WOL en-SUJET,
ADOLPH SCHUT,
$lootla2irzeii
S§IIK-Uels
Weet je wei
IDa
L"
Dames Handwerken.
Magazijn „KATOENBAAL",
Herfstseizoen.
j Magazijn „KATOENBAAL',
firoote sortesrinq in alles wat dan Boekhandel betreft.
JUMPER WOD
L T. FRANSE MEIJER.
Pracht collectie Wintergoederen.
Heeren Box-rijgbottines ,f 11.50.
Dames Box-rijgsehoéntjes f 10.—
©fotmim "ipüïïSïia
Sazusters SLUIJTER,
Spanbroek,
OPEiIRfi
L. T. FRANSE MEIJER.
Arbeidslijsten en Arbeidsregisters
J. BIERDRAGER Jbzn. Alkmaar.
Enchusiasia.
rravinclaa! Msuwi?
KCo-va-ttil 62.
IN ALLE KLEUREfê.
HOOGZiJDE. Tel. Interc. 25. SCHAGEN.
Ontvangen de bekende ie soort
dikke Pornmersöhe Vrltmuil f 3.50, prima.
van eenige RESTANTEN en COUPONS
vanaf 18 tot 23 October.
Geldleening
§r gomeente Grootebroek,
groot f 111,000»—.
Heden ontvangen
vanaf 5 35.»-
A. J, ELZA3 ZOON,
Kachel- en Menheimagazijn,
Langstraat 35-37, Alkmaar.
HËpêi
Boter, Kaa^, fleren
en Vieeschwardru
ftl. Rentenaar,
RiNDESJZALP
Zaandam 27 October
15 VETTE KOEIEN,
4 pinken, 6 vette varkens
en een aantal schapen
verloot worden
A, VAN TWUIJVIR,
Hij wielen.
I Elo-uettil ©2
I Be
mi\
Begonnen en onbegonnen Kleedjes
MATERIALEN in alie soorten en kleuren.
HÏÏSEÜS-TIIIWIEMS, BOSS0HSULSEX
en verdere kleine artikelen-
BOEKHANDEL W. G. ICUSTERS.
Verkrijgbaar:
Neemt pt-oef stiet
aUKKER'ss Koffie
75 CENT PER POND.
Eersta Alkmaifscha Eleclr. Kotiisbrandsrii. Aehtsrdam 27-29, Alkmaar.
Wegens omzetting vf»n mijn zaak in een Naamlooze
Vennootschap, zullen de RES I ANTEN van den
aanwezigen voorraad voor billijke prijzen
wifdflif ©pgeriiimda
b:
XXIX.
Men schrijft ons uit Enkhuizen:
Na kortelijk den toestand van Bet gees
tesleven gedurende den Gouden Eeuw ten
opzichte van kunst en wetenschap te heb
ben nagegaan, heeft het zeer zeker wdi
pas, om ook te schetsen den toestand,
waarin de godsdienst de machtige béheer-
slcher van het geestesleven, verkeerde-
Wat de hervormde godsdienst betreft
ficbben we reeds gezien, dat het beginsel?
van het Vnje o-nderzoek der H. Schrift,
reeds aanleiding had gegeven tot diep
gaande verschillen, zoodat men over het
geheet kan zeggen, dat daar tegenover
Ltkander stonden, de strenge Calvinisten,
d.w.7. de Vofgolingen .van den afvalligen,
FranscBen priester Jéatr Chajyin, die in
het Zwiisersch' Genève een soort van ker
kelijke republiek had opgericht, vanwaar
dooi de aldaar gevormde predikanten zijn
-.eer zich naar elders en o.a. o-ok naai
de Nederlanden h'ad verbreid en de mee?'
vrijzinnigen, die de grenzen der Staats
kerk zoodanig wilden uitbreiden, dat ook
de rnetr „rekkèlijkert" nog tot haar ge
bied konden blijven Ëehdoren.
Dit waren de hoofdgroepen. Daarnaast
had men dan nog de zoogenaamde dissi
denten z&aals de Lutheranen, en dé Doops
gezinden, die niet tot de Staatskerk be
hoorden en wier mate van vrijheid van
giodsidieristoefening ook eenrgszins beperkt
was. Zoo mooBteii bijv. hun bedehuizen
rtret liet uitwendig voorkomen van ker
ken hebben en werden de onkosten van
hun eeredienst niet uit de -staatskas be
taald.
Jinke'i de Franscföe refugie'S, die hier
Ld daar hun - Wiialsche gemeenten sticht
ten, zooais ze nog in enkele Holiandsche
steden bestaan en waar nog steeds de gods
dienstooefning in de Fransche "taal wordt
geh'owhxt. werden ook tot de staatsie.,
gerekend.
Hoewel alzoo Het landsbestuur tegenover
deze dissidenten een onverschillige houding!
aannam en tegenover hen ook de maat
regel gold, dat enkel belijders van den
Staatsgodsdienst ook staatsambten mochten
b'ekieeden, ondergingen zr| geen eigelui'ijk'a
vervolging. Deze was alteen voor de
Katholieken bestemd.
Wij moeion daarover niet al te min den
ken, want de Katiibfcten maakten toen
nog het grootste deel der bevolking uit.
Bij het b'egin van het Twaalfjarig bestand
was dit rog 2/3 der geh'eele bevolking1
en dat zij daarvan niet het minst beteeke-
nend deei uitmaakten, getuigde O/ck-nbar-
neveïd nog in f618 „De Rooms dien zijn
hét rijkste en 'deftigste deel der Natfe."
Pat achteraf zetten1 van de 'Roonrschen
ijraar het gold ambten en bedieningen te
bék/petten, heeft nog .lang nagewerkt, ja
is nog niet geheel verdwenen. Hoe groot
is nog het aantal plaatsen in ons land,
waar geen Katholiek behoeft te soliieitee
ren naar eenige betrekking, of ambt van
be toe keurs. Men zal hem wel niet vlakaf
weigeren omdat hij Roomsch is, docji
men zal hem niet benoemien ook, wal In
de praktijk .och op hetzelfde neerkomt.
Deze verwaarioózing hüniier rechten
hebben de Katholieken onzer dagen ge
deeltelijk aan zich zelven te wijten. Dv.
onderdrukking sedert den reformatietijd
heetf gemaakt, dat zij'met al te groote be
scheidenheid optreden alsof Het Katholiek-
zijn iets minderwaardigs was. Zoolang er
nog zijn die bijv. aan een publieke* titel
aangezeten zich schamen het H. Kruis-
teeken te maken als1 openbare belijdenis
van nun geloot, missen ze ook het rpcht
zich'te beklagen, dat ze ajs belijders van
een gt.oof waarvoor ze zich' blijkbaar scha
men bij ambten en bedieningen voorbij
gegaan worden. Apeen een flinke min
nelijke overtuiging kan hun red it geven
op een h'oogere achting .en waardeering
hunner persoonlijke eigenschappen.
Een andere oorzaak1, die eyeneens eert1
historisch en grond heeft, is het weten
schappelijk tekort, dat 1-urgen tijd in onze
kringen goheerscht heeft. Immers, waar
men roch geen kans had, om tot eenige
functie, waartoe hoogere ontwikkeling ver-
eisdft werd, te worden benoemd, werd
1 vazétefi ook niet' op inteifectueeteontwik-
kedirga .ingestuurd en zochten de Katholie
ken meer hun bestaan in den haiïder en de
industrie, zoodat zelfs tegenwoordig onge
lijk vefen, daarin nog hun brood, vinden.
Dit alles is sedert de tachtiger jaren
veel verbeterd. Mannen yan be ïeefcetnis'
als de pas gehuldigde AltoerdfegK Thijm en
Mgr. Schaepman zijn opgestaan en hebben
door woord en voorbeeld een Herleving
van Bet Roomsclve bbwustzijn1, een ware
emancipatie der Katholieken-bewerkt. On
ze wakkere Roornsche pers werkt i/Vei-ig
daartoe mede en de Staatkundige gebeurte
nissen van den jongstea tijd Hebben bewe
zen, dat de Katholieken, één vast aangesto
ten sfaianx vormen, sterk in Hun Gods
dienst, die niet verdeed maar in tegendgef.
tot vereenaging leidt, sterk' ook in de vaste
leiding, die zij in hïun vereenigingsfeveiii
genieten van de fiooge Kerkelijke auto
riteiterr.
Nog Heel wat zoude Over deze materie
te schrijven zijn, doch' deze tirade wérd al
rang genoeg met Het oog op dén aard dezer
opstellen. TocH meenden V/e ze bij onze
geschiedkundige beschouwingen niet ge
heel in de pen te mogen houden. De bier
oefening der geschiedenis toch' is zoo» büj
uitstek geschild; om 'een dieper inzicht te
krijgen in omstandigheden (ehi toestanden,
die we tlians hog aanschouwen, doch geeft
ons t evens dé middelen aan 'dé hand om
een gewensdHte en noodzalcélfjke Verbe
tering te brengen, óf, waar ze r-eeds, zooais1
in ons gevat, met krachtige hand werd aan
gepakt, zooveëï moge-lijk' te 'steunen1. Le
vendig korcieni ons Baarbij de Welbekende
dichtregels voor dein 'geest:
„fe 't verleden, Ügf Bet Reden;
In'hét mi, "wat worden zal."
We koeren nu, echter tot ons uitgangs
punt terug.
Het besluit \jaM 0e Statenvergadering
te Dordrecht, dat ér vrijheid van religie
zou zijn, is iaiifijd een doode jetter gebleven.
Er Heers'cfïfe in tegendeef e^n groote on
verdraagzaamheid en deze 'achtte het. in
haar voordeel Roomsch gezind met
SpaanscH gezind gelijk te stelen. Reeds
in 1573 weid in Holland de uitoefening yan
dén Katholieken 'godsdienst y.erb'oden en
werden zware geldboeten op overtreding
van dit verbtod gesteld. Versdfllende re
denen noopten echter flle Magistraat om
d'ezo vervolging niet al te fel te doen zijn.
Men vreesde., dat een al te felle ver
volging de Katholieken openlijk tot de
^Spaansche zijde zou doen overgaan en
voorls schreef het handelsbelang yoor,
dat de welgestelde Katholieken ,om gods
dienstredenen niet het land zouden ver.
Laten, hetwelk bij een hevige vervolging
toch wel te vreezen zou zijn. Ten laat
ste bracht het winstbejag van schouten
en bal j,uwen mede, dat het stelsel van
boeten op de overtreding van de plak
katen. door de Roomscken zou gehand
haafd blijven. Dit ,was werkelijk geen
kleinigheid. .Eens ontving de schout van
Delft in 4 maanden tijds f1300 aan
boeten. De Katholieken aldaar kwamen
toen met hem overeen, dat zij jaarlijks
hem f1000 zouden betalen, om voorts
van alle boeten af tc zijn. Zooals 't
bier ging. .was het ook elders, althans
indien men niet in plaatsen was, waar
het aanhoudend aandring/en van „ijveri
ge" predikanten de regeering tot har
der optreden jegens de Katholieken
dwong
Het was en bleef met dat al een tijd
van vervolging .In pakhuizen en schu
ren moesten bij, nacht ,en ontij de H.
Geheimen gevierd worden. De Room-
schen moesten door godsdienstige vrou
wen, zoogenaamde klopjes, gewaar
schuwd worden, wanneer en waar zij
da godsdienstoefening zouden kunnen
bijwonen. Onder allerlei "vermomming,
moesten onze priesters zich' schuil hou
den en steeds stond men bloot aan
het gevaar, dat de schout met zijn rak
kers. de gemeente zou komen overval
len, den priesters in hechtenis nemen
en den aanwezigen zware boeten ont
leggen. Ondanks dat alles bleven de Ka
tholieken standvastig, ja zelfs deed zich
het 'verschijnsel (trouwens niet „onge-
v/oonl voor, dat de ijver en ,de geest
drift voor hun godsdienst juist door
de verdrukking toenamen en zeer ze
ker heeft de welbekende offervaardig
heid. welke ook thans nog een eigen
schap is der Katholieken, gewonnen)
doordat ze. .gelijk we boven opmerk
ten. zich zware offers moesten getroos
ten, om hun godsdienst te kunnen uit
oefenen.
Aan pogingen óm hén van hunne
leer afke'erig te maken, ontbrak het
in dien tijd ook niet. Die hervormde
leer kon echter onder hen geen vorde
ringen meer maken. Men was nu een
maal beter onderlegd en ouderwezen,
vooral'door het iiveren van den Jezuie-
ten pater Sasbout Vosmeer, die de op
leiding van de R. K. geestelijken zoo
zeer bevorderde. Deze richtte zelfs te
Amsterdam een seminarium op, welke
Paepsche stoutigheid echter belet wer d
zoodat de opleiding der geestelijkheid
hoofdzakelijk in het buitenland moest
plaatshebben.
Van deze getrouwheid der Katholie
ken vinden we ook in de Enkhuizer
Kroniek een bewijs.
JPs. Hienonymus Vogel (jiii noemde
zich Vogellius. Iwelke verlatijns ching van
diert familienaam in dietn tijd bit de
gei eerden gebruikelijk was) ijverde te
dézer tijd (1632) sterk voor de leer der
Gereformeerde Kerk tegen die der
Roomschgezinden. Hij Jiad in" het vo
rig jaar tem huize van een Amster
dams ch koopman een samenspraak ge
houden met een Roomsch priester, ia
gienoemde stad woonachtig, over de
verschillen op het stuk van godsdienst
Meln redetwistte van 's namiddags 3
uur tot 's avonds half tien, doch-
zonder gevolg. Dit theologisch twistge
ding werd naderhand door Dis. Vogel
lius te boek gesteld en door den druk
verspreid, .nadat hij het tevoren den
bedoelden priester had aangeboden om
het te doorlezen en datgene te veran
deren, wat hem te éénzijdig,mocht voor
komen of niet maar waarheid opgesteld.
Dit wa,s echter door dezen geweigerd.
Na het houden van dit gesprek heeft
Vogellius in 1634 een schriftelijke on
derhandeling .aangegaan met een
Roomsch priester te Enkhuizen, betref
fende de godsdienstige aanbidding des
Broods of de gedaante daarvan in het
Heilige Avondmaal en andere geschil
len tussehen Gereformeerden en
Roomschgezimden, doch met gelijken
vruchteioozeii uitslag. .Ook deze scniii-
te'lijke onderhandeling werd daarna in
druk gegeven, benevens een betooging
en waarschuwing aan de JRoomschge-
zinde burgers van Enkhuizen, tegen-net
Pausdom., om hén zoo mogelijk daarvan
af te trekken, doch zoodanige waar
schuwingen worden door hem, zooals
da schrijver zelf te kennen geeft, zel
den gelezen.
Men ziet uit dezie erkenning van den
schrijver zelf, hoe die Katholieken zijher
dagen reeds onvatbaar bleken voor de
leer. die een halve eeuw tevoren nog
zoovelen had overgehaald.
Meer dan dezen Vogellius heeft zich
Dr. Paludanus in de geschiedenis dezer
stad bekend gemaakt. Hij was een aard
rijkskundige van Europeesche ver
maardheid en1 stond! in briefwisseling
met Vele vorsten en de grootste geleer
den v)an zijn tijd. Zijn kabinet van voor
werpen door hém' meegebracht van zijn
vele reizen door Europa, Azië en Afri
ka. ofwel beurt toegezonden door zijn
vele vereerders zoowel in ons land als
elders, genoot een veelvuldig biezoelc.
Hij heeft, zooals wé reeds opmerkten
heel wat aandeel gehad 'in de ontdek
kingsreizen der Nederlanders van! dien
tijd én was Imeermaien de vraagbaak'der
geleerden ien 'der reizigers. Een profes
soraat aan de Leidsche hoogeschool,
hem in 1591 aangeboden, wees hij van
da hand, daar hij gehoor gaf aan da
beden der Enkhuizer burgerif, welker
géneésheer hij was. Deze groote geleer
de overleed iin 1633 en werd begraven
in; de Zuiderklerk, waar een. marmeren
gedenksteen in den wand aangebracht
en gesteld op zijn eigenlijken naam Dr.
Bernard ten Broek e aan hem herinnert.
Den naam Paludanus schijnt eén ver
bastering te zijn van den titel Comes
Palitanus Caesar, welke hem verleend
rs geworden.
Een tijdgenoot van hem was de Am-
sterdamsche geneesheer Antonius Aruo-
nides van der Linden, die in hetzelfde
iaat' ovefleed. Deze was in 1570 te'
Eiikhiuizen geboren als zoon van Hen»
rieus v. d. Linden, die .eerst predikant
to Enkhuizen. later hoeg'.eeraar te Fra
il ck er is geweest
Antonides zelf is eerst rector te Enk-
huizen geweest, en later geneesheer al
daar en later te Amsterdam. Hij heeft
vele werken geschreven zoowel over
de geneeskunde ,als over de apothekerij.
Zijn zoon Joannes is een vermaard pro
fessor in de geneeskunde aan de Leid
sche academie geweest.
DE B.IJP. R a a tl svergaleriiig'. Dins
dag 19 Oct. e.k. komt de Raad diazier
gemeente in vergadering bijfean, dés- nar
middags Half 8 uur.
OTERLEEK.
OTERLEEK. Een, ongeluk?
Bit de- politie te Purmerend is kennis,
gegeven door de familie van Jacob
Schoehuis té Oterleek, dat deze per-
soon van Oterleek naar Purmerend was;
vertrokken om de jaarmarkt te bezoe
ken en niet teruggekomen is.
- SOHAGEN.
SOHAGEN. Burg. Stand. Geboren.:
WilHSlmina Af ra, d van Pieter VlaaT-
kahrp en van Agatha Theodora Oud.
Maria An tenia, d. van Nicolaias Snaai»
en Anten ia Maria Roop.
Politie. Verloren een blauwen b.and
van leien miantal een pakje breiwerk' ©n één
vulpenhouder.
Giefyonden: oen redicule.
HEEMSTEE..
BERMSTER. Duur vee. De heer P.
Jongea alhier verkocht ©en 1 Va-jarigen
stamboek stier voor f7000 napr liet bui
tenland.
ZAANDAM.
ZAAANDaM. Het G e m a e n t ebtad.-
Bijl da verpachting is Bet recht om het
■Gemeenteblad dat seclert de oprichting in
1917 van gemeentewege werd geëxploi
teerd, uit te geven, toegewezen aan dó
N. V. Zaanlandsoh Nieuws- en Advertentie
blad, die daarvoor jaarlijks aan de gar
metenta zal betalen de som van f780. De
paohtster is verplicht zpp schrijft Be(6
„Hb." wekeiijikU aan d» woningen van
alle ingezetenen gratis het Gemeente blad'
te bezorgen, en allo gemeenbalijlfé méihfc
d&elingen, publicaties en advertenties kos
teloos te plaatsen. Daartegenpiver is haar,
Bet recBt Verleend pok particuliere adver
tenties op tjei nj-moe.
Die pacBt is aangegaan voor den rijd
van vijf j'ajlein.
alsmede ie klas Vetleeren Werk voor het
Ook weder voor 't eerst de bekende
Voorts
Zondags wordt niet verkocht.
Gelegenheid voor het aangeven voor den KNIPCURSUS
in Dames- en Kinder- Onder- en Bovenkleeding.
A ur.be velend,
BURGEMEESTER en WETHOU
DERS van GROOTEBROEK deelen me
de, dat met ingang van 15 October 1920
is opengesteld de inschrijving op de
geldleening der gemeente GROOTE
BROEK, groot f 111,000,tot den
koers parr rentende e/0,
De schuldbekentenissen zijn groot
f 500.—.
Zij, die deel wenschen te nemen in
deze getoleening gelieven zich schrif
telijk te we#len tot Burgemeester en
Wethouders.
Burgemeester en Wethouders
voornoemd
S. PRINS, Burgemeester.
P. NOORDELOOS, Seer.
i vatitcwMeid.heesc/ihe/é
I rieenhArupHSonbORS
een groote sorteering
der nieuwe Zaak, in
Ter gelegenheid der opening geven
wij aan ieder die voor de waarde van f 1
koopt, eep ons Cacao Cadeau.
Beleefd aanbevelend,
Snaarmanslaai; 73, hoek StuarUtraaf.
geneest roode ontskokenwiuid,
Smetten, uitslag, schrijnen,.
zeere plekken.
IN DOOZEN VAN 30c»60EI. B'J flPOIHnOROGlSlEtt. S
TE KOOP;
Zoo gord als nieuw Damesrijwicl
voor spotprijs, op en top gegaran
deerd, bij J. BUISMAN, O. Niedorp.
dat er in
behagen.
TE KOOP:
Zoo goed nis nieuw Hwrenrijwiel,
fect nieuwe houden, geëmailleerd ui
vernikkeld, voor f58—, Wj J. BUIS
MAN, Oudic Niedorp.
Te koop gevraagd gebruikt* of
oude Rijwielen, met of zonder
handen.
Adres: Breedslraat 80, Alkmaar.
LAAT 186, recht tegenover de scholen der Eerw. Zusters.
volgens de n i a n w e Arbeidswet op 24 Oct. a.s. in werking tredend
en noodzakelijk voor alle fabrieken, werkplaatsen, ateliers en z.
|gjy» Verpakt in hall ponden, witte zakken. ""HS®
■I vji
