ygiop,
t
VERIJEN,
KL Bath. Nieuws- en Advertentieblad
voor Noord-Holland.
L
aar.
„Kranenbroek"
M en het Volksonderwijs.
Zaterdag- 19 October 1912.
6"' Jaargang-
haren
aat 39.
FEUILLETON.
|Uo. Ill
AAR,
en Internationale
oerenstand.
ON, Hekelstraat 33.
del, Hofplein 53.
'«""I 0roe,! ILicht, meer licht!
ml 3«5n
immxng,
;1.439.
itenland'
ZEN.
eid.
ricot Onder-
i en Petten,
Oct. 1912,
esa gezamenlijk
>00.
0 en f 1 -.
\LKMAAR.
LE~
collectie
k uit.
Verschijnt DINSDAG. DONDERDAG en ZATERDAG.
S 15 cent p stuk,
Tel. 598'
BUITENLAND.
BINNENLAND.
[ALF 2 UUR,
3ET BESTUUR.
rantie geslepen,
rijgbaar, aan de
omslijperij van
n, Lakken, Poll
en en Beitsen.
BEST!
ONS
BLAD.
ABONNEMENTSPRIJS:
Ij5 ct pw 3 maanden franc» huis; 105 et met geïllustreerd
Zondagsblad. Te betalen In het begin van ieder kwartaal
Jüfzonderlijke nummers van de courant3 cent
Ij'm hei Zondagsblad 5 cent
Uitgave van de Naaml. Vennootschap „ONS BLAD1'.
BUREAUBreeditraat 12, tegenover de R. R. Kerk, te Alkmiu.
Telefoon No. 433.
ADVERTENTIEN:
Van 1—5 regels30 cent
Elke regel meer6
Reclames per regel15 Ui
Kleine advertenties van 1—30 woorden, bij vooruitbet: 29
1 i.
't |s een overbekend feit, dat in onze
[jagen d« openbare onderwijzers zich het
Ireïit aanmatigem „volksonderwijs" te ge
iten; zij enkel en niemand anders schij-
L den aliéénverkoop' van „volksonder
wijs" te hebben verkregen tenminste
veiluidt het
En om dat te bewijzen schetteren zij
rond „dat de Katholieke Kerk tegen de
Wetenschap is, dat het katholiek geloof
{.durende vele eeuwen geheersdit heeft
[ronder aan hel lager onderwijs te denken".
Het ligt [heiden niet in ons bestek het
■sle verwijt op uitgebreide wijze te weer-
jgen, doch wij zullen met de weerlegging
[van de tweiede aantijging tegelijk aaintoo-
jnen, dal de Kath. Kerk steeds getoond
Biedt de verstandelijke ontwikkeling van
[Hen mensch te willen.
Inderdaad, geen enkel feit der gescihie-
Kienis is beta- bewezen dan dat van de
der Kerk voqr het onderwijs van
het volk.
in de eerste Christentijden richt-
Itro de bisschoppen scholen op, later on-
jtier keizer Constantijn kwamen er parochiale
scholen bij.
Om zich te overtuigen van de belang-
hielüng-, die de Kerk altijd voor het on-
nemcht van het volk getoond heeft, ga
men slechts de besluiten der kerkvergade-
ingen na.
In de 6e eeuw wees de kerkvergade-
van Vaison den priesters op de stren-
fee verplichting, die hun was opgelegd om
[tie jeugd te onderwijzen en op te voeden.
In de 8e eeuw werd door den bis
hop van Orleans een voorschrift uitge
vaardigd, dat de priesters scholen moes
ten houden in gehuchten en op' hiet plat-
leland, dat zij niet mochten weigeren de
|leine kinderen aan te nemen, en te onder-
rijzen. En dat zij geen betaling modhten
lischen. (Het voorschrift is te vimden voor
pie aan de waarheid hiervan twijfelt in de
-apitularia of kerkelijke verordering van
Wand).
■Wij zouden een menigte andere kerkver-
faderingen kunnen aanhalen tot staving on-
jier bewering b.v. die van Aken in 789,
J'an Thionville in 805, van Maimz in 813,
ian Rome in 826, van Parijs in 829, van
Valencia in 855, die alle op gelijke wijze
reken,
I Karei de Groote, de Christen keizer, wil
ls dat er scholen zouden zijn in alle
«jers en bisdommen, opdat de kind e-
fen der vrije mannen evengoed
fis die der lijfeigenen onderwijs
Puden genieten.
[(Wie het onderzoeken wil, 't is te vin-
in de verzameling der capitularia van
|arel den Grooten. En als dit te oud, te
"oeilijk is ie onderzoeken, het volgende
wellicht gemakkelijker na te gaan),
[li den 18en canon van de algemeene
vergadering van Laterainen, die ind e
F'uw is gehouden, lezen wij:
[»^e Kerk van God is als een godvruch-
j tige moeder verplicht te zorgen, dat de
armen, die in het vermogen hunner ouders
j geen voldoende middelen vinden, toch niet
verstaken blijven van de gelegenheid om
te leeren en vorderingen in de. letteren en
wetenschappen te maken; daarom bevelen
j wij, dat in alle kathedrale kerken een be-
hoorlijke prebende verleend wonde aan een
meester, die belast moet worden om de
toekomstige geestelijken dier kerk ein alle
scholieren kosteloos te onderwijzen."
En de heer Rendu, generaal-inspecteur
der Universiteit in Trankrijk, schrijvende
over de tijden, die aan de Her
vorming vioioraf gingen, zegi het
volgende: „De katholieke Kerk had Duitsch-
land evenals het overige gedeelte van Eu
ropa met volksscholen bedekt; (wij. oitee-
ren) zij had voorgeschreven, dat de gees
telijkheid de kinderen zoowel der lijfeigenen
als der vrije mannen die scholen zou doen
bezoeken; dat iedere priester, met de lei
ding der zielen belast, zelf onderwijs zou
geven of het door een geestelijken per
soon zou laten doen; dat de bisschoppen
op fiun rondreizen zouden' zorgen, dat er
scholen opgericht werden in alle plaatsen,
waar er geen bestonden; dat de pastoor
van iedere gemeente aan de arme® koste
loos onderwijs zou geven. Die zelfde Kerk
had nog meer gedaan, wamt in de leer
lingen van Geert Groote gaf zij aam de
armen ijverige en bekwame onderwijzers.
Van de Nederlanden, waar zij ingesteld
waren, hadden deze kloosterlingen deken
nis met hun liefdevoller geest langs de
beide oevers, van den Rijn, in Wjestgjhalen;
Saksen, Pom meren, Pruisen en Silezië ver
spreid. Tegelijkertijd hadden de vrouwen
kloosters aan de meisjes van het volk
onderwijzeressen gegeven, die haar door
de Hervorming ontnomen wordea.. Zoo
had de Katholieke KerkÜen hoek
steen gelegd voor het onder wijs
jzoowel aan het volk als van de
geletterden.
Den laatsten zin spatieerden wij, hij bevat
een uitspraak niet van ons doch van een
onpartijdige en een deskundige.
Inde 16e eeuw stelde de kerkverga
dering van Trente nog een maatregel in tot
verbetering van het volksonderwijs n.l.,
door het instellen van klejin-seminariën.
In ons land had nadien de Hervorming
plaats, de Kath. Kerk werd het onderwijs
ontnomen, priesters ,en kloosterlingen was
het verboden onderwijs .te geven, zoodat
wij naar andere landen moeten uitzien, hoe
't daar in de 17e en 18e eeuw: met het
volksonderwijs gesteld was.
In Frankrijk waren, zooals blijkt uit eene
verhandeling van Daniël Jousse, in de .17e
eeuw in iedere kerke^jke gemeente twee
liefdadigheidsscholen voor de arme kin
deren, een voor de jongens een: voor de
meisjes".
En Allain schrijft o.a. ov.t de Kerk in
Frankrijk: „De verzameling der voorschrif
ten in de verschillende bisdommen gedu
rende de twee laatste eeuwen zijn een on
vergankelijk giedenkteeken van den, ijver,
waarmede de Kerk de belangen van het on
derwijs behartigde; zij toon en, hoezeer zij
ik-tentoonstellinS
n hoogsttin pr'js
|i>Hè blijf jij dan ook thuis? Zijn jullie
3»n allebei gek geworden? riep Marij woe-
uit". „Mary bedaar toch na tafel is
n opwinding zeer nadeelig, je gaat
te .verhit uitzien, het helpt je niets
heb verleden week al bedankt."
I schend zei Louise: „Denkt er toch aan
r- dat rimpels oud maken." Vlug keek
'ez«n in de spiegel en wreef de rimpels
Jteg. Juist werd de deur geopend en
rvamen de kinderen binnen: „O, o, mama
Is js u mooi, heeft u een nieuwe japon
»;b Vt>Cr®' kleine aanvallige meisje,
bent veel mooier dan de Koningin"
^gde zij er met een diepen zucht aan toe.
t n ik vind mama's japon afschuwelijk"
Jl ^do: „als mama nu een stier te-
inkomt stoot hij haar dood,"
„Och" riep Dora: „toe Otto zeg niet zul-
Bfjdtelige dingen anders droom ik ervan"
w'lde haar moeder omhelzen, maar
c» maakt? een afwerend gebaar terwijl
zij zeide: „Niet doen baby, vraag jullie
aan papa maar bonbons en gaat gauw
naar "bed."
„Kom maar bij me", zei Felix, die me
delijden met de teleurgestelde kleinen had
In een sprong was Dora bij hem', terwijl
Otto blijde naar Oom Freddy toeging.
„Wanneer is ,u gekomen oom, hoe lang
blijft u loge-aren, gaan we weer samen
paardjerijden?" „Ho! hoi niet zooveel te
gelijk vragen, ik blijf een maand logeeren
en als 't goed weer is gaan wij, w^er
samen rijden". Gaan wij, dan ook weer
ping-pongen en ballen en croquelten" vroeg
Dora bjjjde, „o lieve oom wat zijn wij
blijde, dat u er weer is."
„Nu naar bed kinderen!" kwam 't onhar
telijk van Mary's lippen. Gehoorzaam gin
gen de kinderen na goeden nacht ge-
wensdhi te hebben met hun vader de ka
mer uit.
„Arme kinderen", zeide Louise in ge
dachten.
„Arme kinderen?" vroeg Mary boos.
„Arme kinderen", maar wat bezielt jou
toch vanavond, mijn inziens zijn er geen
gelukkiger kinderen op geheel de wereld!"
„Als 't alleen in rijkdom en weelde zat,
hebben jou kinderen zeker niet te klagen!"
zich et dat gewiditig werk bezighieldl
en welke verstandige zorgen ziji daaraan
besteedden (wij citeeren) zij, die durven
beweren., dat, als er in Frankrijk iets voor
het lager onderwijs gedaan is, dit zon
der de Kerk en geheel buiten haar om
heeft plaatsgehad, tobnen duidelijk, dat zij
volstrekt onbekend zijn met haar wetge
ving en instellingen",
i Dat allesheeft de Kerk gedaan voor
het volksonderwijs en nu mogen er wel- j
licht vele tegenstanders, die dit lezen mok-
kend zeggen: „'t Onderwijs in de Mid- j'
deleeuwen was in de verste verte niet zoo
goed als nu" best mogelijk maar het
onderwijs kostte toen in de verste verte
niet zoo veel als nu.
De Kerk gaf het onWerwijs kosteloos,,
nu is het z.g. kosteloos onderwijs slechts
schijnbaar kosteloos: armen en rijken moe
ten1 (er aan betalen in den vorm van be
lasting.
In de Middeleeuwen verschafte de Kerk
kosteloos anderyyijs, terwijl nu de begroo-
iing van het onderlijs ieder jaar in de
verschillende landen van Europa millioenen
eisdht
Wij eindigen deze weerlegging van de
beschuldigingen, die tegen de Kerk worden
ingebracht alsof zij het volk wil „dom
houden" met eene erkenning, die toch waar
achtig niet als die van eene partijdige zal
worden gehouden n.1. met hetgeen de
Fransohe Revolutie in haar befaamde inlei
ding der wet van 18 Augustus 1792 heeft
verklaard n.l. dat „de Broeders (der
Chris lelijke Scholen) zich jegens hlet
vaderland zeer verdienstelijk
hebben gemaakt.
Een 'volgende maal over wat Voltaire,
die nog als een afgod der socialisten
inclusief de roode openbare onderwijzers
wordt vereerd, over „volksonderwijs"
dacht.
D« orde dsr Goede Tempelieren.
De Beiersche Minister van Eeredienst
heeft een besluit uitgevaardigd, waarbij
aan autoriteiten wordt opgedragen de pro-
paganda der Orde va® de Ooede Tem
pelieren onder de leerlingen der scholen
te doen ophouden. De Minister is er niet
tegen, dat de schooljeugd alcoholvrij wor
de opgevoed, maar hij heeft, zoo lezen
we fn de W)d. L. Z., ernstige bezwaren
er tegen, dat „de schooljeugd tot dit
doel zonder meer overgegeven wondt aan
een internationale vereeniging met een ri
tueel, dat om disciplinaire redenen wordt
geheim gehouden, en met strenge ge-
hoorzaamheid van een geheime interna
tionale leiding."
Er bestaan niet voldoende waarborgen
dat in de kinderloges de beginselen van
school- en familieopvoeding geen geweld
wordt aangedaan. j
In die Jgges wordt de jeugd niet al
leen onthouding geleerd, maar wordt ze
ook opgevoed tot een interconfessioneele
moraal, waarvan naastenliefde en phcShts-
gevoel als grondslag gesteld worden.
antwoordde Louise droevig, ,,'t Is eigenlijk
altijd onverstandig om gedachten hardop
uit te spreken." Luister Mary je rijtuig is
voor, heerlijk nu ben je vrij af hé"
plaagde zij lachend.
„Nu, zoo is 't niet gemeend schat!"
antwoordde de spoedig geraakte doch goed
hartige Mary.
Toen zij weg waren, zei Freddy „Zeg
Louise, wat meende je met dat gezegde:
Arme kinderen?" I
„Och Freddy herinner mij daaraan niet,
wat was die Mary boos. Mijn woorden
waren ook ondoordacht, maar die kleinen
zagen er ook zoo teleurgesteld uit want
Dora had haar mooie mama zoo gaarne om
helsd en OH» hoopte met jou te spelen,
Maar dat bedoelde ik toch eigenlijk niet,
't kan mij zoo treuirg maken, als ik be
denk, dat die kinderen niet eens gedoopt
zijn en nooit iets van God en godsdienst
hooren. Kan je me dat navoelen?"
„Zeker Louise, zeker, va® jou geloovig
Standpunt begrijp ik dat zeer goed. Maar
dan moogt ge tegen mij wel „arme Fred
dy" zeggen, want ik ben ook niet ge
doopt en Mary evenmin."
Verbaasd riep zij uit: „Jelui ook niet?
Dat wist ik niet! Ja dan ook „arme Fred-
Drankbestrijding onder de jeugd is heer
lijk werk, dat we gaarne bevorderd zien
met alle middelen, maar zóó, dat geen
lqisel wordt gedaan aan een goede Chris
teljjke ordening. En da.t doen de lqges
der Goede Tempelieren wel. Daarom jui
chen wij dat ingrijpen door den Beier-
schen Minister zeer toe. De invloed van
kerk, familie en schoot wordt in de kin
derloges geweld aangedaan, te meer als
men bedenkt, dat niet minder dan 500
jeugdlogp' met ongeveer 20000 leden van
10 tot :7 jaar over Duitschland verspreid
zijn. i
R. Onderwijzers-drankbestrijders, ook
ten ongent, ziet toe! (Kath. Sdhoal).
VIER TEGEN ÉÉN.
Wanneer je in je jeugd wel eens „vech
ten" ging, wanneer je het met woorden
niet afkon maar tot daden overging en
het ten slotte .door het reUit van de
sterkste werd beslist, dan was het altijd
jongen tegen jongen en o wee, als er
dan een of meer makkers bij sprongen om
eene der partijen „bij te staan", dan klon
ken die woordenl getuigende dat er onder
„die jongenskief', die Hildebrand over de
schouders laat „glijden", nog een hart
stak, dat het begrip eerlijkheid naar boven
bracht.
Dan schreeuwde het uit aller mond:
„Dat 's gemeen, vier tegen één."
En nu in de „hoogere politiek"! Mon
tenegro, Servië, Bulgarije en thans nog
Griekenland, met hun vieren dus, tegen
Turkije alleen. „Vier tegen één."
Wij kunnen gerust profeteeren, dat Tur-
Jcipe het loodje er bij neer zal leggen.
Maar dat zal niet zoo spoedig gaan!
De"Tujk heeft jjjn handen vrij gekregen
in Tripoli door bijtijds vrede te sluiten
jmet Italië en zal nu eenhardnekkigen strijd
voeren net als de jongen, die eerst door
een knaap .werd aangevallen welke later
werd bijgestaan door drie kameraden.
Zieker, wij erkennen het fanatiek karakter
dat den Turk kenmerkt, doch, al moge
die Turk voortdurend haat tegen de chris
tenen koesteren, dat geeft geen recht om
met z'n vieren tegen één te vechten, temeef
nu hef er blijkbaar om te doen is dat Üe
Balkan-s laten de buEt verdeelen, tenminste
de Bulgaarsche gezant te Wjeenen hoeft
verklaard, dat het tegenwoordig militair!
verbond ook een economische vereeniging
zal worden. Na afloop der crisis n.L zullen
de verworven gebieden niet worden prijs
gegeven. L
Dan ware een ingrijpen der mogend
heden beter geweest.
De Europeesobo conferentie
zal ook wel weinig Uithalen tegen Tur
kije in deze omstandigheden. Wiel worden
de gedachtewisselingen tusschen de mo
gendheden betreffende het voorstel van
iPoincaré (zie ons vorig nuimmer) voortge
zet en heeft de Fransche regeering eelrt
nieuwe nota aan ide gezanten der groote
mogendheden gericht, maar wat zal dat
uilhalen?
't Ware beter, dat ze er nu reeds voor
zorgden, dat de buit aanstonds niet zoo
dy". Maar, giing zij op luchtigen toon
voort, in een van die snelle overgangen
die haar zoo interessant maakten:
„Wil arme Freddy een kop thee met
veel suiker en bonbons, en zal arnje Fred
dy dan tevreden zijn?"
„Graag een kop thee, doch zonder sui
ker en ook geen bonbons, Freddy is uit
zich zeiven zoet genoeg." antwoordde hij,
op denzelfden toon,
„Toe Louise, vertel mij nu toch eens,
waarom of je ongedoopfen zoo beklaag?"
„Maar arme Freddy weet je dan niet
eens wat doopen beteekent?" vroeg Louise
nu heel ernstig.
„Ik weet wèl, dat 't een gewoonte uit
den tijd van Christus is, maar, wat 't eigen
lijk beteekent, weet ik niet. Mary en ik
hoorden nooit iets van geloof of gods
dienst, vader wilde volstrekt niet, dat er
over gesproken werd, doch' moeder vertel
de ons wel eens tersluiks iets, wat ik
gaarne hoorde Wat een aantrekkelijk mensch
moet Hij geweest zijn, wél de beste die
er ooit leefde! Als Hij tenminste bestaan
heeft?" -
„Arme, arme Freddy, riep Louise on
willekeurig meelijdend. „Wat weet je nog
weinig» Hoe zal ik je antwoorden, met
wordt verdeeld, dat uit dezen Balkan-strijd
een groote strijd tusschen hen zeiven ont
staat.
Want daar is veel kans op!
Dc strijd zelve.
Onder „Laatste berichten" in ons vorig
nummer meldden wij reeds dat ojj de
Servische en Bulgaarsche grens de vij
andelijkheden jjeopend rijm.
Het schijnt dat er vooral op de Ser-
(yische grens hevig wordt gevochten. De
Serviërs zijn tot Vranje en Zibefsteh:
voortgerukt. De Twksche bevolking wapent
zidh en trekt naar de grenzen.
De Turksche generaal Hassan Bey is|
met een 'krijgsmacht van 5000 infanterie
te Prichtina aangekomen. Hij denkt Servië
met een leger van 15000 man aan te vallen.
flfi de omgeving van Touzi worden de
gevechten voortgezet. DeMont e negi'ij-
n e n deden herhaaldelijk aanvallen op de
Turksche ppgities bij Sipiptsjanik en Pan-
helim. i 1
iDe Bulgaren deden een aanval op
de Turksche blokhuizen van Dewlen. Bij
Teberiepe had even eens een gevecht plaats.
De Bulgaren vielen ook de Turksche blok
huizen in de omgeving van Dosjiat aan,
doch moesten ook daar wijken. t
Twee Grieksche kanonneer
boot en drongen de straat tusschen Pre-
vesa en Aclium binnen; ze kwamen om
4 uur 30 te Vonitza ondanks den tegen
stand kjer Turksche forten.
Zoo wordt Turkjje dus van alle zjjden
bestookt1
De aanslag op Roosevelt.
Dq ligging van den kogel in het lidhaam
van Roos e,velt is definitief vastgesteld kun-
mein worden met behulp van Roentgen-stra-
ten. Hij is gedeeltelijk doorgedrongen in
hef gewricht van de vierde rib op vier
duim van het borstbeen en de punt ervan
is erg afgestompt. Verschillende kleine
splinters waren bij den kogel merkbaar.
De dokters verklaarden officiee^ dat de
wondq normaal geneest zonder infectie;
geen spoor van verzwering doet zich voor
Op hpt oogenblik zal men geen enkele
poging doen om den kogel te verwijde-
ten en Ijgt zal niet noodig zijn de ge
kneusde rib in orde te brengen^
Dq qyitsiering onzer steden en
dorpen. De Staten van Noord-HoHand
stelden in hun laatste zitting een veror
dening vast op het weren van inbreuken
op natuurschoon.
Deze verordening is thans Koninklijk
goedgekeurd en door Ged. Staten afgekon
digd.
De voornaamste artikelen luiden als volgt
Art. 1. Het is den eigenaar of gebruiker
van eenig onroerend goed verboden:
lo. daarop of daaraan te hebben mu
ren, getimmerten, borden of andere voor
werpen, bestemd en gebezigd tot reclame
2o, h et onroerend goed Op eenig andere
wijze te bezigen tot reclame.
je alles te vertellen, wat in mij opkomt? Het
is zóó veel, zóó diep Hoe zal ik 't je
duidelijk maken, wat 't H. Doopsel eigen
lijk voor ons is?
Dat is het leven zelve, zonder het Doop
sel is de ziel dood en
„Ja maar, viel Freddy haar snel in de
rede; „wat is de ziel" „en hoe kan die
dood zijn, als men toch leeft en denkt?"
„Och hemel!" klaagde Louise „Hoe zal
ik je dat ooit alles klaar en duidelijk ma
ken? Je bent zoo vreeselijk onwetend". Ze
steunde 't hoofd in de handen. O, ze
wilde zoo graag antwoorden, maar de
woorden wilden niet komen, en zij be-
greep^ dat zij er Freddy zooveel goed
mee kon doen. Zij durfde niets te zeggen,
uit vrees iets te vaag of onjuist te vertel
len, het was zoo lang, geleden, dat rij die
wagen geleerd had! Wat voelde ze nu,
hoe weinig ze meer aan al die dingen dacht
in de laatste jaren, te midden van 't we-
reldsdhe leven.
Owat wilde zij graag goed antwoorden,
en o, God! rij kon gpen, woorden vinden»
(Stooft vervolgd),