Haarlem s Bisschop gaat kerken bouwen Talrijke bedehuizen hard nodig BLAUWDRUK van parochies in groeiend AMSTERDAM Kroniek van een parochie in missiegebied bij Dordt In uiterst West en Oost pionieren bouwpastoors Diocesane primeur komt in Bakkum DINSDAG 14 NOVEMBER 1950 PAGINA 3 (Van een onzer verslaggevers) ELF KERKEN zullen er in 1950/1951 in het bisdom Haarlem worden gebouwd. Daarvan zullen er twee de bedehuizen Vervangen die door de oorlog werden verwoest, in Middelburg en in Rotterdam-West. Er komen kerken in kleinere gemeenten: Noordwijk aan Zee, Kwintsheul, Alkemade èn in Amsterdam, waar niet alleen „Bosch en Lommer" in West en het „Beton dorp" in de Watergraafsmeer nieuwe kerken behoeven, maar ook pastoor C. Kempe in Zuid gaat bouwen aan de Schinkel kade. Er komen kerken in Bakkum en Alblasserdam en de kerk van Slootdorp wordt een derde groter. Maar wie door het bisdom reist, reist tegelijk door het dichtstbevolkte deel van het land, waar in twee provincies tussen de 40 en 50 pet. van de Nederlanders bijeen-wonen,' en in één bisdom meer dan een millioen Katholieken, tegen 30 pet. van het vader lands totaal. Voor hen zullen veel méér kerken nodig zijn. pendrecht, en vandaar langs de dijk die kronkelt door liet vlakke land, troosteloos onder een ruige herfsthemel, talloze malen in het verleden overstroomd. Die weg gaat kapelaan C. P. Meereboer nu al jaren iedere Zondagmorgen te kwart over zes door alle wind én weer op de fiets, twaalf kilo meter ver. De gehele Alblasserwaard wordt door de geestelijkheid van Dor drecht bediend, elk van de beide parochies de helft. Het is missie gebied, wat zij hier, in het hart van het land, verzorgen. Er zijn vier bijkerkjes, missiestaties: Pa- pendrecht, Sliedrecht, Putters- hoek. En Alblasserdam, dat thuis hoort onder de St Bonifacius- parochie, tegenwoordig de oudste kerk van Dordt, een waterstaats bouwsel uit 1820. In de parochie aan de Kuipers haven, waar de sleepboten, die stoere trekpaarden van de grote rivieren, bij tientallen voor de wal liggen, zal het morgen ook feest zijn. Want pastoor Schoen maker verjaart op dezelfde dag als de bisschop. Maar zijn paro chie moge dan tot de meest uit gestrekte van het diocees beho ren, in het missiegebied dat men er toe moet rekenen, zijn de Ka tholieken dun gezaaid. Rond 1865 kwamen eerste Katholieken In Alblasserdam zelf, dat op het ogenblik 8000 inwoners telt en waar de laatste jaren vele nieuwe huizen zijn gebouwd, zo wel voor gerepatrieerden als voor industrie-arbeiders, vestigden zien de eerste Katholieken 80 tot 90 jaar geleden: een kolonie van vijf gezinnen uit Krommenie, die werk vond op een touwslagerij. Een kerk dichterbij dan Dordt, twee uren gaans, was er niet. Zo is het gebleven tot vijftien jaar geleden een bijkerkje werd De reiziger komt die plaat sen voorbij waar omvangrijke woningbouw-programma's de nood aan nieuwe kerken nu al, en soms reeds sedert vele ja ren, markeren. De huizenzee van den Haag ziet men naar de kant van Delft reeds ver opgedrongen, en nieuwe bouw rijpe terreinen op de plaats waar weldra alleen al 24.000 Katholieke Hagenaars zullen komen te wonen. Amsterdam staat gereed met het enorme project van de Slotermeer: tienduizend nieuwe woningen. In Vlaardingen en Dordrecht is de bevolking zo toegenomen, dat er op nieuwe kerken nau welijks nog kan worden ge wacht. En dan zijn nog slechts een paar van de grootste ste den genoemd, en is van de kleinere gemeenten, zoals b.v. Beverwijk, waar de vestiging van Beynes een aanzienlijke arbeidersbevolking met zich brengt, nog gezwegen. Een enorm arbeidsveld en de oplos sing van talrijke problemen wachten Haarlem's bisschop. En tienduizenden Katholieken wachten zijn hand, die kerken bouwt. Men herinnert zich, hoe bis schop en gelovigen één zijn in de vreugde waarvan bij de bisschops wijding het eerst van al wordt gezongen: „Ik verheug er mij over dat tot mij gezegd is: Wij zullen opgaan naar het huis des Heren". Het Jerusalem waarvan die psalm zingt, vindt iedere Katholiek in de eigen parochie kerk. En „derwaarts gaan de stammen op, de stammen des Heren". Dit heimwee en deze ver wachting kenmerken min of meer bewust, maar overal, wat uit de toekomstige kring van de nieuwe parochie-gemeen schap reeds vooruitsnelt naar het ogenblik, dat de eerste steen van de eigen kerk geze gend zal worden in de naam van Christus: „de hoeksteen, zonder mensenhand uit de rots gehouwen, en het onverander lijk fundament". Waarschijnlijk nergens zal echter in ons bisdom dit ver langen zó doorleefd worden als onder hen, die de kleine paro chie gaan vormen van O. L. Vrouw van Fatima in Alblas serdam. Alblasserdam Het dorp ligt aan de Kinderdijk langs de Noord. Wie vanaf de hoge brug, die dit druk scheeps- water in de route Rotterdam Gorcum overspant, op de huizen neerziet, omvat tegelijk in een enkele blik de bronnen van be staan: de scheepswerf „de Noord" waar coasters en groter zeesche pen voor de helling liggen of op stapel staan, en de Ned. Kabel- fabriek waar in ruime hallen 8 tot 900 man aan de slag zijn. Men kan er vanuit Dordt ook anders komen: met het veer over de Beneden-Merwede naar Pa- ingericht. We zijn met kapelaan Meereboer, die hier sedert 1945 de zielzorg uitoefent, naar dat bijkerkje gaan zien. In wijde om trek is of kon voor de Katholie ken geen andere gelegenheid worden gevonden om de H. Mis bij te wonen, dan hier. De dichtst-bijzijnde parochiaan woont altijd nog tien minuten ver, maar de verst-verwijderde moet ander half uur naar de Zondagmis ko men fietsen, heel uit Nieuw Lek- kerland vandaan. En ook twee Katholieke gezinnen uit Lekker- kerk zijn voor hun H. Mis op Al blasserdam aangewezen. Die zijn nog een half uur langer onder weg Trouw en geloof Dat die over een groot Protes tants gebied verspreide en in aan tal uiterst onbelangrijke Katho lieke minderheid van uren ver naar het bijkerkje komt en dat het aantal van degenen die dat doen, groeit: van 16 in 1945 tot meer dan 150 thans: het getuigt van hun trouw. Maar dat zij naar dit bijkerkje blijven komen, ge tuigt tegelijk van een zeer zuiver en levend geloof, dat het wezen van de zaak vast in het oog houdt. Want alleen wiens blik zo zuiver de kern ziet: het Offer, het Kruis, de waarachtigheid van de H. Eucharistie, die zal niet blij vend worden afgeschrikt door een omgeving, zozeer in tegenspraak met de verhevenheid der essen tiële dingen, zo schamel, zo on beschrijfelijk armoedig. We hebben dat bijkerkje ge zien. Het is onder aan de Kinder dijk gevestigd in een vroegere bakkerij. De Protestant die deze ruimte aan de Katholieken af stond, heeft daar klanten om ver loren. Men komt er langs een smal, hellend klinkerstraatje dat 's winters levensgevaarlijk glad kan zijn, en dat verborgen ligt achter een verveloos houten poortje. In het voorhuis heeft later een bloemenkoopman zijn winkeltje gehad. Boven de bakkerij woont een gezin. Men kan dat goed verne men: er wordt gestommeld op de houten vloer, terwijl beneden de H. Mis aan de gang is. Catacomben-kerk De bakkerij zelf is een kil, haveloos sousterrain, gedeeltelijk uitgebouwd aan een binnen plaatsje. Daar lekt het dak, De oven is er nog, verborgen achter een vaalbruin gordijn. Er staan wat honten banken, waarop 30 gelovigen kunnen zitten. Twee oude Duitse gravures naar Vero nese dekken de kaalheid van de gewitte muur. Achterin is, naast de oven, een paramentenkast op gesteld, en daar staat ook de biechtstoel, een doelmatig getim merte met enkele groen geverfde kastdeuren. Links vóórin deze ruimte die iedere wijdingsvolle sfeer mist, gaat een trapje vijf treden hoog naar de voormalige meelzolder. Daarnaast is, een me ter ran de vloer, een luik van een vierkante meter. Op die meelzolder wordt de H. Het bijkerkje van Alblasserdam is gevestigd in een vroegere bakkerij aan de Kinderdijk. Op de voorgrond bevinden de gelovigen zich gelijkvloers. Links vooraan gaat een trapje vijf treden omhoog naar de voormalige meelzolder, waar zich de andere helft van de kerkgangers bevindt en kapelaan Meereboer het H. Misoffer opdraagt. Rechts van het trapje is een luik, waarvoor ook weer een bank is getimmerd. Wie beneden zit, vangt nauwelijks een glimp op van wat aan het altaar geschiedt. Aan deze armzalige toestand komt binnen kort een einde. Met Kerstmis hoopt Alblasserdam een eigen kerkje te hebben. Mis gelezen. Aan de achterwand staat het houten altaar, links en rechts zijn de huiskamer-beelden van het H. Hart en Maria, een bontgekleurde Sint Jozef, en de Kleine Theresia op een houten consoletje. Maria stond rondom in de bloemen, want ook in deze tempel wordt het nieuwe Dogma gevierd. De zolder is twee meter hoog. Er kunnen alleen maar kaarsenstompjes worden gebrand omdat anders het plafond vlam zou vatten. Kapelaan Meereboer moet er aan denken, dat hij Lichaam en Bloed des Heren niet te hoog heft bij de Consecratie, en dat hij zijn zegen maar kan geven met bescheiden handge baar. Hier staan 32 oude kniel- stoelen, en voor het luik is nog een bank getimmerd. Onder het zoldertje heeft een stoffeerder zijn werkplaats. Zo kerken de Katholieken van Alblasserdam nu al 15 jaar. Er zijn iedere Zondag twee H.H. Missen, waarvan die van half acht door 50 en de Hoogmis van half tien door ongeveer 100 mensen wordt bezocht. Dan staat alles stampvol, veertig boven, de an deren beneden. Beneden kan men gegarandeerd niets volgen van de oriester aan het altaar. Maar men tan hem horen, en de ogen des Geloofs zien scherp en door alles (Vervolg op pagina 5) HET WOORD VAN DE BISSCHOP „Helpt Ons en blijft Ons hel pen", zo vroeg Monseigneur in zijn kanselbrief over kerkenbouw op 17 September. „Uiterst zuinig zullen Wij zijn. Maar Wij doen een dringend beroep op u allen, ieder naar vermogen". LI AARLEM'S BISSCHOP viert morgen zijn verjaardag, de vijf en zeventigste. Hoezeer men ook in zijn persoon -de eeuwige jeugd van de Kerk weerspiegeld vindt: daarvan getuigt zijn tienjarenplan voor kerken bouw, dat hij op 17 September aan de gelovigen van zijn diocees heeft voorgelegd. Het kan nauwelijks aan twijfel onderhevig zijn, dat zijn gedachten morgen veelvuldig bij deze grootse onderneming zullen toeven, en dat hij er opnieuw Gods zegen over zal vragen. Even zeker kan men zich geen inniger meeleven van Haarlem'sKatholieken met het feest van hun bisschop denken, dan dat zij met hem samen voor deze intentie bidden en op alle Zondagen van het komende jaar de collecte voor zijn „Bijzondere Noden" ruimhartig gedenken. Want de kerkenbouw is in ons bisdom, waarvan de bevolking in de laatste 20 jaar met veel meer dan een half millioen inwoners is toegeno men, en het aantal Katholieken in gelijke tred daarmede, met bijna 200.000 zielen, van een brandende actualiteit. Hoe waar dat is: daarvan waarin zich een daad van apos- zijn zich een viertal van onze tölische zin laat stellen. Als verslaggevers de laatste dagen iedere Katholiek die verdient, nog eens opnieuw gaan over- iedere Zondag een dubbeltje tuigen. Ze hebben gesproken geeft, kan de bisschop in tien met vijf bouwpastoors: die van jaar 50 kerken bouwen. Er Slootdorp, van Amsterdam- zijn er echter veel méér nodig: Oost en -West, die in Bakkum iri de komende twintig jaar zal en eindelijk die in Alblasser- de bevolking van het bisdom dam, waar industrialisatie en nog eens met een millioen stij- bevolkingsgroei het mogelijk gen, en de achterstand in de heeft gemaakt voor het eerst kerkenbouw, die sedert 1934 sedert 375 jaar weer een Ka tholieke parochiekerk te bou wen, die in heel de meer dan 50 kerken. 20.000 H.A. grote Alblasser waard al die eeuwen had ont broken. noodgedwongen nagenoeg heeft stilgestaan, is nu al méér dan Op deze pagina ter ere van We mogen ons in ieder ge val niet onttrekken aan dat minimum van tien centen. Haarlems jarige bisschop zijn Maar als in Haarlem's Katho lieken ook maar iets leeft van die apostolische bezieling, die hun ervaringen samengevat. Voor iedere lezer moge de con clusie daaruit dezelfde zijn: de _>nlm bouw van nieuwe kerken, die ortdreef over zozeer tegemoet komt zowel aan de zorgen en de verant woordelijkheid van onze bis schop als aan de wezenlijkste behoeften van het Katholieke vólk onder zijn herderschap: deze grootse zaak is het waard, dat ieder van ons iedere Zon dag opnieuw zijn plicht doet in de meest eenvoudige vorm zijn wegen, die Franciscus Xaverius een nieuw-ontdekte wereld deed veroveren voor Christus, dan zal het zeker bij dat minimum niet blijven. Zo zij het. Want wat is ker kenbouw anders dan aposto laat? (Van een onzer verslaggevers) AMSTERDAM BOUWT. Wie amper 'n jaar geleden nog van alle mensen verlaten zat aan de aller-uiterste begrenzing van onze hoofdstad en op regenachtige dagen mistroostig uitblikte over de vlakten van Watergraafs- en Slotermeer, heeft inmiddels wel aanleiding genoeg gehad met weemoed aan dat weidse uitzicht terug te denken. Want Amsterdam bouwt en dat gaat niet met 'n huisje hier en 'n hokje daar Dat gaat met blokken. En die blokken in rijen achter elkaar, straat na straat. Het gemeente bestuur heeft er al 'n aparte zorg aan om al die nieuwe straten 'n naam te geven. Daar zijn uiteraard zwaardere zorgen rond deze uitbreiding van de hoofdstad. Bij het gemeente bestuur b.v. Maar ook wat verder weg, bij de Bisschop in Haarlem. Uitbreiding van de stad betekent uitbreiding van de zielzorg. Er moeten nieuwe parochies komen. En nieuwe kerken. Wij spraken te Amsterdam met twee bouwpastoors. Met Pater D. van Houdt O.F.M., die aan de westrand van de stad pioniert en met pastoor A. J. Vriens van Een maquette-foto van St. Joseph-betonkerk in Amsterdam-West. Duidelijk onderscheidt men de originele vormgeving, wel zeer in het bijzonder van voorportaal en klokketoren. Rechts zijn aan de verlaagde zijbeuk de sacristie en hulppastorie gebouwd, met daar onder twee zalen voor jeugdwerk. Rechts op het terrein de blokjes van een bejaarden stichting, ten dele tweehoog. De bovenverdieping heeft een gemeenschappelijke aparte opgang. de Paters v. d. H. Familie, wiens arbeidsveld in Betondorp ligt, in de Watergraafsmeer „Bouwpastoor" „Ja, dat ben ik", zei Francis caner Pater van Houdt. „Als u even later was gekomen, had u misschien m'n 12'/2 jarig jubileum als zodanig kunnen meemaken..'. Pater van Houdt is al 9 jaar bouwpastoor van de St. Joseph- kerk in „Bosch en Lommer". En vóór hem heeft Pater Hazebroek ook al l'/s jaar aan de toekomst droom van de Bisschop getim merd. Het wordt hier in West dus langzamerhand wel tijd: Met de nieuwbouw, plus de contingenten die van de parochies van de Chasséstraat en de Adm. de Ruijterweg („de Boom" zegt Amsterdam) overkomen, omvat de kudde van St. Joseph 'n goeie vijfduizend zielen. En daarbij te bedenken, dat de beide moeder parochies nog madr juist hun zil veren feest hebben gevierd. Er zit tempo in daar in West! „Is dat 'n kerk?" Werkelijk, dat was onze eer ste reactie, toen pastoor van Houdt met maquette-foto's voor de dag kwam. Want het project, dat hier ontworpen èn in aan bouw is, heeft niets van 't Godshuis, dat in ons traditio nele begrip leeft. Op 't eerste gezicht 'n grijze vierkante kast, als 'n blokken doos neergezet in een speelgoed park. 'n Raar torentje 'n soort klokkenstoel eigenlijk en 'n voor portaal, waarin je op 't eerste gezicht slechts het geraamte kunt zien van iets anders. De architecten. Prof. G. H. Holt en K. P. Thoiens, weten ech ter heel goed wat ze doen. Zij ontwierpen deze geheel in gewa pend beton uitgevoerde kerk na kennismaking met dergelijk werk in Frankrijk. En terwijl de bouw van deze betonkolos met zijn 1130 zitplaatsen al behoorlijk econo mischer moet zijn dan die van een orthodox gebouw, zijn ze er van overtuigd, dat de in licht edelbeton uitgevoerde basilica, aan de onderzijde afgezet met roodbruine Limburgse natuur steen, een voortreffelijke indruk zal maken. Het heiwerk werd begonnen en voltooid op Maria-dagen, n.l. 8 Sept. en llOct. j.l. Op de laatste dag van de Octobermaand werd de keldervloer gegoten onder het presbyterium. Twaalf uur achter elkaar ging 't gieten van dit vloertje 35 bij 13 meter De dwars-doorsnede-tekening van het kerkgebouw, die wij hier publiceren, verdient bij zondere aandacht, omdat zij een voorbeeld geeft van de sobere, waardige vormgeving, die, naar verwacht mag worden, een groot deel van de in de komende jaren in ons bisdom te bouwen kerken zal kenmerken. Van een basilica-kerk van deze aard, waarbij overigens in details van bovenstaande tekening zal worden afgeweken, krijgt Bakkum de primeur. De eerste steen werd vorige week gelegd. Karakteristiek zijn het brede midden schip, de smalle zijbeuken en het vlakke dak. door en in die tijd verdwenen duizend zakken cement, 190 m2 grint en 60 m2 zand in de diepte. Tevoren waren er al 15.000 kg beton ijzer in verwerkt. Zult u nu geloven, dat alleen dit ene vloer tje al 250 Ton weegt? En dat dit allemaal gedaan wordt om de druk van het grondwater te weer staan. In ieder geval weet u nu ook, waar het goeie geld aan besteed wordt, dat u 's Zondagsmorgens in de séhaal voor de Bijzondere Noden deponeert. En dan te be denken, dat de kerk in Bosch en Lommer nog niet eens boven de grond uitkomt' ,,'n Ideale parochie wordt het", dat is de overtuiging van bouwpastoor van Houdt. Het zijn jonge, gelovige gezinnen, die onder zijn herderstaf komen. De Zusters van Amersfoort komen voor de meisjesschool, de Broe ders voor de jongens. Overigens is er nog maar één klas. Die was vorig jaar nog Fröbelschool. Zo groeien parochie en kerk in Bosch en Lommer. Gods gena de en het werk van zijn bediena ren versterken hier een bastion in de stelling tegen het heiden dom. Maar niet zonder de rugge steun van ieder van ons „Eenheidsmens in eenheidswoning" Ruim een kwart eeuw geleden is in Amsterdam het plan ont worpen voor de stadswijk in de Watergraafsmeer* die later „Be tondorp" zou heten. Daarbij stelden de toenmalige ontwer pers zich een hoogst merkwaar dige voorwaarde: „Geen kroeg en geen kerk zullen hier komen". Maar plannen kunnen natuur en bovennatuur niet dwingen. Er kwam tóch een kroeg. Die is echter inmiddels weer verdwe nen. en daarover kan men zo zwaar niet rouwen. Er kwam ook een kerk. Begin 1936 al. En die kerk is er nog, al zijn de pa ters van de H. Familie die tussen deze uniforme woonblokken werken, waar alles er op aange legd schijnt te zijn, de mens "te degraderen tot kuddedier, nu wel heel erg krap komen te zit ten. Want de gemeente heeft het stuk school zelf weer nodig waarin tot nog toe kerk, pastorie en bibliotheek werden onder gebracht. Alles in 't klein, na. tuurlijk. Zo klein, dat onder de Zondagse Mis de kinderen bijna op de treden van het altaar kri oelen. Maar zelfs deze kleine weelde loopt gevaar. De huur is tegen 15 Januari a.s. opgezegd. Nu kan dat misschien nog 'n half jaartje meevallen, maar dan zit Pastoor Vriens ook zo vast als 'n huis.. „De plannen voor de nieuwe kerk in basiliekvorm zijn aan bisdom en gemeente voor gelegd" vertelde ons de bouw pastoor, die al sedert 1940 een bouwfonds heeft. Daar komt nog veel aan te kort en het fonds voor Bijzondere Noden zal ook niet alles kunnen dragen. Z'n eigen parochie met 'n be volking van kleine ambtenaren en arbeiders heeft 't zelf niet breed genoeg om gironummer 296160 al te royaal te bedenken. Hii rekent dus zo half en half op hulp van buiten. Wanneer alles volgens de plannen loopt, kan de nieuwe kerk aan het eind van het vol gend jaar klaar zijn. Vierhon derd gelovigen zullen er 'n plaats kunnen vinden, voorlopig genoeg voor de kudde van 1200. Onder de kerk komt 'n jeugd- gebouw. (Zie vervolg pae. 5) Dit is de ingang van de Heïliqe Familiekerk in een van de gemeentescholen in Betondorp (A'dam-O.). Pastoor Vriens is in deze schaapstal de herder. SOBERE EN STIJLVOLLE BASILICA-KERK (Van een onzer verslaggevers.) BAKKUM. Vorige week is hier de eerste steen gelegd en 't kruis geplant voor de nieuwe kerk van O.L. Vrouw Tenhemel opneming, die in het komende voorjaar in Bakkum-Noord zal verrijzen. Bouwpastoor J. Th. J. de Wit, die vorig jaar met de voorbereidende werkzaamheden kon beginnen, was een van de eerste bouwpastoors die door de Bisschop na de bevrijding werd benoemd. Eigenlijk had er in Bakkum al lang gebouwd moeten zijn. De katholieke bevolking was er reeds zo sterk uitgegroeid, dat de St. Pancratiuskerk in het on geveer 8000 inwoners tellende Castricum waarvan tenminste 5000 katholieken zijn, al lang veel te klein was geworden. En ook de afstanden speelden een rol. De schoolkinderen gingen al een tijd in de kapel van het Pro vinciaal Ziekenhuis „Duin en Bos" ter kerke, terwijl des Zon dags verschillenc/. inwoners van Bakkum, ouden van dagen, ver plegend personeel en zij die op het terrein van „Duin en Bos wonen, in deze kapel kerkten. De nieuwe parochie zal ruim 1400 zielen tellen. Het bouwplan is opmerkelijk. Het zal veel overeenkomst ver tonen, zij het dat er in details bij de uitvoering van wordt afgewe ken, met de hiernevens gerepro duceerde doorsnede-tekening van een kerk van het basiliek-type. die als een voorbeeld mag gel den van de soberheid en de waardigheid, die de kerken van het tien-jar en-plan van de Bis schop zullen kenmerken. De kerk van Bakkum zal on geveer 750 plaatsen tellen. De doopkapel zal voorin komen; achterin wordt het koor gebouwd maar voor een orgel is voorlopig geen geld. Grote torens zullen de nieuwe kerken van het Bis dom over het algemeen niet krij gen, en ook in Bakkum zal woi- den volstaan met een klokke torentje van ong. 6 M. hoogte dat zeer sierlijk bij de gehei' bouw zal aansluiten. M*n mag de parochianen vai BakKum nu alvast wel felicitc ren met hun kerk, die, sobc maar zeer stemmig en stijlvu als een primeur mag gelden va- wat aan kerken in de komend jaren overal in ons Bisdom za worden gebouwd.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Nieuw Noordhollandsch Dagblad : voor Alkmaar en omgeving | 1950 | | pagina 3