Met de «Henri Dunant» in 17 uur
van Zuidlaren naar Valenciennes
Over de zorg van de gelovigen
voor hun dierbare overledenen
VAL DA
BANDJIR OVER JAVA
RADIO
Enerverende tocht door dichte
mist en mysterieuze stilte
380.000 bidplaatjes prijken
in Amsterdamse verzameling
BELEVENISSEN VAN E
GRIEP 1
- -
HET NEDERLANDSE BIDPRENTJE
Neem een doos echte
voorkoming'van griep
FEUILLETON
door Leo Broeksmit
w
VRIJDAG 2 NOVhMbbR I I
H AGIN A 5
Mifnhirdt's Grieppoeder*. Doos 47 ct.
PROGRAMMA
ZATERDAG 3 NOVEMBER
HILVERUM I. 402 m.
7.00—24-00 KRO.
7-00 Nieuws; 7.15 Gewijde rauz.
7.45 Morgengebed en liturgische
kalender; 8.00 Nieuws en weerbe
richten; 8.15 Gramofoonm-; 9.00
Voor de huisvrouw; 9.30 Water
standen; 9.35 Gramofoon; 1000 u.
Voor de kleuters; 10.15 Gramo
foon; 11.00 Voor de zieken; 11.45
Klein koor; 12.00 Angelus; 12.03
Gramofoon; 12.30 Land- en tuin-
bouwmededelingen. 12.33 Piano
duo; 12.55 Zonnewijzer; 13 00 uur
Nieuws en katholiek nieuws; 13.20
Amusementsmuz.; 14.00 u. „Theo
Casion" hoorspel voor de jeugd;
14.20 Engelse les; 14.40 Gemend
koor; 1500 Kroniek van letteren
en kunsten; 15.48 Accordeon-ver.
16.02 Promenade orkest; 16.30 „De
schoonheid van het Gregoriaans"
17.00 Voor de jeugd; 18-00 Nieuws
18.15 Journalistiek weekoverzicht
18-25 Pianospel; 18.40 Regerings
uitzending: „Zoeklicht op de Wes
terse defensie"; 19.00 Filmprogr.;
19.20 Parlementso verzicht; 19-30
Gramofoonm.; 19.52 Actualiteiten
20.00 Nieuws en weerberichten;
20-08 De gewone man zegt er het
zijne van; 20.15 „Lichtbaken",
causerie; 20.40 „Steek eens op
heren"; 2100 Gevarieerd progr.;
21.53 Amusementsmuz.; 22.30 uur
„Wij luiden de Zondag in"; 23 00
Nieuws; 23.15 Nieuws in Espe
ranto; 23.2224.00 Concertge
bouworkest.
HILVERSUM II. 298 m.
7.00 VARA; 10-00 VPRO; 10.20
VARA; 19.30 VPRO; 20.00 U-—
24.00 VARA.
7.00 Nieuws; 7.15 Odhtendgym.;
7-33 Gramofoon; 8.00 Nieuws en
weerberichten; 8.18 Orgelspel;
8.50 Voor de vrouw; 9.00 Gramo-
foonmuziek; 10.00 „Udelijk uit
geschakeld", causerie; 10 05 Mor
genwijding; 10.20 Voor de arbei
ders in de continuebedrijven;
11.35 Pianorecital; 12-00 Gramo-
foonmuziek; 12.30 Land en tuin
bouw mededelngen; 12.33 Lichte
muziek; 13.00 Nieuws; 13.15 uür
„Kleine zonden", hoorspel; 1330
Metropole orkest; 14.10 Voor de
jeugd; 14-30 Koorzang; Boekbe
spreking; 15.05 Dansmuziek; 15.30
„Van de. wieg tot het graf", cau
serie; 15.45 Gramofoonmuz.; 16.15
Sportpraatje; 16.30 Kamerorkest
en solisten; 17.15 Voor de jeugd;
18 00 Nieuws; 18.15 Vara-varia;
18.20 Hawaiianmuz.; 18.35 Volks
dansen; 19.00 Artistieke staal
kaart; 19 30 „Passepartout", cau
serie; 19.40 „Het Oude Testament
in deze tijd causerie: 19 55 „De
ze week" causerie; 20.00 Nieuws;
20.05 Actualiteiten; 20.15 Tirool-
se muziek; 20.45 „Grafin Marit-
za" operette; 21-45 Socialistisch
commentaar; 22.00 Worksongs,
spirituals and blues; 22.20 „On
der de pannen", hoorspel; 22-35
Instrumentaal sextet; 23.00 uur
Nieuws; 23.15 Sport; 23.25 Amu
sementsmuz.; 23.40—24.00 Gra-
mofoonmuziek-
BALLONVAART
Daags na de traditionele
Z uidlaarder paardenmarkt,
steeg een grote ballon op,
bemand door het echtpaar
Boesman en de ballonvaar
der de Vos.
Met het vlaggeschip van
de Haagse Ballonvaartclub
dreef dit kleine gezelschap
om 4 uur 's middags weg,
nagestaard door de velen,
die een dergelijke ballon
start nog nooit hadden mee
gemaakt. Zeventien uur later
trok een Franse bakker, de
Henri Dunant nabij Valen
ciennes weer naar beneden.
De balloncommandant J.
Boesman, geeft in dit relaas
zijn belevenissen weer. Be
levenissen, die zelfs voor
deze geroutineerde ballon
vaarder zeer enerverend zijn
geweest.
(Exclusieve reportage)
„Onze luchtreis uit Zuidlaren is ongetwijfeld de belangrijkste
van 1951 geworden. In geen enkel ander land heeft men dit
Jaar een ballontocht van ruim driehonderd kilometer gemaakt.
Voor deze prestatievaart hadden we ons goed voorbereid. Aan
boord namen wij proviand mee voor drie personen gedurende
twee dagen: thermosflessen met warme koffie, soep en thee. Ver
der vele flesjes limonade, want op een ballontocht boven de
wolken en in de zon heb je erge trek in wat verfrissende drank.
Broodjes, chocolade, sinaasappels, druiven, oliebollen en gecom
primeerde voedingsmiddelen werden in de mand opgetast. Voorts
namen wij vijf sterke staaflampen mee (voor de nachtvaart),
veertien zakken ballast (in elk zat 15 kg droog zand), instrumen
ten, vier koffers met kleren voor onze vacantie, landkaarten van
Zweden tot de Middellandse Zee, zes Drentse worsten en cognac.
Natuurlijk ook een Zuidlaorder bol, die wij als bewijs van onze
dank voor de goede hulp bij de landing aan de Franse bakker
bij Valenciennes gaven."
„Eigenlijk nemen wii. elke
vaart weer. teveel proviand mee.
Want tijdens de tocht is de span
ning dikwiils te groot dat ie er
op je gemak bij gaat zitten.
Maar 't is ook heel onaangenaam
een tocht van 17 uur te gaan
maken, in een onbekende streek
neer te komen, doodvermoeid en
zonder een cent (aan buitenlands
geld) nog eens tien uur te moe
ten rondtrekken zonder stevige
hap. Dus: onze proviandzakken
waren heus niet te overdadig
gevuld.
Om vier uur vertrokken wii.
uitgeleide gedaan door enige
vrienden. Zakken werden afge
haakt, de ballon werd lichter
ia. nn het startsein: Alles los!"
De Burgemeester van Zuidlaren
trok het laatste touw waarmede
de ballon nog aan de aarde ver
bonden was. weg en dan stijgen
wij statig tot 100 meter hoogte.
Wii waren verrast te zien welk
een enorme menigte bii de start
van onze ballon tegenwoordig
was. Na een half uurtje varen
waren we volkomen tevreden en
gelukkig. Bii de start is er altiid
een enerverende spanning of
mam: 5S5f «SSLteSfSS £fhti* •BBom
re"tet"Kr^0™„dlnWw-i?ie Jammer dat er zo weinig we-
M w S i» ?in Hmi Een z"n hier- want enige auto's
to 9nr> wfiiivJ zouden de ballon op ziin reis
te 200 m- heerliike tempera- „aar het Zuiden achtervolgen.
u vogelgezang.... een Aan de weg bii Rolde wilden wii
wel es even de ballon aan de
grond zetten. We trokken één
seconde aan de ventielliin, hoor
den het gas door het ventiel
wegstromenPssi.en
reeds daalden we. Wii waar
schuwden onze passagier de aan
stoot van de gondel op de grond
met gebogen knieën op te van
gen. Hii deed zulks, wat zenu
wachtig over het nog onbekende
landingsavontuur voor hem,
maar hii deed het prima. Een
chauffeur van een autobus greep
de door ons gevierde sleepkabel.
Hii trok ons vlot omlaag. Daar
stonden wii dan, midden op de
Drentse hei. Maar waar bleven
onze. achtervolgers? Een half
uurtje stond onze aerostaat daar
langs dip eenzame weg. wiegend
in een heel kalm windje. Maar
wii wilden verder. „Alles Los!".,
daar gingen wii alweer voor de
tweede maal. Wii voeren vrii
laag over een school.
„Wil je mee jongens?"
„Wil je mee jongens?" riep
één onzer. Ten antwoord klonk
als uit één mond van de Grol-
lo'se jongelui: „Jaaah!"
„Daag!" riep de Vos (de enige
vrijgezel-ballonvaarder) tot een
paar dames die enthousiast om
hoog wuifden. „Wil je mee?"
probeerde de Vos verder. Op
eer*s hielden ze op met zwaaien.
Over de toppen van de bossen
van Schoonloo voeren wii op
een hoogte van tien meter. Soms
werden wat vogels uit het gebla
derte opgeschrikt door de ge
luidloos voortdrijvende bol. Wii
spraken weinig om die impone
rende stilte boven bos en hei
niet te verstoren. Maar boven
Orvelte gekomen, verleidden ons
een paar aardige meisjes ">m de
stilte te verbreken. Wii voeren
op slechts honderd meter hoogte
en begroetten hen met „Morn".
Ze vertelden ons. vlak onder de
ballon een eindje meefietsend,
dat ze al lang naar de ballon uit
Zuidlaren hadden uitgekeken.
,.U bent laat" zeiden ze ons.
Het bleek dat ze dachten dat wii
wel in viif minuten van Zuid
laren in Orvelte konden ziin.
want de KLM-Constellation
heeft toch ook een snelheid van
400 km per uur. In de krant
hadden ze gelezen dat wii tussen
3 en 4 uur uit Zuidlaren zouden
vertrekken, Wii vertelden hen,
dat de ballon net zo snel als de
wind voer. dus ongeveer 20 km
per uur.
Bii Witteveen gekomen zagen
wii een aardig klaverveldje, heel
geschikt voor een tussenlanding.
Daar wii de ballon voor de nacht
gereed wilden maken en ons nog
even bii een warme kachel wil
den verkneuteren alvorens een
uur of veertien de kou in te
gaan. vroegen wii aan de inmid
dels toegelopen Witteveners ons
naar een café'tje te slepen.
Een hartewens in ver
vulling
Daar bii Witteveen ging een
hartewens van ons in vervulling.
Wii waren al vijftien jaar van
Plan op een ballontocht de bal
lon eenis aan een boom te meren
en dan ergens rustig bii het.
vuur te gaan zitten om na een
poosje van ontspanning de bal
lontocht weer voort te zetten.
Aldus geschiedde. Wij gingen
met vier man van boord, maar
de ballon was daardoor 4 x 75 kg
300 kg lichter geworden. Boer
Huizing kwam fluks met enige
balen kunstmest aangelopen, een
naar andere boeren stuwden eert
baal geperst stro in de ballon-
mand en weer anderen kwamen
met een grote boerenkar het
bleek later een mestkar te ziin
en daarop werd de ballon'
neergezet en stevig vastgebon
den. In de boerderii trokken wii
té.
extra warme kleding aan, we
kregen dampende chocolademelk
en koek de boer vertelde over
z'n kinderen en hii wenste een
spoedcursus ballonkennis. Twee
uur vertelden wii hem het één-
en-ander. toen stapten wii weer
aan boord.
Adieu mesrtkar, stro en kunst
mest!
We lieten de ballon in een
weiland slepen. Een spannend
stukje navigatie volgde nu. Ge
durende vijf jaar hadden wij
geen nachtstart meer gemaakt.
Over schrikdraad en donkere
boomtoppen gleden wii weg in
de nevel, het groepje verbaasde
Witteveense boeren nog lang
met onze zaklantaarn toeseinend.
Wij voeren weer vrii laag, zo
ongeveer op 100 meter hoogte.
Véél lager mocht de ballon niet
komen. Helaas, hii ging echter
wel lager, zwaar geworden door
de nevelneerslag.
Bii het licht van de maan kon
ik het boordboek bijhouden,
maar de streken waarover wii
koersten konden wii door de
riikkerwordende grondnevel niet
meer herkennen. Wii riepen
daarom elke tien minuten: „Bo
ven de wolken vaart een lucht
ballon. Waar ziin wii?" Een uur
lang probeerden wii zo contact
te krijgen. Toen waren er einde
lijk een paar prettige lieden die
ons uit donker en diepte toerie
pen. dat wii boven Nieuwlande
waren. Ook de Ommense bevol
king riep aan de onzichtbare
stem in de wolken de plaats
waarboven wii waren. De koeien
bleven tot 9 uur in de lucht, toen
stierf hun loeien af. Waren ze
uitgeloeid? Óf waren in de
streek beneden ons geen wei
landen? De doodse stilte bene
den ons en om ons heen. gaf
ons 't gevoel of wii op Nova
Zembla waren afgedreven.
Hallo, waar tijn wij?
„Hallo, hallo, waar ziin wii?
Hoe heet het hier?" We riepen
het herhaalde malen. Geen ant
woord. doodse stilte, herfstdra
den, een schreeuwende vogel.
stilteWii bleven roepen:
„Hallo! Hallo!! Hallo!!! Heel in
de verte hoorden wii een van
ons weg riidende trein.
Plotseling verrees vaag tegen
de avondlucht afgetekend een
kerktoren die scheen te driiven
boven op de grondmist. Alleen
een donkere zwarte spits, de
rest vervaagde in de dikkerwor-
dende mist. Gelukkig, de toren
gleed veilig onder ons mandje
door. we navigeerden de ballon
op goede hoogte. Nini (mijn
vrouw) had het gevoel (als zii
haar ogen wel eens dicht deed)
dat zii steeds hoger werd opge
nomen. een stille reis de hemel
tegemoet.
In de mist heeft men geen
herkenningsteken waaraan men
kan zien: Oh. nu zii wii 50 meter
boven die koepel of nu ziin we
lager dan die bergen. Men is als
in een operatiekamer. onder
lichte narcose. En om je heen
wanden van matglas, matglas,
matglas. Tien minuten lang is
dat uit te houden. Dan word ie
kletsnat en geprikkeld. Je maakt
je ongerust. En er is eigenliik
nergens matglas, je kan er heus
niet tegenop varen. Maar onder
en achter dat griize, zampige
décor daar dreigt een plotseling
opdoemende kerktoren. een
hoogspanningsmast. Hoe ver ziin
we nog van de nieuwe zender-
mast van Lopik af? Hoe hoog
ziin we hier? Is de barometer
stand gestegen? Geeft onze
hoogtemeter daardoor niet meer
goed aan?
Welke vragen rijzen er
in de nacht?
Is de windrichting alweer ver
anderd? Hoeveel km zitten wii
nog van zee? Ziin er geen zwak
ke plekken in de touwen waar
aan het mandje hangt?
De vragen rijzen niet, ze over
stelpen ons, ze vergallen ons de
pret in het ballonvaren. Wii
worstelen wakend met de onder
ballonvaarders beruchte nacht
merrie der vermoeidheid. Een
spanning die je niet kunt bre
ken. ook al nemgn wii elke viif
minuten echoproéven. Dat doen
wii door een korte stoot op de
scheeptoeter: als de echo maar
tenminste één volle tel wil uit
bliiven. is de situatie vrii gun
stig. Want in één seconde ver
plaatst zich het geluid ongeveer
330 meter. Toeoet klinkt het in
de eenzame nacht als van een
echte misthoorn van de kust
wacht. Het geluid gaat van bal-
lonmand naar klankbord aarde
en terug, maar de hele reis van
onze hoornstoot duurt maar een
heel kleine seconde en wii ma
ken ons opnieuw ongerust, want
de wiizers van onze hoogte
meters wiizen 40 meter hoogte
aan. Ziin onze hoogtemeters de
fect? Is er plotseling weersveran
dering en dus daling van de ba
rometer gekomen?
Mijn n-andgenoten in nacht en
nevel zitten gespannen op de
uitkijk. De Vos en Nini de
één turend naar het Westen, de
ander naar het Zuiden zie ik ze
tegen de mist als in een visioen,
onwezenlijk deze eenzame don
kere gedaanten tussen wat tou
wen en riet. Ja, zo waren ook
die romantische ballonvaarten
die de beroemde weerkundige,
tekenaar en schrijver Flamarion
maakte. Zo door nevel en nacht
voeren ook de beroemde Godard
en Rochard. De laatste votlr
naar de Balkan. Men vond we
ken later de ballon terug, met
het mandje er nog onder, maar
de ballonvaarder was er uit en
men hoorde nooit meer van hem.
In het donker boven een bos ko
mend, bleef de mand haken ach
ter boomtakken, de gondel kie
perde om en de «slaperige ballon
vaarder sloeg over boord. Fen
andere aeronaut dreef 's nachts
op zee af: de golven gaven alleen
het omhulsel terug. Nachtvaar
ten kunnen een eenzaam ballon
vaarder in een hachelijke situa
tie brengen. Gelukkig waren wii
niet alléén aan boord en als de
één een hazenslaapje genoot,
hielden twee anderen de wacht.
Verder ging het. Zuidwest-
waarts. tussen sterren, maan en
nevel. Wii hoorden mensen over
de weg lopen. Wii riepen.
„Hè? Waar eh?was het
geen wii hoorden.
Vol spanning riepen wii nog
maals. Wii hoorden de mensen
stilhouden. Zouden ze ons einde
lijk uit de benauwende onzeker
heid verlossen en terugroepen?
Elke minuut dat wii verder
westwaarts zouden afdriiven,
zou meer gevaar voor de zee be
tekenen. Seconden werden mi
nuten. Wij riepen herhaald....
helaas het bleef stil. Ze lieten
het onzichtbare spookschip in de
nevel voortdrijven. Het is ook
moeilijk de mensen beneden te
doen geloven in een onzichtbare,
ouderwetse luchtballon in nevel
en nacht. Maar tenslotte gaf eer»
waakhond antwoord. We hoor
den hem aanslaan juist onder de
maan (die in het Zuiden stond),
later baste hii vlak onder onze
mand en tenslotte hoorden wii
ziin gegrom achter ons verdwij
nen: wö voeren dus naar het
Zuiden! Dat was prima. Dank
beste viervoeter, jii gaf ons weer
een beetje rust en vertrouwen
weder!
-Maar daarna verstreken er
weer uren van stille vaart.
Waarheen? Wii wisten het niet.
Een licht geruis deed ons den
ken aan de branding en een
dubbele echo op onze roep le
verde de Ardennen op in onze
vaartneurose. „Heb ie helemaal
geen lichtpuntje gezien, terwijl
ik sliep?" vroeg de Vos een
beetje slaaprillerig en daarna
werd deze ontdekkingsreiziger
weer overmand door slaap. Wii
hunkerden, gehurkt tegen elkaar
aanleunend naar de dageraad.
Zonderling was het mensen te
horen lopen, melkbussen te ho
ren rammelen en paarden te
horen weglopen die wii niet za
gen.
Eindelijk, 's morgens om half
zes riep men uit een donker dal
dat wii bii Waterloo ten Zuiden
van Brussel waren. En toen om
half zevert het ochtendgloren
doorzette, voelden wii ons all
een blinde die door een Wonder
het gezicht weer terugkrijgt. Wii
voeren boven een groot indus
triegebied. over steenbergen en
beierende klokken. In 'de buurt
van Valenciennes (Noord-Frank-
riik) lieten wii voldaan en ver
moeid. de landingskabel uit. Eer»
bakker met tenen uit z'n kapotte
sloffen reed juist op de land
weg. Hii greep het manillatouw,
maar hii werd door de ballon
onderste boven getrokken. Op
ziin rug bungelde hii een eindje
door een weiland achter onze
dunner wordende luchtballon
aan Zeventien uur na het ver
trek uit. Zuidlaren stapten wii
van boord. Voor de bakker had
den wii geen nieuwe sloffen,
maar wii gaven hem als dank
voor ziin hulp een Zuidlarense
bol. Vol eerbied en glinsterende
oogjes aanvaardde hii ons ge
schenk. Ook nam hii een beetje
Nederlands zand mep uit de bal-
lastzakken als herinnering aan
ziin vreemde ontmoeting met
een luchtballon. Hii vond ook
dat ballonvaren héél iets anders
was dan broodiesbakken.
(Nadruk verboden)
De kerk heeft altijd haar afgestorvenen met veel eerbied en
liefde omringd. Een meesterstuk van moederlijke bezorgdheid is
wel de liturgie van de overledenen. Zeker, ze weet dat dood
slechts een overgang is naar het altijddurende leven: vandaar
ook haar hoop en vertrouwen, maar ze wil ook het lichaam,
de trouwe metgezel van de ziel, met eerbied ten grave dragen
en medé aanbevelen aan Gods oneindige barmhartigheid.
De gelovigen hebben deze fijn
gevoelige attentie van de kerk
altijd zeer gewaardeerd en ook
hun houding tegenover de doden
daar naar bepaald.
De bakermat van het
bidprentje.
Een van de merkwaardigste
uitingen van het meeleven van de
gelovigen met hunne dierbare af
gestorvenen is wel het bidprentje.
Het kwam met een geschreven
tekst voor het eerst voor in Am
sterdam in het midden van de
17e eeuw. In het begijnhof, het
hart van de statige koopmansstad,
was moeder Oly gestorven en vol
piëteit gaf de vader van de be-
fijnen Leonardus Marius aan en-
ele vrome vrouwen eeci perka
menten heiligenplaatje met het
eenvoudige opschrift: Bid voor
haar ziel. Rond 1730 werd dit ge
schreven bidplaatje vervangen
door een gedrukt prentje, met
meestal een voorstelling van de
Antwerpse plaatsnijderssehool.
Het is echter opvallend dat al
deze plaaties gedrukt zijn in Am
sterdam. We mogen dus deze stad
met zijn echt innerlijke vroom
heid noemen de bakermat van
ons bidplaatje.
Hoe zagen de eerste
prentjes eruit?
De eerste prentjes waren eigen
lijk niets anders dan eenvoudige
houtsneden. Op de achterkant
werd dan de naam gedrukt met
een verzoek om gebed. Heel zel
den werd de tekst iets uitgebreid.
Een van de eerste, waarin de
tekst wat meer werd uitgewerkt
is wel het gedachtenisplaatie van
de Amsterdammers Louis Michael
Willem van Brienen, overleden
op 16 Dec. 1758 en van Barent
Noortman op 26 Mei 1775, waarin
„aan de strijdende kerk een ge
bed wordt verzocht, opdat hunne
zielen spoedig immers nu ver
blijven zij mogelijk nog in de
lijdende kerk het grote geluk
van de zegevierende kerk deel
achtig mogen worden.
Men begint dan ook toepasse
lijke teksten op de overledene af
te drukken. Op het plaatje ter
gedachtenis aan koning Lodewijk
XVI, het tragische slachtoffer van
de revolutie, tekent men piëteit
vol aan: „De koning zal zich in
God verblijden: allen, die bij hem
zweeren, zullen zioh beroemen,
dat de mond der kwaadspreekers
gestopt is". En als ontroerende
bijzonderheid vermeldt men op
het einde van het plaatje: „De
laatste woorden, die de ongeluk
kige monarch bijna stervende uit
riep waren: Ik wensch dat mijn
dood de natie gelukkig zal maa-
ken. Ik vergeef mijn vijand maar
sterf onschuldig".
Aardige bijzonderheden.
Uit deze plaatjes kan men
soms aardige bijzonderheden ha
len. Zo bestaat er een prentje
voor de weleerwaarde Heer Ge-
rardus Dobbelsteen, geboren te
Heeswijk, 13 Febr. 1790, sedert
1840 pastoor van Borkel en Schaft
en aldaar met volle rust en over
geving in de Heer ontslapen 30
Aug. 1861 na de zeven sacramen
ten ontvangen te hebben. Deze
priester was eerst getrouwd ge
weest en na de dood van zijn
vrouw had hij zich priester laten
wijden. Ook twee van zijn zonen
traden in de geestelijke stand. In
Heeswijk vindt men nog de oude
woning van deze merkwaardige
man en in de gevel heeft men een
plaquette met drie dobbelstenen
aangebracht tot blijvende herinne
ring. Er bestaan zelfs ook nog
prentjes waar een priester met
zijn huisvrouw op vermeld staat.
Schrik niet. Ook hier was de
vrouw eerder gestorven, maar
waar voor haar geen bidplaatjes
waren uitgegeven, werd ze maar
gelijk genoemd op het gedachte-
nisprentje van haar man, die
later priester geworden was. Ka
rakteristiek is ook het plaatje van
een soldaat uit de oude garde
van Napoleon. Theatraal spreekt
hij in de gedrukte tekst een laat
ste vaarwel tot zijn medesoldaten:
„Adieu, vanuit de hemel sal myn
oog over U waeksaern blyven.
Adieu myn wapenbroeders, brave
compagnons des armes, adieu tot
het wederzien by God der heir-
krachten".
Wie lieten bidprentjes
maken?
De eerste bidplaatjes waren be
stemd voor de meer voorname
burgers, zoals geestelijken, over
heidspersonen en aristocraten,
maar langzaam aan werden ook
bidplaatjes gedrukt bij het over
lijden van een burger uit de ge
goede stand of eenrijke boer.
Pas toen in 1870 de drukkosten
aanmerkelijk minder werden en
het vervoer veel gemakkelijker
kon geschieden, werd het 'bid
plaatje algemeen.
Daar uit het bidplaatje het ge
loof in het voortbestaan der ziel
spreekt en vooral de overtuiging,
dat door de gebeden van de ge
lovigen de pijnen van de zielen
in het zuiveringsoord kunnen
worden verzacht, treft men vooral
deze bidplaatjes onder katholie
ken aan, maar dit is dan niet een
verzoek om gebed maar meer
een dankbetuiging voor de be
toonde belangstelling.
Betekenis van het bid
prentje voor heemkunde
en folklore.
Wie de geschiedenis van een
dorp of stad van de laatste hon
derd jaren goed wil nagaan, kan
dus daarvoor goed benutten de
bidplaatjes uit die plaats. Maar
ook aan de folklore bewijzen zij
een goede dienst. Dat gebeurt
vooral door het photografische
portretprentje wat vooral in het
begin van de 20ste eeuw veelvul
dig voorkwam. Men vindt de rijke
verscheidenheid van kap en muts
van verschillende katholieke ge
slachten uit Noord-Holland; men
kan de eigenaardigheden van de
verschillende dorpen heel goed
opmaken uit deze fotoplaatjes.
Het behoeft dan ook geen betoog,
dat het aanleggen van een ver
zameling van deze gedachtenis
prentjes van grote betekenis is.
Een unieke verzameling
Enkele Nederlandse musea op
kerkelijk gebied, zoals Mariahoek,
het museum van de oud-katholie
ken te Utrecht en het bisschop
pelijk museum te Haarlem, Am-
stelkring en andere hebben dan
ook een verzameling van deze ge
dachtenisprentjes aangelegd. Maar
de meest uitgebreide en meest
interessante verzameling in ons
land is die van de heer Leo Bies-
terbosch uit Amsterdam. In de
Luciensteeg in de hoofdstad vindt
men een winkel waarin oude pla
ten worden verkocht en als men
daar binnen gaat, staat men ver
stomd van het respectabele aan
tal boeken, dat deze verzamelaar
in de loop der jaren vergaard
heeft. Men vindt o.a. bij hem de
mooiste collectie Vondeluitgaven;
men ziet de mooiste boeken voor
plaatselijke historie. Maar als hij
U even meeneemt naar hei kan
toor achter de winkel, dan staat
U helemaal verstomd. Keurig in
verschillende laden staat daar zijn
unieke verzameling van wel
380.000 bidplaatjes. Hii laat dan
hele geslachten voor U leven en
vol piëteit legt hij U lang ver
geten gedachtenisprentjes van
oude familieleden voor.
Het gebeurt nog wel eens. dat
op onze domen jongere mensen
geen eerbied hebben voor een
doos oude plaatjes, die ze bii een
grootmoeder vonden. Ze willen
ze weg doen en vergeten dan, dat
daardoor een stuk folklore ver
loren gaat. Ik geef U deze raad:
TT hebt er niet veel aan, zo zegt
U. want U kent deze mensen niet
meer. Welnu, stuur ze dan naar
de heer L. Biesterbosch, Lucien
steeg 22 te Amsterdam en ook
deze serie blijft voor het nage
slacht bewaard.
B. Voets, Kapelaan.
BESTRIJDING VAN
PSEU'DO-VOGELPEST
Handel in pluimvee beperkt
Ter voorkoming van de
oseudo-vogelpest in ons land
wordt het vervoeren van pluim
vee, anders dan met afgeknipte
staart, verboden, tenzii dit ver
voeren, zulks tot een maximum
van dertig dieren, geschiedt van
pluimveehouder tot pluimvee
houder. Het vervoer van één-
dagskuikens valt buiten dit ver
bod.
Overigens is slechts de han
del en het vervoeren van pluim
vee, dat voor de slacht bestemd
is en dat dan als zodanig ge
kenmerkt wordt door het af
knippen van de staart, toege
staan.
De eenmaal tot slachtpluimvee
bestemde hoenders mogen niet
op de pluimveebedriiven terug
keren.
PASTILLES
58.
Men fluisterde, dat de duizen
den clandestiene briefjes, die uit
de kampen werden gesmokkeld,
vaak honderden kilometers in de
postzakken aflegden, vóór ze ille
gaal en geheimzinnig aan de in
angstige spanning levende vrou
wen en moeders werden overhan
digd.
Die briefjes waren meestal heel
kort en bijna allemaal eender van
inhoud:
Liefste Vrouwtje,
Ik ben in een kamp in de
buurt van Tjilatjap en je moet
je niet ongerust maken, want
ik ben goed gezond. Men zegt
dat ze ons naar Birma of naar
Japan zullen brengen, maar er
gaan zoveel praatjes. Als je 'n
tijdje niets hoort, moet je niet
bezorgd zijn. Ik sla me er wel
door. Over drie maanden is de
oorlog afgelopen en zie je mij
weer opduiken. Kop op, vrouw-
tje, je moet een dappere moe
der voor Robbie zijn. Geef Rob
bedoes een kusje van z'n pap
pie. De andere negen zoenen,
die ik in kruisjes onder de brief
neerplant, zijn voor jou. Veel
liefs. Ik verlang naar je.
FRANS
Belangrijk nieuws bevatten die
briefjes niet, maar van hoe grote
waarde waren ze voor de achter
gebleven vrouwen. Elke dag was
immers vol problemen en zorgen
en eenzaamheid. Het rijstmeel
voor Robbies papje raakte op en
nieuwe voorraad was alleen te
koop tegen prijzen, die je niet
kon betalen- Je liep urenlang al
lerlei toko's in en uit voor 'n pak
lucifers, terwijl het huis vervuil
de omdat je geen hulp meer kon
betalen en geen kans zag om al
les zelf te doen. Er ging 'n „ka-
bar angin", dat binnenkort alle
Nederlandse vrouwen verplicht
zouden worden om in de kampen
te gaan. En als dan de kleine jon
gen haar bed was gebracht, las
tig en huilerig, omdat mammie
nooit meer fijn wilde meespelen
en om een kleinigheid boos uit
schoot, dan was zo'n gesmokkeld
briefje als de hand op je schou
der. Met dat stukgelezen vodje
papier, waarvan je de woorden
van buiten kende, voelde je je
minder eenzaam, minder wanho
pig. Ergens ginder, in Bandoeng
of Tjilatjap, in Birma of Japan,
leefde een man, die aan je dacht
en naar je verlangde. Hij leefde,
want hij had dit briefje geschre
ven, dit papiertje waarop geluk
kig geen datum stond, want dan
zou je er aan moeten denken, dat
't al vele weken oud was en dat
er nadien twee schepen met
krijgsgevangenen waren getorpe
deerd. Maar-,daar dacht je niet
aan. Daar wilde je niet aan den
ken. Hij heeft immers beloofd, dat
hij zioh er doorheen zal slaan. Je
bent allebei nog jong en je houdt
zo van elkaar. Hjj moet terugko
men- Je kind heeft recht op een
vader. Na deze oorlog wil je met
z'n drietjes gelukkig worden. Hij
heeft altijd zijn belofte gehouden;
hii zal zich er door slaan en dat
moet jii ook, voor hem en voor 't
kind. Een dappere moeder voor
Robbie zijn!
En dan voelde zo'n moedeloze
vermoeide vrouw weer nieuwe
hoop en nieuwe energie in zich
opkomen. Dan 'hield zij 't briefje
even tegen haar wang, omdat het
in zijn handen was geweest en
dan had Robbie de volgende dag
weer een echte fijne mammie, die
met hem kon spelen, omdat ze
gisteravond en in de vroegte het
huis had gedaan. Zó belangrijk
waren die korte briefjes! Ze droe
gen het moreel van de achterge
bleven vrouwen en daarom had
de postdirecteur er zoveel zorg,
moeite en risico voor over om die
clandestiene correspondentie te
bevorderen.
Nu was 't spaak gelopen. Ver
hagen had het steeds verwacht en
toch overviel het hem nog- Mar-
djo had na tientallen „ampoen's",
omdat hij de toean moest lastig
vallen en iets moest zeggen, zon
der dat het hem was gevraagd of
de toean morgen vooral niet naar
die school wilde gaan, waar alle
nog niet geïnterneerde jongens
en mannen zich moesten melden.
„Waarom zou ik er niet heen
gaan?" had Verhagen zich ver
wonderd. „Het gaat er natuurlijk
om, dat ze alle mannen willen op
pakken die gemist kunnen wor
den. Het was te voorzien en het
is beroerd genoeg, dat er zo wei
nig tegen te doen is. Er zijn er
maar een paar, die in de een of
andere plaats kunnen onderdui
ken. De meesten zien er geen
kans voor. Maar mij zullen de
Jappen Voorlopig nog wel laten
zitten. De post moet draaien".
„De toean moet niet gaan",
hield de djongos vol, terwijl hij
verlegen aan de sierknopen van
ziin baadje draaide. „Ze willen
de toean naar een kamp sturen
en 'n ander posdirektoer maken".
„Maak je daarover maar niet
bezorgd. Mardjo", zei Verhagen
geruststellend. „Zo gauw gaat dat
niet. Waar zouden ze die andere
directeur zo gauw vandaan moe
ten halen?,,
„Maar die is er al- Betoel toean!*)
Er was vanmorgen op de pasar 'n
ka;l/ar angin, dat toean Wiriodi-
kromo Moa posdirektoer zou wor
den- Morgen! Asmirah, zijn kok-
ki, koch van alles, omdat de toe
an een grote slamatan geeft. Hij
kocht een mand vol koendoer en
ginang-ginang en halwa en karas-
karas."
Mardjo zweeg, want hij zag dat
de toean hem nu toch niet ge
loofde.
echt waar.
geconfijte vruchten, koekjes
zoetigheid-
(Wordt vervolgd
