Nieuw
Order „staakt het vuren" werd niet geheel opgevolgd
Gesneuveld in Indonesië
LEIDEN VIERDE 3 OCTOBER
met vooroorlogse luister
Voor Alkmaar en omgeving
De Koningin
Voorlopig Consulair rapport in de Veiligheidsraad
Republikeinen lieten manschappen achter
terwijl hun hoofdmacht zich terugtrok
COMMISSIE VAN DRIE MET SPOED
AAN HAAR TAAK
Duel tussen
van Kleffens en
Gromyko
Ronde-tafel
conferentie
voor West-Java
Ongeldig-verklaring
Hongaarse
verkiezingen
Geen grot-e nood
in Europa
LENING AAN
NEDERLAND
van 25 millioen
Hoofdrapport
over 14 dagen
Zware fabrieksbrand
te Helmond
50 millioen dollars
voor Frankrijk
Het Regentschap
HoofdredacteurH. N. Smits,
rayonredacteur: Fr. Otten.
DirecteurE. J. M. Stuijnpel
Abonnementsprijs 3-40 per
kwartaal; 1.20 per maand;
incl. incasso. Adv.-pr. p. editie
13 c. p. mm.; minimum ƒ2.50;
in alle edities 26 c. p. mm.;
minimum 4.-; Fam.ber. 20 c-
p. mm.; in alle edities 30 ct
Noordhollands
Buiten God is 't
nergens veilig
(Vondel)
ZATERDAG 4 OCTOBER 1947
43e JAARGANG - NUMMER 11345
BUREAUX:
ALKMAAR: Langestraat 42 A,
Tel. 2046 (adm.), 2047 (red-),
K 2200.
HOORN: Draafsingel 59, Tel.
4243 (K 2290) 2 lijnen.
DEN HELDER: Weststraat 80,
Tel. 2383 (K 2230).
SCHAGEN Molenstraat 52,
Tel. 459 (K 2240).
Bank: Noorderbank
ÏNIEP GETROFFEN is het Neder-
landse volk door het bericht,
dat wij gisteren reeds konden bren
gen, dat H.M. de Koningin binnen
kort de uitoefening van het Konink
lijk gezag tijdelijk zal neerleggen
en H.K.H. Prinses Jjuliana dan als
Regentes zal optreden.
In het kort komt de desbetref
fende officiële mededeling uit Den
Haag hierop neer, dat de gezond-
heidstoestand van de Koningin tot
dit besluit aanleiding' is. Na een
regeringsperiode van 49 jaar, in het
gezicht van het gouden regerings
jubileum, neemt de Koningin het
besluit, zich enige tijd geheel uit
de staatszaken terug te trekken.
Dat is daarom niet verwonder
lijk, omdat, zoals in een officieuze
toelichting is gezegd, de zorgen van
het regeerbeleid in die periode van
bijna vijftig jaar op de schouders
van H.M. zwaar hebben gedrukt.
Bewogen tijden hebben wij door
gemaakt, in de loop dier laatste
decennia, en dan behoeven wij nog
niet eens aan de laatste oorlog en
de bezetting met al haar gevolgen
te denken. Wij kunnen ons, wat de
laatste jaren aangaat, bepalen tot
de grote zorgen over de Indische
kwestie, waarbij enorme moeilijk
heden voor het Koninkrijk en zijn
toekomst en ernstige zorg om het
welzijn van de volkeren daarginds,
veel van de krachten van H.M.
hebben gevergd.
In het algemeen verkeren land
en volk geestelijk en materieel in
moeilijke omstandigheden en dat te
midden van een wereld, die na de
grootste aller oorlogen moreel en
stoffelijk ten diepste is geschokt en
die door gebrek aan eenheid en
vertrouwen haar evenwicht maar
niet vermag terug te vinden. Ne
derland is" maar een klein land,
maar vanouds een met een hoge
roeping voor recht en gerechtig
heid en de grote strijd om dat
recht en die gerechtigheid en de
vele schendingen daarvan en de
talloze moeilijkheden daar rondom,
laten vanzelfsprekend de Koningin
van dat land niet onberoerd.
Ook een Koningin behoeft op
haar tijd algehele rust en het was
nu eenmaal niet de gewoonte van
H.M., die algehele rust in de ge
wone vacantie te zoeken; de behan
deling van de meest-dringende
staatszaken ging door.
Het volk van Nederland wenst
zijn Koningin nu de doeltreffende
rust, welke Zij zich blijkens het
officiële bericht als gevolg van de
nieuwe maatregel voorstelt en het
hoopt en bidt, dat het Haar gege
ven zal mogen zijn. Haar krachten
weer terug te vinden, opdat Haar
gouden feest het volgend jaar met
dankbaarheid en blijdschap gevierd
mag worden, zij het ook in het so
bere kader, waarop H.M. reeds be
reids had aangedrongen.
Met blijdschap hebben wij uit het
desbetreffende bericht alreeds ver
nomen, dat er geen aanleiding be
staat voor enige ongerustheid over.
de gezondheidstoestand van de Ko
ningin. Wij hopen, dat die aanlei
ding zich ook niet zal voordoen.
Eendrachtig samengaan van ons
volk moge er mede toe bijdragen,
de zorgen van de Koningin te Tjgr-
lichten, opdat het aan onze Vorstin
gegeven moge zijn, algeheel herstel
te vinden en spoedig weer in oude
kracht Haar taak te hervatten.
Wensen wij in die zin 9an de
komende Prinses-Regentes Gods
zegen toe op het verheven en be
langrijk werk, dat Haar te wachten
staat, wij voegen daaraan toe de
bede, dat dit werk maar van korte
duur zal behoeven te zijn, opdat
Koningin Wilhelmina, spoedig al
geheel hersteld, nog een gezegende
tijd de scepter in het ongeschonden
Koninkrijk zal mogen zwaaien, al
vorens zij Haar schone regerings
periode zal voltooien.
LAKE SUCCESS, 3 Oct. (Reuter) De order „staakt het vuren"
in Indonesië is niet geheel geëerbiedigd, aldus het voorlopige
rapport der zes consuls, die een onderzoek naar deze kwestie
hebben ingesteld. In het rapport, waarover de Veiligheidsraad
Vrijdag het debat opende, wordt gezegd: „De vorderingen van
de Nederlandse troepen tussen 20 Juli en 4 Augustus waren wig
vormig. Terwijl de hoofdmacht der republikeinse troepen zich
terugtrok, bleef een aantal manschappen tussen de wiggen achter.
De Indonesische tactiek der verschroeide aarde, met inbegrip
van plundering, in het bijzonder van Chinezen, werd tussen de
wiggen geïntensiveerd. De Nederlanders besloten het gebied
tussen hun wiggen te zuiveren en dit leidde tot voortduring der
gevechten, met veronachtzaming van het „staakt 'het vuren".
Zo lang de huidige toestand in Indonesië voortduurt, zal het
onmogelijk zijn te verzekeren, dat de order „staakt het vuren"
volledig in acht zal worden genomen. „Wij hebben tot nog toe
geen practische tussentijdse maatregelen kunnen vinden, waar
door de order met meer effect zou worden nageleefd of het aan
tal doden en gewonden verminderd". De commissie verzoekt
tenslotte de naar voren gebrachte conclusies als vertrouwelijk
te beschouwen, daar haar werk nog niet geëindigd is.
Dr. Evatt, de Australische minis
ter van buitenlandse zaken, zeide
tijdens de behandeling van het rap
port, dat, indien de toestand zo was
als in het consulaire rapport werd
beschreven, het duidelijk was, dat
de order van de raad niet was na
gekomen. Hij stelde een resolutie
voor, waarin er op aan wordt ge
drongen, dat de.commissie van drie
onmiddellijk met haar werkzaam
heden* zal beginnen.
Gromyko contra
Deze resolutie werd door de
Sowjet afgevaardigde, Gromyko,
gecritiseerd. Hij, zeide, dat dit
slechts de mensen zand in de ogen
zou strooien en niets tot stand zou
brengen. De enige actie, die de
Veiligheidsraad kan ondernemen,
zo zeide hij, is de troepen van bei
de partijen de order te geven terug
te trekken op de posities, die zij
bezetten voor de vijandelijkheden
begonnen.
Gromyko zeide, dat de Neder
landse regering de order van de
raad had gehoond en dat zij dit al
leen kon doen omdat zij de steun
van „zekere regeringen" had. Hij
verklaarde,1' dat het consulaire rap
port niet onpartijdig was en de
ernst van de gebeurtenissen in In
donesië verkleinde.
„De Nederlandse regering is in
dit geval de aanvaller en heeft niet
gehandeld volgens de beslissingen
van de V.N.".
Gromyko stelde daarop een nieu
we resolutie voor, waarin wordt
gezegd:
„De Veiligheidsraad acht 't nood
zakelijk, dat de troepen van beide
partijen onmiddellijk worden terug
getrokken op de stellingen,die ze
voor de militaire operaties bezet
ten".
Nadjamoeddin verhoord
De officier van justitie te Bata
via heeft voor zijn ambtegenoot te
Makasar een aanvang gemaakt
met hgj voorlopig verhoor van
Nadjamoeddin.
Mr. van Kleffens antwoordt
De Nederlandse afgevaardigde,
mi. E. N. van Kleffens, stelde de
vraag: „Hoe lang zal het nog du
ren voor het de gehele wereld
duidelijk wordt, dat de Repu
blikeinse regering geen verant
woordelijke, vredelievende rege
ring, die voor de vrijheid strijdt,
is, maar een kleine groep van des
potische mannen, die zich met de
hulp der Japannezen aan het In
donesische volk heeft opgedron
gen en die zich onderscheidt door
bruutheid jegens het weerloze
volk, door kwade trouw en gemak
kelijke beloften, die zij nooit kan
nakomen?"
De Nederlandse afgevaardigde
waarschuwde de raad opnieuw, dat,
indien het Sow jet-voorstel zou, wor
den aangenomen, dit zou betekenen,
dat duizenden mensen aan de wraak
der Republikeinen zouden worden
blootgesteld en dat Nederland niet
verantwoordelijk kon zijn voor wat
dan zou gêbeuren. j
Hij zeide vervolgens, dat de ge
vechten in Indonesië alleen voort
duren, omda.t de Republikeinse troe
pen hun gewelddaden niet hebben
gestaakt. Indien de Republikeinen
de order „staakt het vuren" respec
teren, is er geen noodzaak voor zui
veringsoperaties. De verbindingen
tussen de zo genoemde Nederlandse
wiggen worden elke dag sterker en
de gebieden worden snel gepacifi
ceerd.
Aan de andere kant zijn de nog
door de Republikeinse troepen be
zette gebieden weinig in aantal en
verspreid. Van Kleffens legde de
raad documenten voor over onbe
heerste gewelddaden van Republi
keinse aanhangers, opzettelijke in
breuken op de order „staakt het
vuren" vn Indonesische propaganda,
waarin het volk tot gewelddaden
tegen de Nederlanders wordt aan
gespoord.
Australische motie
De raad nam tenslotte de Austra
lische motie aan. met negen stem
men voor, terwijl de Sowjet-Unie
en Polen zich van stemming ont
hielden. De Australische resolutie
luidt:
„De Veiligheidsraad besluit, dat
het secretariaat-generaal der V. N.
zal worden verzocht op te treden
als de instantie, die de commissie
van drie bijeenroept en de organi
satie van haar werk op zich neemt,
en besluit verv.olgens, dat de com
missie van drie zal worden ver
zocht met de uiterste spoed met het
waarnemen van haar functie te be
ginnen".
De raad ging vervolgens tot Dins
dagmorgen uiteen.
3 October Leidens Ontzet. Zoals elk jaar vierde Leiden d<=ze dag
weer op oude traditionele wijze. De burgemeester van Leiden
jhr. mr. van Kinschot was de eerste die het brood en de haring
uitreikte.
H.M. de Koningin neemt rust. H.K.H. Prinses Juliana tijdelijk
Regentes van het Koninkrijk. Een wetsontwerp zal eerstdaags
aanhangig gemaakt worden, waarmede de mogelijkheid wordt
geopend, dat H.M. tijdelijk de uitoefening van het Koninklijk
Gezag neer kan leggen.
Er is welhaast geen stad in ons
land te vinden waar zij 't slechts
gedurende een dag, zo door de ge
hele hevolking feest wordt ge
vierd als Leiden dat doet op 3
October. Van hijnde en ^pr komen
oud-Leidenaars, mensen die er al
jaren niet meer wonen naar de
oude sleutelstad om er het feest
van de bevrijding uit d^ macht
der Spanjaarden te vieren.
Het feestprogramma is ieder jaar
vrijwel hetzelfde, althans in grote
trekken en het verbaast vele niet
Leider# ars wel eens hoe het be
stuur van de 3 October-vereniging
het klaarspeelt ieder jaar de feesten
weer attractief te maken. Gezien
de grote toeloop en belangstelling
slaagt men daarin steeds weer. Niet
in het minst door de medewerking
van de ras-echte Leidenaar die er
een heel jaar voor spaart en de
daadwerkelijke belangstelling vgn
de studenten die het zich tot een eer
rekenen 't feest der burgers, waar
mede zij jaren moeten samenwonen
vroeger waren dat wel tientallen
jar eh, te doen slagen.
Begunstigd door prachtig herfst
weer heeft gisteren het herden
kingsfeest weer heel Leiden op de
been gebracht. De hoogtepunten zijn
dan de reveille, de uitreiking van
haring en wittebrood waarvoor de
ze keer zeven honderd gegadigden
waren, dan allerlei volks- en kin
derspelen. Daarna haast de Leide
naar zich naar huis om in haast zijn
hutspot met klapstuk te verorberen
want te een uur rijdt de grote op
tocht uit. Voor de 52ste viering had
men de keus laten vallen op het
onderwerp tien eeuwen kleder
dracht.
In bonte verscheidenheid trokken
enige uren lang Margretha van Par
ma en haar gevolg, vele edelen,
Mr. P. j. OUD
treedt' uit de
Partij van de Arbeid
De burgemeester van Rotter
dam, mr. P. J. Oud, heeft bedankt
als lid van de Partij van de Ar
beid.
studentengeneraties en lakenkoop-
lieden dogr de stad. Het avondfeest
op het Schuttersveld waar de ker-
misspullen ieder jaar voor een dag
staan opgesteld, werd besloten met
een groots vuurwerk.-
Ook het garnizoen nam qgn de
feesten deel met een mars door de
stad waaraan leger, marine en de
luchtstrijdkrachten deelnamen. De
Koninklijke Militaire Kapel en de
Marinierskapel waren, ook van de
partij.
En zo behoort dan ook dit festijn
weer tot het verleden. Laat in de
nacht rolden de treinen en 'trams
door de inmiddels weergekeerde
stilte om de duizenden feestgangers
af te voeren en de Leidenaar gaat
weer sparen, voor de volgende drie
October.
Volgens het te Batavia verschij
nende „Dagblad" van Vrijdag zal
op 12 October de Rondetafelconfe
rentie van vertegenwoordigers van
West-Java in Bandoeng beginnen.
Op deze conferentie zal o.m. aan
dacht besteed worden aan de
vraag of West-Java een afzonder
lijk gebiedsdeel zal vormen, hetzij
geheel zelfstandig in federaal ver
band of deel uitmakend van een
groter staatkundig geheel, aldus
het „Dagblad".
Op de Rondetafelconferentie zul
len zijn vertegenwoordigd: Kra-
wang, Buitenzorg, Soekaboemi,
Tjiandjoer, Bandoeng, Soemedang,
Garoet, T'asikmalaja, Tjiamis, Che-
ribon, Koeningan, Indramajoe, Tji-
tjalengka, terwijl ook wellicht van
Bantam enige vertegenwoordigers
aanwezig zullen zijn.
Drie Hongaarse partijen hebben
in peities aan het kiesgerechtshof
verzocht om de jongste Hongaar
se verkiezingen ongeldig te ver
klaren. Het zijn de sociaal-demo
cratische partij, de rechtse onaf
hankelijke partij van Pfeiffer en
de rechtse partij v.an Barankovic.
Volgens deze partijen hebben zich
tijdens de verkiezingen en stem
mingen onrechtmatigheden voor
gedaan.
„Mijn informatiereis in Europa
heeft mij niet van gedachten doen
veranderen. Ik heb nergens teke
nen van grote nool gezien en heb
nog geen ondervoede mensen ont
moet," aldus John Taber, voorzit
ter van de financiële commissie
van het Huis van Afgevaardigden
der V. S. tijdens een persconfe
rentie te Berlijn. „Ik geloof niet.
dat de volken van Europa in het
algemeen de zakaen even ernstig
beschouwen als zij zouden moeten
doep. Wij Amerikanen werken een
beetje harder dan de anderen. Eu
ropa moet begrijpen, dat Amerika
alle krachthen inspant en zich
grote offers moet getroosten om de
noodlijdende volken te helpen."
DE CHOLERA-EPIDEMIE
Cairo ernstig bedreigd
In de laatste 24 uur werden 53
cholera gevallen met dodelijken
afloop gerapporteerd, aldus het
Egyptische ministerie van Volks
gezondheid. Verder werden 92
nieuwe positieve gevallen en 92
verdachte gevallen in dezelfde pe
riode gemeld. Volgens de berich
ten verbreidt zich de epidemie en
wordt Cairo ernstig bedreigd.
Egypte heeft aan Amerika om le
vering van een millioen eenheden
vaccine gevraagd.
23 NOVEMBER
Nieuw model bonkaarten
De thans in gelwuik zijnde bon- c
kaarten voor voedingsmiddelen
hebben aanleiding gegeven tot de
klacht, dat deze niet voldoende
overzichtelijk zijn. Op deze bon
kaarten zijn de bonnen „Diversen",
„Reserve", „Brood", „Vlees", „Bo
ter" en „Melk" ten dele voorzien
van dezelfde nnmmers. Het is ge
bleken, dat dit tot vergissingen
aanleiding heeft gegeven.
Teneinde aan de bezwaren tege
moet te komen is thans een nieuw
model bonkaart ontworpen, welke
op 23 November, a.s. in gebruik zal
worden genomen! Op deze kaart ko
men bonnen „Algemeen", „Reserve",
„Boter", „Vlees" eii „Melk" voor,
welke voorzien zijn van een doorlo
pende nummering. Voor verschillen
de artikelen kan dus nimmer een
bon met hetzelfde nummer worden
aangewezen. In de provincies Noord-
HoUand, Zuid-Holland en Utrecht is
bovendien op deze kaart op de vlees-
en melkbonnen de opdruk „West"
aangebracht.
Hierdoor is het, wanneer dit wen
selijk zou blijken, mogelijk voor de
bovengenoemde provincies bonnen
voor deze artikelen aan te wijzen,
welke in de rest van het land niet
geldig zijn en omgekeerd.
Of een zodanige maatregel zal wor
den genomen staat nog niet vast.
Regeringscrisis in
Denemarken
KOPENHAGEN, 4-10. Het Deen
se parlement heeft Vrijdagavond
een motie van wantrouwen tegen
de minister-president, Knud
Christensen, aanvaard. De motie
was ingediend door de radicale
partij, en werd aangenomen met
80 tegen 56 stemmen. De minister
president zal nu de Koning toe
stemming verzoeken fot ontbin
ding van het parlement en het
uitschrijven van nieuwe algemene
verkiezingen.
Te Washington is bekend ge
maakt, dat de U.S. War Assets
Administration aan de Nederland
se regering een crediet heeft ver
leend ten bedrage van 25.000.000
dollar, voor de aankoop van sur
plus goederen, waarbij Nederland
geen prioriteit zal genieten.
De voorwaarden stemmen over
een met de voorwaarden van de
wederopbouw-leningen van de ex
port-import bank. De interest van
de lening welke binnen een jaar
moet zün opgebruikt, bedraagt 3%.
In beginsel zal iedere aankoop in
13 termijnen kunnen worden terug
betaald, terwijl het totale bedrag in
15 jaar moet worden gerestitueerd.
Naar A.F.P. verneemt is deze le
ning de derde welke door de War
Assets Administration is verleend.
Twee andere credieten, ieder ten
bedrage van 10.000.000 dollars wer
den reeds eerder verleend aan Fin
land en de Philippijnen.
Be commissie der consuls seinde
1 October aan de Veiligheidsraad,
dat zij haar onderzoek had voltooid,
ofschoon de berichten van sommige
militaire waarnemers nog niet wa
ren binnengekomen.
Het opstellen van het hoofdrap
port, aldus het telegram, Is begon
nen ey verwacht wordt, dat het
over veertien dagen voltooid zal
zijn.
Ongeveer 400 ton wol en
katoen verloren
Vrijdagmiddag omstreeks half drie
brak, vermoedelijk tengevolge van
kortsluiting brand uit in een der
fabriekscomplexen van de N.V.
Diddens en van Asten, voorheen
„Spinnerij Nijverdal" te Helmond.
Het vuur greep snel om zich heen
en al spoedig stonden de fabrieks-
brandweren van Diddens en van
Asten en Raymakers, de Helmondse
vaste kern en de vrijwillige brand
weer geheel machtelocs. Vrij spoe
dig kwamen ook de Eindhovense
collega's ter assistentie. Een fantas
tisch hoge rookkolom hing over de
complexen. Toen men omstreeks
vier uur het vuur in de totaal uit
gebrande loods meester was, bleek
een tweede complex' vlam gevat te
hebben en ook dit brandde in en
kele uren volledig uit. Er bevond
ïich ongeveer 400 ton wol en ka
toen grondstoffen voor de spinnerij,
bestaande uit balen katoen en wol',
in de nu uitgebrande complexen.
Ofschoon de schade nog moeilijk
is vast te stellen beloopt zij naar
schatting enige honderdduizenden
guldens. Zij wordt door verzekering
gedekt.
Als onmiddelijke
Amerikaanse hulp
Te Washington is hekend ge
worden, dat het departement van
buitenlandse zaken der V.S. de
komende veertien dageji een plan
zal ontwerpen om Frankrijk on
middellijk te helpen met 50.000.000
dollars.
Voorts heeft President Truman
een kabinetszitting van1 een uur bij
gewoond, waarbij plannen voor de
hulp aan Europa op het gebied van
voeding enz. zijn besproken.
Het is nog niet bekend, waar de
fondsen voor de onmiddejjijke bij
stand aan Frankrijk vandaan moe
ten komen, maar in departementale
kringen meent men, dat de bestaan
de toewijzingen aangesproken kun
nen worden om te voorkomen, dat
de verscheping van graan en kolen
geheel ophoudt, iets, waarvoor^ de
Franse minister van buitenlandse
zaken, Bidault, op 2 October ge
waarschuwd heeft.
De vijftig millioen dollar worden
niet afgetrokken van de 93 mil
lioen dollars, die Frankrijk ontvangt
van het door de Duitsers geroofde
goud.
De regering maakt bekend, dat
tot haar leedwezen in de afgelo
pen week de navolgende verlie
zen zijn gerapporteerd:
Koninklijke Marine: gene.
Koninklijke Nederlandse Land
macht:
Sold. G. Lette uit Hengelo, ge
sneuveld 29 Juli 1947 te Lamongan
(na vermissing). Tijd Luitenant A.
B. B. ter Braak uit Hengelo, ge
sneuveld 22 September 1947 te Pa
rakan. Luitenant-kolonel J. M. Koe
man uit Amsterdam, gesneuveld op
22 September 1947 nabij Goeboeng.
Sold. W. Martens uit Cuyk (N. Br.)
gesneuveld 22 September 1947 om-,
geving Soekaboemi. Sold. H. Kolk
uit Kampen gesneuveld 23 Septem
ber 1947 te Batoe. Sold. A. C. M. H.
Teurlings uit Tilburg, gesneuveld
23 September 1947 te Loeboekpa-
roeh. Sold. F. J. Verheyden uit
Boxtel, gesneuveld September 1947
te Kalang-Goengan. 2de Luitenant
G. Bakker uit Zeist, gesneuveld 25
September 1947 nabij Tandjoeng
Poera. Sold. H. Botterman uit Am
sterdam, gesneuveld 25 September
1947 te Tjilongol. Sold. J. C. Oosten
rijk afkomstig uit Doorn, gesneu
veld 25 September 1947 te Hentger-
krachtencentrale. Kapitein J. W. F.
ter Peljcwijk uit Utrecht, gesneu
veld 25 Septemtjpr 1947 bij Tjisalak.
Soldaat Brakers uit Errtmen, ge
sneuveld 26 September 1947 te Ma-
lang. Sold. 1ste kl. H. J. Numan uit
Beverwijk, gesneuveld 26 Septem
ber 1947 bij Brastagi. Sold. I. Cats-
man uit Schiedam, gesneuveld 28
September 1947 ten Zuiden van Sa-
latiga. Sold. 1ste kl. C. G. van der
Gaag. uit Berkel en Rodenrijs, ge
sneuveld 28 September 1947 ten
Zuiden van Salatiga.
Sold. G. Zentveld uit Egmond
aan Zee, gesneuveld 28 September
ten Zuiden van Salatiga.
Sold. H. Vige uit Haarlem, ge
sneuveld 29 September 1947 te Gé-
roet.
Koninklijk Nedorlandchs-lndisch
Leger:
Soendanees sold. 2de kl. Rol. Ti-
morees sold. 1ste kl. inf. L. Meloek.
Timorees sold. 1ste kl. Inf. Wake
Wowa. Jav. mil. sold. Samin Bin
Kain. Res. Kap. Staf A Divisie C. J.
J. M. Emons, afkomstig uit Utrecht,
gesneuveld 29 September 1947 op
weg van Poerwodadi naar Nongkod-
jadjar.
Mevrouw Churchill zal haar
man vertegenwoordigen bij de
doopplechtigheid van H.K.H.
Prinses Marijke op Donderdag
a.s. in de Domkerk te Utrecht.
De AANKONDIGING, dat H. M.
de Koningin, met het oog op
haar gezondheid, tijdelijk de uit
oefening van het Koriinklijk Gezag
neerlegt en H.K.H. Prinses Juliana
als Regentes van het Koninkrijk zal
optreden, vraagt onze aandacht
voor de wijze, waarop de Grondwet
het Regentschap heeft geregeld.
De Grondwet kent sinds 1922 drie
gevallen, waarin het Koninklijk Ge
zag wordt waargenomen door een
Regent.
le. Gedurende de minderjarigheid
van de Koning,- waarbij moet
worden opgemerkt, dat de Ko
ning, volgens de Grondwet,
reeds op achttienjarige leeftijd
meerderjarig is.
2e. Wanneer de Koning buiten
staat geraakt de Regering waar
te nemen.
3e. Ingeval de Koning, krachtens
een wet, waarvan het ontwerp
door hem is voorgedragen, tij
delijk de uitoefening van
het Koninklijk Gezag heeft
neergelegd.
De regeling van de waarneming
in de twee eerste gevallen bestaat
re.eds sinds de Grondwet van 1814.
Hét derde geval van Regentschap is
bij de Grondwetsherziening van
1922 ingevoegd. Hierbij werd ge
dacht aan de mogelijkheid, dat de
Koning, om een reis naar wat toen
nog genoemd werden de koloniën,
te kunnen maken, of om gezond
heidsredenen, tijdelijk de uitoefe
ning van het Koninklijk Gezag
moet neerleggen.
Wanneer men het tweede en der
de geval, waarbij een Regent wordt
benoemd, zoals wij die hierboven
in het kort aangeven, met elkaar
vergelijkt, dan schijnt het, dat er
tussen die twee gevallen geen of
slechts weinig verschil bestaat.
Toch kent de Grondwet twee be
langrijke verschillen.
In het tweede geval, dus wanneer
de Koning buiten staat geraakt, is
de Regering waar te nemen, geven
de Ministers, wanneer zij in rade
verenigd, oordelen, dat dit geval
aanwezig is, hiervan kennis aan de
Raad van State, met uitnodiging
binnen een bepaalde termijn advies
uit te brengen. Blijven de ministers,
na afloop van die termijn, bij hun
oordeel, dan roepen zij de Staten-
Generaal in verenigde vergadering
bijeen, om hun verslag te doen.
Zijn ook de Staten-Generaalvan
oordeel, dat de Koning buiten staat
is de Regering waar te nemen, dan
verklaren zij dit bij besluit, dat. op
last van de voorzitter wordt afge
kondigd.
Het eerste verschil nu is, dat in het
tweede geval de Koning bij be
sluit van de Staten-Ge
neraal buiten staat wordt ver
klaard, de Regering waar te nemen,
terwijl in het derde geval de Ko
ning de uitoefening van het Ko
ninklijk Gezag neerlegt krach
tens een wet (dus in samen
werking van Koning en Staten-
Generaal) waarvan het ontwerp
döor de Koning is voorge
dragen. Initiatief van de Tweede
Kamer is dus in het derde geval
volkomen uitgesloten.
Het tweede verschil is, dat wan
neer de Staten-Generaal verklaard
hebben van oordeel te zijn, dat de
Koning buiten staat is de Regering
waar te nemen, de Prins van Oranje
of de dochter des Konings, die de
vermoedelijke erfgename is van de
Kroon, wanneer zij achttien jaar
zijn, va n rechtswege Re
gent zijn. In het derde geval is dat
niet zo, maar moet de Regent, bij
de door de Koning voorgestelde
wet, worden benoemd.
In het onderhavige geval wordt,
zoaols uit de aankondiging blijkt,
het derde geval toegepast. Bij de
verenigde vergadering van de Sta
ten-Generaal zal n.l. een wetsont
werp worden ingediend, waarbij de
gelegenheid wordt geopend, dat
H. M. de Koningin de uitoefening
van het Koninklijk Gezag tijdelijk
neerlegt en waarbij Prinses Juliana
als Regentes wordt voorgedragen.
Dit is de eerste maal, dat het
derde geval is voorgekomen. Het
tweede geval, dus waarbij de Sta
ten-Generaal besluiten, dat de Ko
ning niet in staat is het Regerings-
gezag uit te oefenen, heeft zich
tweemaal voorgedaan. Onder de
t regering van Koning Willem III,
n.l. op 2 April 1889 en op 28 Octo
ber 1890, werd door de Verenigde
Vergadering der Staten-Generaal
een desbetreffend besluit genomen.
Nog zij vermeld, dat de Regentes
het Koninklijk Gezag volledig uit
oefent. De Regentes oefent het ge^"
zag uit als een eigen, zelfstandige
functie en is niet verantwoordelijk
aan de Koningin. Tussen Koningin
en Regentes bestaat geen man
daatsverhouding.
Moge het neerleggen van de uit
oefening van het Koninklijk Gezag
door Hare Majesteit de Koningin,
naar de woorden der Grondwet,'
inderdaad van tijdelijke aard zijn.
M. P. JANSSEN.
I
