GROENE AKKERS OP DE BODEM DER ZEE
Vit barakken groeien boerderijen
en uit tien huizen ontstaan dorpen
WAAR GROOTMOEDER MET VERTELT VAN ROODKAPJE
JBi
Dorado voor oudheidkundigen
Nederl. H
een n
De boer bouwt en de
kruidenier rekent
Een volk,.
dat leeft
F 1
Pastorie in een
woonschip
Ergens, midden in het polderland in de omgeving van Kraggenburg loopt een pier van
bazaltblokken. Op het uiterste einde staat een stalen gevaarte. Het is een oud-gediende,
de vuurtoren op de voormalige leidam bij de uitmonding van het Zwolse Diep. Een geit
graast rustig op het grasland aan de voet, juist op de plaats waar voor enkele jaren het
bootje van de torenwachter placht te meren. Hier op deze plek ervaar je meer dan waar
ook, dat op de polderbodem eens meters hoog de zee stond. De torenwachterswoning is nu
het huis van een landrot. Voor de ruitjes hangen gordijntjes, die met lintjes zijn opgeno
men. Op de vensterbanken staan rode en roze geraniums. Er is zorg aan de plantjes be
steed. Zij zijn trouwens de trots van de boerin, die hier in gemoedelijke eenvoud het huis
bestiert. Die karaktertrek is niet vreemd. Ze komt van Brabant. Haar man en zij, beiden
omstreeks de dertig, hebben de kans aangegrepen om hier een nieuw leven te beginnen.
I J
Plannen sedert 1947
1I
DE NOORD-OOSTPOLDER
Van spoelklosjes en
dronken heren
(Van een onzer verslaggevers)
Een pracht kans. Het oude land de
Ingeburgerde aanduiding voor het overige
Nederland is te benauwd voor wie
vooruit wil. Wat moet de boerenzoon be
ginnen. die de plaats van zijn vader met
zes, zeven en soms meer broers moet
delen? Voor wie de spirit heeft van de
jonge v. d. Aa is die vraag niet moeilijk
te beantwoorden. Hij greep zyn kans.
Nauwelijks 22 jaar trok hij mep met het
leger van pioniers, dat spade 11a spade
stak in de pas drooggevallen Zuiderzee
bodem. Dat is nu ruim acht jaar geleden.
Hij kent het land als geen ander. Hij
heeft het zien groeien en bloeien. Acht
maal reeds hielp hij mee de oogst binnen
halen voor anderen. Nu heeft hij zijn
eigen bedrijf. Twaalf hectare zware klei
grond. Hij heeft er zijn handen vol aan.
En het zijn gespierde handen, die met
één greep zijn oudste kleuter van drie
hoog in de lucht boven z(jn gebruinde
kop doet spartelen. V. d. Aa is een man
met humor. Hij heeft lachende ogen. met
een tinteling van spottend medelijden
erin als hem wordt gevraagd of het nu
niet eenzaam is in het polderland. Hij
gaat naar het raam en wenkt in de
verte: „Daar kom je nooit op uitgeke
ken" zegt hij. „En trouwens", zo vervolgt
hij, „veel tijd om te kniezen is er niet.
Zelfs in de wintermaanden valt er nog
zoveel te verzetten, dat een mens eigen
lijk vier handen zou moeten hebben. Om
dan nog maar niet te spreken over de
zomer. Van vier uur 's morgens tot negen
uur in de avond duurt dan de dag. En
soms nog langer. Een boer leeft by de
gratie van het weer".
De vlasblonde kleuter laat geen tjjd
voor verdere bespiegelingen. Hij is op
de houten tafel geklommen en preigt een
dodensprong te ondernemen zo zijn vader
hem niet in zijn gespierde armen op
vangt. Een koffie-kop is bij die onderne
ming gesneuveld tot grote hilariteit van
een jonger zusje, die twee blijkt te zijn,
maar tot ontsteltenis van de peuter in de
wieg, die geschrokken door het ongewone
kabaal, het kleine vertrekje met een oor
verdovend geschreeuw vult.
Nog klein behuisd
Klein behuisd is boer v. d. Aa. Klein
behuisd zijn velen, die naar het nieuwe
land zijn gekomen. Voor v. d. Aa wacht
een nieuwe woning. Een boerderij van
schokbeton, zoals er zovelen als padde
stoelen uit de grond schieten. Het land is
gewonnen. Op 29 April 1936 werd een
aanvang gemaakt met het machtige
werk. Hieraan was voorafgegaan het
leggen van de Afsluitdijk tussen Friesland
en de kop van Noord-Holland en de in
dijking van de eerste polder, de Wierin-
germeer. Een dijk werd gelegd van Lem
mer naar Kadoelen, die een lengte kreeg
van 54.5 km. en waaraan in totaal
21.000.000 m3 grond en vele andere ma
terialen zijn verwerkt.
Op 13 December 1940 werd het sluit-
f:at van deze dijk, op ongeveer 10 km.
en Oosten van Urk gedicht. Toen deden
de gemalen van Lemmer, Urk en de
Twaalf honderd kilo beton zweeft
door de lucht. Een paar aanwij
zingen en arbeiders zijn er rap bij
om het laatste element van de
boerderijmuur te verankeren. En
vt ort gaat het weer naar een vol
gende bouwput. Zo zijn sedert 20
April van het vorig jaar honderd
zestig boerderijen in het nieuwe
land van de Noord Oostpolder
neergezet. „Een volk, dat leeft,
bouwt aan zijn toekomst". Als
ergens de betekenis van die woor
den gestalte krijgt is het in het
land tussen Vollenhove en Urk,
tussen Rampspol en Lemmer. Eu
het moet een ondernemend volk
zjjn, dat de strijd durft aan te bin
den tegen de machtige zee en dat
het opdringende water aan zich
dienstbaar heeft gemaakt. Maar
ook volhardend, arbeidzaam en
stoutmoedig. Deze karaktereigen
schappen gepaard aan kennis en
vernuft vindt men terug bij hen,
die hun dagen slijten op de oude
Zuiderzeebodem. Vijf meters en
meer beneden het waterpeil zijn
thans de akkers voor de negende
maal overdekt met het groene
dons van jonge, sappige planten.
Straks zullen de tractoren door het
land rijden en het goudgele koren
oogsten. De schuren zullen worden
volgetast met de vruchten van de
48.000 ha. grote polder. En op de
polderdag in September zullen de
vlaggen wapperen in de zilte zee
wind; er zal worden gefeest met
volksspelen, concerten en optoch
ten van versierde wagens. Het
jonge volk, afkomstig uit Fries
land. Groningen, Limburg en
Noord Brabant zal zich met de
Zeeuwse boeren van Walcheren
één voelen in de feestvreugde, zo
als zij zich ook één voelen in hun
harde arbeid. In nevenstaande re
portage geeft een van onze ver
slaggevers zijn indrukken weer
van het leven en werken van deze
pioniers, die hun hart hebben ver
pand aan de zware kiel en aan het
jonge land, dat geen grijsaards
kent en ook geen dienstplichtigen.
Een groots plan moet rijpen. Het wordt
geboren in de géést van een stoutmoedig
man, die door zijn tijdgenoten voor fantast
wordt uitgekreten. Doch wat men dan voor
onuitvoerbaar houdt, wordt door latere
geslachten opnieuw ter hand genomen. Het
neemt vastere vormen aan en zo wordt een
fantastisch project, vóór eeuwen reeds ont
staan werkelijkheid.
Wist u. dat het eerste plan tot inpoldering
van de Zuiderzee al geopperd is in 1667
door Hendrik Stevin? Het duurde tot rond
1850, voordat het i&ee opnieuw en ditmaal
in zeer gedocumenteerde vorm opnieuw ter
tafel kwam volgens een ontwerp van van
Diggelen. Toen bleek het plan reeds meer
instemming te ontmoeten, want in korte tijd
ontstonden een reeks van ontwerpen van
diverse waterstaatkundigen, zodat men na
enkele tientallen van jaren van „een chaos
van inpolderingsplannen" kan spreken.
Het is tenslotte de in 1886 op par
ticulier initiatief gestichte „Zui derzee-
vereniging" geweest, die aan ingenieur C.
Lely opdracht gaf, al deze denkbeelden te
ordenen en een practisch uitvoerbaar en
economisch verantwoord plan te ontwerpen.
Zijn plan, dat de grondslag is geworden van
de werken zoals die in onze tijd worden
uitgevoerdwerd door een staatscommissie
onderzocht, en toen Lely zelf Minister van
Waterstaat was geworden, in 1901 als ont
werp van wet aanhangig gemaakt. Toch
duurde het nog tot na de eerste wereld
oorlog, voordat met de uitvoering van de
plannen een begin gemaakt kon worden.
Vorst de rest. In nauwelijks anderhalf
jaar tijd werd 1.446.000.000 m3 water
uit het ingedijkte land gepompt. Op 9
September 1942 was de polder droogge
vallen. Achtenveertig duizend hectare
cultuurgrond, die een gemeenschap van
30 k 40.000 zielen plaats biedt, was ge
wonnen. Het was land zonder bomen, zon
der huizen, met enkel kanalen, die tij
dens de inpolderingswerkzaamheden wa
ren gebaggerd. Nauwelijks zijn zeven
jaren sinds dat tijdstip verlopen. Het wa
ren vette jaren van verdiensten voor de
pioniers, die zich niet door duizend-en-
een ongemakken lieten verslaan. Verdien
sten voor het nieuwe land in de eerste
plaats, dat nu wegen heeft, waarover
zich wachten. Vreemd is de streek hun
niet. Zjj zijn allen pioniers, die hier reeds
tal van jaren gearbeid hebben. Dat is
een voorwaarde om voor een stuk land
in aanmerking te kunnen komen. Voor
lopig tenminste. Als straks het plan van
1800 boerderijen is verwezenlijkt zal het
misschien anders worden, maar nu zijn
het nog de oude getrouwen, die met voor
rang worden geholpen.
Die prijs voor hun arbeidszaamheid
wordt hun niet zonder meer uitgereikt.
Er moet van tevoren vaststaan, dat zij
het land productief kunnen maken. Dui
zend gulden bedrijfskapitaal per hectaar
moet er beschikbaar zijn, hetzij uit eigen
bezit, hetzij uit leningen van familie of
banken. Wat de overheid wel voor hen
doet is een garantie verstrekken voor
een kwart van het bedrijfskapitaal. En
dat geld is niet de enige voorwaarde. Het
leven is hard in de polder en het geld,
dat in het bedrijf moet worden gestoken
zal eerst over tientallen jaren misschien
vrucht gaan afwerpen. Vandaar dat al
leen gegadigden in aanmerking komen,
die de leeftijd van 25 jaar hebben be
reikt en die nog geen vijftig zijn.
Land zonder grijsaards
en dienstplichtigen
Geen grootvader zal de kleine Piet van
der Aa Zondags komen verrassen met
een snoepje of een tol. En geen groot
moeder zal Nelleke 's avonds vertellen
van Roodkapje en van de zeven geitjes.
Het nieuwe land heeft geen grootvaders
en grootmoeders. In Emmeloord, de
hoofdplaats van de Polder, is dit secuur
af te lezen uit de statistiek op de se
cretarie. Hier is de burgerlijke stand
gevestigd, met een afdeling verkiezingen,
al heeft deze afdeling maar eens in de
vier jaar oproepingen de deur uit te
sturen. Op 26 April j.l. ging hier 't werk
zonder één enkele onderbreking door. De
bewoners behoefden geen provinciale ver
tegenwoordigers te kiezen om de een
voudige reden, dat de polder by geen en
kele provincie is aangepast. En ook kent
het land geen gemeente-besturen. De di
rectie „Wieringermeer" heeft de zeggen
schap in het land. De directeur is land
drost en hjj heeft zich uit de bewoners
een adviesraad gekozen. De zaken mar
cheren best zo. Er is over en weer alle
begrip, dat zich het best laat illustreren
door het feit, dat landdrost dr ir Smeding
nog nimnftr één advies van de raad niet
heeft opgevolgd.
Zorg voor verkiezingen heeft 't nieuwe
land dan ook alleen maar als er een
Tweede Kamer moet worden gekozen.
Zorg voor scholen echter temeer. Uit die
zelfde statistiek op de secretarie is te
zien, dat het land rijk is aan kleuters.
Trouwens een paar stappen langs de
fleurige nieuwe huizen van Emmeloord
en enkele onbescheiden blikken in de pro
pere woonkamertjes vertellen het. Vrij
wel in iedere woning huist een jong ge
zin, gezegend met een of meer blozende
kinderen, die nog in de box met ge
kleurde balletjes spelen of dartelen op de
grasvelden, als jonge veulens in de wei.
Zij zijn de hoop van de toekomst, maar
het probleem van deze tijd.
Kinderwagen even belangrijk
als de tractor
Niet voor niets zegt men schertsender
wflze, dat de kinderwagen in de polder
even belangrijk is als de tractor, die de
boer het werk uit de hand neemt. Zó
groot is het aantal dreumesen. Vooral
de kleuterscholen hebben met een steeds
groter tekort aan ruimte te kampen. Nu
moeten de kleuters al vier en half jaar
zijn alvorens moeder hen naar school
mag brengen. En toch worden er regel
matig scholen gebouwd. Aanstonds nadat
de polder was drooggevallen verrees er
een school in het Zuid-Oostelijk deel van
de polder. Dat was in Ens, enkele kilo
meters van Schokland. De leslokalen wer
den in een barak ondergebracht. Mees
ter Kamp vertelt graag over die tijd. Hij
met zijn vrouw waren de eerste pioniers
op onderwijsgebied. Nu is de meester
bovenmeester geworden in een nieuwe
school in het onderwijscentrum te Em
meloord. Hij heeft het stukken prettiger
in dit ruime, luchtige gebouw, dan in de
tochtige barak, maar toch„een stuk
romantiek", zegt hij, „heb ik achterge
laten". In Ens is momenteel nog een
tweede permanente school afgebouwd.
Twee van de zes klassen blijven voorlopig
voor kleuters gereserveerd. Het begin is
er
Dorp met stadsallures
Emmeloord is een verrassing. De chic-
gerokte ober in de Beurs serveert de
hongerigen met even groot gemak een
uitgelezen maal als de polderwerker, die
zijn brood in een stikkezak bi) zich heeft,
een kop koffie. In dit restaurant, dat in
een semi-permanent gebouw is onderge
bracht, ontmoeten het heden en de toe
komst elkaar. Emmeloord is voorbestemd
uit te groeien tot een stad als Meppel of
Steenwjjlc. Er zullen nog jaren over heen
gaan voor die uitbouw heeft plaats ge
vonden. Maar dan zal Emmeloord er mo
gen zijn. Geen stedebouwer kan dank
baarder opdracht krijgen dan op een on
gerept stuk land een stad te projecteren.
Niet één obstakel, tenzij ccn kanaal, staat
zijn plannen in de weg. Van die bijzondere
omstandigheden is dankbaar gebruik ge
maakt. De grondwerken, die reeds zijn
gereed gekomen wijzen uit, dat de hoofd
plaats van de polder een prettig woon
oord zal worden, met brede straten,
weidse pleinen en goede verkeerswegen.
Er zullen winkels komen met meer keus
dan in de overige 10 dorpen van de pol
der, grossiers, scholen voor middelbaar
en vakonderwijs en ontspanningsgebou
wen. Emmeloord zal volgens de opgestelde
ramingen eens 8 4 10 duizend zielen tel
len. Dat aantal wordt nu nog niet ge
haald door alle inwoners van de polder
tezamen. De aanwas, hetzij door ge
boorte, hetzij door vestiging van elders,
geschiedt echter in een zeer snel tempo.
Toen boer van der Aa zijn geluk in het
nieuwe land kwam beproeven was htj een
van de 380. In 1945 stonden reeds 1311
namen in de burgerlijke stand van de
polder ingeschreven. Het jaar daarna
1811, in 19472369 personen. Van dat
jaar af is het in steeds senller tempo
crescendo gegaan. In '48: 3193, in '49:
5??2 °P 1 Maart 1950 was de stand
5697. Eind '50 zulen de 7000 inwoners zijn
gehaald, zo luidt de voorspelling.
Sigaretten bü de kruidenier
Met de groei van de bevolking is de
vraag naar winkels toegenomen. In de
eerste tijd en ook thans nog in meer af
gelegen delen van het nieuwe land, pio
nierden kruideniers, slagers, bakkers met
rijdende winkels door de polder. Nu tel
len verschillende dorpen enkele vaste
winkels. Emmeloord b.v. heeft zelfs een
winkelstraat. Talrijk zijn de zaken nog
niet en groots van opzet evenmin, doch
hier vindt men naast elkaar de slager,
bakker, kruidenier, manufacturier en kap
per. De vreemdeling in dit land zal een
tabakswinkel zoeken, maar er is spoedig
een bereidwillige geest, die hem naar de
kruidenier verwijst. De verwondering hier
over valt spoedig weg als men verneemt
imet welke grote moeilijkheden de mid-
De woningbouw in de Noordoostpolder
ondervindt als overal elders in den
lande grote moeilijkheden. Men tracht
het woningprobleem gedeeltelijk op te
lossen met de bouw van Oostenrijkse
houten huizen. Doch ook permanente
looningen verrijzen in het pas-gewonnen
land. Bovenstaande foto is een kijkje
in de Zeebuisstraat te Emmeloord, de
plaats die bestemd is om de hoofdstad
van de Noordoostpolder te worden.
autobussen af en aan rijden, en ook wo
ningen en zelfs al één stenen kerk. Het
waren ook jaren van harde strijd, die
gevoerd werd vanuit de keten, die her
en derwaarts waren neergezet om de
eerste arbeiders te herbergen. Die keten
zijn grotendeels verdwenen, al zijn er nog
kampen waar werklieden van buiten van
Maandag tot Zaterdag wonen, maar daar
naast telt de polder reeds tal van wo
ningen, los maar toch planmatig in het
land verspreid en ook bijeengegroepeerd
op de plaatsen waar straks steden en
dorpen zullen groeien. Woningnood kent
het nieuwe land eigenlijk niet al is er een
groot tekort aan huisvesting. Dat tekort
demonstreert zich immers niet in samen
woningen, want er wordt niemand in de
pqlder toegelaten vóórdat er een woning
voor hem en zijn gezin gereed is. Het
land is gewonnen, nu is de daad aan de
ambachtslieden. Zij zullen de velen, die
hunkeren naar de vruchtbare akkers een
dak boven hun hoofd moeten geven.
Elke twee werkdagen
één boerderij
En dat zijn er velen. Bij de laatst ge
houden verpachting van land kwamen
d.951 aanvragen binnen. Boerenzoons uit
alle provincies dongen mee. Eén aan
vraag kwam zelfs uit Frankrijk. Is het
wonder, dat vaart wordt gezet achter de
boerderij-bouw. Met vindingrijkheid is
men te werk gegaan. De moderne techniek
is te hulp geroepen en thans verrijzen
links en rechts de gebouwen van schok
beton, die in onderdelen worden aange
voerd. In één jaar tijd werden honderd
zestig boerderijen neergezet. Dit betekent
dus elke twee werkdagen één boerenhof
meer. En de bewoners laten niet lang op
f
-v' V:..
i-ijJl
denstand in de polder te maken heeft.
De kleino zakenman, die in dit uitge
strekte land zijn kansen wil beproeven,
moet kolossaal kapitaal achter de hand
hebben. Hij dient zelf zijn zaak neer te
zetten, op grond, waarvoor hij jaarlijks
38 tot 50 cent per m2 erfpacht moet
betalen. En do penningmeester van de
middenstandsvereniging, die Emmeloord
rjjk is, rekent verder uit, dat de man
12.000 bouwkosten moet neertellen,
waarvan 10.000 onrendabel is. Het bou
wen in de polder is duur. Minstens 20
procent duurder dan op het oude land.
Dat is een gevolg van het feit, dat de
arbeiders van buiten moeten komen. Dat
kost extra gratis kost, reis en relsuren
en ook het materiaal moet van ver wor
den aangevoerd. Dit alles is oorzaak, dat
ontwikkeling van de middenstand beneden
de verwachtingen blijft. De middenstands
vereniging pleit voor steun in de vorm
van subsidies. Of, zo vragen de leden
zich af, moet alleen het kapitaalkrachtige
grootbedrijf kansen in het nieuwe land
krflgen? Een vraag, die ontkennend moet
worden beantwoord, al kunnen we de
financiële gevolgen van een andere op
losing moeilijk overzien.
Bloeiend verenigingsleven
In het nog jonge gebouw de „Beurs"
staat een biljart. Het groene laken heeft
nog geen enkel sleets plekje. En toch
moet er al menige carambole op zijn ge
maakt. Tenminste aan de wand hangt
een glazen vitrine, waarin verschèidene
wisselbekers staan, prijzen, die gewon
nen zijn in competities door inwoners
van de polder. De biljartvereniging is
een van de vele ontspanningsgelegenhe
den in het nieuwe land. Een van de vele,
want wel geteld zijn er op nauwelijks zes
duizend inwoners 56 verenigingen. Zij
hebben alle gemeen, dat zij een bloeiend
bestaan leiden. Zowel de schaakclub, als
de hengelclub, de volkstuinvereniging als
de twee toneelverenigingen. Dan zijn er
nog koren, een oratoriumvereniging en
een harmonie. Aan onderlinge gezellig
heid ontbreekt het de inwoners niet. En
aan een beetje kift evenmin. Want on
danks 't feit dat de polder door zijn orga
nisatievorm weinig met verkiezingen te
maken heeft zijn alle politieke partijen er
vertegenwoordigd en bij de Tweede Ka
merverkiezingen in '48 waren vrijwel alle
lijsten ook voor de ramen van Emmel
oord terug te vinden. „Zelfs vrede en
brood" heeft het nieuwe land niet onge
moeid gelaten. Overigens zonder succes.
Het land heeft trouwens een ordelie
vende bevolking. Nog wordt er gesproken
over een diefstal van dekens, die twee
jaar geleden is gepleegd. En de comman
dant van de Rijkspolitie, die overigens
een zwijgzaam man is, geeft toe, dat hij
„Trekken" zeggen ze in de
Noord-Oostpolder tegen tracto
ren, die de boeren tot een on
misbare hulp zijn op de verte-
loze akkers.
van zijn 25 mannen, die dagelijks op de
flets de ronde door de polder doen, weinig
meer dan overtredingen van de verkeers
regels gerapporteerd krijgt.
,,'s Nachts gelieve men zich te vervoe
gen in de Zeeasterstraat", staat op de
deur van het politiebureau te lezen. En
de wakkere politiecommandant wekt
niet de indruk, dat hij vaak in het nach
telijk uur uit zijn bed wordt gebeld, on
danks de vier of vijf banken, die er met
bijkantoren zijn vertegenwoordigd. Met
elkaar vormen zij een bescheiden Wall-
street, het financiële centrum van de
polder. Het gaat hun goed, gezien de plan
nen die er zijn om de houten gebouwen
te verwisselen voor permanente stenen.
En dat kan niet anders in dit land, waar
de oogstresultaten van jaar tot jaar stij
gen en steeds meer akkers overgaan in
particuliere handen. De banken hebben
hier zeker nu en in de toekomst een be
langrijke taak.
Trouwens er is in het nieuwe land plaats
voor velen. Zelfs voor de man, wiens han
del de voormalige bewoners van deze
bodem zo nog in leven de stekels
op de rug moet doen rijzen. „Eet meer
vis" staat met felle zwarte reclamelet
ters op het blanke hout van de rijdende
kraam, Ule een plaats heeft gekregen
naast een rechtopgaand jong boompje bij
de eindhalte van de bussen uit Meppel
en Vollenhove. „Eet meer vis" en dat op
de Zuiderzeebodem
Is het droogleggen van de Zuiderzee iets
unieks in de wereld op het gebied der
waterwerken, even uniek is de gelegen
heid, die hierdoor geschapen werd tot het
doen van nasporingen op het terrein van
de archeologie. Onder de zeespiegel lagen
niet slechts wrakken van schepen, die in
de loop der eeuwen vergaan waren op de
Zuiderzee, waar het af en toe geducht kon
spoken, maar ook vond men eT de sporen
van de bewoners, die eertijds het land be
woonden, dat later zee werd
De onderzoekingen, die op dit gebied
worden verricht, gaan uit naar de geschie
denis van de Zuiderzee. Aan de hand van
de gegevens, die het bodemonderzoek op
levert, tracht men vast te stellen, hoe de
verovering van het land door het water in
de loop der eeuwen in zijn werk is gegaan.
Als vaststaand kan thans worden aange
nomen, dat het grootste gedeelte van wat
men later Zuiderzee zou gaan noemen (en
hieronder valt ook bijna de gehele Noord-
Oostpolder) in de loop van de dertiende
en veertiende en deels nog in de vijftiende
eeuw is weggeslagen. Enkele kleinere delen
gelegen rond Schokland en bij Kuinre,
vielen pas in de daaropvolgende tweehon
derd jaar aan de opdringende golven ten
prooi.
De belangstelling van de oudheidkun
digen gaat echter niet minder uit naar de
geschiedenis van de bewoners van het
oude land, de dierenwereld van die tijd en
het landschap. De heer G. v. d. Heiden, die
door de Rijksdienst voor Oudheidkundig
Bodemonderzoek en de Directie der Zuider.
zeewerken is belast met de leiding van het
archeologisch onderzoek in de Noord-Oost
polder, heeft het oude protestantse kerkje
Scheepswrak, blootgelegd in de bodem
van de Noordoostpolder. De „be-
weqering" (de planken overlangs, waar
van er één in het midden is blijven
liggen) is verwijderd, waardoor de
ribben duidelijk zichtbaar zijn. Boven
staand schip is waarschijnlijk in de
eerste helft der 17e eeuw gezonken.
op Schokland als museum ingericht. Resten
van een neushoorn en een mammouth lig
gen naast die van visotters en bunzings,
van schapen en geiten en van een formi
dabele snoek. En van de diersoorten, waar
van de resten in de bodem worden aange
troffen, kan door deskundigen de aard van
het landschap worden afgeleid. De ge
bruiksvoorwerpen van de bewoners van
die dagen zijn juist daarom zo interessant,
omdat zij een kijk geven op het leven, zo
als dat op het platteland werd geleid. Van
het Middeleeuwse plattelandsleven is, in
tegenstelling tot het leven van de hogere
standen, immers nog niet zo heel veel be
kend. Voor een Twentenaar is het wel
interessant te weten, dat in het museum
op Schokland spoelklosjes en benen kam
men bewaard worden, die ongeveer in de
twaalfde eeuw gebruikt werden bij de
„weef'-industrie.
Een ware schat van gegevens levert ver
der het onderzoek der scheepswrakken. Al
heeft de scheepsbouw, wat het wezen be
treft, geen revolutionaire wijzigingen on
dergaan, toch zijn de scheepstypen, die in
de Noord-Oostpolder worden aangetroffen,
vaak onbekend. Tot voor enkele jaren im
mers kende men slechts de trotse zee
kastelen der vorige eeuwen, die door de
meesters der schilderkunst werden waar
dig gekeurd op hun doeken vereeuwigd te
worden. Zij schonken blijkbaar weinig aan
dacht aan een visserscheepje en een veer-
pontje en dat zijn nu juist de vaartuigen,
die in de nieuwe polders worden aange
troffen. Gelukkig voor de archeologen
blijken verschillende van deze schepen (het
grootste, dat tot nu toe gevonden werd.
was 35 m. lang) als woonschip te hebben
dienst gedaan. Ging zo'n vaartuig naar de
kelder, dan zonk de gehele huisraad, com
pleet met potten en pannen, mee naar de
bodem. En dit vormt voor de oudheid
kundige een bijzonder geliefd studie-object.
Niet zelden treft men in zulke wrakken
echt Delfts aardewerk aan! De schipper,
die een gloednieuwe Spaanse munt bij zich
had, toen zijn schip verging, zal toen wei
nig hebben kunnen bevroeden, hoe dit geld
stuk de archeologen der twintigste eeuw
nog eens zou helpen de tijd vast te stellen,
waarop zijn vaartuig verging. Evenmin als
de edelman, wiens burcht in dat gebied
lag, ei ooit aan gedacht zal hebben, dat in
onze dagen uit het feit, dat in een afval
put prachtig aardewerk werd aangetroffen
tussen scherven kostbaar kristal en kerse-
pitten, zou worden afgeleid, dat mijnheer
de graaf en zijn gasten tijdens een van hun
drinkgelagen voor een aardige duit ver
nield hebben
Tegenover het „Woonschepenstraatje"
een benaming, die van de bevolking is
ligt een kolossaal woonschip. Een groot
bord naast de loopplank vertelt, dat dit
de pastorie is van de Ned. Herv. ge
meente. Hier woont de dominee. HU heeft
7.(jn schuit de „Zwerver" gedoopt. Een
meer passende bemanning ha<l hU niet
kunnen bedenken. Want ai ligt het schip
stevig verankerd in het roestbruine kiel
water van de Zwolsevaart, hU zelf is als
iedere zielzorger in de polder een zwer
ver. He geestelijke verzorging van de be
volking stelt aan de geestelijkheid bij
zondere eisen. Dat onderschrift ook pas
toor Koopmans, die met zyn twee kape
laans een pastorie heeft vlak by het
houten noodkerkje aan do Espelerlaan in
Emmeloord.
Behalve tot de ongeveer 200 katholieke
gezinnen, strekt de zielzorg zich ook uit
tot de arbeidskampen, waarvan er zo n
twintigtal over de gehele polder verspreid
liggen en die tezamen ongeveer 800 ka
tholieken herbergen. Een normale kerk
is er niet. De H.H. Missen worden ge
lezen in cantine-zalen, loodsen en parti
culiere huizen, 's Zondags komen drie as
sistenten de bijna bovenmenselijke zware
taak verlichten. Veel van wat er „op
het oude land" geregeld is en waarnaar
de zielzorgers daar nauwelijks behoeven
om te zien, wacht hier op organisatie. Een
katholieke bibliotheek is in wording. Op
het gebied van de ontspanning is uiterste
waakzaamheid vereist. Het verenigings
leven heeft zijn speciale moeiiykheden,
door de enorme afstanden in de polder.
Een katholieke school is er niet, een pro
testantse trouwens evenmin. Op bepaalde
uren wordt de openbare school van Em
meloord in drie delen gesplitst; in het
ene lokaal staat een Hervormde dominee
les te geven, in een ander voert zijn Ge
reformeerde collega het woord en in het
derde probeert een kapelaan de kinderen
de beginselen van de katechismus bij te
brengen. En dan hebben de katholieke
zielzorgers nog het initiatief genomen, de
leerlingen ook na 't verlaten van de lagere
school, tot aan hun 20ste jaar, godsdienst
les te geven.
Een prachtig werk dat echter een mas
sa werk meebrengt. En alles wat er ge
beurt moet worden aangepast aan de bij
zondere eisen, die deze bevolking stelt.
De Brabanders en Limburgers moeten met
extra zorgen worden omringd, want an
ders gaan zij in deze streek met zijn ge
mengde bevolking geestelijk ten onder. De
arbeidskampen brengen eveneens speciale
moeilijkheden met zich mee.
Nooit klaar
„In het begin dacht ik nog ooit klaar
te komen", zei de jonge sympathieke ka
pelaan van de Belt lachend, „nu weet ik
wel beter en werk ik maar van de vroege
morgen tot de late avond". En als wt
even later de deur uit zijn, fietst de mo
derne missionaris al weer voorbij, om
„even" 10 kilometer verder een confe
rentie te gaan houden of les té geven, of
huisbezoek af te leggen
Op het eerste gehoor
tenstaanders een al te
ring toeschijnen, maar
zullen niet ontkennen,
de Reformatie in Ned<
de zestiende eeuw du
Protestanten hier, ge<
uitgegeven zo belangry
langs verschenen „Vet
richt tot allen, die d
Jezus Christus liefhebb
zy is bekend gemaal-
klaring, door negen en
vormden. Er zpn tien
onder en verder twee
ingenieur en meerdere
er wonen van hen zow
ren (Fr.), in Langwee
in het Gooi en tot in E
Zeeland.
De authentieke
werden verzameld door
te Hilversum en door
Bakhuizen van den Br
gisch hoogleraar der
Kerk te Leiden, of schot
tot de ondertekenaars
klaring behoort.
Waarom is deze Ver
toelichting van uitzor
lang? Omdat een vrom
de groep Protestanten o
den in hun gemeenten
belijden, dat de Reform
lijkc bestanddelen van 1
lie en het Geloofsbezit
christelijke, ongedeeld
meenschap over het h»
zien duidelijk leemten
in de officiële Leer en
protestantse kerkgeno
Na jarenlange studie
dend gebed werd hun d
te verstaan geven, klaa
lijk. En hun geweten st\
thans en zó te getuigen
Sinds de tijd van Lut
vijn worstelen de p
reeds met het Kerkbegr
lijktijddg opkomen der i
men van hervormd Chri
de Reformatietijd was
sterkste, immanente
Luther's Leer. Het ee
soonljjke in Luther's
fundamentele vraagstuk
Christus' Kerkgemeensc
grondig door Friedr. He
toond en als oncvange
bijbels verworpen. En I
Heiier, die grote invloe
Nederlandse hervormde
oefent. En wat Calvyn
dezelfde conclusie komt
dr. J. L. Witte in zyn
(II 358 en vlg.)
Retraitehuis Bei
1619 Mei: ongehuwde da
30 jaar.
2023 Mei: werknemenc
stand heren.
2730 Mei; mannen en
nen.
30 Mei2 Juni: gehuwde
36 Juni: dames van -
Familie.
Opgave: Directeur Retrai
Bergen N.H.
Fancy-fair op ko
BURGERBRUG. He
tig jaar geleden dat ons
groots opgezette fancy
maakte. Dit was bij 't ha
feest van de IJssportver
Vermaak.
Nu deze vereniging woo
jarig bestaan staat, kwaj
naar voren om te probe
zo'n festival te organiser
Aldus waren Woensdaj
de leden van Nut en
café P. Schrieken in
bijeen om het plan al
grondverf te zetten. Het
ter de voorzitter dat zc
in blind vertrouwen op
van 't bestuur, verstek
ten gaan. Enfin, de qua
goedde de quantiteit en
de werkplan kwam tot
De fancy-fair wordt
medio November In Gi
ser. Op de betegeling vó
zal een „hobbelende ge
De zg. „stal" zal in feest
stoken worden en beza
met stands: werptent,
avontuur, hengeltent
stroom), touwtrekbaan
toneel van de grote za:
theetuin ingericht, terw
vloer vrij blijft voor
dansje.
Voor ac prijzen zal de
stand (al weer?) en enk
firma's worden aangespr
vrouwelijk dorpsdeel
handwerken fabriceren
als prijs beschikbaar si
de fraaiste ingezonden
een aanmoedigingspremie
uitgeloofd. Nu aan 't wei
Inwisselen vacanHel
URSEM. Zaterdag
is er voor het laatst
om landbouw-vacantiebo;
1950 in te leveren bij
meester A. Immink, ook
georganiseerden.
Swanner kerm
HEERHUGO WAARD,
vorig jaar zullen de ki
ties van Swanner-ke
grotendeels op het spor
Plaatst worden. De tot
gehouden inschrijving h
langstelling, waaronder
grote attracties, zoals
auto-scooter en golfbaan
KORTE RAAD SVERG Al
HEERHUGOWAARD. -
presidium van burgemee
c. Sutman Meijer kwam
van H.H.Waard, in
openbare vergadering
Woensdagavond.
Medegedeeld werd dat
besluit van 28 Februari
komen tot opheffing van
lagere school te H.H.Waa
bij besluit van Ged. Statei
gekeurd. Ook was de
ontvangen op het raad
te komen tot het bouw
nieuwe centrale drie-kl;
laan c school aan
JP® raad besloot thans
®°'*ig te zullen uitsohi
net bouwen van deze eet
school. Tevens werd
over te gaan tot het later
van een onderwijzerswon
deze school aan de Linden
toepassing van de Financ
geling 1948.
i, orïnt deze korte agenda
tandeld en de rondvraag
daders had opgeleverd,
raad in comité.