IZ. Bath. Nieuws- en Advertentieblad
voor Noord-Holland.
feuilleton!
No. 69.
Zaterdag 13 Juli 1912.
Over electriciteit.
De vrije school.
6"° Jaargang
Verschijnt DINSDAG, DONDERDAG en ZATERDAG.
Onschuldig veroordeeld of een
slachtoffer der wraak.
ONS
BLAD.
ABONNEMENTSPRIJS:
75 et p. 3 maanden franco huis.; 105 ct, met geïllustreerd
Zondagsblad. Te betalen In het Begin van ieder kwartaal,
Uitzonderlijke nummers van de courant3 cent,
Kan het Zondagsblad 5 cent.
Uitgave van de Naaml. Vennootschap „ONS BLAD".
BUREAU: Breedstraat 12, tegenover de R, R. Kerk, te Alkmaar..
Telefoon No, 433,
ADVERTENT1EN:
Van 1—5 regels 3Q cent,
Elke regel meer6 lS
Reclames per regel15
Kleine advertenties van 1—30 woorden, bij vooruitbet, 29 g 1
Waar in Alkmaar en wellicht ook in
de omgeving binnen afzienbaren tijd ejec-
citeit voor licht en krachtdoeleinden zal
disponibel worden gesteld, mee-nen wij, dat
er onder onze lezers wel voldoende be
langstelling zal bestaa-n voor eenige korte,
aaneensluitende opstellen over dit onitwe.p,
ontleend aan eene lezing door den heer
Ten Bosch, electro-technisch-ingenie-ur te
's Gravenihage, onder wiens leiding het
G. E. B. te Assendelft is tot stand ge
komen, aldaar gehouden.
Wij zullen daaromi weRelijks een opstel
do-en afdrukken en verwijzen onze, lezers
naar de eerste bladzijde van het bijblad.
La Justice surtout.
III,
In de beide vorige artiekelen is betoogd,
,lo. de plicht en het recht om biezom-
dere scholen ,-op te richten,
2o. de onrechtmatige bevoorrechting, van
het openbaar boven het biezonder onder
wijs.
In dit artiekel zullen we trachten een
overzicht te geven van de uitgaven, welke
beide takken van volksonderwijs hebben
te bestrijden en wat daarvan door het Rijk
aan beide wordt vergoed-
Die uitgaven betreffen in hoofdzaak die
voor: scholenbouw, onderhoud, verwarming
verlichting en schoonmaak, leermiddelen en
salariëring van het onderwijzend perso
neel.
A. Saboi-enbouw.
Vóór de aanneming van het „Bouwwetje"
dus tot nu toe, ontving een schoolbestuur,
als het een school liet bouwen of ver
bouwen, nagenoeg niets uit de Rijkskas.
Tans wordt jaariiks aan de Schoolbe
sturen een zeker bedrag, afhankelik van de
klassse d.er personeele belasting en het
getal s Choolgaande kinderen, uitgekeerd.
Voor een gemeente als Alkmaar bedraagt
dit per jaar voor een school van 530 leer
lingen b.v. f1671.
Waar dit geld echter moet dienen voor
rente van geleende kapitalen en aflossing
ziet men in, dat het niet te veel is, voor
als wanneer mien in aanmerking neemt, dat
gelijk „De Nederlander" opmerkte, een
schoolgebouw tegenwoordig na 25, 30 jaar
verouderd is.
De gemeenten krijgen en kregen van elke
uitgave voor sChoolbouw 25 pGt. uit de
Rijkskas.
ii
Brander wilde de schuld niet op zijn
wouwi schuiven, en liever al de gevolgen
op zich .gemen en zijne vrouw) deed alles
om haar man van alle schuld vrij te plei
ten pn zich zelf overeenkomstig de wlaarheid
als de schuldige voor te stellen.
Dit maakte op het feedere gemoed van
den baron een diepen indruk. De stomme
vertwijfeling en het smieeken van de jon
ge vrouw deden den ritmeester er to-e
overgaan, genade vo-or recht te Haten door
gaan en hemi geen andere straf te geven dan
dat hij bij het opzien der boeken mijn
heer Grob behulpzaam- moest zijn,
Gedurende een week was dat voor hemi
een echt vagevuur, Voortdurend .ais dief,
als verduisteraar voor een man te staan,
terwijl hij tientallen van Jaren het volle,
vertrouwen genoten en als fterlijk mam be
kend heeft gestaan, dat is een toestand,
Waarin slechts weinige dagen noo-dig wa
ren-, omi het haar grijs te do-en w'orden ep
de slapen te doen invallen. Op het einde
Van de week kende miqn den administrateur
nauwelijks m-eer, en ofschoon er van dag
tot dag mieer en meer aan 't licht kwam,
hoeveel sommen er verduisterd wlaren, voel
de mijnheer Grob 'diep mede-lijden, met den
man.
Toen huurde Brander voor een z-e-er ge
ringe som een landgoed, djat aan den
aron behoorde. Zijn eer bleef uiterlijk on
aangetast, hij verwijderde zich uit de om-
Voorzeker ook niet veel, doch de overige
75 pGt. brengen de belastingbetalers op
door middel der gemeentekas.
Geen woinder, dat een gemeente betrekbe-
iik spoedig kan o-vergaan tot een verbou
wing of aanbo-uwing.
Zo weiden in het jaar 1910 in Alkmaar
hij enige openbare scholen overdekte speel
plaatsen aangebracht, hetgeen een uitgaaf
vorderde van f4719.15. Daarvan vergoed
de het Rijk f 11.79.79; voor rekening der
gemeentekas bleef f3539.36.
Zou e-en der biezo-mdere scholen tot over
kapping der speelplaatsen overgaan wat
vo-or speelkwartier en bet vak gymnastiek
zeker w-enselik is, dan zou ze uit de
Rijkskas krijgen: NIHIL, uit de gemeente
kas eveneens NIHIL,
In 't zelfde jaar werd de openbare meis
jesschool verbouwd, hetgeen kostte de som
van f 13.667.54. Het Rijk vergoedde hier
voor het vierde deel, de rest betaalden de
burgers van Alkmaar,, voor- en tegenstan
ders der openbase school.
Omstreeks dezelfde tijd w-emi die R. K.
Meisjesschool verbouwd en v-erl.eden jaar da
R. K. Jongensschool, terwijl -enige jar-en-
her de Knstelike sCh-ool geheel nieuwt werd
'opgetrokken. Van deze bouwkosten, die
ook jn de duizenden liepen, betaalde het
Rijk niets, de Gemeente -evenmin.
Zoo blijkt 'hieruit de sdhiroimelrke be
voorrechting der openbare school. Voor
het eene deel der burgers is alle geld uit
Rijks- en Gemeentekas veil, het andere
deel kan eerst in de zak tasten om de
openbare school te bekostigen en mag voor
zijn eigen school dan nog eens de beurs
nazoeken, maar blijft gespeend van 'de pu
blieke kas.
Is het 'te verwonderen als de openbare
school de sterkste in de konkurrentiestrijd
blijkt te zijn?
En als nu het Kristei.ik volksdeel h-et
morgen aan de dag in 't hoofd kreeg, om
de scholen te sluiten en uit armoede ge
beurt het so-ms, zo-als onlangs te Den Haag
waar moesten dan de duizenden kinderen
heen? Natuurlik naar de gemeentescholen.
D-och dan was de gemeente verplicht scho
len bij te bouwen, in te richten, enz. waar
heel wat' duizenden guldens mee .gemoeid
zouden zijn.
Al dat geld wordt nu dus aan de gemeen
te uitgespaard.
Merkt men goed de grove onbillikheid
in 'dit opzicht?
B. Onderhoud, verwarming, verlichting,
enz.
Een a ardig sommetje vormen deze zaken
gevang en in zijne p|Iaats kwam: mijnheer
Grob, waarom de ritmeester den bankier
Nermann dringend gevraagd had. -
Toen Grob het beheer overnam, 'had hij
geen gemakkelijke taak. De neef van Bran-
der's vrouw had ipeer geld verteerd dan
de bajon, en het voorstel, van Brander
om een onderneming op touw te zetten had
ten doel, den baron iets te laten onder
nemen, waarvan hij geen verstand had,
zoo,dat hij nog meer geld kon wegnemen.
Aan de scherpzinnigheid van den ban
kier Normann dankte de baron het, dat
zijn vermogen niet te niet giegaan was.
Hij dankte hem echter nog meer. Daar
de verdwenen som-men zoo groot waren
en noch Brander no-dh zijn nee-f groote uit
gaven gedaan had, lag het vermoeden vo-or
de hand, dat een niet onbeduidend ge
deelte 'van het ge;d nog ergens verborgen
moest zijn.
Dat het geld bij Brander verborgen was
ko-n 1de bankier niet gelioov-en; want het
grootste deel -was slechts door zijne han
den gegaan om- in de zak. van zijn neef
te verdwijnen. Dezen wilde de baron laten
pakken^ 'maar Normann bracht hem on
der 't joo-g, dat dit volgens de w-et niet
toegestaan werd, wanneer hij Brander ook
niet liet pakken, en dat wilde de baron
niet.
Nu het de bankier üe-n neef van Bran
der bespiede-n en toen kwam- men tot de
ontdekking dat hij zich -met ee-ne dame
ophield, -aan wie hij vro-eger alles afgestaan,
had en van wie hij thans zijne midde
len vap bestaan kreeg. De politie werd
met het geval in kennis gesteld en deze
dapre werd op een dag gegrepen. Na eenig
aandringen, 'waarbij het vooruitzicht op de
gevangenis 'een groote rol speelde, be-
jaarlliks op de scho-olreken-ing. Men eist
en zeer terecht. dat het schoolgebouw
er netjes uitziet, dat de vloeren op- tijd ge
schrobd, zo moge-ik geo'.ied om 't stof te
binden., dikwijls geveegd worden, dat de
glazen gelapt, de schoo]m-eube;en geregeld
gebo-end worden. Bij donker weer, moet er
beho-orliké verlichting zijn; des winters ver
langt men, dat de leerlingen in een, vo-oiraf
verwarmd lio-kaal komen. Wiil men weten,
wat de gemeente Alkmaar uitgaf voor deze
p-osten- in 1910?
Een bedrag 'va-n f4555,87.
V-o-or de openbare school is deze post
gemakkelijk te vinden, 't Komt altemaa-1 bij
de ontvanger vandaan.
En de biezondere scholen, waar ook kin
deren van Alikmaars ingezetenen op gaa-n?
Natuurlik moeten deze maar zien aan het
geld te komen.
Nu komen ze er wel aan, maar men moet
niet vragen, ho>e! Gebedel en nog eens ge
bedel. Want aan fondsen zijn biezo-ndere
scholen i-n de regel niet rijk.
En van erflatingen hoort mien ook niet
veel.
En zou deze kosten voor 'de bli-ezondere
scholen nu zooveel' minder zijn?
V-o-lstrekt niet!
Volgens het verslag der komm-isssie van
Toezicht op fret L. O. over hetzelfde jaar
gingen op- de openbare scholen 1672 leer
lingen, op de biezonde-re 1314,
(Men ziet dat het biezonder onderwijs
ook in Alkmaar wat te beteken,en heeft)
Volgens deze getallen kon de rekening
der 3 biezondere scholen voor deze post
ongeveer zijn:
13
X f 4555 87 f 3702.
16
Kristeliken en Katoliek-en, bedel- maai;
weer bijeen elk jaar!
C, 'Salariëring onderwijzend perso-ne-el.
Zo-als men misschien weet, woeden door
bet rijk aan de gemeenten -en de schoolbe
sturen naar dezelfde maatstaf z.g. mini
ma uitgekeerd.
Het Rijk keert dus voor elke onderwijzer
jaariiks een bedrag uit, beneden hetwelk
no oh gem-eente, nodh schoolbestuur mag
uitbetalen.
Bij de in 1905 gevoerde debatten is dui
delijk uitgesproken, dat deze do-or het Rijk
gegeven minima niet mochten zijn de sa
larissen. Ze waren alleen de laagste grens,
die hoogstens voor enige plaats-en, waar
de levensstandaard ze-er laag is, ais salaris
sen zouden kunnen dienen.
kendie zij dat zij nog een bedrag van bij
na zevenduizend daalders in papieren bezat
en bereid was, deze terug te geven.
Zij had met Brander's neef het plan op
gevat, van den baron -een go-ede som- geld
te verduisteren en dan te huwen.
Onder het beheer -van mijnheer Grob
kwam er weder eenige orde in zijne finan-
cieele zaken. De bankier bleef, ondanks
deze gunstige resultaten, toch de eijfen-
1-ijke vertrouweling, van den baron. Hij
had, bij de eerste ontmoeting zijne scherp
zinnigheid leeren kennen en zag zich ook
dn 't yerv-olg niet bedrogen. Het vertrou
wen nam echter steeds toe en ten- slotte
ging, Üe baron beef allteen in finamcieele za
ken bij hem te rade maar o-o-k -in an-
dere aangelegenheden. De beide mannen
leerden elkanders eigenschappen kennen en
waardeeren en toen de bankier in 1849
j stierf, wist hij geen beteren beschermer
j voor zijn eenig k-ind aan te wijzen dan
baron Eduard von. Frank,enberg, en de-
j ze voelde zich niet weinig door het ver
trouwen vereerd, dat niet slechts zijnbah-
kier, maat veelmeer zijn vriend Normann
in hem stelde. f
Dit kind was door den dood vain Nor
mann dubbel wees geworden; halre ge
boorte had aan haar moeder Wet leven ge
kost 'en nu zag de bankier in de kleine
Catharina het evenbeeld van zijne overle
dene echtgenoote, die hem- in hlet kind
een dierbaar aandenken schonk., to-en zij
de "eeuwigheid inging. Hij beminde fret
meisje teedeT, en toen hij dan o-ok opj ster
ven 'lag, maakte hij zich- ongerust over
het 'lot van zijn thans tienjarig kind.
En daairtoe had hij alle reden, want
Catlirientje 'was niet alleen een sch-oon en
aairdig -kind, maar zij was ook piet aard-
Deze minima zijn als volgt:
Voor Hoofden van Scholen )n
311991x108
e8u3AO ep
850
900
950
1000
1050
'pj og üe
'03 ep ai
Huetna#
g
00
1000
1080
1100
1150
aasaiq eg
as eiep ai
-!)U9d[nd8
1050
1100
1150
1200
1250
T3
s
"m
B3»
13
O
O
O
e^Bpjooq
?0UI
600
700
775
850
925
9}q«pjooq
idpooz
8
a
6UU
675
780
825
'uajBtjanöip
mind, dan 5
5—1U
10-15
15-20
meer dan 20
In een gemeente ale Alkmaar vergoedt
het Ryk dn* voor een hoofd hoogetena
f 1150 -j- f 150 voor woninghuur f 1300
voor een onderwijzer hoogetena t 925 f 25
voor woninghuur f 1000, waarbij de f 50
en vooral de f 25 een allerbeepotteliket
figuur maken.
Natuurlik doen de meeste gemeenten en
schoolbesturen een bedrag bij <jit wette'.ik
minimum. Vooral in grotere plaatsen, waai
de levensstandaard hoog i-s, gaat het sa
laris soms ver daarboven.
Alles echter, wat boven het minimum als
salaris gegeven wordt, moet uit eigen mid
delen worden bijgepast.
Vo-or de gemeente is dit natuurlik weer
zeer eenvoudig. De ontvanger opent het
kaatje en de nodgje sommen vloeien naar
de openbare school.
V-o-or deze post zitten de meeste school
besturen echter zwaar te zuchten.
Want gaan ze niet boven het minimum
der wet, dan zien ze eerstens hun onder
wijzers armoe lijden, dat ze blauw wor
den, en tw-eedens krijgen ze, als zo'n mini-
mumlijder vertrokken of doodgegaan is,
geen of mi-niderwaaixiige sollicitanten.
Daar komt nog iets bij!
Het Rijk keert dit bedrag niet voor elke
onderwijzer uit. Het wordt berekend, naar
het aantal schoolgaande kinderen.
V-oor z.g. niet verplichte, onderwijzers
wondt of niets of hoogstens voor éen of
twiee f260 per jaar betaald.
sche 'goederen rijk gezegend, z-o-odat zij
een aanlokkelijke bult voor -ieder moest
zijn, en in zijne familie ko-n Ca-thri entje
geen beschermer vinden, zoover hem be
kend was, bestond zijne geheele familie
behalve uit eenige verwijderde bloedver
wanten, uit een zuster Rosai, die met een
in deze Reif was een man in, de kracht
in deze Reif waa-rvan een man in de kracht
van zijn leven, die niets ernstigs ter haiud
nam, maar zich bezig hield met het ver
mogen van zijn vrouw te beheeren en van
de rente te leven.
Normann had hem als compagnon in-zijn
zaak genomen, maar na eenige weken,
zag (mijnheer Reif niet in, waarom hij
zich druk behoefde te mak-en^, terwijl mijn
heer 'Normann van een compagnon-, die
duizend uitvluchten zocht, o-ml zidfr niet met
de zaak te bemoeien, van zulk' deelgenoot
niet wilde vreten. Zoo gingen beiden nog
tijdig uit elkander, zonder dat er o-neenjghe-
deu plaats hadden gehad. Zij leef-dien toch
nog in een tamelijk vriendschappelijke ver
houding. Wanneer Normann hoonde, dat
zijn zwager aan het Vterwaklstödter meer
een villa welde koopen, of een of ander
groot werk ondernemen w-ilüe, dan lachte
hij er altijd onii, want hiji Wist heel goed,
dat zijn zwager niets anders wi-lide doen
dan coupons knippen en renten van hy
potheken trekken om- eenvoudig burgerlijk
te kunnen leven. Zulk een man was -niet de
aangewezen persoon, om- het lot van zijn
kind aan toe te vertrouwen, want van den
eenen kant ontbrak Reif de zedelijke krach
ten 'en energie en van den anderen kant
had hij volgens de laatste balans een winst
van 'bijna een (half raillioen thalers ge
maakt, welk vermogen alleen Caihrientje
ten 'deel viel. li'
Heeft dus een schoolbestuur meer onder
wijzers in dienst dan de wet vereist
en dit is bijna overal het geval dan kan
het die uit eigen middelen betalen, d.w.z.
een nieuwe bedelpartij organiseeren, De
openbare surplus-onderwijzers ontvangen
natuurlik heel gewoon belastinggeld, wat
weer op fret bi-lij,et .verfraaid wordt.
En hetgeen de gemeente en dus ook
de schoolbesturen zo jaariiks moeten
bijpassen- voor de sailiëring der onderwij
zers beloopt Ih-eel wat. Laten we maar ween
dicht bij huis blijven.
in 1910 betaalde de gemeente Alkmaar
aan onderwijz-erssalarisssen uit en zoo
erg fcoo-g zijn deze nog volstrekt niet
f 58627,75. Daarvan werd door het Rijk
Vergoed de z.g. minima f 37184,39V2:,
De gemeentekas, (gevuld ook met ka-
toliek en kristelik geld) moest dus bijpas
sen, alleen voor de salariëring- f21443.355
en nu veroorlooft de gemeente zich' nog
maar de weelde van twee ambulante hoof
den d.z. hoofden zonder eigen klas.
De overigen werken en sparen dus elk
een ouderwijzer uit, een voorbeeld, dat in
alle opzichten navolging verdient.
Dat -zal op ieders aanslagbiljet een aardig
sommetje vormen.
De bjezondere scholen moe ten natuurlik
o-ok bijpassen. Zij krijgen echter uit de
publieke kas weer geen sent.
We zouden nog in meer details kunnen
afdalen, doah vragen wellicht reeds te veel
de aandacht, hoewiel de zaak en voor
al- met het oog op 1913 ruimschoots
die aandacht waard is.
Wte zullen nog met enige sijfers, die even-
zovele onrechtvaardigheden vertolken, be
sluiten.
De totale Rosten van het openbaar L. O,
te Alkmaar bedroegen in 1910 f 95682,565
dus bijna een ton gouds.
Aan schoolgelden werd ontvangen
f 13309.91/0. Dioor het Rijk weid gesubsi--
dieer;d f 53068.54i/2Door de gemeente
word dus uitgegeven f42614.02.
Een leerling kostte gemiiddel-d aan d-e ge
meente f25.47. Elke leerling op de biezon
dere schoten spaarde dus f25.47 aan de
gemeente uit.
In 't geheel spaarden de drie biezondere
schoten aan de gemeente dus in 1910 uit:
f 33645.87.
Als dus alles recht was behoorden ze
uit de gemeentekas dit bedrag- jaarlijks
te trekken, wat voor de beide katolieke -
schollen zou b-etekegen de somi vani
f 27864.18 en v-o-or de Jongens- en Meis
jesschool resp-, f 13397.22 en f 14466.96.
Maar zijn zwager Reif had ook een
zoon, 'die ongeveer vier a vijf jaar ouder
was (yi iju vijftien jaar was. Deze zoon
heette Willem-, Maar omdat zijn vader dien
naam zoo alledaagsdh vond, noemde hij
hem William en in fret huis van Normann
zag men neef William liever niet dan wel.
Hij 'was namelijk ^en zelfde grootspreker
als zijn vader en beperkte zich daarbij
niet tot onschuldig grootspreken, maar toon
de r eeds als kind een neiging om, met be
hulp van alle mogelijke leugens, die din
gen 'te volvoeren, waarop hij wende. Hij
hield 'daarbij m-et zijn geweten geen reke
ning, lelies moest uit den weg geruimd
om 'zijn dpel te bereiken.
Reeds 'verscheidene malen had hij zijn
zwager en zyne zuster op deze verkeerde
neiging opmerkzaam gemaakt maar voor
mijnheer en mevrouw Reif waren het niets
dan jongensstreken.
Om deze reden wilde Normann niet dat
zijn dochtertje in het huis van Reif zoud
opgroeien.
De verwijderde bloedverwanten, waar
van wij boven spraken, waren drie onge
huwde oude dames, twee freuie's Etter
en eene freule Normann, t-o-t welke Ca-
thrijntje maar -tante zeide. Zij waren het al
le drie er over eens dat Cathrij'ntje een
aardig mieisje -en William een aardige jon
gen was; |Van fha-ren invloed had Nor
mann niets -anders te verwachten dan dat
iCathrijntje een ij-dele modepop) zou wor
den. '11 'i
'(Wondt vervolgd.^
