„GOED MAAR MOOI"
Kardinaal Spellman - man van de daad
Herstelbetalingen uit de
Britse zóne
i
Smokkelbende in Frankfort
door Rijkspolitie ontmaskerd
Binnenkort de afwikkeling
De jubilerende Bond voor Kunst
in Industrie
De mens
en zijn bezit
■RWACHTING
a contra
in Royen
raagt
1HANGSELS
in Parijs
irichten
Personificatie van de democratische
gedachte
Wat zegt de
50e straat?
Vijftien ton goederen in beslag genomen
Zei U iets
Engels-Russische
besprekingen
Nieuwe Amerikaanse
Minister van Marine
Commissie ten
dienste P.B.O.
Gesneuveld
in Indonesië
Onder hetzelfde dak als de kopstukken
H
ËmÊÊm
Langzaam
)or het K.N.M.l. te
van Zaterdagavond
d:
EWOLKING!
ewolkt met enkele
wakke tot matige
ieljjk tussen Noord
lig verandering in
Mei (Aneta).
egram is heden ver.
INCI, aan de Minis-
se Gebiedsdelen a.i.
zitter der Tweede
zt de Donderdag af-
isverklaring, waarin
dat de B.F.O. haar
iming heeft betuigd
■lands-Republikeinse
wijzen ondergete-
s van Sumatra, er-
gen de punten 4, 5
verklaring van dr.
wegende bezwaren
:n hierbij ten enen-
ie rekening wordt
de belangen van
de delegaties van
het sluiten van de
iet door de Neder,
zijn geraadpleegd."
a was ondertekend
ie van Zuid-Suma-
Lampongs en Ben
de van Djambi, van
atra's Westkust, van
n Sumatra's Oost-
in Royen naar
panas
i Mei (Aneta).
Van Royen zijn
aar Tjipanas ver-
zij het weekend
igen in het buiten-
Beel aldaar.
(Adv.)
5TERS BIJEEN
21 MEI
ei (Reuter) De
ideur van Presi-
Philip Jessup, is
ïkomen, waar hjj
besprekingen zal
se en Britse func-
ankomst verklaar-
icht uit New York
'pering der gealli-
Duitsland „onjuist
d" was.
ericht zouden de
:oriteiten een plan
het terugtrekken
(stroepen in Duits-
i-Duitse havenste-
nog geen vast-
ma was vastge-
■oorbereidende be-
ras vergezpld door
n voor Duitse en
egenheden.
-nerikaanse minis-
idse Zaken, zal 20
vertrekken. Even-
Departement van
aken Donderdag
Vrijdag 't Ameri-
ient, dat de drie
uitenlandse Zaken
ankrijk en de Ver.
bijeen zullen ko-
SPORTBOND
ANDBAL
O.P. uit Schageii
letitie voortzetten,
t een bezoek bren-
oene van Amster-
Schagen weten,
dstedelingen kun-
zij ook de volle
dam vandaan ha-
zij met hetzelfde
trekken. Vau het
aanpakken en het
den.
verre reis naar
larden. Het heeft
■ïtie reeds getoond
in Kwiek. Toen
ing 7—2. Zal het
n zijn? Ook voor
eldt als devies:
egin tot het eind
itrijd na de grote
al te licht opne-
Mei Bevelan-
I 40—59, II 15—
—1.06, I 50—70, II
1221; spinazie
-39; sla I 10—15,
andijvie 56—61,
den 2123.50, ra-
en 3030, winter-
een 3034, uien
per doos 38—68,
6, selie 3—4,
dik wit bos, per-
uk.
Aardbeien 62
wortelen 51—58,
5, II 85—1.10 per
?sla 917, bloem-
—68 per stuk, ra-
zie 23—32 p. kg.
Aardappelen
520.84, postelein
-35, uien 67.30,
2.40, witlof 17—
adijs 6—7, rabar-
18. sla 4—12.80,
15, komkommers
bindsla 32—51,
I, goudreignetten
59—99, conte-
my 4868,
li.
(Van onze correspondent)
N ew York, Mei 1949.
TOEN op 23 December 1945 het bericht bekend werd, dat
Z. H. Paus Pius XII Aartsbisschop Spellman tot Kardinaal
had bestemd, verklaarde de Amerikaan tot zijn naaste omgeving:
„Dit is de eerste inlichting die mij hieromtrent bereikt. Officeel
heb ik nog geen bericht ontvangen. Maar aangezien alle pers
agentschappen het uit Rome melden moet ik wel aannemen, dat
dit zo is. Ik heb nog niet de tijd gehad mij ten volle te beseffen
waf de draagwijdte van deze benoeming is. Maar ik weet wel,
dat het in mijn leven geen verandering zal brengen voor zover
ik evenals in het verleden ernaar zal blijven streven de
zaak der mensheid en menselijkheid te bevorderen en alles in
mijn vermogen te doen, dat in het belang is van mijn land".
realiseerde echter, dat de fascisti
sche censuur een dergelijk document
nooit naar het buitenland zou
doorzenden. Opnieuw werd het ad
vies gevraagd van Spellman. Ook
hier kwam hij met een simpele op
lossing. Hij zou persoonlijk naar
Parijs vliegen om daar de encycliek
op de redactiebureaux van de As
sociated Press, United Press en
Reuters aan te biedop.
Een paar dagen later vond de pu
blicatie plaats. Wereldopinie toonde
zich zozeer geschokt, de de fascisten
verdere plannen tot achtervolging
der Katholieke geestelijkheid hals
overkop introkken en de oude maat
regelen in hoog tempo ongedaan
maakten.
Er zijn ettelijke gelegenheden ge
weest met name gedurende de
oorlog waarin de Kardinaal de
belangen van Amerika en die van
Rome tegelijkertijd heeft kunnen
behartigen. Als groot vriend van
president Roosevelt had de prelaat
gemakkelijk en herhaaldelijk toe
gang tot het Witte Huis. Voor en na
iedere nieuwe reis placht hij de
president te bezoeken en zijn plan
nen' of zijn bevindingen uiteen te
zetten. Er was veel te bespreken.
Want op die reizen kwam de Kar
dinaal toen Aartsbisschop her
haaldelijk tot ontmoetingen met
Winston Churchill, generaal Eisen
hower, Generaal de Gaulle, Generaal
Franco, Generaal Smuts, Haile Se
lassie, President Inonu van Turkije,
Eamon De Valera. Koning Farouk en
na de bevrijding van Rome
natuurlijk zijn grote én grootste
vriend, Z.H. de Paus.
Tijdens de opmars van het Ame
rikaanse leger in de richting van
Rome werden zijn bezoeken aan het
Witte Huis veelvuldiger. Dit was
een van de betrekkelijk zeldzame
gelegenheden, dat hij met persver
tegenwoordigers. die in het Witte
Huis toegang hebben, uitvoerig sprak
en hen ook toestond van het ge
sprokene melding te maken. „Ik ben
hier gekomen om tegenover de Pre
sident de hoop uit te spreken, dat
Rome niet gebombardeerd zal wor
den, en dat militaire vernuftigheid
de overhan,d zal hebben over mili
taire noodzaak". Een paar weken
later keerde hij naar Washington
terug. Na dat gesprek met president
Roosevelt zei hij tegen de corres
pondenten „ge ziet: militaire ver
nuftigheid heeft getriomfeerd over
militaire noodzaak".
De reputatie een man te zijn, die
zelf van daden hield, maar ook an
deren van de noodzaak daarvan kon
overtuigen, kreeg Spellman al in
zijn jonge dagen. Toen hij zijn va
der het voornemen had medegedeeld
om in Fordham te gaan studeren,
had deze daarin zonder enig aarze
len toegestemd. En toen hij zijn stu
dies daar voltooid had en thuis het
voornemen te kennen had gegeven
om naar het North American Col
lege in Rome te gaan om priester te
worden was het enige commentaar
van vader Frank Spellman: „Wat je
ook kiest, zorg dat je een goed mens
wordt".
September 1911 Francis Joseph
Spellman was tóen 22 jaar was
zijn eerste bezoek aan de Heilige
Stad, een typische Amerikaanse
jongeman, een camera en statief in
de hand. De discipline van het North
American College'was uiteraard 'n
groot verschil met het vrije leven
als student in Amerika. Maar de
jonge Spellman kon zich zonder
enige moeite aanpassen. En tegelij
kertijd begon het werk van deze, in
Amerika slechts middelmatige stu
dent, in Rome de aandacht te trek
ken van zijn professoren. Een daar
van mgr. Borgangini-Duca onder
hield zeer nauwe betrekkingen met
het Vaticaan. In 1925 was Mgr.
Duca de eerste assistent geworden
van de Pauselijke staatssecretaris
Gasparri en bij die gelegenheid was-
er een gelegenheid zijn Amerikaanse
vriend, die inmiddels reeds tot pries
ter gewijd was en een aantal jaren
in Amerika terug was geweest, aan
zijn superieur voor te stellen. Spell
man had toen juist een stevig uur
tje turnen achter de rug in het gym
nasium, dat de Knights of Columbus,
een grote Katholieke Amerikaanse
organisatie, die op enorme schaal
opvoedingsprogramma's (zowel de
lichamelijke als geestelijke ontwik
keling) steunt, in Rome heeft laten
bouwen. Maar deze informaliteit
bleek geen hinderpaal te zijn ge
weest. Korte tijd daarna toen de
Heilige Vader een groep Ameri
kaanse pelgrims ontving en hen, zo
als gebruikelijk, in het Italiaans
toesprak hetgeen slechts weinigen
der pilgrims verstonden wenkte
de Paus de jonge Amerikaanse
priester aan het eind van zijn toe
spraak om het gesprokene te ver
talen. Spellman was hierop niet
voorbereid. Niettemin gaf hij een
bijna woordelijke vertaling, waarmee
hij bij de Paus, die wel Engels ver
stond, doch de taal moeilijk sprak,
grote indruk maakte.
Ook in later jaren, toen Kardinaal
Paceilli staatssecretaris was géwor
den, bleef Spellman weliswaar op
de achtergrond de man van de
daad. Bij kerkelijke of wereldse
problemen bracht hij zijn zakelijk-
Amerikaanse inslag mee. Vandaar,
dat hij een niet geringe rol speelde
bij de totstandkoming van de Late-
raanse verdragen tussen het Italië
van Mussolini en het Vaticaan. Een
van de problemen die zich daarbij
voordeden, gold het huwelijk: het
Vaticaan eiste het oppertoezicht over
huwelijksplechtigheden op en de
Italiaanse staat insisteerde op de
rechten van het burgerlijk huwelijk.
Spellman werd om advies gevraagd,
toen deze Gordiaanse knoop na tal
van besprekingen dikker en dikker
was geworden. Spellman bracht toen
de oplossing naar voren, zoals die
ook in Amerika en tal van andere
landen bestaat: een echtpaar zou
eerst bij de burgerlijke autoriteiten
aantekenen" waarna het huwelijk
in de kerk ingezegend zou worden.
In een latere phase van de onder
handelingen, dreigde de fascistische
regering van Mussolini uit erger
nis over het feit, dat het Vaticaan
op zijn stuk bleef staan op som
mige punten van de verdragen -
alle kerkelijk optreden te verbie
den in Italië, Een Pauselijke en-
cveliek, waarin dergelijke daden
aan de kaak gesteld werden, Was
daarop de tegenzet. Paus Pius XII
In New York neemt Kardinaal
Spellman een machtige positie in.
Het katholieke leven in de metro
polis is zeer sterk ontwikkeld. En
vaak vraagt men zich in regerings
kringen in Washington af, wanneer
het beslissingen geldt, waarbij men
graag advies van kerkelijke zijde
zou willen inwinnen: „wat denkt de
50e straat (de residentie van Kar
dinaal Spellman) ervan?"
Tenzij het een werkelijk groot
probleem is, zal het moeilijk zijn er
een antwoord op te krijgen. Kar
dinaal Spellman is geen politicus in
partijpolitieke zin. Het contact met
de Democratische Partij is wellicht
iets intiemer dan met de GOP (de
Republikeinen). Dit is gebaseerd op
de historische ontwikkeling waarbij
Amerikaanse Republikeinen zich in
1840 gericht hadden tegen de Ieren
en Katholieken, waarna de Demo
cratische partij de minderheden te
hulp kwam. Sindsdien is 75 pCt van
de katholieke stemmen in New York
altijd ten gunste van de Democraten
uitgebracht.
„50e straat" is echter wel een van
de „gebruikelijke kanalen," waar
langs communicaties tussen Vaticaan
en Washington gerouteerd worden
Maar de hoge bewoner, Kardinaal
Spellman heeft nooit de behoefte
gevoeld zijn grootste activiteit aan
dit werk te geven of het met meer
toewijding te verrichten dan zijn
hardnekkig ageren vóór de goede en
tegen de slechte zaak. Kardinaal
Spellman heeft nooit vergeten, dat
hij in kerkelijk kader een ty
pisch Amerikaanse carrière heeft
doorlopen, nl. die van local boy ma
kes good. Zijn leven is de personi
ficatie van de democratische ge
dachte.
Tussen de Kerk en de Amerikaan
se regeringsvorm bestaat, in zijn
oordeel, geen conflict: zij gaan hand
in hand op hetzelfde doel af: het
brengen van rechtvaardigheid en
democratie aan alle volkeren der
wereld.
De heer Koos Vorrink, voorzitter van de Partij v. d. Arbeid, die
bij het vliegtuigongeluk in Denemarken op 17 januari zwaar
gewond werd, is in zoverre hersteld, dat hij nu spoedig het
Nijkobing F. Ziekenhuis, waar hij verpleegd werd, zal kunnen
verlaten.
Mannen van de Rijkspolitie en de
Rijksrecherche te Amsterdam, on
der commando van de kapitein der
rijkspolitie Jhr. B. F. de Beaufort,
hebben in samenwerking met Ame
rikaanse politiebeambten in de
nacht van Donderdag op Vrijdag
nabij Frankfort een bende smokke
laars overvallen, toen deze bezig
was een partij van 15 ton cacao en
koffie, afkomstig uit Nederland en
bestemd voor Zwitserland, op te
slaan.
De rijkspolitie had reeds geruime
tijd het vermoeden, dat een bende
smokkelaars bestaande uit Neder
landers, Duitsers en Polen, grote
vrachten cacao en koffie van Neder
land via Duitsland naar Zwitser
land smokkelde. Dinsdag vertrok
wederom een dergelijk transport
per vrachtwagen, een aantal rijks
rechercheurs en rijkspolitie-beamb-
ten hebben het gevolgd. In Frank
fort zou het overgeladen worden in
een loods. De politiemannen slaag
den er in zich in deze loods verdekt
op te stellen, en toen de bende, be
staande uit elf smokkelaars, met de
goederen arriveerde werd zij ,.met
open armen ontvangen". Een der
smokkelaars trachtte te ontvluch
ten, bij de achtervolging werd op
de man geschoten, waardoor hij een
schampschot aan het hoofd opliep.
Het gehele complot is gearresteerd.
SPREKEND GEBAAR
6)
De „Union Jack" en de
Franse Tricolore zijn thans,
na vier jaren bijna, volgens
overeenkomst tussen de
Britse en Franse militaire
besturen verwijderd van de
overwinningszuil in de Brit
se sector van Berlijn „als
gebaar van welwillendheid
tegenover de Berlijners". Op
de „Brandenburger Tor", op
de grens van de Brits-Russi
sche sector, staat nog een
rode vlag.
MILLIOEN TON STEENKOOL
VIA DE LUCHTBRUG
De millioenste ton steenkool se
dert het begin van de operatie
luchtbrug is Vrijdag per vliegtuig
naar Berlijn vervoerd.
Bijna twee derde gedeelte van
de via de luchtbrug naar Berlijn
gezonden goederen bestond uit
steenkool.
Kardinaal Faulhaber naar Rome
MiiNCHEN (K.N.P.). De aarts
bisschop van München, Z. Em.
Michael Kardinaal von Faulhaber,
is op grond van een speciale en
persoonlijke uitnodiging van de H.
Vader Woensdagmorgen naar Ro
me vertrokken.
Op een der arrestanten Is een be
drag van 4000 dollar gevonden, het
geen aan de chauffeur van de
vrachtwagen, die de goederen ver
voerde, zou worden uitbetaald. Het
onderzoek is op het ogenblik nog
aan de gang.
De Paus verdedigt het kapi
talisme, schrijft de „Waar
heid", u weet wel, die van
de geregelde leugens! en dit
aardige blad beweert dit naar
aanleiding van een toespraak
van de H. Vader, waarin hij
liet uitkomen, dat de overheid
zich niet meer met het parti
culiere bedrijfsleven moet be
moeien, dan noodzakelijk is.
Dit heeft natuurlijk niets met
een verdediging van „het"
kapitalisme te maken. Trou
wens, wat wordt daaronder
verstaan en wat verstaat de
„Waarheid" daaronder? Het
kapitalisme is nooit door de
Kerk veroordeeld, wel het
verkèèrde, het ongezonde ka
pitalisme. Ziet u maar eens in
de encycliek „Quadragesimo
Anno", die morgen 18 jaar oud
is. Ze verscheen immers bij de
veertigjarige herdenking van
de beroemde encycliek „Re-
rum Novarum" van 15 Mei
1891. En juist in Q.Awordt
precies gezegd, zonder enige
dubbelzinnigheid, hoe de Kerk
denkt over de taak van de
Overheid en over ordening.
Waarlijk het zou, behalve voor
velen, onder ons, ook voor de
redactie van de Waarheid
geen kwaad kunnen, als zij
van de inhoud van deze zend
brieven nog eens kennisnam.
„Da's nog eens een. Paus, den
Diëe", zeiden de Brabanders
in 1891. Nou en of, de Paus
van de werklieden, maar dat
mogen de arbeiders van de
„Waarheid" niet weten. In de
communistische kraam komt
dat niet te pas
HANDELSOVEREENKOMST
IN VOORBEREIDING
LONDEN, 13 Mei (AP). Bin
nen enkele dagen zullen Britse des
kundigen naar Moskou vertrekken
om de onderhandelingen over een
Engels-Russische overeenkomst
voort te zetten. Een goed ingelichte
diplomaat zei, dat de missie gaat
op uitnodiging van de Russische re
gering.
Er zijn in Londen gedurende enige
weken voorbereidende besprekingen
gehouden. Engeland wil graan,
graanproducten, timmerhout en
houtpulp hebben en biedt aan koop
vaardijschepen, machines en kapi
taalgoederen.
Harold Wilson, de president van
het Ministerie van Handel zal waar
schijnlijk naar Moskou gaan, wan
neer de besprekingen in een be
langrijk stadium komen.
WASHINGTON. 13 Mei (AP).
Het Witte Huis heeft vamjaag be
kend gemaakt, dat de bekende 62-
jarige katholiek, Francis Matthews,
benoemd is tot Minister van Marine.
Matthews was tot nog toe, advo
caat in Omaha.
Hij is opvolger van John. L. Sul
livan, die'onlangs voor zijn ontslag
als minister een critiek leverde op
de Minister van Defensie Louis
Johnson, omdat deze de arbeid aan
de Super Aircraft Carrier heeft
doen ophouden. De benoeming door
de president moet nog bekrachtigd
worden door de Senaat.
9
Een Britse autoriteit, die er ook
voor Nederland in belangrijke mate
toe heeft bijgedragen, dat door de
Duitsers geroofde goederen werden
teruggevoerd, bezoekt op het ogen
blik ons land.
Het is mr. G. S. Whifham, chef
R D en R division („reparations de
liveries arid restitution") in de
Britse zóne, die op uitnodiging van
de minister van economische zaken
hier enkele dagen vertoeft en tij
dens zijn bezoek de gelegenheid
heeft te zien in welke mate de ver
goeding aan ons land van de door
de Duitsers gestolen goederen tot
het economische herstel van ons
land heeft bijgedragen. Woensdag
avond werd hem door de minister
van economische zaken een diner
aangeboden. Donderdag bezocht hij
Bij beschikking van de Minister
van Justitie en de Staatssecretaris
van Economische Zaken is inge
steld een commissie welke tot taak
zal hebben te onderzoeken:
a. Of het gewenst is beroep mo
gelijk te maken van handeling van
organen van publiekrechtelijke be
drijfsorganisaties en, zo ja, op wel
ke wijze dit beroep dient te worden
geregeld.
b. Of het gewenst is, dat aan
verordeningen van publiekrechtelij
ke bedrijfsorganisaties straf- of
tuchtrechtelijke sancties kunnen
worden verbonden en, zo ja, hoe de
opsporing en berechting van over
tredingen, waaraan een tuchtrech
telijke sanctie is verbonden, dient
te worden geregeld.
In deze commissie zijn o.m. be
noemd: tot lid, tevens voorzitter,
mr. W. C. L. van der Grinten,
Staatssecretaris van Economische
Zaken en tot secretaris mr. A. D.
Belinfante, raadsadviseur bij het
Ministerie van Justitie.
Douane-controle thans te Visé
Vrijdagmiddag is in den Haag
in een notawisseling tussen mi
nister Stikker en de Belgische
ambassadeur, dé heer Graeffe, de
overeenstemming tussen de be
voegde Nederlandse en Belgische
ministers vastgelegd, krachtens
welke de douanebehandeling aan
de Nederlands—Belgische grens
op het traject MaastrichtVisé
met ingang van 15 Mei a.s. te Visé
zal worden geconcentreerd.
Daling van de werkloosheid
In de afgelopen maand daalde
het aantal bij de Gewestelijke Ar-
beidsbureaux ingeschreven man
nelijke werklozen van 63.240 tot
57.524. Dit aantal kan worden ge
splitst in 33.091 geheel werklozen
(vorige maand 34.942), 862 wacht
gelders (778) en 23.571 DUW-ar-
beiders (27.520).
Beteelde oppervlakte voor
akkerbouwgewassen
's-GRAVENHAGE, 13 Mei.
Blijkens het statistisch bulletin
van het Centraal Bureau voor de
Statistiek, wordt de met akker
bouwgewassen beteelde opper
vlakte in 1949 geraamd op 938.000
ha (uitgezonderd braakland,
kunstweiden en vlas). Deze schat
ting is gebaseerd op een steek
proef, die ca 20.000 bedrijven en
37 pet. van het bouwland omvatte.
In 1948 bedroeg de met akker
bouwgewassen beteelde opper
vlakte 939.000 ha.
in Rotterdam de Droogdok Maat
schappij en de Bataafse Petroleum
Maatschappij. Vrijdag was hij de
gast van de Koninklijke Neder
landse Hoogovens en Staalfabrieken
N.V. in IJmuiden.
Mr. Whitham heeft alle bewonde
ring voor hetgeen door het com
missariaat-generaal voor de behar
tiging van de Nederlandse econo
mische belangen in Duitsland, werd
gedaan.
Als een bijzonderheid vermeldde
hij, dat het vorige jaar 60% van alle
restituties naar Nederland gegaan
is. Van de 650.000 ton goederen in
de Britse zóne, welke aan diverse
landen zullen worden teruggegeven,
zijn reeds 350.000 ton op de plaatsen
van bestemming gekomen.
Het bezoek aan de hoogovens had
voor mr. Whitham een bijzondere
bekoring. Hier werden door de
Duitsers onder meer de middel
zware en zware plaatwalserij ge
roofd en naar de „Hermann Goe-
ring Werke" overgebracht. Van
deze „Hermann Goering Werke"
werd 60.000 ton naar ons land terug
gebracht.
Wat de restitutie voor ons land
betreft, van de gestolen goederen
welke zich in de Britse zóne be
vinden, zal de zaak waarschijnlijk
over enige maanden geheel „rond"
zijn.
De regering maakt bekend
dat tot haar leedwezen de
navolgende verliezen in In
donesië zijn gerapporteerd:
Koninklijke Landmacht:
Gesneuveld 4 April 1949:
Sold. H. Vallinga uit Uit-
g00St.
Gesneuveld 20 April 1949:
Huzaar le kl. D. Peters uit
Hoorn.
Gesneuveld 24 April 1949:
Sold, le kl. G. C. Visser uit
Rotterdam.
Gesneuveld 26 April 1949:
Korp. B. van Eek, uit Rot
terdam.
Gesneuveld 27 April 1949:
Sold. A. J. van de Sande uit
Sprundel (N.Br.).
Gesneuveld 28 April 1949:
Sold, le kl. L. M. Hoogen-
kamp uit Rotterdam.
Sold. A. Uytten Boogaart
uit Amsterdam (0.).
Gesneuveld 29 April 1949:
Sold. J. Bakker uit Stads
kanaal.
Gesneuveld 1 Mei 1949:
Sold. A. Hoos uit Leerdam.
Gesneuveld 3 Mei 1949:
Sold. J. E. Krémers uit Mill
(N.Br.).
Koninklijk Ned.-Ind. leger:
Gesneuveld 24 April 1949:
Amb. sergt. inf. C. P. Latu-
riuw.
Amb. sold. 2e kl. inf. B. J.
A. Loppies.
Gesneuveld 26 April 1949:
Tim. sold. 2e kl. inf. Liat.
Gesneuveld 27 April 1949:
Man. korp. inf. F. R. Man-
dagie.
Gesneuveld 29 April 1949:
Man. sold. 2e kl. inf. J. D.
Mottoh.
Jav. sold, le kl. inf. Soetidjo.
Gesneuveld 30 April 1949:
Amb. sold. 2e kl. inf. J. J.
Paais.
Amb. sold. 2e kl. inf. J. Ra-
hangear.
Sold 2e kl. inf. P. A. Philipp.
ET WAS een alleszins verheugend feil dat door enkele
fabrikanten in 1924 de B.K.I., dat is Bond voor Kunst in
Industrie, werd opgericht. Maar, zoals zo dikwijls: men dempte
de put toen het kalf de verdrinkingsdood al zeer nabij was.
Met dit kalf bedoelen wij dan een gouden kalf: de schoonheid
in de dingen des dagelijksen levens. Wanneer de Bond 75 jaar
eerder was opgericht zou haar bestaan nu misschien even over
bodig zijn als dat van eert denkbeeldige Bond voor Kwaliteit
in Industrie. Waar nu eenmaal niet voorkomen werd moeten
we althans blij zijn met een langzaam vorderende genezing
zoals die blijkt uit de tentoonstelling van industrieproducten
die wij zagen in het „Stedelijk" in Amsterdam.
De publieke smaak is nu gl bijna
honderd jaar lang grondig bedor
ven; men is het mooie lelijk, in elk
geval het lelijke mooi gaan vinden.
Wie nog zocht naar iets moois was
verplicht duur handwerk te kopen.
Dat een fabrieksproduct niet mooi
was werd langzamerhand als iets
onvermijdelijks en vanzelfsprekends
aanvaard. Van bepaalde zijde maakt
men veel -reclame voor het schone
oude handwerk en poogt men ook
oude gebruiken weer nieuw leven
in te blazen. Men bedenke echter
dat de klok niet teruggezet kan
worden en dat dit ook niet nodig is.
De oplossing van het probleem ligt
niet in het teruggaan naar oude
tijden maar in de vernieuwing van
het heden. Het is voor de doorsnee
burger niét mogelijk duur handwerk
te kopen, afgezien nog van de vraag
of hij daar behoefte aan heeft.
Men stelle zich de oplossing van
het vraagstuk niet te ingewikkeld
voor. Het is maar een kleine oor
zaak geweest die het bederven
van de publieke smaak tot gevolg
•heeft gehad. Laat het aan een kun
stenaar over een stoel, tafel, servies
of vloerkleed te ontwerpen en men
kan de markt overstromen met
smaakvol huisraad en zo de waar
dering voor het schone bevorderen.
Van dit beginsel gingen de op
richters van de B.K.I. uit en gelijk
hadden ze. De fout schuilt eenvoudig
in het begin. Het ontwerp wordt
door de techniek vermenigvuldigd;
beantwoordt dit eerste product aan
de eisen der aesthetica dan is de
zaak gezond. Meteen is dan een
ander nijpend vraagstuk opgelost
n.l. dat van de bestaansonzekerheid
van kunstenaars. Voor alle onderda
len van de fabricage van een be
paald artikel gebruikt men mensen
die hun vak verstaan alleen het ont
werp wordt maar al te vaak over
gelaten aan amateurs.
Intussen meende de Bond voor
Kunst in Industrie haar zilveren
jubileum niet beter te kunnen ve
ren dan door onder hetzelfde dak
dat de werken van van Gogh, Sluy-
ters. Cezanne, Maris, van Dongen
en vele anderen overkoepelt stof
zuigers, telefoontoestellen, kopjes
en stoffen achter de vitrines te zet
ten. En met een felicitatie aan het
adres van de jubilerende Bond kan
gezegd worden dat we er eigenlijk
niets bijzonders zagen, dat wil zeg
gen: veel wat er te zien was von
den we eigenlijk heel gewoon. We
hadden het meer gezien, soms in
huiskamers, soms ook in gewone
winkels, vaker of liever algemeen
in kunsthandels. En toch is dit laat
ste eigenlijk een veeg teken, het
betekent dat men aesthetisch ver
antwoorde voorwerpen nog teveel
beschouwt als curiositeit en ze als
zodanig te pronk zet in kunsthan
dels. Gebruiksvoorwerpen horen
daar echter niet thuis. Het schone
verdient het normale verschijnsel
te worden.
Aldus dwalend op deze tentoon
stelling kan men gaan redeneren
dat de meest doelmatige vorm ook
wel de meest schone zal zijn. Met
dit principe komt men al een heel
eind in de goede richting. In elk
geval is de logische vorm de minst
lelijke om de eenvoudige reden dat
lelijkheid en logica nu eenmaal
geen vogels zijn uit hetzelfde nest.
Degenen die de natuur als bewijs
aanhalen van doelmatigheid, ge
paard met schoonheid vergeten ech
ter één ding, n.l. dat de doelmatig
heid niet alléén de schoonheid van
de natuur uitmaakt. Er bestaat al
tijd nog zoiets als de speelsheid van
de natuur, overeenkomend met de
fantasie van de kunstenaar. Het
streven naar doelmatigheid als enig
beginsel van de industriële vorm
geving resulteert uiteindelijk in ge
stroomlijnde bevrorenheden. Men
zal heft juiste evenwicht moeten
vinden tussen intellect enerzijds en
gevoel en verbeelding anderzijds.
De expositie geeft voorbeelden te
zien van practisch alle producten
die de Industrie op het gebied van
gebruiksvoorwerpen voortbrengt.
Ook andere Europese landen zijn
vertegenwoordigd met -meubelen,
aardewerk, boeken, speelgoed, elec-
trische apparaten enz. Elk land met
z'n specifieke stijl: de vlotte Fran
se, de exquise Tsjechische (o.a. ty
pografie), de deftige Engelse, de
levendige Belgische en de verfijnde
Zwitserse. Nederland toont er de
zuiver gevormde apparaten van
Philips, kristal van Leerdam, een
fabriek die zeer bekwame ontwer
pers in dienst heeft (A. D. Copier
e.a.), aardewerk van atelier Zaal
berg, letters ên boeken van de firma
Enschede te Haarlem, wandtapijten
en nog vele andere schone zaken,
waard om deze tentoonstelling maar
nog veel meer waard alle huizen
van Nederland te sieren.
G. Gl.
'*i>
Zwitserse meubels in het Stedelijk Museum
In deze tijden van kentering kan
men allerlei uiteenlopende opvat
tingen beluisteren, wanneer het gaat
over de mens en zijn bézit. Wan
neer ik de communisten, die allen
(ook de arbeiders) bezitloos willen
maken en houden, uitzonder, dan
kan men als de socialistische me
ning horen verkondigen, dat In
ieder geval de productiemiddelen
aan de staat behoren te komen. On
der de leuze van nationalisatie of
socialisatie stellen zij in feite ont
eigening voor, die de uitgebreide
complexen van industrie en handel
aan de „natie", d.i. aan niemand
brengt. Daartegenover zien we de
kapitalisten en liberalen, die hun
bezit hun absolute eigendom wa
nen, waarin zij noch staat, noch
natie, noch arbeiders (ofschoon
deelhebbers in hun bedrijf) willen
laten delen in de vruchten van de
eigendom.
Tussen deze twee uitersten staat
de katholieke opvatting. Het is een
feit, dat de mens van nature streeft
naar bezit. Dit is zó sterk, dat zelfs
in de Sovjet-Unie, waar men uit
beginsel reeds meer dan 25 jaar ge
leden begon met de eigendom af te
schaffen, opnieuw de eigendom zijn
intrede heeft gedaan. Het kan ook
niet anders! Maar behalve dat eigen
dom voldoet aan een natuurlijke
behoefte, is het ook een sociaal
goed. Om het eenvoudig te zeggen:
Wie zal over het algemeen
de meeste zorg, ja een bijna liefde
volle aandacht besteden aan zijn
woning: iemand die huurder is of
iemand die zijn eigendom bewoont?
Welke 'arbeider zal de meeste le
vensvreugde genieten, hij die een
stuk grond als eigendom kan be
werken. of hij die géén grond bezit
of slechts grond huurt.' Nog een
voudiger: besteedt de mens niet de
meeste, ja échte zorg, aan de auto
of fiets die zijn eigendom is? Men
kan betogen, dat het geleende of
gehuurde evenzeer de zorg behoeft
die het eigene wordt gegeven; maar
tot het eerste drijft ons de eerlijk
heid en het fatsoen, tot het tweede
onze natuur. Hetgeen practisch nog
altijd een belangrijk verschil zal
geven.
De inaugurale rede van prof. Ol-
dendorff van 11 Febr. 1.1. is in dit
verband van groot gewicht. De
„maatschappelijke tegenstellingen"
zijn formeel vrijwel overbrugd; ar
beiders en ondernemers werken
vruchtbaar samen in de Stichting
van de Arbeid, in de Stichting van
de Landbouw, etc. En toch bestaat
er nog een tegenstelling in sociale
zin. Want het wonderlijke verschijn
sel doet zich voor dat regelingen ten
nutte van arbeiders, ook na uitvoe
rige toelichting, in ongunstige zin
door hen worden uitgelegd. Men is
blijkbaar niet vatbaar voor een re
delijke argumentatie, maar beziet
de getroffen regelingen vanuit het
.gevoel, vanuit het wereldbeeld, dat
van de vroegere strijd is overgeble
ven. Men zal aanstonds opmerken
van hoe overwegend belang ook
hierom de confessionele organisaties
zijn geweest, die de klassenstrijd zo
snel mogelijk ook in de practijk
hebben trachten te vervangen
door de solidariteitsgedachte. Hoe
veel erger zouden de sociale ver
houdingen niet zijn geweest op de
dag van vandaag, indien de klasse-
strijd-idee de sociale verhoudingen
blijvend en volledig had beheerst.
Het gevoel van „verongeiijKt" te
zijn zou misschien tot een onher
stelbare hoogte zijn gegroeid, waar
van wij de ernstige gevolgen in
andere landen kunnen waarnemen.
Van overwegend belang is het
daarom, dat thans het ogenblik
komt, waarop de arbeiders via hun
vertegenwoordigers een gelijkwaar
dige positie zullen gaan krijgen.
Worden de arbeiders tot deze
nieuwe staat opgevoed, dan zijn
daarvan voor henzelf en voor de
maatschappij rijke vruchten te ver
wachten. Juist in dit verband speelt
het bezit een belangrijke rol: De
mens wil iets het zijne noemen: wie
bezitloos was totnutoe of bezitloos
werd, beseft maar al te zeer wat hij
mist. Van uitnemend belang is
daarom het werk der Commissie-
Cobbenhagen, die de bezitsspreiding
in studie heeft genomen. Liberalen
zijn reeds in het geweer gekomen
en wel in de serie Verkenningen
van het Comité ter bestudering van
ordeningsvraagstukken. Zij ver
werpen de gedachte aan bezitssprei
ding,- omdat dit de bezitsrechten
aantast en dus het „bezit" zelf. Zij
verwachten een averechtse uitwer
king van bezitsspreiding. Onze ver
wachting is dit niet. Integendeel!
Het kan een belangrijke bijdrage
worden tot een werkelijke en du
rende sociale vrede: het kan even
eens belangrijk bijdragen tot de
persoonlijkheidsvorming van wie
tot heden bezitloos waren; het kan
daardoor de revolutie overbocug en
een vruchtbare evolutie mogelijk
maken. Daardoor wordt het „bezit"
juist gered, maar dan niet slechts
ten gerieve van wie thans bezitters
zijn. maar van allen, ook van de
bezitlozen van vandaag!
JOS. J. G.
Het kan prikkelend werken,
iemand te zien, die langzaam
is en alles op zijn élf-en-der-
tigst doet. Geen stap zal hij
harder zetten, een zekere
sloomheid en futloosheid ken
merkt zijn gang. Voordat hij
iets aanpakt, is er een uur
voorbij, en dan nog gaat het
even traag, juist altijd een slag
tekort. Een dergelijke lang
zaamheid is uiteraard niet het
ideaal. Waar men wel lang
zaam in moet zijn, is in het
spreken, in de driftigheid
vooral. Daar ivijst het Epistel
morgen op. Een wijs man doet
zich kennen door zijn, weinige
maar bezadigde woorden. Hij
wikt en weegt hetgeen hij zegt
en spreekt zeker niet opge
wonden en in toorn. Wie dat
doet, is er gewoonlijk naast.
Keer uw tong tweemaal om
voordat u wat zegt. Ruim riiet
alleen ruzie op, maar voorkom
die! MARCUS
