R. Kath. Nieuws- [en Advertentieblad
voor Noord-Holland.
No. 19.
Woensdag 4 Maart 1908.
FEUILLETONi
Fabrieksmenschen.
Schuldig
Buitenland.
2"* Jaargang.
Verschijnt Woensdag en Zaterdag.
ONS
BLAD.
ABONNEMENTSPRIJS
50 cents per drie maanden franco aan huis. Te betalen in
het begin van ieder kwartaal.
Afzonderlijke nummersB cent.
Uitgave van de Naaml. Vennootschap „Ons Blad".
BUREAUHoogstraat b/d. Langestraat te Alkmaar.
Telefoon No. 266.
ADVERTENTIËN:
Van 1—5 regels80 oent.
Elke regel meer6
Reclames per regel 15
ATTENTIE!
Zij, die zich met 1 April op
„Ons Blad" abonneeren, ontvangen
de tot dien datum verschijnende
nummers gratis.
Voor abonnementen en adver
tenties te Krommenie kan men zich
aanmelden bij onzen agent aldaar,
den heer W. van Straten, Zuider
Hoogstraat la.
Te Assendelfit bij onzen agent
den heer D. J. Mijnen, boekhandel,
Assendelft.
De Administratie.
Het mag zeker wel algemeen bekend
worden beschouwd, dat de trek van
het platteland naar de stad en de
grootere plaatsen in ons land met den
dag toeneemt Was de arbeider, die bij
den boer behalve een gezonden kost,
ook een goed stuk geld verdiende, vóór
eenige jaren nog zeer tevreden met dit
lot, ja wenschte hij niets anders, sedert
enkele jaren is hierin een ommekeer
gekomen. Met drommen trekken de
arbeiders thans naar de stad, die hen
onweerstaanbaar trekt als het lamplicht
den vlinder. Men is het niet meer eens
met den dichter Poot, die van het land
leven eenmaal zong
Hoe genoeglijk rolt het leven
Dea geru.ten Lnntmans heen,
Die zyn zaligh lot, hoe kieen,
Om geen koningskroon zou geven I
Thans immers geeft de arbeider van
het land zijn „zaligh lot" gaarne weg voor
eon waan, een droqm, als Ezau zijn
eorstgeboorterecht voor een bord linzen
soep! Men heeft gelezen en gehoord
van de groote stad, die zoo mooi is en
zoo druk, waar de feestjubel eeuwig
schatert en men genieten kan van alle
wereldsche vermaken en men vergelijkt
dan daarby het eenzame leven op het
land, dat zich uitstrekt verborgen en ver
geten ver van de lichtende stad en waar
het donker is en vreugdeloosDoch men
vergeet daarby ééne zaak, dat om te
genieten van al die schijnvreugden, men
moet öhschikken over geld, veel geld
en wat erger is, men vergeet tevens
dat de levensvoorwaarden in de stad
veel hooger zijn dan op het land. Het
onvermijdelijke gevolg blijft dan ook
niet uit: in de stad vaak armoede en
Amerikaansche roman uit het Duitech,~
van
OTTO HOECKER,
15)
>Hola, Mr. Whistler 1 Uit u spreekt de
verliefde en niet de jurist. Ik meen dat het
onse plicht ia helaas. Volgens mij kunnen
slechts drie personen in aanmerking genomen
wordeneerst a w boekhouder, dan miss
Hastings en u...<
'Maar dat is de tastbaarste onzin l< stiet
Nad uit, wien het voor de oogen begon te
schemeren.
'Kunt u er in ernst aan denken, zulk
«en eerbiedwaardige lady als miss Hastings
eenige schuld aan te wrijven?...»
Hij had nu al zijn kalmte verloren. Hij
dacht aan niets anders meer, dan aan de
mogelijkheid, dat lijn liefste misschien aan
een pjjnlijk kruisverhoor deaer speurhonden
zou onderworpen worden.
Daar hij ze kende, wist hij, dat /.ij zon
der meer zon bekennen dat zij den dolk
bezat, zonder te vermoeden, hoe gevaarlijk
deze bekentenis voor haar kon worden I...
zoo hij ze nog slechts had knnnen waar
schuwen I
Niet weinig verlichtte hem de gedachte,
dat Ethel zich op reis bevond en gedurende
de eerste dagen moeilijk ondervraagd kon
worden. Voor zij terugkwam, zou de werke
lijke dader wel reeds gevonden zijn. Whistier
tenminste twijfelde er nu niet meer aan, of
het verdwijnen van zijn boekhouder moeit
ellende, terwijl diezelfde man, gelukkig
en tevreden, met vrouw en kinderen
ruim leven kon op het land, dat hij in
zijn waanwijsheid den rug toekeerde!
Honderden loopen er in de groote steden
rond, die den dag betreuren, waarop
zij door het schijn-schoon der stad
verblind, het ruime, luchtige, zon-be-
schenen veld verlieten voor de dompige,
benauwde atmosfeer der fabriek, en
slaven werden der machines, terwijl zij
vroeger als vrije landlieden het glim
mende kouter door de voren lieten gaan.
Wij willen met dit alles natuurlijk
niet te kennen geven, dat iedere land
arbeider, die naar de stad trekt, dwaas
handelt. Volstrekt niet. In bepaalde
omstandigheden kan het misschien zeer
voordeelig voor zoo iemand zijn. Wat
echter wèl te betreuren valt, dat is die
grootealgemeene trek naar de stad,
zóó, dat het platteland arbeidskrachten
te kort komt. Of is het niet een treurig
teeken des tijds, dat, nu de werkloozen
in de steden en grootere plaatsen bij
duizenden te tellen zijn, juist het platte
land arbeiders te kort komt? De stad,
waartoe de arbeider vrijwillig zijn toe
vlucht nam, kan den man niet helpen
en het land dat hij verliet, vraagt om
arbeidskrachten. Dit is het ongezonde
in den toestand, waarin zoo spoedig
mogelijk verandering moet komen, wil
men niet de allerjammerlijkste gevolgen
van dezen mistoestand te betreuren
hebben.
Nu is er onlangs een merkwaardige
brochure verschenenFabrieksmenschen
door A. H. J. Engels, en uitgegeven in
de Volksbibliotheek van de uitgevers
vennootschap „Futuva" te Leiden. Hoe
wel deze brochure niet direct bedoelt
te waarschuwen voor een dwaas trekken
van het platteland naar de stad, zal de
lezing ervan toch ongetwijfeld er veel
toe bijdragen, dat men, zoolang men
kan, blijft op het platteland, hetwelk de
landman uit de dagen van Poot zelfs
voor geen koningskroon zou geruild
hebben.
In Fabrieksmenschen schetst de heer
Engels ons het leven, lijden en stryden
der Twentsche textielarbeiders, vanaf
de opkomst dezer industrie tot heden.
Zelf vroeger tot die arbeiders behoord
hebbende, is de schrijver daardoor goed
op de hoogte en mag men aannemen,
dat de schildering door hem in dat
boekje opgehangen, natuurgetrouw is
weergegeven. Welnu, als dit zoo is, dan
raden wy een ieder aan, die iets meer wil
met de gruwelijke daad in verband worden
gebracht.
'Vergeet s. v. p. het getuigenis van den
hallboy niet», ging Orout ongestoord verder,
'die gisteren om vier unr heel duidelijk nlt
het privaat-kantoor het ruwe schelden eener
overluide mannenstem en daartusschen ge
ween eener vrouw moet hebben gehoord. Ik
geloof, dat ieder gerechtshof der wereld zulk
een getuigenis afdoende zal beschouwen.
Daarmede is bewezen, dat uw neef nog ge
leefd heeft, toen miss Hastings het kantoor
betrad.
Uw boekhouder komt daardoor als ver
moedelijke dader niet in aanmerking. Zijn
verdwijnen heeft wellicht een reden die hij
kan verklaren wij zullen den vogel spoedig
gevangen hebben. U en miss Hastings blij
ven nu nog over... Ja, daar helpt niets aan,
Mr. Whistier», onderbrak hy zich zelf, toen
deze ongeduldig met den voet stampte.
>Nu vermoed ik niet gaarne iets, wat ik
niet zeker weet, maar ik meen my te her
inneren, dat die dame gisteren boven haar
grijs wandelcostuum waaier en geldtaschje
gedragen heeft en het eerste aan een gouden
ketting had hangen. Ook de huisheer meent
zich zoo iets te kunnen herinneren».
•Welnu», Grouts gezegden maakten op
alle aanwezigen diepen indruk >aan dezen
ketting kan ook de sierlyke dolk gehangen
hebben. Heeft miss Hastings echter den dolk
bezeten, dan zal zij ons moeten verklaren,
hoe deze in de doodelijke wonde van dien
man kwam».
Nad Whistler was zoo bleek geworden als
gevallen sneeuw. Ieder woord van den detective
had hem als een kaakslag getroffen. Als jurist
moest hl) die onverschillige uitwijding goed
keuren verschillende menschen waren reed*
weten, wat voor menschen fabrieks
menschen nu eigenlyk zyn, welk treurig
bestaan zij hebben te leiden, hoe zy
vaak te worstelen hebben in denstryd
om het bestaan, tot welk zedelyk ver
val zij kunnen gebracht worden, hoe
zy moeten waken voor het behoud van
hun geloof, en aan welke verleidingen
zij niet zelden blootstaan, de - bro
chure Fabrieksmenschen te koopen en
te lezen. Dan zullen zij zien, hoe ver
kieselijker het is, te zyn eenvoudig
arbeider op het vrije, zonnige land, dan
geëxploiteerde slaaf in de benauwde
fabriek; dan zal men medelijden in zich
voelen opkomen met ket harde lot, dat
dezer medemenschen deel is, dan zal
men, zoolang het mogeiyk is, blijven
op het land, in het dorp, als eenvoudige
landman, doch die honderdmaal gelulr-
kiger is dan die fabrieksmenschen in
de lokkende stad; dan zullen de lich
tende schijn en de klaterende muziek
ons niet bedwelmen en ons voeren tot
een stap, dien wy ons leven lang wel
licht betreuren zouden.
Fabrieksmenschen van den heer En
gels is daarom oen zeer actueel bro-
chuurtje en hoewel alléén bedoeld, om
het leven en lyden der Twentsche wevers
te schetsen, heeft het de groote ver
dienste van algemeen te zijn. Luide
maant het tot voorzichtigheid, het wekt
ook op en spoort aan tot liefde voor
de zwoegers der moderne industrie, het
wijst den weg tot verbetering tevens.
Dit alles doet het direct, maar-indirect
klinkt uit dit boekje van den se?/'made
man Engels, vroeger" gewoon wever,
thans ambtenaar op het Centraal Bureau
der K. S. A. te Leiden, de waarschu
wing: gy, die het geluk hebt te leven
en te werken op het platteland, blijft
daar en weest tevreden, want geen
leven is treuriger, geen lot harder dan
het lot en leven der fabrieksmensschen
In waarheid, Poot heeft gelyk:
Hoe genoeglijk rolt het leven
Des genieten I.antmans heen 1
Zette hij dan zijn „zaligh lot" niet
roekeloos op het spel, dat de lichtende
schijn van de lokkende stad hem niet
verblinde, opdat hy eerlang, als zoovele
honderden fabrieksarbeiders, niet terug
te verlangen behoeft naar de vleesch-
potten van het platteland!
D&n toch zal het te laat zijn, gelijk
het voor zoovele duizenden reeds t©
laat is en die nu hunne dagen slijten,
zwoegend en ploeterend in de groote
hij veel minder rechterlijke bewijzen ter dood
veroordeeld en ook daarmede gestraft. Was
hy zelf immerz eerst niet door het feit zeer
terneergeslagen, had hy zich zelf óbk niet
door die zwijgende en toch zoo verschrikke
lijk eprekende daad geheel laten vervoeren
Keane schraapte zich de keel.
'Collega», wendde hy zich tot den huis
detective, »ik verzoek u vriendelijk, u verder
met het geval bezig te houden, welks op
heldering u reeds op zoo meesteriyke wyze
gelukt schy'nt te zijn. Zoek in gezelschap
van detective Ahearn hier, onmiddeliyk de
lady op. Ik zal ondertnsechen hier nog de
noodige maatregelen nemen en de vervolging
des boekhouders gelasten».
'Het sectieonderzoek zal aanstonds plaats
hebben», verklaarde nu de rechter.
>En ik zal tevens aanstonds een jury
benoemen».
Deze schikkingen mede te moeten aan-
hooren, was voor Nad een vreeseiyke kwel
ling. Zich ternauwernood meer kunnende
staande houden, leunde hy als gebroken
tegen den rand der schrijftafel. Hy haatte
deze hartstochtelijke, koel en scherp den
kende detectiven. In zyn verbeelding hoorde
hy hen reeds strikvragen aan de arme Ethel
stellen, hy hoorde ook hare argelooze ant
woorden, die even zoovele strikken waren,
welke zy weder tot een onontwarbaar net
zouden dooreenstrengelen. Uit het bittere
zieleleed, waarin de schurkenstreken van zyn
neef haar hadden gedompeld, zou zy in een
zee van vertwyfeling worden nedergestort.
O I Ethel's trotsche natuur zou die vernede
ringen niet kunnen verdragen... En hy kon
in 't geheel niet* ter barer bescherming
doen niets I De rechter was met het oog
op het gansche verloop der zaak verplicht,
stad ja, maar kwijnend en vreugdeloos,
morrend misschien en ontevreden!
Wil men naar waarheid het leven
geteekend zien en weten, wat fabrieks
menschen in de steden zijn en daarmede
zyn voordeel doen, koopt en leest dan
de „Futura"-brochureFabrieksmen
schen door A. H. J. Engels.
Wy twijfelen niet, of na ernstige
lezing dezer boeiende brochure, zal de
ongezonde lust om te trekken van het
land naar de stad, aanmerkelijk bekoelen
Frankrijk.
Brawl te Marseille.
In een loods aan de haven te Marseille
barstte een hevige brand uit. Door de vele
brandbare stoffen, die in de loods opgesta
peld lagen, greep de brand snel om zich
heen. Ook' tengevolge van den hevigen wind
strekte het vuur zich spoedig over eens uit-
gestrektheid van 250 meter uit.
Van een stoomschip, met petroleum ge
laden, dat juist aan de kade lag, kon men
nog juist bytijds de ankers kappen, en het
schip in het vaarwater brengen.
Na drie uren slaagde men erin, het vuur
meester te worden.
De aangerichte schade wordt op meerdere
millioenen geschat.
Italië.
Evenals Frankryk verleden jaar, heeft ook
Italië thans zyn wijncrisis. De oogst was zoo
overvloedig, dat de pryzen aanzienlijk ge-
daald zijn.
Een comité uit de wijnbouwers bestudeort
de middelen tot verbetering en zal de regee
ring binnenkort een reeks wenschen voor
leggen. Mocht hieraan geen gehoor gegeven
worden, dan zullen meer dan 100.000 wyn-
bouwers naar Rome optrekken.
Zwitserland.
Een Lawine.
Een ontzaglijke lawine heeft het dorp
Goppenstein by den zuider-ingang van den
Loetschberg tunnel (Simplon) bedolven. Door
de geweldige luchtverplaatsing is het pasge
bouwde hotel en het postkantoor ingestort.
Dokters en ingenieurs uit den omtrek hebben
zich nog denzelfden nacht naar de plaats
van de ramp begeven. Dertig menschen zyn
onder de puinhoopen bedolven. Men heeft er
10 knnnen bevryden, waaronder 5 licht- en
2 zwaargewonden. 13 Lyken zyn gevonden,
waaronder 1 dokter en 2 ingenieurs,
hem gevangen te nemen, en de ambtenaar
van justitie moest hem tot na afloop der
enquête, zonder dat iemand by hem mocht
komen, ter beschikking van den rechter in
voorloopige hechtenie vasthouden.
Als uit doffe verte bereikte hem een
vraag van Crout.
Zij betrof Ethel's adres.
'Maar die is heelemaal niet hier I Ik
bracht haar gisteren zelf naar het station»,
steunde hij vol vertwijfeling.
De detective wilde weten, waarheen zy
zoo plotseling was afgereisd, maar zeer op
vallend weigerde Whistier hardnekkig elk
antwoord.
>Dat is niet erg», gaf Keane koel ten
bescheid.
>De rechter kan het u nog eens vragen,
en de dame heeft dienstboden, wellicht zal
men ons ook in het operagebouw uitkomst
kunnen geven, 't Is echter erg voor de lady
men zal haar op de plaats, waar zij zoo
opvallend plotseling naar toe is gegaan, voor-
loopig in hechtenis moeten nemen».
Een zacht klaaggeschrei kwam van Nad's
lippen.
Dat niet... barmhartige, ol deze vernede
ring niet voor zyn trotsche Ethel
Hy wendde zich met koortsachtig beven,
met van hevige aandoening wankelende ge
stalte tot den detective.
>En dat is uw onherroepelijk besluit U
wilt werkeiyk deze lady in vertwyfeliDg
brengen... haar misschien zelfs tot zelf
moord drijven
Zyn stem klonk vuriger slechts met de
uiterste wilskracht kon hy zich nog even
verstaanbaar maken.
Keane haalde gelaten de schouders op.
>Mrr Whistier, wy verzoeken u nogmaals
Oostenrijk-Hongarije.
Brand, in een kloostsr.
Te Triest ontstond brand in het klooster
der Zusters Benedictynen, een oud, uit de
middeleeuwen dagteekenend gebouw. De
brand was zeer hevig en de vlam sloeg
boven het dak uit. Uren lang was men
bezig, teneinde den brand te kunnen beperken.
Daar alle gangen met verstlkkenden rook
waren gevuld, moesten de zusters in de kloos
terkerk vluchten. Zes zusters, die door den
rook niet meer uit hunne cellen konden
vluchten, werden door brandweerlieden gered.
Het klooster-arcief, waarin ook 20.000
kronen aan baar geld was ondergebracht, lt
geheel verbrand. De schade Is door verze
kering gedekt. Bij den brand gingen ge
wichtige oorkonden voor de geschiedenis van
Triëst verloren.
Rusland.
Ter dood gébracht.
Maandag werden te Petersburg zeven ter
roristen, door den krijgsraad wegens een op
touw gezetten aanslag tegen grootvorst Niko-
laas en tegen den minister van justitie, ter
dood veroordeeld, opgehangenonder hen
was ook de Italiaansche onderdaan Mario
Oalvino, voor wien de Italiaansche regeering
gratie had gevraagd.
Perzië.
De aanslag op den Shah.
Te laat om nog in ons vorig nummer
mede te deelen, kwam de tyding van een
aanslag op den Shah van Perzle, welke
Vrijdag plaats greep, doch voor den Shah
gelukkig afliep.
In een nauwe straat te Teheran 'werden
Vrydagmiddag van het dak van een huis 2
bommen geworpen naar den Shah, die naar
Dosjantepeh reed, waar hy eenige dagen
wilde doorbrengen. De eene bom sprong in
de lucht, de andere kwam in de nabijheid
van de automobiel van den Shah op den
grond en ontplofte daar3 voorryders werden
gedood, de chauffenr en een twintigtal an
deren gewond. De Shah zat niet in de
automobiel, maar in het rytuig, dat op eenigen
afstand daarachter volgde. De Shah steeg nlt
en begaf zich naar het dichtst bijzynde huis,
vanwaar hy ongedeerd het paleis bereikte.
Een nauwkeurig onderzoek, ingesteld in
het huis, van waaruit de bommen werden
geworpen en in andere hnisen, bleef zonder
gevolg; er werd niets verdachts gevonden.
Nadere berichten deelen mede, dat 8 per
sonen werden verwond en 2 gedood.
Intusschen blijkt men met een wydver-
takte samenzwering te doen te hebben, want
ook op andere plaatsen in de stad hadden
gelijktydig bom ontploffingen plaats.
zij nu eens minder beminnaar en meer jurist.
Vau een besluit kan hier geen sprake zyn
ik heb hier myn plicht te doen...» en Ik
zal hem doen, daar kunt u op aan
Mr. Whistler I
Magistraat Batley zal wel reeds in de
rechtszaal zijn ik zal u aanstonds vóór hem
brengen».
Hij haalde een rammelenden handketen
uit den zak en ging op Nad toe. Deze
week met doodsbleek gelaat een stap
achteruit.
•Het spyt mij werkeiyk, Mr. Whistler.
Ik had liever, dat u niet in dit warm water
zat. Maar ik moet volgens mijn voorschrif
ten handelen daarenboven valt het niet op,
ik kluister u aan my vast. U zult onderweg
toch wel niet van mij wegloopen».
Nad moest zich aan dezen smadeiyken
maatregel onderwerpen en met stalen ringen
werd zijn hand aan die van den sergeant
bevestigd.
De hoop der politieagenten, spoedig hun
gevangenen naar het Courthouse te kunnen
brengen, bleek ijdel. Het verhaal van de
misdaad was, ondanks het versoek alles stil
te zwijgen, spoedig in het kantoorgebouw
bekend. Overal in de gangen stonden nieuws
gierige troepjes menschen, alhoewel het uur
waarop het werk een aanvang nam, reeds
lang geslagen was.
Ook in de stad was het spoedig algemeen
bekend. Zelfs tot den gesloten wagen, die
een der politieagenten gehaald had en waar
Keane nu met den gevangene insteeg, dron
gen de rapporters door, en de sergeant
moest alle moeite doen om hen terug te
wyzen. Hy kon de rapporters echter niet
verbieden, in korten draf naast den wagen
te loopen, (Wordt vervolgt),