voor het uitspreken van een groet
in aanmerking wensen te komen,
kunnen zich daartoe schriftelijk
melden bij Radio Nederland We
reldomroep. afd. groetend., Heu
vellaan 18, Hilversum. Na ontvangst
van een uitnodiging kan men zijn
familieleden in de West tijdig op
de hoogte stellen van tijd en golf
lengte, waarop zij via PCJ de uit
zending kunnen beluisteren.
Petroleum voor
vacantiegangers
Zij die tussen 15 Mei en 15 Octo
ber 1947 hun vacantie buiten gaan
doorbrengen en voor het bereiden
van hun maaltijden op het gebruik
van petroleum zijn aangewezen,
kunnen, naar het Centraal Distri
butiekantoor mededeelt, petroleum
aanvragen. Kampeerders en zij, die
een speciaal daarvoor bestemd zo
mer- of kampeerhuisje hebben ge
huurd, moeten hun aanvragen rich
ten tot de ANWB. Zij die een ge
deelte van een woning hebben ge
huurd of over een buitenhuis(je)
beschikken, moeten hun aanvragen
op een H-formulier indienen bij de
distributiedienst van de gemeente
der tijdelijke vestiging, terwijl per
sonen, die aan boord van een schip
verblijven, dit bij de distributie-
dienst van hun domicilie-gemeente
moeten doen.
De aanvraag moet worden gedaan
door het gezinshoofd of de als zo
danig te beschouwen leider van 'n
groep, onder overlegging vah de
twee distributiestamkaarten van
alle betrokkenen.
KERKHOF VOOR
DUITSE SOLDATEN
Men is thans druk bezig met de
aanleg van het grote soldaten-kerk
hof voor Duitsers in de Peel bij
IJsselsteyn, Reeds is het stoffelijk
overschot van ruim duizend gesneu
velden naar deze rustplaats over-
In het bijzonder in de kringen
welker steun onontbeerlijk is voor
het herstel van de monarchie injie
persoon van Don Juan, namelijk
generaals en hun aanhang, een ze
ker deel van de hoge geestelijkheid,
de groot-industriëlen en de bank
wereld, waar tegenzin en onge
rustheid om de voorrang strijden.
Niet dat deze groepen een eenheid
vormen, volstrekt niet, iedere groep
beziet Don Juan's verklaring van
zijn standpunt, maar zij allen ko
men tot dezelfde conclusie, te we
ten, dat zij Don Juan als koning
niet wensen. De generaals zijn van
mening dat Don Juan's te ver door
gevoerde democratie in een land als
Spanje met zijn endemisch gebrek
aan discipline tot de complete chaos
moet leiden. Een bepaald en zeer
machtig deel van de hoge geeste
lijkheid wil niets weten van een
scheiding van Kerk en Staat als
hoedanig zij Don Juan's verklaring
omtrent de gelijkheid van alle
godsdienstige gezindten voor de
Staat interpreteren. De bevestiging
in zijn verklaring, van de Katholie
ke Kerk als staatskerk in Spanje
heeft deze afwijzende houding van
bedoelde invloedrijke geestelijkheid
niet vermogen te verzachten, laat
staan te compenseren. De groot
grondbezitters zijn hoogst ongerust
gebracht. Momenteel is men doende
de Duitsers, die op en rond de Greb
beberg gevallen zijn en daar begra
ven liggen, naar de Peel over te
brengen. Om alle in ons land be
graven Duitsers naar deze plaats
over te brengen zullen 20 tot 25
duizend graven gedolven moeten
worden.
geworden over zijn voornemen tot
een meer gelijke verdeling van de
grond, de groot-industriëlen en de
banken over zijn voornemen tot
een betere verdeling van de rijk
dom.
Hoe reageert de grote massa die
de laatste tijd zo sterk geporteerd
is voor het herstel van de monar
chie? Het standpunt van het boven
bedoelde deel der geestelijkheid en
ook dat der generaals heeft niet na
gelaten indruk te maken. Sterk en
onverbrekelijk als de grote massa
der Spanjaarden is verbonden aan
de Katholieke Kerk, vreest zij
terecht of ten onrechte dat de
Kerk schade zou kunnen ondervin
den van de doorvoering van Don
Juan's opvattingen, terwijl zij an
derzijds vreest dat de te ver door
gevoerde democratie het schrik
beeld van een nieuwe burgeroorlog
opnieuw zou realiseren, met name
gezien de communistische agitatie,
welke voortdurend door middel van
Moskouse radio-uitzendingen in het
Spaans wordt gevoerd. Nu is het
een feit, dat het standpunt van be
paalde invloedrijke kringen der
geestelijkheid niet door de gehele
geestelijkheid en niet door alle
Spaanse katholieken wordt gedeeld.
Er is een deel van de geestelijkheid,
waaronder ook hoge geestelijkheid,
dat van mening is, dat de opvattin
gen van Don Juan ten opzichte van
de verhouding tussen Kerk en Staat,
Kerk en Staat eerder tot voordeel
dan tot schade zullen strekken. Op
dit deel der geestelijkheid steunen
min of meer de in Portugal in bal
lingschap levende katholieke leiders
Gil Robles en Rodrigues. Niettemin
r\E EERSTE Zondag na Pink-
steren met het schitte
rende Evangelie over de naas
tenliefde (de moeite waard om
noa eens na te lezen in Uw mis
saal en vooral om het te beoefe
nen, te doen!) wordt ingeno
men door het feest van de Aller
heiligste Drie-eenheidHet is
één groot „Eer aan den Vader
en den Zoon en den Heiligen
Geest". Het Geheim, dat ons ge-
openbaar werd. van één God in
Drie Personen, is het kernpunt
van ons katholiek geloof. Eens
zullen wij Hen mogen aanschou
wen. Maar reeds nu wonen Zij
in ons. wanneer wij in staat van
genade zijn. Is het niet onuit
sprekelijk geweldig, dat God in
ons is en dat wij in God zijn?
Laat de gedachte aan de inwo
ning van de H. Drievuldigheid
in ons het ozluk zijn van ons
levén, de kracht in onze moei
lijkheden.
MARCUS
Bestrijding coloradokever
een landsbelang
„Doeltreffende bestrijding van de
coloradokever is niet alleen een
landbouw, doch ook een landsbe
lang". Over dit onderwerp zal dr.
C. J. Briejer, hoofd van de Planten-
ziektenkundige Dienst, Maandag 2
Juni a.s. een radio-voordracht hou
den van 19.45 tot tot 20.00 uur over
de zender Hilversum I.
heeft de Portugese Regering aan
deze Spaanse katholieke leiders het
verdere verblijf in Estoril en in
Lissabon verboden en hen als ver
blijfplaats Oporto toegewezen, naar
men zegt op aandrang van Franco.
Een deel der monarchisten zegt
thans: als Don Juan niet meer mo
gelijk is als troonpretendent, dan
maar het oudste zoontje van Don
Jaime. En dit niettegenstaande Don
Jaime (de doofstomme broeder van
Don Juan) morganatisch is gehuwd
met een gravin de Dampierre. Huns
inziens de enige oplossing ook al is
die, in verband met de jeugdige
leeftijd van het kind, slechts binnen
tien jaren te verwezenlijken.
In de (niet-communistische) re
publikeinse kringen wordt deze
gang van zaken ten zeerste be
treurd. Men is daar van mening dat
Don Juan vooral inzake zijn uitla
tingen met betrekking tot Kers en
Staat niet zeer tactvol is geweest:
hij had er beter geheel over kunnen
zwijgen, want wij hebben er inder
tijd bedoeld wordt in de repu
blikeinse periode genoeg leergeld
voor betaald.
Er heerst thans als gevolg van
een en ander grote verdeeldheid
vah mening in Spanje groter
dan zij wellicht ooit is geweest. En
vele Spanjaarden denken op het
ogenblik: ook al is de huidige situ
atie verre van ideaal, een practi-
sche verbetering door regime-wijzi
ging zien wij ook niet, wel een ver
meerdering van de gevaren. Van
deze stand van zaken heeft Frank
rijk groot profijt gehad en zijn po
sitie is ontegenzeggelijk belangrijk
versterkt. Zo doet zich het merk
waardige geval voor, dat Franco
door zijn eigen verklaring zijn po
sitie had verzwakt, doch dat zijn
positie juist werd versterkt, om
niet te zeggen gered, door de ver
klaring van zijn tegenspeler. Intus
sen is een groot deel van de adel
onder wie ook de hertog van Alva,
Don Juan trouw gebleven.
En wat de toekomst betreft doe
men vragen op als: zal Franco nu
nog lang blijven? En wat zal er na
Franco komen, nu Don Juap prac-
tisch als uitgeschakeld mag worden
beschouwd? Zullen de verhoudin
gen in het uiterste worden gedre
ven? Of zal er straks weer een even
onverwachte wending komen als er
nu'heeft plaats gegrepen? Er is
geen Spanjaard, die het U zeggen
kan op het ogenblik.
Zes waardevolle schilderijen, die tijdens de Duitse bezetting uit
Nederland waren ontvreemd, werden dezer dagen ontdekt in het
gebouw van het militaire bestuur der Ver. Staten in Berlijn. De
meesterwerken, die onmiddellijk aan Nederland werden terug
gegeven, waren in goed vertrouwen door de Amerikaanse auto
riteiten voor 66.000 marken van Berlijnse binnenhuisarchitecten
gekocht. De secretaresse van generaal Clay en de secretaris
van de staf bezichtigen de schilderijen voor de terugkeer naar
Nederland. (Ass. Press P.)
(Van onze correspondent)
SPANJE is het land van de onverwachte reacties. De verklaring
van Franco van 1 April j.l. had bij de voorstanders van de
monarchie en dat zijn zonder twijfel de meeste Spanjaarden
niet de reactie opgeleverd die de caudillo ervan verwachtte: in
plaats van instemming verwekte zij slechts wrevel en een ver
sterking van de steeds groeiende oppositie tegen het regiem.
Nog onverwachter echter is de reactie geweest op de uitvoerige
verklaring, welke kort daarop door de Spaanse kroonpretendent
Don Juan werd afgelegd tegenover een speciale verslaggever
van het Londense weekblad „The Observer".
De leden van de toneelafdeling
„Die Waghenspelers" van „Veri
tas" zullen ter gelegenheid van
de diësviering in de Stadsschouw
burg te Utrecht op 3 en 12 Juni
a.s. opvoeringen geven van het
toneelstuk „Het Lied van Berna-
dette" naar de gelijknamige ro
man van Franz Werfel.
Deze roman, die gedurende de
oorlog in Amerika verscheen, heeft
al spoedig een wereldroem verwor
ven. Het werk is de inlossing van
een belofte, (lie door de schrijver
werd afgelegd, toen hij zich in Juni
1940, na de nederlaag van Frank
rijk, danig in het nauw bevond. Hij
vluchtte, evenals zovele Parijze-
naars, naar het Zuiden van Frank
rijk, in de hoop om nog tijdig over
de Spaanse grens naar Portugal te
kunnen ontsnappen en vandaar uit
het ruime sop te kiezen. Werfel en
zijn vrouw deelden in alle ellende,
die met deze panische vlucht ver
bonden was.
In het woord vooraf, dat hij aan
zijn roman „Het Lied van Berna-
dette" heeft meegegeven, vertelt
Werfel van de chaotische toestand,
waarin Zuid-Frankrijk in die dagen
door de enorme vloed van vluch
telingen verkeerde, en hoe hij na
een ellendige zwerftocht eindelijk
onderdak kon vinden in de stad
Lourdes. Hij beleefde daar angstige
weken, maar dit verhinderde hem
toch niet, om grondig kennis te ne
men van de berichten rondom de
wonderbaarlijke verschijningen,
welke het meisje Bernadette Soubi-
rous daar tachtig jaar geleden had
beleefd. Hij legde voor zichzelf de
belofte af, dat, mocht hij de red
dende kust van Amerika bereiken,
zijn eerste werk zou zijn: het Lied
van Bernadette te zingen, zo goed
als hij zou kunnen. Men moet de
titel van dit boek overdrachtelijk
beschouwen: Werfel bedoelde het
„lied" van Bernadette in de beteke
nis van een epos en aan dit epos
gaf hij de vorm van een roman,
daar hij van mening was, dat een
episch gezang in onze tijd slechts
de vorm van een roman kan aan
nemen. „Ik heb het gevraagd", zo
schrijft Werfel in zijn voorwoord,
„het lied van Bernadette te zingen,
hoewel ik geen katholiek ben, maar
een jood. De moed tot deze onder
neming werd mij geschonken door
een veel oudere, meer onbewuste
gelofte. Reeds in de dagen toen ik
mijn eerste gedichten schreef, heb
ik bij mijzelf gezworen, altijd en
overal door mijn geschriften het
goddelijk geheim en de menselijke
heiligheid te verheerlijken onge
acht dit tijdperk, dat zich met spot
en onverschilligheid afkeert van
deze laatste levenswaarden".
Franz Werfel heeft woord gehou
den: reeds in Mei 1941 voltooide
hij te Los Angelos zijn grote roman
„Het Lied van Bernadette", waarin
hij met levendige verbeelding, zon
der romantische sentimentaliteit,
doch juist met een nuchtere werke
lijkheidszin, welke gepaard gaat
met schroom voor het onverklaar
bare, de gebeurtenissen heeft be
schreven, welke- tot de heiligver
klaring van Bernadette hebben ge
leid.
Bernadette Souhirous, die wel
eens de eenvoudigste Heilige van
het Katholicisme is genoemd,
wordt ons in deze roman zeer na
bij gebracht: in haar gemoedsrust
en onbevangenheid, in haar kalm
en flink gedrag temidden van al
het tumult dat haar Verschijnin
gen meebracht, in haar onbaat
zuchtigheid en grote nederigheid.
Werfel hield zich aan de feiten:
slechts daar maakte hij van het
recht der dichterlijke vrijheid ge
bruik, waar het gold „de levensvon
ken uit de stof te slaan", zoals hij
het in zijn inleiding uitdrukte. Juist
omdat Werfel's boek zo reëel is op
gevat en de gebeurtenissen met bij
na fotografische scherpte tekent,
viel er met succes een toneelstuk
uit op te bouwen. Dit bevat een aan
tal van de meest levendige en es
sentiële episoden uit het verhaal.
Het stuk bestaat uit drie bedrijven,
die elk in meerdere scènes zijn ver
deeld. In de aanvang maken wij
met Bernadette kennis, terwijl zij
in het klasje van de nonnenschool
zit, waar zij niet bepaald uitblinkt
in kennis van de cathechismus. In
de volgende scène maken we de
eerste verschijning aan de grot mee,
waardoor Bernadette, terwijl ze met
enkele kinderen aan het hout zoe
ken is, wordt verrast. Thuis geko
men wordt zij, wanneer haar ge
heim uitlekt, door haar moeder on
derhanden genomen, die het gehele
verhaal toeschrijft aan een poging
van het kind om zichzelf belangrijk
te maken. Alras gaat het hele stadje
zich met Bernadette bemoeien: men
trekt met haar mee, om ook iets
van de verschijning van de Heilige
Maagd op te vangen en met de
dag groeit de nieuwsgierige massa
aan. De politie gaat zich met het
geval bemoeien: men maakt het
strenge verhoor mee, waaraan de
kleine Bernadette wordt onderwor
pen en een van de hoogtepunten
van het spel is de ontdekking van
de bron, die al spoedig zijn gene
zende kracht laat gelden. Een bijna
blinde steenhouwer krijgt het ge
zicht terug en een zuigeling, die
door de dokter reeds was opgege
ven, geneest, wanneer de moeder 't
kind in het water heeft gedompeld.
In het laatste bedrijf vinden we
Bernadette in het klooster van Ne-
vers, waar zij verneemt, dat de stad
Lourdes een drukke bedevaart
plaats is geworden, doch zij besteedt
nauwelijks aandacht aan de drukte,
die in de buitenwereld rond haar
persoon gemaakt wordt. Mr. Jan
Derks, die deze opvoering zal regis
seren, noemt het Lied van Berna
dette ontroerend en gevoelig, niet
sentimenteel. Eenvoudig, maar niet
simplistisch. Het is naar zijn mening
een stuk, dat tot een zeer groot
publiek spreekt, zonder ook maar
ergens goedkoop te zijn. Een stuk,
dat de gelegenheid biedt tot theater
in de volle zin van het woord.
WOUTER PAAP.
Huldiging te Amsterdam
In de Amsterdamse Stadsschouw
burg heeft Eduard Verkade af
scheid genomen van het toneel.
Dat dit een bijzondere avond zou
worden, was wel te verwachten,
immers veertig jaar lang heeft
de naam Verkade op de lippen
gelegen van allen, die hun avon
den op de planken sleten of in
de schouwburgen hun ontspan
ning zochten.
Verkade is een van degenen ge
weest, die het Nederlandse toneel
op een hoog peil gebracht hebben.
Hij heeft veel ondernomen en dat
hij niet altijd die resultaten be
reikte, die hij zich ten doel had
gesteld in zijn werkzaam leven, is
zeker niet aan hem te wijten ge
weest. Het is Verkade nooit te doen
geweest om goedkoop succes. In
tegendeel, zijn gehele optreden is
altijd waardig en eenvoudig ge
weest.
Zowel als acteur als regisseur
heeft Verkade vele lauweren ge
oogst in de jaren waarin hij zijn
krachten aan het toneel wijdde. Dat
èn publiek èn collega's èn ook de
overheid waardering hebben voor
de prestaties van deze vooraan
staande figuur, bleek wel overdui
delijk uit de grootse hulde, die hem
bij zijn afscheid bereid werd. Zijn
benoeming tot Officier in de Orde
van Oranje Nassau meldden wij
reeds. Engeland huldigde hem in de
persoon van Sir Neville Bland, de
ambassadeur, die Verkade's grote
verdiensten, waar het de vertolking
der werken van Shakespeare be
treft, naar voren bracht. Fie Carel-
sen, een zijner oud-leerlingen, sprak
hem namens haar collega's toe.
Voorts werd de avond gevuld met
enige korte stukken, waarin de op
vattingen van Verkade wel zeer
goed tot uiting kwamen.
Een langdurig applaus, dat tot een
ware ovatie aangroeide, besloot deze
avond en tevens een werkzaam to
neelleven van veertig jaren. Ver
kade laat op de planken en in de
zalen ongetwijfeld een leegte achter.
Voor de derde maal in dit sei
zoen kon het Amsterdamse publiek
in de grote zaal van het Concertge
bouw te Amsterdam luisteren naar
het spel vah Jehudi Menuhin, dit
maal in een Bartok-programma.