r
BËWËI
Het vertrek van Koningin
en Regeering naar Londen
Bij het aftreden van Mr. Trip
DE REPUBLIEK INDONESIË
EN HAAR AANSPRAKEN
Nieuw Noordhollandsch Dagblad
Welbewuste
koerskeuze!
ONTHULLINGEN VAN
BADOGLIO
SLECHT NIEUWS VAN
LAGUARDIA
Boebi Trep en Jippie Jee in Nederland
Het vervolg der Regeeringsverklaring
in de Tweede Kamer
haandag
TEGEN
LIEKE Vf
OP DEN DAG VAN DEN
INVAL, 10 Mei 1940, besloot
het Kabinet'in zijn met spoed bij
eengeroepen vergadering, de mi
nisters van buitenlandsche zaken
en van koloniën, de heeren Van
Kleffens en Weiter, af te vaardi
gen naar Londen (en Parijs) om t
noodige contact met de verbonden
regeering(en) op te nemen. De
heer Van Kleffens was vice-pre-
cident van den ministerraad, zoo_
dat het geven van leiding in deze
moeilijke dagen op den heer de
Geer alleen ruste, zoo deelt de
Nota-Gerbrandy mede.
Het liet zich spoedig aanzien,
dat de strijd niet lang kon worden
volgehouden. Op Zaterdag 11 Mei
1940 nam het Kabinet het besluit
H M. de Koningin te raden, we
gens het toen reeds voor Den Haag
dreigende gevaar, maatregelen te
nemen, ten einde de Residentie..te
verlaten en zich, indien mogelijk,
naar Zeeuwsch-Vlaanderen of an
ders naar Engeland te begeven.
Voorbereidingen waren getroffen.
Over wat het Kabinet te doen
stond, wanneer de vijand verder
opdrong, was geen beslissing ge
nomen De op Zondag 12 Mei 1940
in den'laten namiddag verkregen
inlichtingen, het opdringen van
pantserafdeelingen in den richting
Rotterdam en Den Haag, maakten
duidelijk, dat een beslissing niet
zeer lang kon worden uitgesteld.
In den nacht van Zondag op
Maandag (13 Mei 1940) wer
den de leden van het Kabinet
door Generaal Winkelman en
diens chef-staf Generaal van
Voorst tot Voorst, gewaar
schuwd, dat de toestand kri
tiek werd, zoodat het Kabinet
van oordeel was. dat het on
verantwoord was het vertrek
van H. M. de Koningin langer
uit te stellen. In den Iood van
de terstond bijeengeroepen
vergadering van den Minister
raad, waarbij inmiddels de
heer De Geer, haastig van zijn
woning weggeroepen, zich had
gevoegd, werd later in den
ochtend de mededeeling ont
vangen, dat H. M. de Ko
ningin tot vertrek had beslo
ten. hetgeen door het Kabinet
met instemming werd verno
men.
In de vergadering, die in den
loop van den nacht en den ochtend
gehouden werd. werd géén for-
meele kabinetsbeslissing genomen
tot een collectief verplaatsen van
het Kabinet; in de voortgezette
vergadering te Hoek van Holland
werd, nadat met name de heer
Dijxhoorn en de heer De Geer
op de noodzaak daarvan had ge
wezen, zulk een beslissing wel ge
nomen en alle ministers hebbtm
zich naar deze beslissing gevoegd.
H. M. de Koningin vertrok m
den loop van Maandagochtend 13
Mei 1940 naar Hoek van Holland
en in den loop van den dag met
een torpedojager naar Engeland.
Het vertrek van het Kabinet vond
in den avond van dien dag plaats.
H. M. de Koningin stapte if in
Buckingham Palace, als de gast
van het Britsche Koningspaar In
den morgen van 15 Mei had een
ontmoeting tusschen H. M. de Ko
ningin en het Kabinet plaats in
Buckingham Palace. bij welke ge
legenheid de order, in verband
met de overgave door Generaal
Winkelman uitgevaardigd, met in
stemming) werd besproken. Dien
zelfden das werden de ministers
als leden der Nederlandsche Re
geering voorgesteld aan het Brit
sche Koningspaar.
Men was er zich over en weer
volkomen bewust, dat het emde
van den korten strijd snel nader
de De hulp, door de Engelschen
verleend bestond in het zenden
van enkele honderden man troe
pen naar het gebied nabij Hoek
van Holland en bij IJmuiden de
hulp van eenige jagers, de .bom
bardeering van het in 's vijands
hand gebleven vliegveld Waalha
ven, het verschaffen der midde
len tot overtocht naar Engeland.
Naar mijn meening is ook ach
teraf de juistheid der beslissing
van de regeering. zich naar Lon
den te verplaatsen, bevestigd.
Alleen op deze wijze is het ge-
lukt:
a. Zorg te dragen, dat geen der
hoogste gezagsdragers werd ge
vangengenomen. hetgeen de vij
and zeker zou helften uitgebuit;
b. den strijd als bondgenoot in
de rö der Vereenigde Volken voort
te zetten;
c. het opperbestuur over de
Ovérzeesche gebiedsdeelen in han
den te houden;
d. steun en leiding te geven
aan het volk in bezet gebied.
Ten einde tegenover het Neder
landsche volk den 'schijn zelfs te
vermijden, alsof de leden der re
geering zich persoonlijk in veilig
heid stelden, werd van elk plan,
gezinsleden mede te nemen wel
bewust afgezien.
De beteekenis van de daad van
Koningin en Kabinet kan, wan
neer men let op wat aan andere
staten (België en Frankrijk.b.v in
den oorlog wedervoer, niet spoe
dig te hoog worden aangeslagen.
Bij de meeste leden van hel
Kabinet heeft deze koerskeuze
welbewust bestaan. Hei lei
dend beginsel is geweest: er
behocrt een volledig officieel
erkende wettige regeering te
zijn, die den strijd van 't Ko
ninkrijk der Nederlanden aan
Geallieerde zijde, met al de
haar ten dienste staande'mid-
delen, tot het zegevierend eind
volvoert en die onder'tusscben
alles doet. wat een wettige re
geering betaamt.
„Zonder eenige overdrijving
en zonder eenige eenzijdigheid
mag worden vastgesteld, dat
alléén in het Urgentieprogram
van de Katholieke Volkspartij
de volksgezondheid de plaats
en de aandacht krijgt, waar
op ons volk aanspraak kan
maken".
<Dr. Ch. Mol)
Maarschalk Badoglio onthult in'
het eerste hoofdstuk van zijn ge
denkschriften G'at Mussolini de
eerste was, die aan een wereld
oorlog en een verdrag tusschen
Italië en Duitschland dacht. In
1939 schreef Mussolini aan Hitier,
dat een oorlog tusschen de arme
en de rijke staten onvermijdelijk
was. Bij hun eerste samenkomst
te Venetië maakte Hitier geen
goeden indruk op Mussolini, al
dus Badaglio. Mussolini kwam
pas onder den indruk door de be-|
zetting van de Rijnprovincies en
de gewelddaden, die daarop volg
den,
Fiorelio Laguardia, directeur
generaal van de Unrra, heeft „een
toenemende- eritieke verminde
ring" van de verschepingen naar
Europa en Azië aangekondigd
Hij zeide o.m.: „Van nu af aan
houdt de Unrra zich met feiten
bezig. Becshikbaarstellingen van
toekomstige toewijzingen, belof
ten en statistieken betéekenen
niets voor hongerige menschen.
Dit is een vrij somber beeld."
Van de 161.500 ton graan, wel
ke noodig zijn, zijn slechts 89.000
verscheept en van de 135.000 ton
benoodigde steenkool, slechts
7.800 ton, hetgeen hoofdzakelijk
aan de Amerikaansche mijnwer
kersstaking te wijten is. Laguar
dia maaktg tevens melding van,
ernstige tekorten aan vetten en
rijst. Hij besloot; „Dit alles is
zeer slecht nieuws, maar ik ben
van meening, dat het land en de
wereld ervan in kennis gesteld
moeten worden."
MOG een paar tellen! Die arme Boebi en Jippie! Ze zouden
nu een film van zichzelf kunnen maken met veel bloemen
en zoo, want dat liep natuurlijk mis. Boebi rilde van angst en
zenuwen, het schietwapen voelde hij door zijn mollige huii
heen, zoo hard drukte die wildeman. Ze deden maar vast hun
oogen dicht, dan zagen ze tenminste niets meer. Gelukkig dat
die wacht nog op zij kon springen, want andersAls een
tank vloog de jeep dwars door de hermetisch gesloten gretil
heen, die nu natuurlijk open was en zoo de boeven onder hel
zeil kon binnenlaten. Dat moest verkeerd gaan.
"an onzen financieelen
medewerker)
Mr. L. J. A. Trip is met
ingang van 1 Mei afgetreden
als President van de Ned.
Bank. Met hem gaat heen één
der vertegenwoordigers van
het „anciën-regime", een
financieele specialiteit, die
zooveel mogelijk wilde vast
houden aan het particulier
Wanneer aldus de toestand van
de onzuivere elmenten. die op het
oogenblik daarin nog een te sroo-
te rol spelen, zal zijn gezuiverd,
dan heeft de regeering op grond
van hare waarnemingen de over
tuiging, dat een zelfregeerend Ja
va. geleid door dezelfde groepen,
die thans het gezag in de „Repu
bliek Indonesia" uitoefenen, voor
de geheele Indonesische bevolking
van Java de juiste expressie van
hare staatkundige verlangen zal
zijn.
Terwijl de regeering dernalve
van meen mg is. dat de wezenlijke
elementen voor een vreedzame
liquidatie van het staatkundig
conflict op Java aanwezig zijn,4^
blijken nog vele zaken aan het tot
stand komen van een gunstige op
lossing in den wsg te staan. Tevo
ren werd reeds gezegd, dat de re
publiek in beginsel aanspraak
maakt op zeggenschap over het
geheele gebied van Indonesië De
heer Sjahrir en zijn medestanders
zijn echter bereid om ter wille van
het tot stand brengen van een ac-
coord. waardoor het wapengeweld
een eind zal kunnen nemen, hun
aanspraken te beperken tot die
gebieden, waarover de republiek
de facto gezag uitoefent. Over den
omvang van dit gebied bestaat
echter een tot dusver niet opge
lost meeningsverschil tusschen hen
en de Nederlandsche regeering
De Nederlandsche regeering
van haar zijde is bereid te er
kennen, dat de ^Republiek In
donesia" de faclo gezag uit
oefent over die deelen van Ja
va en Madoera, die niet be-
hoorcn tot de door de geal
lieerde troepen beschermde
arealen. Tan Indonesische
zijde wordt ditzelfde volge
houden ten aanzien van bet
geheele eiland Sumatra en
zelfs gesteld, dat men goede
reden zou hebben deze aan-
spiaak ook geldend te maken
voor het grootste gedeelte van
Celebes en een aantal andere
eilanden.
Anarchie op Sumatra
De aanspraak op Sumatra kan
door de Nederlandsche regeering
op dit oogenblik niet worden toe
gegeven. Het is wel juist, dat het
geallieerde en Nederlandsche ge
zag op Sumatra zich beperkt tot
het eiland Sabahg en beschermde
wijken in de steden Medan, Pa-
lembang en Padang; het is even
zeer juist, dat „de republiek een
zeker gezagsapparaat over Suma
tra heeft opgebouwd, maar daar
staat tegenover, dat er in feite op
Sumatra in vele streken regeering-
ioosheid heerscht, dat de republi-
keinsche gezagsdragers op tal van
plaatsen zich nauwelijks kunnen
handhaven en persoonlijk niet
veilig zijn. dat er in sommige ge
westen allerlei oude conflicten
met de wapens worden uitgevoch
ten zonder dat eenig verband ge
legd kan worden met z.g. geal.
lieerde of Nederlandsche agregsie.
gelijk dat voor Java wordt gesteld
en dat zich nog in het geheel niet
voorspellen laat waarop de sociale
revolutie, die zich in vele deelen
van Sumatra voltrekt, zal uitloo-
pen. noch of de politieke revolutie
ten slotte met die op Java zal wil
len samensmelten.
Ten aanzien van alle bui
tengewesten, dus ook van Su
matra, staat de Nederlandsche
regeering op het standpunt,
dat zij zich vrijelijk zullen
mogen uitspreken over hun
wenschen nopens hun toekom-
stigen status binnen Indone
sië.
Indien daarbij zou blijken, dat
bepaalde streken zich zouden wil
len aansluiten bij de republiek,
zal de Nederlandsche regeering
daaraan geen belemmeringen in
den weg leggen. In het uiterste
geval zou zich een toestand kun
nen laten denken, waarin geheel
Indonesië, met uitzondering wel
licht van enkele kleine gedeelten,
aan welke dan een bijzondere sta
tus zou moeten worden gewaar
borgd, voor de republiek opteer
de. In dat geval zou het practisch
effect dit zijn. dat Indonesië een
eenheidsstaat, werd inplaats van
een federatief verband, maar dat
overigens daarop ten volle van
toepassing zou blijven, wat ïr. de
declaratie van 10 Februari is
neergelegd. De regeering stelt zich
dus te dezer zake op een zuiver
standpunt, maar zij moet dan ook
vasthouden aan den democrati-
schen eisch, dat de bevolking der
buitengewesten zich in vrijheid en
veiligheid zal kunnen uitspreken.
Propagandamethoden, die van
bedreiging of geweld gebruik zou
den willen maken, kunnen natuur
lijk niet worden (toegelaten. Deze
toestand bestaat overal daar, waar
Nederlandsche troepen veiligheid
en orde hebben hersteld; voor de
republikeinen welisüraar slechts,
nadat de republiek van haar „oor
log" tegen Nederland zal hebben
afgezien. Op Sumatra is men van
zulk een toestand nog ver verwij
derd.
\/AN Indonesische zijde stond
men met èenig wantrou
wen tegenover de gedachte,
dat Indonesië een federatieven
bouw zou krijgen. Men zag
daarin ten onrechte ten po
ging om te verdeelen en daar
door te heerschen. De motie
ven, die de Nederlandsche re
geering tot deze gedachte heb
ben geleid, zijn echter geen
andere dan deze, dat bepaalde
gedeelten van de buitengewes
ten zeer nadrukkelijk bezwaar
hebben gemaakt, om op dit
oogenblik in den eenheidsstaat
Indonesië op te gaan. Met na
me geldt dit voor bepaalde
gedeelten van de Grote Oost
en van Borneo.
Ook blijkt men van Indonesi
sche zijde weinig te gevoelen
voor den term gemeenebest. eens
deels Omdat deze het federatief
element onderstreept en ten an
dere omdat er geen goede verta
ling voor te vinden is. De voor
geslagen term „vrijstaat", die de
democratische gedachte accen
tueert, valt zeker te overwegen,
indien blijkt, dat er zich geen
misverstand omtrent den status
van Indonesië binnen het Konink
rijk vasthecht.
De Regeering moest bezwaar
maken tegen het neerleggen van,
het resultaat o'er besprekingen in
een verdrag, aangezien zij zich
zelf niet de constitutioneele be
voegdheid kan toekennen om
zulk een verdrag te sluiten.
Indien men er in mocht
slagen de Indonesische zijde
bereid te vinden de boven
uiteengezette vraagstukken
onder hetzelfde lichtste be
zien als de Nederlandsche re
geering, i s deze bereid om het
vertrouwen, dat zij in den
heer Sjahrir en de zijnen
stelt uit te strekken tot hun
organisatie, de republiek In
donesia.
Een. groote moeilijkheid om tot
deze stap te komen is nog steeds
daarin gelegen, dat in de repu
bliek te veel Japansche invloeden
op allerlei wijzen werkzaam zijn
gebleven.
Ge-interneerden moeten vrij.
Ten slotte heeft de regeering
met nadruk gesteld, dat de bevrij-|
ding en in veiligheid brenging'1
van de ge-interneerden, die zich
thans nog in het niet bezette Ja
va bevinden, door haar be
schouwd wordt als een absolute
fatsoensplicht, welks vervulling
zij verwacht zonder eenige bin
ding aan welke voorwaarde dan
ook.
De regeerinig betreur net, dat
de door Dr. Van Mook onder ha
re verantwoordelijkheid met zoo
veel beleid en volharding gevoer
de besprekingen nog niet tot een
volledig uiteindelijk resultaar ge
leid hebben.
initiatief en de staatsbemoei
ing slechts als een noodzake
lijk kwaad aanvaardde.
De heer Trip was voor dt_
oorlog al vele jaren President van
onze circulatiebank. In de crisis,
jaren was hij een der krachtigste
voorstanders van de eenzijdige
aanpassingspolitiek van Colijn In
de jaren na 1930, toen in de meeste
takken van bedrijf de prijs bene.
den de totale kosten bleef, z
hij als eenige mogelijkheid om
komen tot verhooging van het
rendement en tot vermindering
van de werkloosheid, verlaging
van de kosten, vooral van de loo.
nen. Dat hiertegen verzet kwam
was begrijpelijk, omdat toen ver.
dere verlaging van loonen alleen
geoorloofd mocht worden geacht,
waneer ook andere kosten omlaag
zouden gaan. Maar van een auto.
matische aanpassing, waarin men
tijdens den grootsten bloei van het
liberalisme geloofde, was
sprake.
Wanneer men dit bedenkt
komt men tot de overtuiging, dat
mr. Trip zich in gezelschap van
deze regeering wel niet erg op zijn
gemak zal hebben gevoeld. En vvij
zijn van meening, dat ware zijn
leeftijd niet de directe oorzaak
geweest, de heer Trip waarschijn,
lijk toch ontslag zou hebben ge.
nomen.
Mr. Trip was zoowel in interna,
tionale als nationale kringen een
belangrijke figuur. Bij al de cru
tiek op zijn liberale houding van
vóór den oorlog, toen het gevaar
niet zooals thans het geval is, lag
in een uitbreiding, maar juist in
een inkrimping van de geldcircu.
latie, zal men toch goed^poen van
zijn opvattingen kennis te nemen.
Een gelegenheid daartoe biedt
wel het jaarverslag van de Ned.
Bank. enkele dagen voor zijn af
treden verschenen. Hierin wijst
mr. Trip er op, dat het grootste
gevaar wel gelegen is in het voor.
spiegelen van omstandigheden en
maatregelen, die heeten in de toe.
komst het redres te zullen bren
gen. doch in het wezen der zaak
slechts beteekenen het speculee.
ren op toekomstige factoren, welke
ten eenenmale onzeker zijn. Mr.
Trip heeft gelijk wanneer hü
schrijft, dat het besef van den
toestand, waarin Nederland uit
den oorlog is te voorschijn geko
men. nog onvoldoende is doorge
drongen. Zonder vertrouwen in de
toekomst en harden arbeid, zon
der het betrachten van soberheid
en efficiency en het gebruik ma
ken van individueele krachten er
talenten, het bevorderen en mo-
gèlijk maken van besparingen
kapitaalvorming, kan het
niet worden bereikt.
Ten aanzien van de situatie
Indonesië is mr. Trip van mee
ning. dat het niet anders dap een
misdaad jegens eigen land en volk
genoemd kan worden de door
Nederland aangeboden samenwer
king af te wijzen.
Volgens de opvatting van I
Trip wijzen de voorteekenen er
dat de wereld zich beweegt in de
richting van een politiek, welke
een beheerscht inflationistisch ka
rakter draagt.
Deze opvatting wordt echter ook
door anderen gedeeld. Wij mogen
niet vergeten, dat er economische
wetten zijn. die niet zonder schade
kunnen worden overtreden. Wie
denkt aan de steeds stijgende gf'
circulatie en aan de enorme las
ten van de staatsbegrooting, die
1 vreest voor de toekomst. Voor de
toekomst van de groote massa van
I ons volk, van de vaste inkomens
I trekkers en kleine renteniers.
C TELLING
de Kathtj
oorlooft de h
„Vrije Alkr
„Vrije Hoorr
een aantal Io
verband met
bus. De schr
een beroep oj
instincten va
omschrijving
normen in he
K.V.P. heet
de Roomsche
Roomsche K(
vooral, voelt
Katholieke! I
heeft gemaa™
kenpartij dei*
derlanders. Oi
schrijver, - dal
natuurwet;
baring, bijbt
„slechts veffi,
Roomschen a|
bezit.
De Katholii
niet de ..Roof
partij staat
1945 open v|
ken, op gronl
feit, ,dat tierj
al in onzen
werd!) dat
die Partij oil
redelijkheid
tholieken ad
Dat de KatH
beginselen ad
in het natudj
zijn en door
(gelijk de K
ter worden
die aanvaard
lijkheid niet,
ze! Dat op g
ginselen eet
rrogram mo
de schrijver,
ring, blijkba.
dersteunen,
volgt, dat ei
geen duidelij1
jlNSl
HILVERSU
AVRO 7.00
gram.; 8.00 Ni
Morgenwijdin
11.00 Voordra'
tetspelers; 11.-
genen; 12.00
platteland; 12
Nieuws; 13.
14.00 Mevr. I
Kamerorkest;
de vrouw; 11
Reportage;
Voor de kmda
Septet; 18 00 9
18.30 Ned. S|
De waarheid
Red, White aJ
Causerie oven
sten; 20.00 NI
Volkspartij
avondtrein;
22 20 Concert';
zicht; 23.00
roeporkest
HILVERSlJ
KRO 7.00 j
Morgengebed
gram.; 10.15 E
d. Devotiekan
stichting; 10.°
Pianorecital'
Breukers;
recital; 11.45
Voordracht;
13.00 Nieuws
14.00 Gram.;
Vioolplaten;
16-00 Radio
Muzikale bei
mermuziek; 1
18.00 A'dams<
Reportage; 1
tie-kapel; li
Politieke lez
20.05 Dep. sp
Phtlharmonis
Pilmpraatje;
21.45 Vraag;
Wolters; 2!
Avondgebed,,
en zijn orkes
ii: